Дөрвөн сурагч тагнуулчийг барьсан тухай мэдээлсэн “Пионерская правда” сонины дугаар
Барууны ертөнцөд сэтгүүл зүй үүсээд 200 гаруй жилийн нүүр үзэж байна. Сэтгүүл зүй гэдэг гэдэг нийгэмд хүртээмжтэй мэдээллийн тухай ойлголт аж. Сэтгүүл зүйн анхдагч нь цаасан хэвлэл буюу сонин. Харин түүний удаах дүү хэрэгслүүд нь радио, телевиз. Өнөөдөр дээр нь нийгмийн цахим сүлжээ мэдээлэл түгээх томоохон хэрэгсэл болжээ. Гэхдээ нийгмийн цахим сүлжээг сэтгүүл зүй гэхээс илүүтэй мэдээлэл дамжуулах, үзэл бодлоо илэрхийлэх талбар гэж үзэх нь нэмэгдэж байна. Зарим орнуудад цахим мэдээллийн хэрэгслийг шүүхийн баримт гэж үзэхээс татгалзаж байгаа гэнэ. Тэр бүү хэл телевизийн бичлэг ч нотлох баримт болох нь эргэлзээтэй болж байна. Үнэн хэрэгтээ мэдээллийн хэрэгслээс цаасан сонин л шүүхийн өмнө сэтгүүл зүйн баталгаатай баримтад тооцогдох нь. Энэ бол хууль эрх зүйн хүрээнд сонин хэрхэн зөвшөөрөгдөж байгаа асуудал. Гэтэл барууны ертөнцөд 100 гаруй жилийн өмнөөс сониныг хувь хүн, компаниуд өөрсдийн нэр хүнд, зэрэг зиндаагаа тодорхойлох хэрэгсэл болгон ашиглаж иржээ. Нэр хүндтэй томоохон сонинуудад өөрийн сурталчилгааг байршуулах нь тухайн үедээ сурталчилгаа болдог боловч хожмоо ашиг орлого, нэр хүндийн баталгаа болсон түүх барууны ертөнцөд цөөнгүй байдаг гэнэ. Энэ удаа бид хамгийн үнэд хүрч анхаарал татсан зарим жаазтай сонинуудын түүхийг хүргэж байна. Жишээлбэл, 100 шахам жилийн Английн их зам дээрх нэгэн тосгоныг бяцхан зоогийн газарт тухайн үеийн алдарт дээрэмчдийн толгойлогч хооллож байгаад баригдсан гэнэ. Дээрэмчин шүүхэд мэдүүлэг өгөхдөө “Зоогийн газрын шарсан тахиа амттай байсан тул тус зоогийн газрыг эрсдэлээс айхгүй сонгосон” хэмээн мэдүүлжээ. Англи даяар шуугиулсан энэ шүүх хурлын дараа тухайн зоогийн газрын захиалга эрс нэмэгдэж, асар хурдан томорчээ. Зоогийн газрын эзэн өнөөх дээрэмчнийг шүүсэн мэдээтэй сониноо хамгийн том танхимдаа үнэтэй жаазанд хийж, ханандаа өлгөөд зогсохгүй мэдээлэл хийсэн сониндоо багагүй хэмжээний хандив өргөсөн гэдэг.
