Одой парламент отгон чуулганаа нээлээ DNN.mn

Монголын парламентыг дэндүү давжаа, одой, ямар ч дархлаагүй хэврэг гэж гадна дотны эрдэмтэд, аюулгүй байдлын судлаачид, улстөрчид, нийгэм төрийн зүтгэлтнүүд хэлж ярьсаар ирсэн. Манай парламент 76 гишүүнтэй, түүнээс 20-иод нь Засгийн газарт сайдаар ажиллавал бараг хүнгүй болчихдог. Хамгийн аюултай нь улс орны хувь заяатай холбоотой шийдвэр гаргахад маш амар хялбар байсан. Тухайлбал, 76 гишүүний тавиас дээш хувь нь 39 гишүүн. 39-ийн 18 нь тавиас дээш хувь, тэрхүү 18 гишүүний 10-ыг нь худалдаад авчихад хүссэн бүхэн дуртай шийдвэрээ Монголын төрөөр гаргуулах бүрэн боломжтой байсан. Үндсэндээ УИХ-ын 10-хан гишүүнийг атгандаа оруулахад бүхэл бүтэн улс орон хэн нэгэн хүний гарт орлоо гэсэн үг. Ийм л хэврэг, давжаа, одой парламент отгон чуулганаа саяхан нээлээ.

Аливаа парламент сүүлийн чуулганаа нээх нь гайхах юм биш. УИХ-ын ээлжит сонгуулиар байгуулагдсан парламент бүрэн эрхийнхээ хугацаанд үйл ажиллагаагаа хүчин төгөлдөр явуулаад сүүлийн чуулганаа нээж, нийгэмд хүлээгдэж буй гол гол хуулиудаа хэлэлцдэг нь жам. Гэхдээ энэ удаагийн хаврын чуулган одой парламентын отгон чуулган гэдгээрээ онцлогтой.

“Өнөөдөр тогтолцооны цогц реформ томоохон үр дүнг баталсан чуулган болж байна. Түүхийн тохиолоор 30 гаруй жилийн дараа алдаанаасаа суралцсан, гажуудлаа зассан, тогтолцоогоо чамбайруулсан, хөгжлөө түргэтгэн, үндэстнээ хүчирхэгжүүлэн урагшлуулах шинэ 30 жилийг эхлүүлэх түүхэн цаг үеийн гэрч та бид боллоо” гэж УИХ-ын дарга чуулганыг нээж хэлсэн.

Ердөө гуравхан сарын дараа болох УИХ-ын сонгуулиар 126 гишүүнтэй дараагийн шинэ парламент бүрдэнэ. Бүрэн эрхийнх нь хугацаа дуусч буй одой парламентын баталсан Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн дагуу Монгол Улсын Их Хурал түүхэндээ анх удаа 126 гишүүнтэй том парламенттай болох гэж байна. Их хурлын сонгууль пропорциональ тогтолцоогоор явж 78 нь томсгосон тойргоос сонгогдон, 48 нь салбар бүрийн төлөөлөл болон намын жагсаалтаар орж ирнэ. ҮХӨ-ийг ингэж хийснээр сонгууль болгоны өмнө намууд өөрсдөдөө зориулж Үндсэн хуулийг өөрчилдгийг, өөрчлөх гэж оролддогийг болиулсан. Мөн улс төрийн нам эрх баригчид өөрсдийн эрх ашигт нийцүүлэн тоглоомын дүрмийг дураараа өөрчилдөг өнгөрсөн 30 жилийн гажиг үүгээр төгсөж, улс орны цоо шинэ 30жил эхэлж байна гээд байгаа нь ийм учиртай.

