Дунд сургуульд сурч байхад чинь хамгийн хэцүү, толгой өвтгөсөн хичээл аль нь байсан бэ гэж асуувал бараг 80-аад хувь нь “Математик” хэмээн шуудхан хариулах байх. Уг нь эхлэлээс нь сайн ойлгоод авчихвал тийм дааж давшгүй хэцүү хичээл ч бас биш. Дунд сургуульд зааж байгаа хичээл мэдээж тийм аймаар байхгүй нь ойлгомжтой. Тэгвэл “Нэпко”-гоос цуврал болгон гаргасан “Математик 30 секундэд” номын “Математик”-ийн тухай товчхон өгүүлье. Уг ном нь математикийн нэлээн гүнзгий сонгодог 50 ойлголтыг багтаасан тайлбар юм. Үнэхээр сонирхолтой. Жишээ нь, та Фермагийн агуу теорем, Паскалын гурвалжин, Пи тоо зэргийн талаар найз нөхөдтэйгөө хөгжилдөж суухдаа эвтэйхээн тайлбарлаад өгчихөж чаддаг, мэдлэгээ сайхан хуваалцчихдаг байхыг хүсвэл “Математик 30 секунд” номыг уншчихад болоод явчихна. Заримдаа зочидтойгоо ярилцчих сэдэв, эсвэл яриа хагалах зүйл олддоггүй шүү дээ. За тэгээд эдгээрээс гадна магадгүй таны төдийлөн сайн ойлгож чадаагүй байсныг тас хийтэл ойлгуулж чадах тун аятайхан тайлбар бүхий ном юм. Хүн төрөлхтний түүхэнд лут лут тоочид үй олноороо төрөн гарч байсан. Тэд энэ шинжлэх ухааныг онолын ухаан дахь урлаг хэмээн нэрлэгдэх хүртэл нь зүтгэсэн байж таарна. Хамгийн наад захын нэмэх хасах үйлдлээс эхлээд бүх зүйлсэд математик заавал байна. Математикгүй юм гэж үгүй дээ. Ер нь энэ их тоо, томьёо үзээд яг юунд хэрэгтэй гэж… Хамгийн их хэрэгтэй. Ядаж л хүний уураг тархийг арай хурдан сэтгэдэг, логик дэс дараалалтай бодоход тустай билээ. Уг ном “Тоо тоолол” гэх бүлгээс эхлээд “Теорем, баталгаа” зэрэг долоон бүлэгтэй. Эхний бүлэгт “алгебрь, бинар тоо, бодит тоо, бүхэл тоо, дэс тоо, коэффициент, олон гишүүнт, хуваагч” гээд бүгдийг нь сайхан тайлбарлаад өгнө. Жишээ нь, Фермагийн их теорем. Энэ талаар та бүхэн дуулсан л байх. Уг теорем нь “Хэрэв n>2 бол xn+yn=zn тэгшитгэлийг хангах /тэг биш шийд/ натурал тоон шийд байхгүй.” Харахад нэг л ойлгомжтой юм шиг хэрнээ уг илэрхийллийг батлахын тулд үе үеийн агуу тоочид бүхэл бүтэн гурван зууныг зарцуулаад байна. Уг теорем хэдийгээр амьдралд өгөөж гэхээр зүйлгүй ч тайлагдагшүй баталгаа нь тоочдын гижгийг хүргэсээр иржээ. Гэтэл уг теоремын эзэн нь хуульч, тоо сонирхогч хүн байж. 1994 онд Английн тоочин Э.Вайлс яг таг батлах хүртэл уг теорем ердөө таамаглалд тооцогдож байжээ. Бидний сайн мэдэх рубикийн шоог 1997 онд Унгарын иргэн Эрно Рубик кохион бүтээжээ. Өдгөө дэлхий даяар 300 сая орчим зарагдсан уг тоглоомын 26 нүдийг 43 их энгүүмэл буюу 1018 зэрэгт янзаар эвлүүлэх боломжтой аж. Ой тоонд багтамгүй олон хувилбар. Гэтэл уг шооны өнгүүдийг яаж ч хольсон дээд тал нь 20 үйлдлээр эвлүүлэх боломжтой гэх таамаг явсаар 2010 онд математик баталгаа нь гарчээ. Сонирхуулахад, уг шоог хамгийн хурдан эвлүүлсэн дээд амжилтыг Ф.Земдегс эзэмшдэг. Тэрээр долоон секундэд уг шоог эвлүүлжээ, гэхдээ энэ амжилт 2011 оны байдлаар. Өөр хэн нэгэн үүнээс хурдан эвлүүлсэн байж ч болох. Тоонд “Хязгааргүй” гэх ойлголт бий. Натурал тоо хязгааргүй гэийг харахад хялбар. Ямар нэгэн тоог хамгийн их гэж үзэхэд тэрнээс их тоо гараад л ирнэ. Бас 0-ээс 1 хүртэлх завсарт хязгааргүй тоо оршин байхыг ойлгож мөн болно. Хязгааргүйн цаана гарахын тулд эхлээд хязгааргүйд хүрэх хэрэгтэй гэх үг хүртэл бий. Гэх мэт тооны шинжлэх ухааны гол 50 ойлголтыг багтаасан эл бүтээлийг танд санал болгож байна. Нэгэн цагт агуу их математикч Карл Фридрих Гаусс “Математик бол бүх шинжлэх ухааны хаан юм” гэсэн үгээр энэ бичвэрээ өндөрлөе.
Categories