Сталины Үндсэн хуулийн баярыг мэдээлсэн “Учительская газета” сонины дугаар
Бас нэг жишээ бол дэлхийн II дайны үеэр оросууд өмнөх жилүүдээс арав дахин их хэмжээний сонин хэвлэж, фронтод болон ар талд ажиллаж байгаа иргэддээ үнэгүй тарааж байсан. Түүн дотроо өсвөр үеийнхээ ч ухамсар, суртахуунтай байлгах талаар багагүй анхаарч байсан гэдэг. Тухайн үед сургуулийн насныханд зориулсан “Пионерская правда” гэдэг сонин байсан. Энэ сонины I нүүрний дээд баруун талд дөрвөн сурагч Германы тагнуул барьсан тухай мэдээ зурагтайгаа гарчээ. Эх орны дайны хажуугаар дажин гэдэг болж Орос орны гүнд хулгай, дээрэм нүүрлэж байсан үе. Харин дөрвөн сурагч Германы тагнуулчийг биш, хамтралын агуулахаас буудай хулгайлж байсан өвгөнийг л барьсан байдаг. Энэ мэдээллийн ачаар мэдээлэлд дурдагдсан сурагчид насан туршдаа сайхан амьдарсан аж. Энэ тухай нэг сурагчийн эгч нь сэтгүүлчид ам алдсанаар энэ хэрэг нэг олны анхаарал татаж байгаад намжжээ.
1989 онд Берлиний хана нурж хоёр Герман нэгдэхэд социалист Германы өмчийг нэг дойч маркаас эхлэн дуудлага худалдаанд оруулан хувьчилжээ. Гэхдээ эхний ээлжид тухайн хувьчлах байшин хэн нэгний хувийн өмч байсан бол үнэгүй өмчлөх эрх үүснэ. Өмчлөх эрх үүсэхэд дайнаас өмнө тухайн барилгыг өмчилж байснаа батлах эх, эцэгтэйгээ байшингийн дэргэд авахуулсан фото зураг байхад хангалттай. Түүнээс илүү баталгаа нь дайнаас өмнө хувийн өмч байсныг батлах сонин дээр гарсан мэдээ. Жишээлбэл, ноён Хансын тийм байранд хүлээн авалт боллоо, ноён Мюллерийн байрны гадна осол гарав, ноён Шройдер хүүгийн хуриманд тэр байшинг худалдан авч өглөө, хатагтай Меркелийн тэр байшинд гал гарчээ гэсэн байвал өв залгамжлагч нь залгамжлах эрхээ нотолсоноор шууд өмчийн эзэн болж байсан байна.
Барууны орнуудад үе дамжсан бизнес эрхлэгчид 100 жилийн өмнө томоохон сонин дээр гарсан рекламаа өөрийн нэр төрийн баталгаа болгон олон нийтэд харагдахуйц газар байрлуулдаг байв. Барууны ертөнцөд хуучин сонины сонины худалдааны бизнес эртнээс хөгжсөн байдаг. Харин энэ бизнес сүүлийн үед манайд хойд хөршид хөгжиж байна. Хамгийн үнэд орж байгаа нь эх орны дайны үеийн дугаарууд гэнэ. Хуучин сонины тухай мэдээллийн дор чанартай хадгалсан тэр сонины тэдэн оны дугаарыг тийм үнээр зарна, тус дугаарт тийм мэдээлэл орсон гэх сэтгэгдлүүд цөөнгүй байна.
ЗХУ-д улсад хамгийн олон хувиар зарагдсан сонины тоонд 1938 оны арванхоёрдугаар сарын 5-ны өдөр гарсан төрийн төв хэвлэлүүд. Тус сонины гол мэдээ нь Сталины хийсэн Үндсэн хуулийн баярын тухай мэдээлэл. Хэлмэгдүүллийн оргил үе байсан учраас бараг насанд хүрсэн хүн тус сонинуудаас аль нэгийг авсан гэдэг. Энэ дугаарыг Оросын бөглүү тосгодод очсон анхны албан ёсны мэдээлэл гэж үзэх нь ч бий. Олон хүн хэлмэгдлээс айж тус сонинг хоймортоо жаазалж өлгөсөн байсан гэдэг. Харин дуучин Нарагийн байгуулсан тансаг зоогийн газрыг манай сонин сурвалжилга юм. Орчин цагийн сэргэлэн, жавхаалаг энэ эмэгтэй өөрийн зоогийн газрын сурвалжлага гарсан энэ дугаарыг өнөөдөр олны нүдэнд өртөхүйуц газар байрлуулсан байна. Энэ мэтээр цаасан сонинг бизнесийн нэр хүндээ өсгөж ашиг орлогоо нэмэгдүүлэх боломжийг манай сонин олон нийтэд олгож байгаа юм.
