Хулгайлах гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын мөрдөн байцаагч, хошууч Н.Бадраатай ярилцлаа.
-Хулгайн гэмт хэрэг ихэссэн талаар судалгаа гарчээ. Энэ юутай холбоотой юм бол?
-Энэ оны долдугаар сарын 1-нээс Эрүүгийн хууль, Зөрчлийн хууль шинээр хэрэгжиж эхэлсэн. Уг хуулиар хулгайлах гэмт хэргийг гэмт хэрэг гэж үзэхийн тулд 300 мянган төгрөгт хүрсэн байхаар заасан. Харин тухайн хулгайч 300 мянган төгрөгөөс доош эд хөрөнгө хулгайлбал Зөрчлийн тухай хуулиар л хариуцлага хүлээх юм. Тодруулбал, тус хуулийн 8.6 зүйлд “Албадан сургалтад хамруулах, 7-30 хоног баривчилна” гэж заасан байгаа. Тэгэхээр хулгайч нар 300 мянгаас доош эд зүйл хулгайлаад 7-30 хоног баривчлагдаад л өнгөрнө гэсэн үг. Энэ нь нэг талаараа халаасны хулгайчдыг өөгшүүлж байгаа хэрэг. Судалгаанаас харахад хувийн өмчийн хулгай 27 хувь, малын хулгай 11 хувь, тээврийн хэрэгслийн хулгай 11 хувиар буурсан байна. Харин халаасны хулгай 48 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна. Тодруулбал, 300 мянган төгрөгөөс дээш хохирол учруулсан нь 48 хувиар өссөн. Харин нийт гарч байгаа гэмт хэргийн 30-40 хувийг хулгайн гэмт хэрэг эзэлдэг.
-Хулгайчдыг өөгшүүлдэг бас нэгэн хүчин зүйл нь хулгайн эд зүйлсийг худалдаж авдаг ломбард, ченж нарт байдаг. Эдгээрт ямар хариуцлага тооцдог юм бэ?
– Цагдаагийн байгууллагаас хулгайлах гэмт хэрэгтэй тэмцэхийн сацуу эх үүсвэрийг нь арилгая гэж яриад байгаа юм. Хулгайлаад ирсэн автомашины эд анги, гар утас зэргийг нь худалдаж авах хүн байхгүй бол хулгайн гэмт хэрэг аяндаа буурна. Үүнийг хааж давхар тэмцэхгүй бол зөвхөн хулгайчтай тэмцээд үр дүн байхгүй л дээ. Эрүүгийн хуулийн 18.6 зүйлд зааснаар “Гэмт хэргийн улмаас олсон гэдгийг мэдсээр байж авсан, ашигласан, зарсан, эзэмшсэн бол 6-12 сар хүртэлх хугацаагаар хорих ялтай, хүндрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдвол 5-12 жил хүртэлх хугацаанд хорино” гэсэн байдаг. Харин үүнийг барьцаалдан зээлдүүлэгчид буюу ломбард ажиллуулж байгаа хүмүүс төдийлөн мэддэггүй.
Ломбардуудыг цэгцлэх зорилгоор стандартад өөрчлөлт оруулсны та бүхэн мэдэж байгаа байх. Ингэснээр ирэх сарын 1-нээс ломбардууд шинэчлэгдсэн хуулийн дагуу үйл ажиллагаа явуулах юм. Шинэ стандартын дагуу ломбардууд авч буй эд зүйлсийнхээ зургийг нь авч, эд зүйлээ тавьж байгаа хүнийхээ мэдээлэлтэй нь нэгдсэн сүлжээнд байрлуулна. Энэ сүлжээнд цагдаагийн ажилтнууд нэвтрэх эрхтэй байх юм. Энэхүү стандартыг мөрдөхгүй бол үйл ажиллагааг нь зогсооно гэж стандартад заасан байгаа. Харин иргэд алдагдсан эд зүйлийнхээ зургийг нэг сүлжээнд байршуулснаар хулгайн гэмт хэрэгтэй тэмцэх маш том гарц болно гэж үзэж байна.
-Саяхан Эрүүгийн хэлтсээс хулгай хийдэг бүлэг этгээдүүдийг илрүүлсэн. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юү?