Монгол Улс парламентын засаглалтай. Парламентын засаглал нь аливаа үйл явцыг олон ургальч үзлээр авч үзэж дүгнэж цэгнэдэг. Ингэхдээ багагүй удаан хугацаа авдаг ч эцэст нь харьцангуй зөв шийдвэрт хүргэдэг. Парламентын засаглал нь Ерөнхийлөгчийн тогтолцооноос удаан оршин тогтнож, ардчилсан тогтолцоо болохын хувьд илүү дархлаа сайтай гэдгийг олон улс судлаачид дуу нэгтэйгээр бататгадаг. Иймээс олон ургальч үзэл бүхий ардчилсан парламентын засаглал гэдэг тухайн улс орны тусгаар тогтнолын гол баталгаа нь болдог. Энэ утгаараа манай улс Үндсэн хуулиа өөрчилж сонгодог парламентын

хүчинтэйгээ зөвшилцөж байж улс төрийн шийдвэр гаргадаг тийм л парламент бий болно хэмээн ард түмэн итгэж найдан хүлээж байгаа. “ҮХӨ-өөс хүлээх гол үр дүн бол сонгодог парламентын засаглалыг бодит болгох. Мөн хууль тогтоох, гүйцэтгэх эрх мэдлийн харилцан хяналт, тэнцвэрийг бий болгох, хөгжлийн хөтөлбөрөөр өрсөлддөг бодлогын намуудыг хөгжүүлэх, олон намын оролцоотой зөвшилцлийн парламентыг төлөвшүүлэх, сонгуулийн холимог тогтолцоогоор санал үл гээгдэх төлөөллийн ардчиллыг бэхжүүлэх явдал юм. Түүнчлэн хот хөдөөгийн тэнцвэртэй хөгжлийг дэмжих, орон нутгийн удирдлагын тогтолцоог боловсронгуй болгох зэргээр эх орныхоо аль ч бүс нутагт амьдрах, сурах, хөгжих орчноор тэгш эрхтэй хангагдах, хүний үндсэн эрхийг баталгаажуулахад чиглэгдэнэ” гэж Ардын

тогтолцоогоор шинэ УИХ бүрдэх түүхэн сонголтын өмнө ирээд байна.

Парламентад аль нэг нам ялах нь чухал биш. Гол нь ялсан нам сөрөг

хүчинтэйгээ зөвшилцөж байж улс төрийн шийдвэр гаргадаг тийм л парламент бий болно хэмээн ард түмэн итгэж найдан хүлээж байгаа. “ҮХӨ-өөс хүлээх гол үр дүн бол сонгодог парламентын засаглалыг бодит болгох. Мөн хууль тогтоох, гүйцэтгэх эрх мэдлийн харилцан хяналт, тэнцвэрийг бий болгох, хөгжлийн хөтөлбөрөөр өрсөлддөг бодлогын намуудыг хөгжүүлэх, олон намын оролцоотой зөвшилцлийн парламентыг төлөвшүүлэх, сонгуулийн холимог тогтолцоогоор санал үл гээгдэх төлөөллийн ардчиллыг бэхжүүлэх явдал юм. Түүнчлэн хот хөдөөгийн тэнцвэртэй хөгжлийг дэмжих, орон нутгийн удирдлагын тогтолцоог боловсронгуй болгох зэргээр эх орныхоо аль ч бүс нутагт амьдрах, сурах, хөгжих орчноор тэгш эрхтэй хангагдах, хүний үндсэн эрхийг баталгаажуулахад чиглэгдэнэ” гэж Ардын намын залуу дарга нар хэлсэн.

Эрх баригчдын ийнхүү хэлснээр, олон түмний хүсэн хүлээсэн сонгууль болох гэж байна. Үнэхээр л нэг нам үнэмлэхүй ялаад, улс төрийн дээд доод бүх шатанд эрх мэдлийг гартаа аваад өөрийн дураар дургидаг энэ систем гажуудал байхгүй болно гэдэгт хэн хүнгүй итгэж байгаа. Олон намын оролцоотой зөвшилцлийн парламент бий болно гэж хүлээж байна. Томсгож бүсчилсэн тойргоос 78 гишүүн сонгогдож, тойрог бүр эзэнтэй болж, 48 нь намын жагсаалтаар орж ирж салбар манлайлал болсон эрхмүүд, төрийн бус байгууллага, иргэний нийгмийн төлөөллүүд, үндсэндээ салбар бүрийн дуу хоолой Их хуралд орж ирнэ. Ингэснээр төлөөллийн ардчилал бүрэн бэхжих үндэс суурь болно.

