УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандантай ярилцлаа.
-Таны
хувьд байнгын хорооны мэдээлэл сонсч байхад цэцэрлэгийн асуудал дээр нэлээдгүй бухимдаж
байгаагаа илэрхийлж байсан. Тавь гаруй мянган хүүхэд одоогоор цэцэрлэггүй байгаа
гэсэн мэдээллийг холбогдох хүмүүс хэлж байсан?
-Өнөөдөр манай улсад гурван хүүхэд тутмын нэг нь цэцэрлэгт хамрагдаж
чадахгүй байна. Социализмын үед Монголын бүх хүүхдийг цэцэрлэгт хамруулдаг байсан.
Зах зээлийн шилжилтийн үед цэцэрлэг барьж чадахгүй 10 гаруй жил болсон. Хүн амын
тоо нэмэгдэж, цэцэрлэгийн хүрэлцээ муудсан. Сүүлийн тав, зургаан жил Монгол Улсын
эдийн засаг харьцангуй дээшилсэн. Энэ нь хүүхдийнхээ, цэцэрлэгийнхээ, сургуулийнхаа
асуудлыг шийдэх боломжийг Монгол Улсын Засгийн газарт олгож байгаа гэж бид харж
байна. УИХ-аас багагүй мөнгийг цэцэрлэг, сургууль барихад тавьж байгаа. Энэ жил
149 барилгын ажлыг эхлүүлэхээр байсан ч 95 нь санхүүжилт аваагүй. 42 барилга эхлүүлэх
байсан ч 40 нь эхлээгүй байна. Сангийн яаман дээр тавигдсан, төсөвт суусан мөнгийг
манай яамд, төсвийн ерөнхийлөн захирагч нар ашигласангүй. Цэцэрлэг, сургуулийг ганц
төсвийн хөрөнгөөр бус хувийн хэвшлийн хөрөнгөөр, концессоор олон улсын банк санхүүгийн
байгууллагын дэмжлэгтэйгээр байгуулах бололцоо хангалттай байна. Өнөөдрийн байдлаар
гурван цэцэрлэгийн барилга ашиглалтад орсон. 27 цэцэрлэгийн барилгын ажил эхэлсэн,
32 цэцэрлэгийн барилгын тендер зарлагдсан гэсэн байдалтай явна. Концессоор хийгдэх
ёстой барилгын ажил нэг нь ч хийгдээгүй байна даа. Зарим нь газар чөлөөлөлтөөс болж
зогссон тул олон мянган эцэг эхчүүд бухимдаж, олон хүүхдүүд энэ жил цэцэрлэггүй
үлдэх нь. УИХ-ын цөөнгүй гишүүд гэрээр хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хуулийн төслийг
санаачилсан боловч өнөөдрийг хүртэл УИХ батлахгүй байгаа.
-Уг
хуулийн төслийг гишүүд эргүүлэн татаад Засгийн газраас дахин өргөн барихаар болсон
шүү дээ?
-Засгийн газар нь ч энэ хуулийнхаа араас эрчимтэй хөөцөлдөхгүй байгаа.
Хэдхэн хүүхдийнхээ асуудлыг шийдэх боломж, бололцоо хангалттай байна. Харамсалтай
нь дүнхүү, увайгүй Засгийн газраас болж энэ асуудал шийдэгдэлгүй хоёр жил боллоо.
-Хэдий
хугацааны дараа Монголын хүүхдүүд бүгд цэцэрлэгт хамрагдах боломжтой болох вэ. Таны
хувьд мэдээлэл сонсч байхдаа салбарын сайдыг ажлаа хийгээчээ гэдгийг нэлээд ширүүхэн
хэлж байгаа харагдсан?
-Монгол Улсад төсвийн хөрөнгөөр барих барилгын зураг, төсөв Эдийн
засгийн хөгжлийн яаман дээр бараг ашиглагдахгүй хэвтэж байна. Сангийн яаман дээр
хөрөнгө нь байгаа. Харамсалтай нь байгаа нөөц бололцоогоо салбарын сайд, салбар
яам нь орон нутгийн удирдлагуудтайгаа хамт бүрэн дүүрэн ашиглаж чадахгүй байна.
