Өнөө жил 90 жилийн ой нь тохиож буй 120 шахам сум байгаа. Үүгээрээ энэ жилийн наадам онцлогтой болж байна. Сумаасаа гараад олон жил болсон, нутаг усандаа очоогүй хүмүүсийн хувьд сумын наадам нь элгэн садан, ах дүүстэйгээ уулзаж төрсөн бууцандаа хөрвөөх нэг завшаан нь болдог. Тийм учраас долдугаар сар гараад л монголчууд наадмын уур амьсгалдаа орцгоосон. Төрсөн нутаг, ижий аавдаа очихдоо хэзээнээс л хурдан хүлэг, торгон дээлээр гоёж очдог. Энэ уламжлал нь эдүгээ цагт үргэлжилж монголчууд наадмаар шинэ машинаар гангардаг болсон. Хөдөө хээрийн замд өөрийн тэрэгтэйгээ явах шиг жаргал, ая тухтай зүйл гэж хаа байх вэ.
“Да хүрээ” зах хөл хөдөлгөөнтэй байна. Машины ченжүүд “Хүмүүс зургадугаар сарын хорьдоос эхэлж машин худалдаж авдаг. Зарим нь гоё ганган тэрэг сонирхож байхад уул хад, ус голыг түвэггүйхэн гаталчих туулах чадвартайг нь хайдаг хүмүүс ч байна. Гэхдээ хүмүүс бензин бага иддэг гээд жижиг мотортойг нь сонгох юм” гэсэн хариулт өгч байлаа. Японоос оруулж ирсэн машины борлуулалт дөрөв, тавдугаар сарыг бодвол харьцангуй сэргэсэн гэнэ. Зургадугаар сарын дунд үеэс машины борлуулалт нэмэгдсээр наадмын өмнөх долоо хоногт оргилдоо хүрдэг аж.
Наадмын дараа борлуулалт тогтворжиж наймдугаар сарын эхэн хүртэл ерөнхийдөө машин зарагддаг аж. Ченжүүд “Одоо яг энэ үе чинь машин зарагддаг үе. Эдийн засгийн хямрал гээд байсан. Үгүй юм биш шүү. Бэлэн мөнгөөр машин авах тохиолдол их байна” хэмээцгээд “Иргэд хуучин машинаа хямд зараад дээр нь хуримтлуулсан мөнгөө нэмэх юм уу, цалингийн зээлээр шинэ машин аваад байх шиг байна, янз нь” гэж байлаа.
Машины худалдаа эрхлэгч Н.Ганбат “Зургадугаар сарын сүүлч долдугаар сарын эхээр машин “шуурдаг”. Би хүмүүсээс урьдчилгаа мөнгийг нь аваад Японоос захиалсан машиныг нь хэд хэдэн удаа авчирлаа. “Тоёота”-гийн Corolla, Allion, Axio, Pruis 20 машинуудыг их захиж байна” гэлээ. Тэрээр өмнө нь Солонгосоос машин оруулж ирдэг байжээ. Н.Ганбат “Солонгос машин ч бас гүйлгээтэй байгаа. Sonata-7 их орж ирж байгаа юм билээ. Манай яам тамгын газрууд, агентлагийн дарга нар чинь бараг бүгд Sonata-7 машинтай болчихсон юм биш шүү. Казахстаны ченжүүд ирж манай ченжүүдээс ийм маркийн машин их авч байгаа. Тэндхийн тагнуул, гааль гээд том газруудын дарга нар нь ийм машиныг Монголоос захиалж байгаа гэсэн” хэмээн сонирхууллаа.
Хөдөөнийхөн долдугаар сарын эхээр ирж машин худалдаж авсан гэнэ. Машины ченжүүд “Архангай, Говь-Алтай, Дорноговь, Дундговь, Завханыхан ирж машин худалдан авч байгаа” гэж байлаа. Бараг бүх аймагт 90 жилээ тэмдэглэж байгаа сумд байгаа болохоор үүнтэй холбоотой байж магад гэцгээнэ. Хөдөөнийхөн Toyota Allion, Ist, Corolla, Mazda Demio зэрэг суудлын жижиг тэргүүдийг ихээр сонирхож сонгож байгаа гэнэ. Мөн Nissan X-trial, Honda CR-V, Toyota Kluger зэрэг дунд гарын жийпийг их худалдаж авчээ. Ерөнхийдөө орж ирсэн машиныг 11-16 сая төгрөгийн хооронд авч байгаа юм байна.
Харин хотын иргэдийн хувьд Toyota Camry, Crown зэрэг хотын хэв маягтай машинуудыг ихээр сонирхож худалдан авч байгаа аж. Crown үйлдвэрлэсэн он, моторын хүчин чадал, өнгө зэрэг үзүүлэлтээсээ хамаарч 9-22 сая төгрөгийн үнэтэй байгаа бол Camry 16-29.5 сая төгрөгийн ханштай байна.
Нийслэлийнхний хамгийн ихээр худалдан авч байгаа машин нь Prius гэнэ. Prius 30-ийн дундаж үнэ нь 19 сая төгрөг байгаа бол Prius-20 үзүүлэлтүүдээсээ хамаарч дундаж үнэ нь 13.5 сая, pruis-11 нь дунджаар зургаан сая төгрөгийн ханштай зарагдаж байна. Хотынхны хувьд бэлэн мөнгөөр гэхээсээ илүүтэй лизингээр машин худалдаж авч байгаа гэнэ. Зарим банкууд лизингийнхээ нөхцөлийг бууруулж, урьдчилгаа төлбөрийн хэмжээгээ багасгасан нь лизингээр машин авах иргэдийн тоог нэмэгдүүлжээ.
