“Өдрийн сонин”-ы 2017.05.23-ны МЯГМАР гаригийн №115(5682) дугаараас авч нийтлэв
“Korean air” авиа компани монополь давуу эрхээ ашиглан монголчуудыг хэрхэн шулж буй ноцтой асуудлыг манай сонин өмнөх дугаартаа хөндсөн билээ.Тэгвэл энэ талаар болон сүүлийн үед олны анхаарал татаад буй бусад асуудлын талаар хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах ШӨХТГ-ын удирдах албан тушаалтнуудаас тодрууллаа.
Солонгосын авиа компани болох “Korean Air”-тэй холбоотой гомдлыг өмнө нь Монголын хоёр ч иргэн гаргаж, холбогдох баримт сэлтийг дэлгэж байсан. Тэгвэл он гарсаар мөн тус компанитай холбоотой гомдол Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар ирсэн гэх мэдээлэл байна. Өмнөх хоёр тохиолдлыг нэхэн сануулбал, 2015 оны есдүгээр сард иргэн Х.Энхманлай Солонгосын “Korean Air” авиа компани монголчуудын эрхийг зөрчиж хэрхэн дорд үздэг болохыг дэлгэж уг компаниас нэхэмжлэл гаргаж байсан. Учир нь тэрбээр өвчтэй эгчийгээ Солонгост эмчлүүлэхээр авч явсан хэдий ч эгчийг нь хил нэвтрүүлээгүйн дээр олон цаг саатуулах өрөөнд хорьж улмаар Бээжин рүү нислэгийг шилжүүлж өгөхийг хүссэн боловч үл тоомсорлож нутаг буцаасан байдаг. Түүний эгч хүнд өвчтэй тэргэнцэртэй явсан байдаг. Эгчийнх нь бие муудсан учир Бээжинд эмчлүүлэхээр болсон юмсанж.Гэвч ийн хүсэлтийг нь авч хэлэлцэлгүй буцаасан нь хүний эрхийг уландаа гишгэсэн явдал хэмээн Х.Энхманлай олон улсын хүний эрхийн байгууллагад хандахаа мэдэгдэж байсан удаатай. Мөн иргэн С.Сүх-очир 2015 онд Солонгосын “Кorean Air” компанийг монголчуудад өндөр үнээр тийз борлуулж байна хэмээн тус улсын Шударга өрсөлдөөнийг дэмжих хороонд хандаж байсан удаатай.
Тэрээр “”Кorean Air” компани Улаанбаатар-Сөүл чиглэлийн нислэгт өөрсдийн монополь давуу эрхээ ашиглан багадаа хоёр дахин, ачаалал ихтэй үед дунджаар гурав дахин өндөр төлбөртэй тийз борлуулж байгааг шалгуулах талаар БНСУ-ын Шударга өрсөлдөөнийг дэмжих хороонд хандсан. Зах зээлийн эдийн засагт монополь гэдэг нь аливаа нэгэн өрсөлдөгчгүй байдлаар бараа бүтээгдэхүүнээ борлуулах, үйлчилгээ үзүүлэх эрхийг хэлдэг.
