АНУ-д Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн уур амьсгал аль хэдийнэ орчихоод байна. Одоогийн байдлаар Ардчилсан намаас Хиллари Клинтон, Берни Сандерс хоёр урьдчилсан санал асуулгын дүнгээр тэргүүлж явна.
Өнгөрсөн пүрэв гаригийн орой тэдний халз мэтгэлцээн олны анхаарлыг татсан билээ. Үүний өмнө Айова мужид болсон урьдчилсан санал асуулгаар экс тэргүүн хатагтай Берни Сандерсийг арай гэж ялсан гэдэг. Харин Нью-Хэмпширт болсон халз мэтгэлцээний дараахь урьдчилсан санал асуулгаар Сенатын гишүүн Б.Сандерс 60 хувийн саналаар тэргүүлсэн. Харин түүний өрсөлдөгч Хиллари ердөө 39 хувийн санал авсан. Ийнхүү тэрээр экс Төрийн нарийн бичгийн даргын хамгийн гол өрсөлдөгч нь болоод байна.
Берни Сандерс 2007 онд Вермонт мужаас анх удаа Сенатын гишүүнээр сонгогдсон. Найман жил уг албанд улиран сонгогдож, дараа нь АНУ-ын Төлөөлөгчдийн танхимын гишүүн болжээ. Улс төр судлаачид түүнийг зүүний үзлийг баримтлагч гэдэг. Харин Сенатын гишүүн өөрийгөө ардчилсан социалист үзэлтэн гэж тодорхойлдог. Бие даагч Сенатын гишүүдээс түүн шиг олон удаа улиран сонгогдсон улстөрч үгүй.
Берни Сандерс 2014 онд “The Nation” сонинд өгсөн ярилцлагадаа Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөнө гэдгээ хэлсэн. Өнгөрсөн оны тавдугаар сард сонгуульд өрсөлдөхөөр болсноо албан ёсоор мэдэгдсэн билээ. “Occupy Wall Street” хөдөлгөөн түүнийг нэлээд дэмжиж тэрээр Америкийн улс төрд хувьсгал хийнэ гэсэн уриаг дэвшүүлчихээд байгаа. Ингэхдээ томоохон компани, корпорациудаас сурталчилгаандаа зориулах хандив авахаас татгалзсан. Зөвхөн хувь хүмүүсээс санхүүгийн дэмжлэг авах гэнэ.
Берни Сандерс 1941 онд Нью-Йоркийн Бруклинд төрсөн. Ээж, аав хоёр нь Польшийн Слопнице хэмээх тосгонд амьдарч байсан еврейчүүд. Берниг төрөхөөс өмнө тэднийх Америк руу цагаачилжээ. Германд Гитлер засгийн эрхэнд гарч еврейчүүдийн эсрэг хөдөлгөөн өрнүүлэх тэр үед Сандерсийн хамаатнуудын дийлэнх нь амь үрэгдсэн гэдэг. Берни сургуулиа дүүргээд сэтгэл судлаач болохоор Бруклиний их сургуульд суралцаж байгаад Чикагогийн их сургууль руу шилжжээ. Улс төр судлаач мэргэжлийг сонгосон тул энэ салбарыг сонирхохоос өөр аргагүй болсон. Ингээд иргэний эрхийг хамгаалах хөдөлгөөнд элсэж нийгмийн амьдралд идэвхтэй оролцож эхэлжээ. Оюутан байхдаа Хүчирхийллийн бус арга хэмжээг зохицуулах оюутны хорооны гишүүн болж эсэргүүцлийн маршид оролцохоор хэдэн мянган залуусын хамт автобусаар Вашингтонд ирж байсан гэдэг. 