“126 гишүүн сонгох тоон хэмжүүрийн асуудал биш. Ирээдүйгээ томоор харж, бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалыг амилуулах томоохон реформын эхлэл юм. Хот хөдөөгийн ялгааг багасгах, эдийн засгийн нөөцийг зохистой хуваарилах, хөгжлийг урт хугацааны төлөвлөлт бодлогоор удирдах, үндэсний эв нэгдэл тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлыг баталгаажуулахад энэ шинэчлэл чухал ач холбогдолтой” гэж ноён спикер энэ удаагийн сонгууль түүхэн сонгууль шүү гэдгийг сануулж хэлээд байгаа.

Монголын төрд сүүлийн найман жил нэг нам дангаараа ноёрхож, үнэмлэхүй ялалт байгуулан “галзуурсан”-ы үр дүнд ардчиллын индексээр манай улс сүүлийн хоёр жил гэхэд 20 байраар ухарч (түрүү жил 16 байраар ухарсан бол, энэ жил дахиад 4 байраар ухарсан), улс орон аль ч шатандаа уруудан доройтож, үнийн өсөлт гаарч, ард түмний амьдрал өдөр ирэх тусам ядуурсаар байна. Эдийн засаг өслөө гэдэг, гэвч ард иргэдийн аяган дахь боорцогны тоо нэмэгдэх биш хасагдсаар байгаа. Нэг нам ноёрхохдоо улс орныг яаж сүйрүүлж, элгээр нь хэвтүүлдгийг бид харлаа. Эрх баригчид улс орноо хэрхэн тонон дээрэмдэж болдгийг нүдээр үзлээ.

Зөвхөн Чингэлтэй дүүргийг аваад үзэхэд гурван гишүүний нэг нь шоронд явчихсан, нөгөө нь албан тушаалын хэргээр шүүх дээр байж байх жишээний. Мөн нэр бүхий хоёр гишүүн шүүхээс ял аваад бүрэн эрх нь түдгэлзэх эсэх нь яригдаж байгаа. Яг ийм байдлаар албан тушаалтнууд дээрээсээ доод шат хүртлээ эх орноо цөлмөсөн байдаг.

Эрхтэн дархтануудын энэ муу муухай бүхэн эцэс болж, улс орноо харгисаар тонон дээрэмддэг биш өөд нь татаж, хөгжин дэвшүүлдэг шинэ цагийн эхлэл болсон түүхэн сонгууль хаяанд ирлээ.Олон намын оролцоотой зөвшилцлийн парламент шинэ Монгол Улсыг бүтээх гол тулгуур нь байх ёстой.Дээрээс нь бүсчилсэн тойргоос сонгогдсон гишүүд улс орныхоо ирээдүйг томоор харж, өмнөх шигээ зөвхөн өөрийн тойргийн соёлын төв, сургуулийн дээвэртэй ноцолдох биш баруун бүс, зүүн бүсийн тулгуур хөгжил, дэд бүтэц, бүтээн байгуулалтыг ярьдаг улс төрийн шинэ эргэлт бий болно. Ингээд эцэст нь хэлэхэд, одой парламент отгон чуулганаа нээсэн энэ цагт монголчууд бид улс орныхоо тусгаар тогтнолыг улам баталгаажуулсан, хойд хөршийн дайны нөхцөл байдалтай холбогдуулан олон улсад зоримог шийдвэр гаргасан, эдийн засгаа сэргээж эх орноо хөгжил дэвшлийн замд нь оруулсан шинэ цагийн түүхэн парламентыг хүлээж байна.

Д.БАтБОЛД