Мөн дэлхийд шуугиан тарьсан сонины дугаарууд байдаг. Эдгээр сонинууд өнөөг хүртэл хадгалагдаж түүхийн баримт, судалгааны томоохон талбар болсоор иржээ.
Вьетнамын дайны хохирлыг зарласан “Вашингтон пост” сонины дугаар
ВАШИНГТОН ПОСТ сонины нэгэн дугаарт АНУ-ын улс төрийг хөмрөх шахсан мэдээ байдаг. Энэ дугаарыг тухайн үеийн сөрөг хүчин маш томоор хэвлэн тарааж ялалт байгуулжээ. Хүйтэн дайны үеийн хамгийн удаан үргэлжилсэн нь Вьетнамын дайн билээ. 1973 оны нэгдүгээр сард энхтайвны гэрээ байгуулсан ч дайн зогсоогүй аж. Эцэст нь 1975 онд Хойд Вьетнам өмнөд Сайганыг эзэлснээр дайн дууссан юм. Дайны улмаас 3-4 сая вьетнам, хоёр сая гаруй лаос, мөн 60 мянга гаруй америк цэрэг амь үрэгдсэн талаар мэдээлсэн юм.
Титаникийн сүйрлийг зарласан “Нью йорк таймс” сонины дугаар
Мөн НЬЮ ИОРК ТАЙМС 1963 оны наймдугаар сарын 29-ны дугаарт юу өгүүлснийг дуулгая.
АНУ-ын түүхэнд хамгийн их хүн цугласан цуглаан 1963 оны наймдугаар сарын 29-нд болжээ. 1963 онд Алабама мужийн Бирмингем хот арьс өнгөөр ялгарварлан гадуурхах хүчирхийллийн голомт болсон байлаа. Энэ нь өнгөт арьстануудын төлөө тууштай тэмцэгч Мартин Лютер Кинг болон түүний нөхдөд тэмцэл хийх боломж гаргаж өгсөн юм. Тэмцэл улам өргөжсөөр наймдугаар сарын 29-нд Мартин Лютер Кинг “Би мөрөөдөж байна” илтгэлээ 200,000 хүний өмнө тавьсан юм. Энэ дугаар АНУ-ын арьсны үзлийг устгахад хувь нэмрээ оруулаад зогсохгүй, тухайн дугаарын зарагдах үнэ хэд дахин нэмэгдсэн нь дахин хэвлэх эсвэл хуулбарлаж тараах ажил ундруулж байсан гэдэг.
Мартин Лютер Кингийн арьсны өнгөөр ялгаварлахыг эсэргүүцсэн цуглааныг мэдээлсэн “Нью йорк таймс” сонины дугаар
НЬЮ ИОРК ТАЙМС 1912 он дөрөвдүгээр сарын 15-ны дугаар
Далайн аяллын түүхэнд хамгийн их хохирол учирсан хэрэг бол Титаникийн сүйрэл юм. 1912 оны дөрөвдүгээр сарын 14 Атлантын далайд 1200 гаруй хүн осолдсон юм. Хөлөг дээр нийт 2208 хүн байсан гэдэг тоо бий. Титаник мөсөн уултай мөргөлдсөнөөс хойш дөрвөн цагийн дараа живсэн юм. Энэ үйл явдал нь тухайн үед дэлхийг цочроосон үйл явдал болж байлаа.
Энэ мэтээр жаазтай сонин хувь хүн, албан байгууллагын нэр хүнд ашиг орлогыг нэмэгдүүлдэг төдийгүй дэлхийн олон чухал үйл явдлын гэрч болон үлддэг байна.