Аймаг, орон нутагт дулааны хэмнэлттэй сууц барих, гэр хорооллын газрыг дахин төлөвлөх, цэвэр бохир усны бие даасан холболт хийх,орон байрны нөхцлөө сайжруулахад дэмжлэг үзүүлэх санхүүгийн шинэ боломж гарч ирж байна. Монгол Улсын Засгийн газраас Азийн хөгжлийн банктай хамтран Хот байгуулалтын төслийг хэд хэдэн үе шаттай хэрэгжүүлсэн. Үүний нэг нь 2015 оноос эхлэн хэрэгжиж буй хөдөө орон нутагт амьдарч буй айл өрхүүдийн орон байрны нөхцөл сайжруулах төсөл юм.
Төсөл нь Өвөрхангай, Баянхонгор, Говь-Алтай, Орхон аймгийн төвд хэрэгжиж байгаа. Шат дараалалтай хэрэгжсэн уг төслөөр дээрх аймгуудын төвийн гэр хороололд цэвэр болон бохир усны шугам сүлжээг татжээ.Одоо айлууд цэвэр, бохир усны шугамаа байшин руугаа татах, амины орон сууц барих ажил үлдээд байгаа аж. “Дэлгэр констракшн” ХХК нь “Капитал” банктай хамтран ажиллаж, дулааны хэмнэлттэй сууц, Канад хийцийн модон байшинг дээрх аймгуудад санал болгож, үзэсгэлэн гаргаж танилцуулжээ.
Канад технологийн модонСИП (SIP) байшингийн технологи, үйлдвэрлэлийг нэвтрүүлж буй “Дэлгэр констракшн” компанийн захирал Н.Бадралтай ярилцлаа.
CИП ХАВТАНГААР БАРЬСАН МОДОНБАЙШИН МАШ ДУЛААН, БАТ БӨХ БӨГӨӨД ЭДЭЛГЭЭ УРТ
–Энэ байшингийн материал хийцийн онцлог нь юу байх вэ, ердийн байшингаас юугаараа ялгаатай вэ?
-Канад хийцийн модон барилга нь барилгын өртөг зардлыг бууруулах, хүмүүсийн ая тухтай орчинг бий болгоход чиглэгдэж илүү боловсронгуй болж байна. СИП байшин гэдэг нь даацын дулаалгатай хавтангаар байшин барих арга юм. Барилгын даацын болон дулаалга, хашлага хийцийн зориулалт бүхий олон үет хавтанг (ийм хавтанг СИП хавтан гэж нэрлэж байна) үйлдвэрлэж, улмаар үйлдвэрт байшингийн иж бүрдэлийг бүрэн бэлтгэж талбайд угсрах ажлыг цогцоор гүйцэтгэнэ. Үйлдвэрийн процесс нь байшингийн зураг төслийг зохиох, СИП хавтангуудыг үйлдвэрлэх, СИП хавтангуудыг ажлын зургийн дагуу зүсэж бэлтгэх, байшингийн бүтэц хийц, иж бүрдлүүдийг үйлдвэрлэн бэлтгэх гэсэн дамжлагуудаар явагддаг. Байшингийн бүх бүрдэл хэсгийг компанийн хяналтын доор тусгай бэлтгэгдсэн мэрэгшсэн ажилтан, Канад технологиор чанарын шаардлагыг мөрдөж богино хугацаанд үйлдвэрлэдэг.
–Барилгын гол түүхий эд болох СИП хавтангийн талаар тодруулаач. Ямар бүтэцтэй байдаг вэ?
-Барилгын СИП хавтангийн гол түүхий эд нь өнгөлгөөний материал, дуу, дулаан тусгаарлах чанарын материалууд байна. Олон улсын стандартын шаардлагыг хангасан зоргодсон модон OSBхавтан, цементэн хавтан (Fiber cement), эрүүл ахуй болоод чанар зэрэг үзүүлэлтээр олон улсын стандартын шаардлага хангасан дулаалгын материал тухайлбал чулуун хөвөн, полиуретан хөөсөн хавтан (EPS, XPS төрлийн) ашиглана. Гол түүхий эд болох EPS төрлийн хөөсөн хавтанг манай улсын MNS 4629-2007 стандартын дагуу үйлдвэрлэж барилгад өргөн хэрэглэдэг. Ийм байшингийндавуу тал нь маш дулаан байшин болдог.