Өрсөлдөгч байхгүй тул зах зээл дээр гаргах бараа бүтээгдэхүүний үнийг дангаараа, өөртөө ашигтай байдлаар тогтоох бололцоотой болно гэсэн үг. Энийг л “Корэйн Эйр”компани хэрэгжүүлж байгаа юм. Тэд сүүлийн 14 жил монополь эрхээ давуулан ашиглаж жилд дунджаар 14 сая орчим ам.долларын илүү ашиг хүртсэн хэмээн Солонгосын хэвлэл мэдээллээр, мөн БНСУ-ын Үндэсний Ассамблейн чуулганаар парламентын хянан шалгах эрхээ хэрэгжүүлэх явцад мэдээлэл гарч байсныг уншиж байлаа. Эхлээд шударга бус өрсөлдөөн гэдгийг нь тогтоож өгөх хэрэгтэй. Хэрэв шударга бус өрсөлдөөн гэдэг нь нэгэнт нотлогдох юм бол өнгөрсөн хугацаанд илүү төлбөр төлж зорчсон иргэд илүү төлсөн төлбөрөө нэхэмжлэх бүрэн эрхтэй гэж бодож байна. Миний хувьд одоогийн борлуулж буй үнээ 40 хувиар буулгах, Монгол Улсын хууль дүрмийг чандлан сахих, давуу эрхээ ашиглаж илүү ашиг хүртсэнээ буцааж зорчигчдод олгох, мөн шударга бус өрсөлдөөний улмаас Монгол Улсын иргэдийг хохироож ирсэн гэдэгтээ албан ёсоор уучлалт гуйхыг хүсч байгаа юм” хэмээн “Өдрийн сонин”-д өгсөн ярилцлагадаа дурдаж байсан. Тэгвэл энэ удаа мөн л уг компанийн монополь байдалтай холбоотойгоор гомдол ирсэн бололтой. Энэ талаар Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрын Өрсөлдөөний бодлого зохицуулалтын газрын дарга Ч.Цоодолоос тодрууллаа.
-Танайд “Korean air” агаарын авиа компанитай холбоотой гомдол ирэх болсон гэх мэдээлэл байна. Энэ талаар тодорхой мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Одоогоор нэг л гомдол манайд ирсэн байгаа. Зөвхөн “Korean air” гэлтгүй Монголын авиа компаниудын тариф олон улстай харьцуулахад бараг хоёр дахин үнэтэй байсан гэсэн гомдол ирсэн. Энэ асуудлыг салбарын яам болон манай ШӨХТГ-аас судалж байна.
-Ер нь Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй авиа компаниуд тэр дундаа МИАТ, “Korean air” компанийн тийзний үнэ хамгийн өндөр гэж иргэд бухимддаг. Энэ үнийг бууруулах боломж байдаггүй юм уу?
-Авиа компаниудын гол зардал нь шатахуунаас үүдэлтэй. Авиа компаниуд шатахуунаа гаднаас импортоор авч байгаа учраас тарифийн үнэ өндөр тогтоох аргагүйд хүрдэг гэдэг. Түүнчлэн агаарын орон зай ашиглах, дамжин өнгөрөх зэргээс хамаараад үнийн хувьд өөр байдаг юм шиг л байна лээ.
-Монголын авиа компаниудын хувьд тийм тайлбар хийж болдог юм байж. Харин “Korean air” компанийн хувьд монголчуудад хамгийн өндөр үндэслэлгүй тариф тогтоож үйлчилдэг. Тиймээс иргэд ШӨХТГ-аас тус компанийн үнэ тарифийг шалгаж, ямар нэг арга хэмжээ авч өгөхийг хүсч байна?
-“Korean air” компанийн одоогийн үнэ тарифийг бид зохицуулах хууль эрхзүйн орчин байхгүй. ШӨХТГ ямар үед үнийг тогтоох эрхтэй вэ гэвэл цэвэр монополь аж ахуй эрхлэгчийн үнэ тарифийг хянах боломжтой. Тухайлбал, Улаанбаатар төмөр замд шалгалт явуулж үнэ тарифийг бодит байдалд нийцэж байгаа эсэхийг тогтоох эрхтэй. Өөр энэ чиглэлийн өрсөлдөхүйц компани байхгүй байна шүү дээ. Гэтэл нэлээд хэдэн авиа компани үйл ажиллагаа явуулж байна. Мөн зах зээл нь өөрөө нээлттэй, тухайн салбарт хөрөнгө оруулалт хийгээд өрсөлдөхөд бусад компаниудад ч боломж байгаа.
-“Korean air” бол монополь гэдэг нь хэнд ч харсан тодорхой байна шүү дээ. Тус компани МИАТ-тай 18 жилийн гэрээтэй учраас Солонгосын талаас өөр авиа компани манай зах зээлд орж ирэх гээд ч чадахгүй байна гэдгийг зарим албаны эх сурвалжаас хэлж байна?