-Манай Мөрдөн байцаах албаны Хулгайлах гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын Эрүүгийн хэлтэс бүлэг зохион байгуулалттай гурван ч бүлгийг илрүүллээ. Одоогийн байдлаар шалгаад явж байгаа. Халаасны, орон байрны, автомашины эд анги хулгайлдаг этгээдүүдийг илрүүлсэн. Үүнд автомашины эд анги хулгайлаад зогсохгүй зөвхөн аккумлятор хулгайлдаг ч бүлэг этгээдүүд байсан. Ерөнхий дөө зах зээлд эрэлт ихтэй учир “Toyota prius 20” маркийн автомашины толь, яндан, аккумлятор зэргийг хулгайлах нь элбэг байна. Иймд ард иргэд маань гэрэл болоод камертай зориулалтын зогсоолд автомашинаа байршуулах нь чухал юм.
-Хулгайн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор ямар үйл ажиллагаа явуулж байгаа вэ?
-Хулгайн гэмт хэрэг цаг үеийн шинж чанартай байдаг. Харин зуны цагт хулгай харьцангуй буурдаг боловч хүчингийн гэмт хэрэг ихсэх хандлагатай байдаг. Намар хичээлийн шинэ жил эхлэх үеэр халаасны хулгай, дээрмийн гэмт хэргүүд ихээр гардаг. Мөн дараагаар нь малын хулгай ихэсдэг ч гэх юм уу харилцан адилгүй байдаг. Улирлын энэ онцлог шинжэд нь тохируулан цагдаагийн байгууллагууд урьдчилан сэргийлэхээр нэлээдгүй арга хэмжээг авч байгаа. Энэ жил л гэхэд малын хулгайгаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор орон нутагт байх цагдаагийн 13 постын үйл ажиллагааг идэвхжүүлсэн. Постууд 24 цаг ажиллладаг. Шуурхай удирдлагын штабаас постуудыг хариуцаж ажиллан мэдээ, мэдээллийг Цагдаагийн Ерөнхий газрын удирдлагад танилцуулан ажилладаг.
Ерөнхийдөө гэмт хэрэгтэй тэмцэх тэр дундаа хулгайн гэмт хэрэгтэй тэмцэх нь зөвхөн цагдаагийн байгууллагын ажил гэж ойлгож болохгүй. Төрийн болон төрийн бус байгууллагын хамтын ажиллагааны хүрээнд гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх хэрэгтэй. Ард иргэд ч сонор сэрэмжээ дээшлүүлэх ёстой. Харин иргэдийн дунд зөвхөн цагдаа л урьдчилан сэргийлэх ёстой гэсэн ташаа ойлголт байгаад байх шиг санагддаг. Байгууллагууд болон ард иргэдтэйгээ хамтран ажиллаж байж л хулгайн гэмт хэргээс сэргийлж чадна.
-Хулгайд эд зүйлээ алдан эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн ч шийдэгдэх нь удаан байдаг гэх хүмүүс бий. Энэ тухайд?
-Өмнө нь орон нутаг болон дүүрэг дамжсан хэрэг болгоныг Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулинд зааснаар нэгтгэдэг байсан. Харин энэ оны долдугаар сарын 1-ээс мөрдөгдөж эхлэсэн Эрүүгийн хуулиар эрүүгийн хэргийг заавал нэгтгэх шаардлагагүй болсон. Тэгэхээр тухайн нутаг дэвсгэрт үйлдэгдсэн, шалгагдаж байгаа газраа шийдвэрлэчих хууль эрх зүйн боломж нь нээгдсэн. Ард иргэдэд төдийгүй хууль сахиулахын албан хаагчдад ч энэ тун үр дүнтэй хууль болсон гэж бодож байгаа. Урьд нь олон хэрэг нэгтгэж маш их хугацаа авдаг байсан. Хугацаа алдаж байх хооронд өнөөх этгээд дахиад гэмт хэрэг үйлддэг, оргон зайлдаг гэх мэт сөрөг байдлууд ихээр гардаг байсан.
Түүнчлэн Эрүүгийн хуулиар хулгайн гэмт хэрэг хийсэн этгээд хохирлоо барагдуулах юм бол ял шийтгэлийг хөнгөрүүлэх нөхцөлтэйгөөр нь тусгаж өгсөн. Тэгэхээр гэмт этгээд хохирлоо төлчих юмсан гэж бодох нь байна л даа. Өмнө нь хохирлыг нь барагдуулсан ч эс барагдуулсан ч шийтгэл нь яг хэвээр үлддэг байсан. Энэ тохиолдолд гэмт этгээд аль болох хохирлыг барагдуулахаас зайлсхийдэг. Үүнд хохирогч л хохироод үлддэг байсан гэсэн үг.