–Манайх шиг эрс тэс уур амьсгалтай оронд барилгын дулаан алдагдалын чанар дээр онцгой анхаарах ёстой байх, тийм үү?
-Зөв баригдаагүй,дулааны шаардлага хангаагүй баригдсан байшин эзнийхээ мөнгийг сорсоор байдаг. Байшингийн ашиглалтын зардлын ихэнх хувь нь халаалтанд зарцуулагддаг. Хамгийн таагүй нь, эдгээр зардлууд нүдэн дээр өссөөр, энэ процесс зогсдоггүй. Үүнийг маш сайн ойлгох хэрэгтэй, эрчим хүчний хэмнэлтийн асуудлыг байшингын сонголт,барилга угсралтын шатанд л шийдвэрлэж болно. Стандартын шаардлага хангасан дулаан байшин барьж чадвал байшингийнхаа дулааны хамгаалалтанд оруулсан таны хөрөнгө байшингийн ашиглалтын эхний жилүүдэд л нөхөгдөх болно. Дулаан байшинг дан мод эсвэл тоосгоор барих боломжгүй. Баригдаад дуусчихсан байшинг дулаалах ажилд багагүй зардал гарахаас гадна бусад олон бэрхшээл дагуулдаг.
–Ашиглалтын зардал бага, бодитой хэмнэлтийг СИП хавтангаар барьсан модон байшин бий болгож чадна гэсэн баталгаа нь юунд байна.
-СИП байшингийн дээвэр, шал, хана нь маш сайн дулаан тусгаарлах чанартай байдаг. Уламжлалт технологиудаар барьсан барилгуудыг бодвол халаалтын зардал 60 -80 хувиар бага байдаг. Байшингийн хана, шал, хучилт, дээвэр,цонх, хаалга зэрэг хийц, материалыг шууд угсрахад бэлэн байхаар үйлдвэрт бэлтгэсэн байдаг нь байшингийн угсралтын хугацаа, зардлыг бууруулдаг. Хучилт ханын болон хануудын уулвар битүүмжлэл сайтай байдаг дулаан байшин болоходих нөлөөлнө. Талбайд угсрахад байшингийн хэмжээ зөрөх, алдаа гарахгүй,хог хаягдал маш бага хэмжээтэй гарна. Барилгын бүх бэлдэцийг үйлдвэрт бэлддэг, хуурай технологиор байшингаа барих учир гурванхүнтэй бригад 150 м2 талбайтай сууцыг долоо хоногийн хугацаанд угсрах боломжтой юм.Гурван ажилтан 35 м2 нэг давхар байшинг өдөрт нь бүрэн угсарч дуусна. СИП байшингийн жин хөнгөн байдгаас суурь энгийн зардал бага байх боломжтой. СИП технологиор угсарсны дараа барилгын хананд нэмэлт тэгшилгээ хийх шаардлагагүй байдаг тул засал чимэглэлийн ажилд хамгийн бага зардал гардаг.
–Модон байшин гэсний учир юунд байдаг вэ?
-СИП хавтангуудыг холбоход модон брус ашигладаг. Үүний үр дүнд СИП бүтцийн дотор барилгын хучилт болон дээврээс хананд ирж байгаа ачааллыг даах чадвартай хатуу модон каркас үүсдэг. СИП доторх холболтын брус моднь сонгодог модон каркасын шон, дам нуруу, хөндлөвч болон унь модны үүргийг гүйцэтгэдэг. Ийм байшинг модон каркасан байшин гэж зоригтойгоор нэрлэж болно. Гэхдээ СИП хавтангууд маш бат бөх байдаг учир каркасгүйгээр ч байшингийн жингээс ирэх ачаалал болон хүчтэй салхинаас ирэх хажуугийн ачаалал эсвэл дээвэр дээрх цаснаас ирэх ачааллыг асар их нөөцтэйгээр даах чадвартай байдаг. Хоёр хүчний систем (модон каркас болон СИП хавтан)-ийн нийлбэр СИП хавтангаар барьсан байшингуудыг ердийн каркасан байшингаас хэд дахин (8 дахин) бат бөх болгодог. Хавтангийн гадна дотор талын зоргодсон хавтанг цэвэр модны зоргодосоор үйлдвэрлэсэн байдаг. СИП технологийн онцлог, материалын бүтцээс болоод модон байшингийн төрөлд бүрэн багтаж чадна.