1964 онд их сургуулиа дүүргэснийхээ дараа нэг хэсэг Израилийн кибуцид амьдарсан. Хүний хэрэглээг хөдөлмөрлөснийх нь хэрээр олгодог зарчимтай энэ газар еврейчүүдийн дунд амьдарч маш ихийг мэдэж авчээ. Ингээд Вермонтод эргэж очоод 1971 оноос улс төрд идэвхтэй оролцох болсон. Берни Сандерс Вермонт мужийн “Эрх чөлөөний холбоо” намын гишүүн болж социалист үзлийг баримтлагч улс төрийн хүчнээс зохион байгуулсан Вьетнамын эсрэг дайныг эсэргүүцэх хөдөлгөөнд идэвхтэй оролцжээ. Намаасаа Сенат болон мужийн захирагчийн сонгуульд хэд хэдэн удаа нэр дэвшсэн боловч ялагдсан. Сэтгэлээр унаж улс төрийг орхихоор шийдэж намаасаа гарсан байна. Уран зохиолд өөрийгөө зориулахаар шийдсэн боловч түүний найз, профессор Р.Шугармений ятгалгаар Берлингтоны захирагчийн сонгуульд өрсөлджээ. Энэ сонгуульд зургаан удаа улиран сонгогдсон Ардчилсан намын гишүүн Г.Пакеттийг ердөө 14 саналаар ялсан нь улс төрд эргэн орох урам зоригийг хайрласан гэдэг. Мужийн захирагчаар ажиллаж байхдаа тухайн үед АНУ-тай харилцаа нэлээд ээдрээтэй байсан Никарагуад айлчилсан. Түүнийг тус улсын Ерөнхийлөгч алдарт Даниэль Ортега хүлээн авсан нь 1970-аад онд нэлээд шуугиан тарьсан үйл явдал байлаа. 1988 онд тэрээр Жейн О’Мира Дрисколл хэмээх бүсгүйтэй хуримлаж, бал сараа Зөвлөлтийн Ярославь хотод өнгөрүүлсэн. Хүйтэн дайн ид өрнөж байсан үед энэ нь бас л ер бусын алхам байсан.
Берни Сандерсийг Америкийн зүүний үзлийг баримтлагч хамгийн нөлөө бүхий улстөрчдийн нэг гэдэг. Тэрээр ажилчин болоод нийгмийн дундаж давхаргынхны ашиг сонирхлыг тууштай хамгаалагч. Томоохон корпорациудын нөлөөг багасгах, ядуус, баячуудын ялгаа ихсэх, арьсны өнгөөр ялгаварлан үзэх зэргийг тууштай эсэргүүцэгч. Тиймээс ч жирийн иргэд түүнийг хамгийн ихээр дэмждэг.
Берни Сандерс бол Ардчилсан намын гишүүн биш боловч тус намаас Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөхөөр болсон. Өөрийгөө бие даасан нэр дэвшигч гэдэг. Зарим судлаачид түүнийг ялалт байгуулж болзошгүй, ер бусын өрсөлдөгч хэмээн тодорхойлжээ. Жирийн иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах болсон нь Нью-Йорк хотын Бруклинд умгар байранд өсөхдөө ядуу зүдүү амьдралыг үзсэнтэй холбоотой гэдэг. Тэрээр 1990 онд Төлөөлөгчдийн танхимын сонгуульд бие даан нэрээ дэвшүүлж ялсан. Тус танхимын түүхэнд сүүлийн 40 жилд нэр дэвшигч ялсан түүх байгаагүй. Тиймээс ч улсынхаа түүхэнд нэрээ бичүүлсэн улстөрч. Ингээд Капитолид ажилласан өдрөөсөө эхлэн Ардчилсан, Бүгд Найрамдах намуудыг шүүмжилсэн. Тэдний сонгуулийн сурталчилгааг санхүүжүүлсэн баячуудад өгсөн амлалтаа биелүүлэхийн төлөө л явдаг хэмээн буруутгадаг. Ингэснийхээ төлөө эрх баригчидтай тэрсэлдэгч Овод гэдэг хочтой болжээ.
