Монголчуудын
өдөр тутмын амьдралдаа хэрэглэж буй хоол хүнс, хувцас, унаа машин гээд бүгд л
гадны бүтээгдэхүүн. Нэг ёсондоо бид гадны импортыг алхам тутамдаа дэмжиж ирсэн
хэрнээ дотоодын үйлдвэрлэлийг голдог. Өндөр үнэтэй, чанар муутай гээд аливаа
дотоодын бүтээгдэхүүнийг голох шалтгаан олон байсан. Тэгвэл сүүлийн жилүүдэд
үндэсний үйлдвэрлэгчид дэлхийн зах зээлд гарах эрмэлзэлтэй байхын зэрэгцээ
дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаж импортыг тэглэх төр засгийн бодлого,
шийдвэрийг дэмжиж ажилладаг болжээ. Үүний нэг тод жишээ бол “Эко пластик”
үйлдвэр юм. Тус үйлдвэр нь бүхий л төрлийн пластик бүтээгдэхүүнийг эх орондоо
үйлдвэрлэх зорилт тавин ажиллаж байна. “Эко пластик” үйлдвэр нь “Номин холдинг”
компанийн харьяа бөгөөд Таван шарын автобусны буудлаас холгүй байрладаг юм
байна. Биднийг очих үед ажил нь ид өрнөж байв. Саяхан зах, худалдааны төвүүдэд
урд хөршөөс орж ирдэг усны савыг хүний бие хортой гэж холбогдох албаныхан
мэдээлж байсан.Тэгвэл энд байгальд ээлтэй, хүний биед ямар нэгэн хор нөлөөгүй
эко сав үйлдвэрлэж байна. Мөн хогийн сав зэрэг ахуйн зориулалттай ашиглах том,
дунд, жижиг хэмжээтэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг юм байна. Ер нь хуванцраар буюу
пластикаар юу хийж болж байна тэр бүгдийг үйлдвэрлэж эхэлсэн гэсэн. Эдгээр
бүтээгдэхүүнийг хийхэд нэг их чирэгдэл, ажиллагаа шаарддаггүйг үйлдвэрийн дарга
П.Өлзийбат онцолж байв. Үйлдвэр бүхэлдээ автомат ажиллагаатай. Ердөө түүхий
эдээ будагтай холиод машинд хийх л гар ажиллагаа. Үүнийг эс тооцвол хүний гар
хүрээд байх ажил харагдсангүй.
Үйлдвэрийн
хүчин чадлын тухайд үйлдвэрийн дарга П.Өлзийбатаас тодрууллаа.
-Танайх
өдөрт хичнээн нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх хүчин чадалтай ажиллаж байна?
-Манай
үйлдвэр 100 гаруй нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Гэхдээ өдөрт нэг хэвээр 150-160 бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэдэг.
-Тэгэхээр
өдөрт нэг л төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг гэж үү?
-Тэгэлгүй
яахав. Тухайн бүтээгдэхүүнээс хамаарна. Хэдэн хэвтэйгээс шалтгаална гэсэн үг.
Жишээлбэл, хувин хийлээ гэж бодоход эхний өдөр их биеийг нь хэвлэж гаргасан бол
дараагийн өдөр мөн тооны сэнж, бариул, дараагийн өдөр тагийг нь үйлдвэрлэнэ.
Ингээд дөрвөн өдрийн дараа тухайн бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нийлүүлэхэд бэлэн
болох юм. Хэрвээ зөвхөн нэг хэвээр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл явуулах юм бол сард
1800-2000 ширхэг бүтээгдэхүүн гаргах хүчин чадалтай.
-Үйлдвэрлэл
явагдаад хэр удаж байна. Эрэлт өндөр
байна уу?
-Манай
үйлдвэр одоо л жигдэрч байна. Ер нь цаашдаа эрэлт ихтэй байх төлөвтэй байгаа.
Бид нарийн судалгааны дагуу ажилладаг.
Тэрээр
Германд техникийн мэргэжлээр сурсан учраас машин техникийн тал дээр асуудалгүй
ажилладаг бололтой. Тухайн автомат машиныхаа үйл ажиллагааг байнга хянаж,
хаана нь юу болохгүй байгааг дор нь оношилчихдог аж. Автомат ажиллагаатай
энэхүү пластик бүтээгдэхүүний машиныг гурван жил туршсан гэсэн. Үйлдвэрийн бүх
ажил автомат учраас нэг ээлжээр ажиллаж байгаа юм билээ.
Ахуйн
хэрэглээнээс гадна автомашины акумляторын корпус, бариул, гэрлэн дохио,
суудлаас эхлээд 50 гаруй төрлийн эд анги үйлдвэрлэдэг юм байна. Ямар ч
пластик бүтээгдэхүүн хийхэд хоёрхон төрлийн түүхий эд буюу орц шаардагддаг
байна. Иран, Кувейт, Солонгосоос будаатай адилхан хэмжээ бүхий зориулалтын
түүхий эд оруулж ирдэг юм байна. Хатуу, зөөлөн гэсэн хоёр өөр шинж чанартай.
Түүнийгээ будаг оруулагчтай холиод хүссэн материалаар гаргаж болдог гэнэ. Бас
ямар ч бүтээгдэхүүн хийхэд хэв чухал аж.