–СИП хавтангаар барьсан байшинг хэрхэн халаах вэ?
-Дулааны алдагдал бага учраас цахилгаан халаалт зэргийг хэрэглэхэд тохиромжтой төдийгүй ашиглалтын зардал бага байж чадна. Цахилгаан, ердийн галладаг халаалт хөдөө орон нутагт тохиромжтой.
КАПИТАЛ БАНКНААС ЗЭЭЛ АВЧ ШИНЭ БАЙШИНГАА ЗАХИАЛАХ БОЛОМЖТОЙ
–Танайх байшингаа захиалагчид ямар журмаар нийлүүлэх вэ. Ялангуяа хөдөө орон нутагт бэрхшээл гарах уу?
-Орон сууц, тэр дундаа хувийн байшин, хауз барихад барилгын талбайд элс, хайрга, цемэнт, тоосго буулгаад түүнийгээ ашигладаг байдлаас дэлхий дахин татгалзаж байна. Манайбарилгын салбарт ч гэсэн энэ дэвшил бий болж байгаа. Бид СИП байшинг үйлдвэрийн бүрдэл (үйлдвэрийн материал), стандарт, түлхүүр өгөх гэсэн бүрдлээр нийлүүлж болно.
Үүнд:
Байшингийн үйлдвэрийн бүрдэлдхана, хучилтын СИП хавтан, дээврийн модон хийц, ханын каркасын хийц зэргийг өгнө. Өөрөөр хэлбэл байшингийн торх гэж ойлгож болно.
Стандарт бүрдэл буюу захиалагчийн бүрдэлд захиалагч ямар бүрдлээр байшингийн материалаа бэлтгүүлж авахыг сонгуулж болно гэсэн үг. Жишээ нь байшингийн торхоо талбай дээр авчруулж угсруулах /сууриа хийлгэж болно/ дотор цахилгаан, хаалга, цонх, гаднаөнгөлгөө заслаа хийлгэнэ гэвэл ийм бүрдэлээр байшинг нийлүүлж болно. Үүнийг захиалагчийн бүрдэл буюу стандарт бүрдэл гэж ойлгоно.
Түлхүүр өгөх нөхцлөөр барих бүрдэл нь байшинг ороход л бэлэн болгож өгнө.
–Үйлдвэрийн эсвэл стандарт бүрдлээр захиалсан захиалагч тухайн байшингаа барьж дуусгахад мэргэжлийн ур чадвар их орох уу?
-СИП технологийн энгийн байдал нь барилгаа өөрөө барьж байгаа хүмүүст илүү боломж олгодог. Байшингийн сууриа тавиад мэргэжлийн бригадаар байшингаа угсруулаад авахад та цааш бүх зүйлийг хийж чадна. Доторх өнгөлгөө, засал чимэглэл ньэнгийн байдаг юм. Манай компани 2014 ондУБ хотод 100 хүүхдийн цэцэрлэг, нэлээд хувийн сууцэнэ технологиор барьсан.
–Амины сууц бариулахад үнэ өртөгийн хувьд хэдий хэр болдог вэ?
-Иргэд тав тух, эрүүл мэндээ бодолцож орчин үеийн материалаар сууц бариулах шаардлага гарч байна. Бидний зүгээс хүмүүсийн эдийн засгийн байдал болон бусад зүйлийг харгалзан аль болох боломжийн үнийгсонгож байгаа. Тухайлбал ариун цэврийнөрөө, унтлагын нэг өрөө, гал тогооны хэсэгтэй том өрөө бүхий 35 м2 байшинг үйлдвэрийн бүрдэлээр авлаа гэхэд14 сая төгрөгт багтана. Үүнийг нэг өдөрт багтаан угсарч өгнө.
–Танайхаар байшинг бариулахаар сонговол төсөл болон банкнаас ямар дэмжлэг байх вэ?