-Үүнийг шалгах л асуудал байна. Манайх хуульд заасан дөрвөн үндэслэлийн дагуу шалгалт явуулдаг. Уг компанийг зах зээл дээрх давамгай аж ахуйн нэгж гээд шалгаж болно.
-Ер нь манай улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа л юм чинь ШӨХТГ-аас “Korean air”-ийг шалгах бүрэн эрхтэй биз дээ?
-Шалгах эрхтэй. Бид энэ асуудлыг авч хэлэлцэнэ.Тариф хэт үнэтэй байх нь хэрэглэгчдийг хохироогоод зогсохгүй эргээд манайд ирэх жуулчдын тоонд ч нөлөөлнө. Аялал жуулчлалын бизнест сөрөг үр дагаварууд үзүүлнэ.
-Туул гол, Богд уулын тодорхой хэсгийг нийтийн өмч болгож салхилж зугаалж болно гэж хотын дарга хэлсэн. Гэвч уг голыг хаа сайгүй хашаалж иргэдэд дээрх эрх нээгдэхгүй байна гэх гомдол бас ирэх боллоо?
-Манайх энэ талын шалгалт хийгээгүй учраас тодорхой зүйл яримааргүй байна.
-Сүүлийн үед танайд хэрэглэгчдийн зүгээс ямар төрлийн гомдол их байна?
-“Univision” компани үнээ нэмсэнтэй холбоотой гомдол их ирж байгаа.
-ШӨХТГ-аас энэ тал дээр ямар арга хэмжээ авч байна. Энэ гомдол гараад нэлээдгүй хугацаа өнгөрсөн шүү дээ?
-Давамгай байдалтай гэдгийг тогтоогоогүй байгаа.Тиймээс ямар нэг байдлаар шалгах боломжгүй.
-Гэхдээ Харилцаа холбооны газраас хэрэглэгчдийн дийлэнх хувийг дээрх газар эзэлдэг гэсэн судалгаа бий. Тиймээс шалгалт явуулаад иргэ дийн гомдлыг шуурхай шийдчихэж болдоггүй юм уу?
-Зөрчил гэж үзэх боломжгүй. Учир нь бид тухайн үед “Univision” компанитай уулзсан. Тус компани ямар нэг хуулийн заалт, иргэдтэй байгуулсан гэрээгээ зөрчсөн зүйл байгаагүй гэв.
Ямартай ч монголчуудад өндөр үнэтэй билет, хүнд сурталтай үйлчилгээ үзүүлдэг “Korean air”–ийн үнэ тарифийг Монголын тал шалгах эрх нээлттэй юм байна. Тиймээс дээрх асуудлыг холбогдох газрууд анхааралдаа авч ямар нэг арга хэмжээ авч эхлэх бололтой. БНСУ–аас “Korean air”–ийг монголчуудад өндөр тарифаар үйлчилж, түүнээсээ хэдэн мянган ам.долларын ашиг олж байгаа гэдгийг мэдээлж, эсэргүүцэж байгаа ч амжилтад хүрэхгүй байгаа билээ. Учир нь Монголын тал энэ тухай ам нээхгүй байгаатай холбоотой.Монголчууд эрх ашгийнхаа төлөө энэ байдлыг эсэргүүцээд эхэлбэл 18 жилийн монополь гэрээ байгуулсан “Korean air”-ээс татгалзах эрх нь монголчуудад бий.
Эцэст нь монголчуудын халаасыг үндэслэлгүйгээр тэмтэрсэн 18 жилийн ийм дампуу гэрээ хийсэн үүнийхээ хариуд “Korean air” компаниар зардлаа даалгаж гадаадад аялсан тухайн үеийн Засгийн газрын томоохон албан тушаалтнууд хэн байсныг бид нэхэн сурвалжилж эргэн мэдээлэх болно.