74 настай нэр дэвшигчийг саяхнаас АНУ-ын Тусгай албаныхан тусгай хамгаалалтдаа авч Intrepid буюу юунаас ч айдаггүй гэсэн код буюу нууц нэр өгсөн байна. Энэ сарын гуравны өдрөөс эхлэн нэр дэвшигчийг тусгай хамгаалалтдаа авсан нь үнэн болохыг АНУ-ын Үндэсний аюулгүй байдлын яам баталжээ. Берни Сандерс нь Уолл-Стритэд буй мөнгөтэй хүмүүсийн нөлөөллийг зогсоох гэсэн нь амь насанд нь аюул учруулж болзошгүй болов. Түүний сонгуулийн сурталчилгааны штабаас ийм хүсэлт гаргасныг үндэслэлтэй хэмээн хамгаалалтдаа авчээ. Ийнхүү тусгай хамгаалалтад орсон дөрөв дэх нэр дэвшигч болсон. АНУ-ын хуулиар бол Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчдээс хэнийг нь тусгай хамгаалалтад авахыг тус улсын дэд Ерөнхийлөгч шийддэг.
Берни Сандерс экс тэргүүн хатагтайтай халз мэтгэлцэхдээ төрийн тэргүүнээр сонгогдох юм бол ОХУ-ын талаар явуулж буй Б.Обамагийн бодлогыг үргэлжлүүлнэ гэдгээ хэлсэн. Мөн “Лалын улс” бүлэгтэй хийх тэмцлээ үргэлжлүүлэх нь зүйтэй гэжээ. Сандерс Нью-Гэмпширт ялалт байгуулсныхаа дараа АНУ-д улс төрийн хувьсгал эхэллээ хэмээн мэдэгдсэн.
Нью-Гэмпшир мужид олны дэмжлэгийг хүртэнэ гэдэг маш чухал. Тэр тусмаа Айовад өрсөлдөгчдөдөө ердөө хэдхэн саналаар ялагдсан тул бүр ч чухал байжээ. Тиймээс Берни Сандерс Нью-Гэмпширт нэлээд анхаарал хандуулж сурталчилгаандаа чамгүй хөрөнгө зарцуулсан.
Ардчилсан намд Хиллари Клинтоноос өөр олныг байлдан дагуулах улстөрч байхгүй тухай ажиглагчид байнга ярьж байгаа. Гэтэл бие даагч гэсэн нэрээр олны танил болсон Берни Сандерс гарч ирлээ. Түүний онцлог нь гэвэл нөлөө бүхий хүмүүсийг аялдан дагалддаггүй, хоосон юм амладаггүй. Хамгийн гол нь улстөрчидтэй хэт хутгалдаагүй. Б.Сандерс олныг татаад байх онцгой гойд төрхгүй ч гэсэн улс төрийн үзэл баримтлалдаа үнэнч. Тэрээр “Бид Америкт ардчилсан социализмыг байгуулна” хэмээн хэлсэн. 20 жилийн өмнө ийм юм хэлсэн бол түүнийг сонгуульд оруулах битгий хэл солиотой гэх байсан. Түүнийг залуучууд нэлээд дэмждэг аж. Сонгогчдийн идэвх суларсан үед энэ нь юунаас ч илүү чухал юм.
Берни Сандерс нь Скандинавын орнуудад хэрэгжүүлдэг нийгмийн халамжийн бодлогыг дэмждэг. Түүнээс гадна их, дээд сургуульд үнэгүй суралцуулах нь зүйтэй хэмээн үздэг. Галт зэвсгийг хянах хуулийг чангатгахыг дэмждэг түүний бодлогыг америкчуудын зарим нь дэмждэггүй байж магадгүй.
Тэрээр өнгөрсөн долоо хоногийн сүүлээр болсон халз мэтгэлцээний дараа үг хэлэхдээ “Одоогоос долоо хоногийн өмнө Айовад явуулсан санал асуулгын дүнг өнөөдөр Нью-Гэмпширийн сонгогчид баталлаа. Энэ бол улс төрийн хувьсгал эхэлсний баталгаа” гэсэн. АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгууль хүртэл нэлээд хугацаа байна. Нэг биш удаа санал асуулга явуулж, мэтгэлцээн зохиох болно. Берни Сандерс эцсийн шат хүртэл явж чадах эсэхийг цаг хугацаа харуулна.