-Азийн хөгжлийн банкнаас тодорхой эх үүсвэр гаргаж дээрх аймгуудын “Капитал” банкаар дамжуулан зээл олгож байгаа. Манай зураг, тооцоог аваад аймгийнхаа “Капитал” банкинд очоорой. Сууц барихад банкнаас жилийн есөн хувиас бага хүүтэй, 15сая хүртэл төгрөгийг 10 хүртэлжилийн хугацаатай олгох юм. Хамгийн уян хатан нөхцлөөр олгож байгаа учир ажил, орлоготой хэн ч хамрагдах боломжтой.
–Захиалсан сууц ямар хугацаанд бэлэн болох вэ?
-СИП хавтангаар барилга барихад уламжлалт технологиор барилга барихаас хэдэн арав дахин их хурдтай байдаг. Барилгын ажлын хугацаа бага болж байгаа нь СИП технологийн маш чухал давуу тал. Сууцны байшин үйлдвэрт 1-3 долоо хоногийн дотор бүрэн үйлдвэрлэгдэж бэлэн болно.
–Гадна, дотор өнгөлгөө, засал чимэглэл, гадна бохир ус, цэвэр усыг хэрхэн шийдэх талаар тодруулахгүй юу?
-Дээр дурдсан дөрвөн аймагт цэвэр усны хангамж төвлөрсөн байдлаар шийдэгдсэн байсан. Иймдтөвийн усан хангамжийн шугаманд холбогдох боломжийгсудлах хэрэгтэй. Бохирыншугам чгэсэн төвийн шугаманд холбох боломжтой аймаг байсан. Ийм боломжгүй бол тусдаа цэвэр ус, бохир усыг шийдэх шинэ шийдлүүд бий болсон. Бохир ус гэхэд хөрсөнд бохирдолгүй усыг шингээх, усыг цэвэршүүлээд буцаан ашиглах боломжтой болсон. Цахилгааны хувьд нарны энергээр ажилладаг эх үүсвэрийг хэрэглэхэд маш тохиромжтой. Мэдээж энэ нь эхний удаад нэлээд мөнгө шаардагдана. Эхний таван жилийн дотор л хэмнэлтээс энэ мөнгөө олж аваад дээр нь танд ашиг авчирна. Ус халаахад ч нарны зайг ашигласан нь дээр. СИП хавтангаар хийсэн ханын гадаргуу тэгш байдаг. Энэ нь засал чимэглэлийн зардал болон хугацааг бууруулах боломжийг олгоно. Каркас болон сараалжинд барьж хадсан хавтангуудаас ялгаатай нь бүх гадаргууг нь хөөсөнцөрт наасан OSB-3 хавтан гадна хүчний нөлөөгөөр гажилтанд ордоггүй. Иймд СИП ханын засал чимэглэл яваандаа мууддаггүй. Ихэнхдээ канад байшинд гипсэн хавтанг профиль төмөр хэрэглэлгүйгээр СИП хавтан дээр шууд хаддаг. Энэ нь хөрөнгө, хугацаа хэмнэхийн зэрэгцээ мөн нэмэлт ашгийг өгөх болно. Барилгын дотор өнгөлгөөнд байшингийн дотор талд гипсэн хавтангаар өнгөлж түүн дээр заслал хийх нь энгийн, өртөг зардалын хувьд ч боломжтой. Гадна өнгөлгөөний тухайд өнгөлгөөний тоосго,сайдингаар өнгөлөх, блок-хаус эсвэл плита, чулуун замазка татах зэрэг өнгөлгөө заслын материалыг өргөн ашиглах боломжтой юм.
–Байшингийн сонголтыг хэрхэн хийх болон танай байгууллагатай яаж харилцах вэ?
-Дээрхи аймгуудын “Капитал” банкин дээр сууцны зургууд байгаа, тэндээс сонголтоо хийж болно. Эсвэл Та компанийн хаягруу утасдах, /350272, 99179356, 99049771/ e-mail: /siphose.mn@gmail.mn/ бичгээр захилга өгвөлтаны сонголтонд бэлэн зураг, төсөл танилцуулна, шинээр зураг хийж өгч болно. Та сууц бариулах зардлынхаа хэдийг банкны хөнгөлөлттэй зээлээр хэдийг өөрөөсөө гаргах вэ гэдгээ шийдэх үлдэнэ.
С.ГАНБОЛД