Дундаж
хэмжээтэй 250 ширхэг хогийн сав хийхэд 25кг түүхий эд, нэг кг өнгө оруулагч
будаг хэрэгтэй болдог бол дээрх тооны бүтээгдэхүүн хийхэд дөрвөн кг хаягдал
гардаг байна. Түүнийгээ дахин хэвэнд цутгаад өөр өнгийн хогийн сав хийдэг гэнэ.
Өнгөний хувьд бараан талдаа. Учир нь дахин шатаахаар өнгө нь бараан талдаа
гардаг байна. Түүнчлэн тус үйлдвэрт нийлэг уут буюу бидний нэрлэж заншсанаар
гялгар уут үйлдвэрлэдэг юм байна. Хэрэглэх түүхий эд нь мөн л пластик
бүтээгдэхүүнтэй адил. Гэхдээ бидний хэрэглээд хаясан уут, ундааны савыг дахин
боловсруулж гаргаж авсан будаа шиг зүйлээр түлхүү хийдэг байна. Тус үйлдвэр
одоогийн байдлаар манай улсын гялгар уутны жилийн хэрэгцээний 15 хувийг хангаж
буйг О.Хаш-Эрдэнэ онцлов. Тодруулбал, өдөрт зургаан машин дээр 15 мянган ширхэг
уут үйлдвэрлэж байна. Энэхүү уут нь харахад энгийн ч гурван жилийн дотор өөрөө
задарч байгальд шингэх бодисоор хийгдсэн байдаг аж.
Ингээд
“Эко пластик” үйлдвэрийн ерөнхий захирал Д.Жаргалсайханаас зарим зүйлийг
тодрууллаа.
-Үйлдвэрийн чадамжийн тухайд тодруулахгүй юу. Энэ төрлийн
үйлдвэрлэл хөгжих боломж, зах зээл хэр байна?
-Монгол
Улсад өндөр технологийн аж үйлдвэрийн салбар хөгжих хууль эрх зүйн орчныг УИХ
наадмын өмнө баталж гаргалаа. Тэгэхээр үүгээр дамжуулаад машинт үйлдвэрлэлийн
салбар хөгжих бүрэн боломж нээгдэж байна. Зөвхөн машин гэлтгүй халбага, сэрээ,
хутга, шанага гээд металл болон химийн аргын үйлдвэрлэл өргөжиж байна. Манайх
үйлдвэрийн хувьд автомашины суудал, автобусны сандал, акумляторын гадна
корпус, өргөн хэрэглээний олон мянган энгийн пластик бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх
зорилт тавин ажиллаж байна. Үүнээс олноор бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх энэхүү
туршилт амжилттай боллоо. Анхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрээс гарч хэрэглэгчдийн гарт
хүрч эхэллээ. Цаашдаа автомашины толины суурь, гэрлийн бүрхүүл гээд хуванцраар
хийж болох юу л байна үйлдвэрлэх бүрэн боломжтой.
-Бүтээгдэхүүн
зах зээлд хэр үнэтэй гарч байгаа бол?
-Дотоодын
бүтээгдэхүүн импортын бүтээгдэхүүнтэй үнээрээ өрсөлдөх ёстой. Гэхдээ үндэсний
үйлдвэрлэлээ хөл дээр нь босгохын тулд төрөөс гааль, НӨАТ-sг хөнгөлөхөөс
эхлээд олон ажил хэрэгжүүлж байгаа. Япон улс 60 хувийн татвараар дотоодын зах
зээлээ хамгаалсан байдаг шүү дээ. Нэг автобус оруулахад л Хятад үнийн дүнгийн
40 хувь, Орос 50 мянган ам.долларын татвартай байх жишээтэй. Гэтэл манайд
нөхцөл байдал ямар билээ. Тэгэхээр дотоодын үйлдвэр гэдэг утгаараа зах зээл
дээрх импортын бараанаас хамаагүй хямд үнэтэй байна.
-Нэг
хогийн сав хэдэн төгрөгийн үнэтэй
үйлдвэрээс гарч байна. Иргэд бодит үнийг сонирхож байгаа шүү дээ?
-Үнийн
хувьд бүтээгдэхүүний түүхий эдээс
хамаарч харилцан адилгүй. Дахин боловсруулсан, Монголд үйлдвэрлэсэн, байгальд
ээлтэй зориулалтын эко бүтээгдэхүүнээр хийсэн гэдгээрээ ялгаатай. Дунд
зэргийн хогийн сав байлаа гэхэд дээрх орцоосоо хамаарч бөөний үнэ нь 7500-9500
төгрөгийн хооронд хэлбэлзэнэ. Бид шохойн чулууны туузан дамжуулах шугамыг хийж
байгаа. Мөн цанын баазын агаарын дүүжин хийхээр төлөвлөж байна. Технологийн
хямд чанартай шийдлээр шатахуун түгээх станцын саравч хийх төлөвлөгөөтэй байна.
Тэгэхээр бид хуванцар бүтээгдэхүүний дотоодын хэрэгцээг 100 хувь хангаад
зогсохгүй гадагшаа экспортод гаргах бүрэн боломжтой. Товчхон хэлэхэд манай улс
нийгмийн баялгийг үйлдвэрлэл технологиор дамжуулж шударгаар хуваарилдаг Япон
хөгжлийн загварт шилжиж байна гэсэн үг.
Д.Даваасүрэн
Гэрэл зургуудыг Г.Лхагвадорж