“Да хүрээ” зах дээрх оруулж ирсэн машинуудын борлуулалт ерөнхийдөө сайн байгаа бол хуучин машинуудынх нь ч түүнээс дутахааргүй байгаа гэнэ. Хуучин машины зах ч үйлчлүүлэгч ихтэй. Энд сүүлийн хоёр жил хуучин машины худалдаа хийж байгаа өөрийгөө Бээкээ хэмээн танилцуулсан залуу “Хуучин машины борлуулалт сайн байгаа. Шинэ машин шиг удаан зарагддаггүй. Машин хайж яваа, багахан мөнгөндөө тааруулж хөл дүүжлэх унаатай болъё гэж чин сэтгэлээсээ хүссэн хүмүүс л энд орж ирдэг. Сая төгрөг, тэр бүү хэл 800 мянган төгрөгтэй байхад л эндээс унаатай болоод гарна шүү дээ” гэж ярилаа. Тэрээр “Хуучин машин гэхээр нэг муу ямбий юм зардаг гэж ойлгож болохгүй. Гэнэт мөнгөний хэрэг гарч, сандарсан хүмүүс орж ирээд 10 саяын машинаа зургаан саяар өгчихөөд явчихдаг тохиолдол бий. Нэг удаа гэр бүлийн хоёр ирээд унаж явсан машинаа гуравхан саяар өгчихөөд явж байсан. Хүүхэд нь яаралтай хагалгаанд орох гээд сандарчихсан явсан л даа. Иймэрхүү зүйл энд их тохиолддог юм” гэж нэмж хэллээ. Бээкээ 2003 онд үйлдвэрлэгдсэн Honda Fit машиныг сонирхсон хүнд таван саяас яриад өгчихнө хэмээж байлаа. Энэ захад хүмүүс орж ирээд эхлээд үнийг нь асуугаад дараа нь үйлдвэрлэсэн оныг нь асуудаг гэнэ.
Дэлхийд автомашин үйлдвэрлэлээрээ тэргүүлдэг компаниудын албан ёсны борлуулагчид нь манайд бий. “Монгол Хьюндай автомотив” компани наадамд зориулж Hyundai Tucson, Santa Fe машинууддаа хямдрал зарлачихсан байна. Бүх банкны лизингээр худалдан авах боломжийг харилцагчдадаа олгосон бөгөөд энэ хямдралтай худалдаа нь 14-нийг хүртэл үргэлжлэх аж. Hyundai Tucson автомашины борлуулалт сайн байгаа гэнэ. Учир нь энэ машин дэлхийн хамгийн эрэлттэй арван машины нэгээр шалгарч байсан аж. Өнгө үзэмжийн хувьд гоёмсог нь энэ машиныг сонгох том нөхцөл болдог ч туулах чадвар сайтай, түлшинд хэмнэлттэй, чанартай гэдгээрээ манай орны нөхцөлд нийцдэг юм байна. Тийм ч болохоор энэ машиныг монголчууд наадамдаа зориулж худалдан авч байгаа гэнэ.
“Таван богд моторс”-ийнхон “Хаан банк”-тай хамтраад худалдан авагчдадаа зориулж лизингийн уян хатан нөхцөлийг санал болгож байгаа юм байна. Урьдчилгаа төлбөргүй, ямар нэгэн үл хөдлөх хөрөнгө барьцаалахгүйгээр сонгосон машинаа сарын 1.4 хувийн хүүтэйгээр өөрийн болгох боломжийг олгож байгаа аж. Машин лизингээр авахаар болвол элдэв төрлийн бичиг цаас шаардахгүй байгаа нь худалдан авагчдад нь таалагдаж байгаа гэнэ. Тус компанийн худалдаж байгаа Toyata Prado, Land cruiser, Hilux машинуудын борлуулалт сайн байгаа гэсэн.
Сумдын 90 жилийн ой тохиож байгаа болохоор хөдөө орон нутгийнхан ойдоо зориулж Land cruiser их худалдан авч байгаа гэнэ. Харин хотынхон наадмаар шинэ хүлэг унахын тулд хуучнаа зараад эднийхээс сонгосон машинаа лизингээр худалдан авч байгаа тухай тус компанийн Худалдааны төлөөлөгч Э.Одончимэг ярилаа. “Таван Богд Моторс” компанийн зардаг Volkswagen-ий машинуудын борлуулалт ч мөн адил сайн байгаа юм байна.
Мотоцикль бол хөдөөнийхний наадмын бас нэг гангараа. Мотоциклийн борлуулалт ноолуур самнах үеэс эхэлж нэмэгдсээр тавдугаар сарын сүүлээс эрчимжсэн гэнэ. Хятад мотоцикльтой холбоотой элдэв төрлийн осол гэмтэл их гарч, залуус эрүүл мэнд, амь насаараа хохирч байгаа мэдээлэл олон дуулдсан. Тийм болоод ч тэр үү, Хятад мотоциклийг сонгох нь өмнөхтэй харьцуулбал тодорхой хувиар багасаад байжээ. Харин аймаг, сумдын наадмыг зохион байгуулагчид, орон нутгаас сонгогдсон гишүүд хятад мотоциклийг олон арваар нь худалдан авч хурдан морины бай шагналдаа бэлдэж байгаа аж.
Гэхдээ хөдөөнийхөн Хятад мотоцикль авбал аль болох чанартайг нь сонгох хандлагатай болсон бөгөөд боломж нь байвал Японыхыг нь худалдан авах болжээ.
Д.САРУУЛ
Гэрэл зургуудыг Г.ЛХАГВАДОРЖ