Өөрөөр хэлбэл удирдлага зохион байгуулалт муугаас болоод цэцэрлэг, сургуулийн хүртээмжийг
сайжруулах ажил тааруу явж байна гэдгийг л хэлээд байгаа юм. Тиймээс би Л.Гантөмөр
сайдад хандаж “Ажлаа сайн хий. Монгол орны хөгжилд хурд шаардагдаж байна. Таны хурдаар
биш хөгжлийн хурдаар Монгол орон урагшлах ёстой” гэдгийг хэлмээр байна.
-Эдийн
засгийг эрчимжүүлэх “ЭЗЭН 100” хөтөлбөрийг та хэрхэн дүгнэж байгаа вэ. 100 хоногийн
хугацаа дууссан ч үүн дээр дорвитой тайлбар өгчих хүн гарахгүй юм…
-Албан ёсны үнэлэлт, дүгнэлтийг УИХ өгнө. Ард түмний амьдрал улам
бүр хүндэрч байна гэдэг нь тодорхой. Олон компани хаалгаа барьж олон хүн ажилгүй
болж байна. “ЭЗЭН 100” хөтөлбөрийн зорилго нь энэ байсан гэж бодохгүй байна.
-Ямар
үр дүн гарав?
-Олон мянган хүн ажилгүй боллоо. Монгол төгрөг үнэгүйдлээ.
-Ам.долларын
ханш 1905 төгрөгөөс 1830 төгрөг руу орсон байна. Ам.долларын ханш өсөх, буурах болсон
шалтгаан юу байсан юм бол. Засгийн газар анхаарал хандуулж, Монголбанк интервенци
хийсний үр дүн мөн үү. Эсвэл Хятадаас валют орж ирэх сургаар буугаад эхлэв үү?
-Ам.долларын ханшийн өөрчлөлтөд
хэд хэдэн зүйл нөлөөлдөг. Сураг ажиг, реклам сурталчилгаа бага зэрэг нөлөөлнө. Хамгийн
их нөлөөлөл үзүүлэх зүйл нь эдийн засгийн өсөлт, бүтээмж байдаг. Монголд эдийн засгийн
өсөлт, бүтээмж харагдахгүй байгаа юм. Энэ тохиолдолд ам.долларын ханш цаашид тогтвортой
бууна гэдэгт би итгэхгүй байна.
-Түр зуурын үзэгдэл гэж ойлгож болох уу?
-Түр зуурын л үзэгдэл. Бид зөв
бодлого явуулахгүй бол төгрөгийн ханшаа алдана. Эдийн засаг улам хүндэрнэ. Хятадтай
байгуулсан хэдхэн гэрээний үр дүн амьдрал дээр бодитоор гарах хүртэл гурваас таван
жилийн зай бий.
-Ерөнхий сайд асан Д.Бямбасүрэн гуай Монголын эдийн засаг
жижигхэн тул хагас жилийн дотор сэргэх боломжтой гэдгийг хэлж байсан. Таны харж
байгаагаар хэр хугацаа бидэнд хэрэгтэй байна вэ. Оюутолгой, Тавантолгойн гэрээний
асуудал чимээгүй байсаар байна?
-Бид баялгийн хуваарилалтаа зөв
хийх хэрэгтэй. Зах зээл эдийн засгийн шударга өрсөлдөөнийг хөхиүлэн дэмжих ёстой.
Монголын зах зээл дээрх хэдхэн компанийн монопольчлолыг таслан зогсоох шаардлагатай.
Тэгвэл Монгол Улс хөгжинө. Монополь, олигархиудад дарлуулсан эдийн засаг хэзээ ч
өөдлөхгүй. Мөнгө хүүлдэг хэдэн банкуудаа татан буулгах хэрэгтэй. Банкны зах зээлийн
чөлөөт өрсөлдөөнийг бий болгох ёстой. Дэлхийн дундаж зээлийн хүү таван хувь байна.
Харин Монголд 20 хувь байдаг. Ийм байхад эдийн засаг, бизнес хөгжих боломж байхгүй.
Мэдээж уул уурхайн томоохон ордуудаа эргэлтэд оруулах хэрэгтэй. Үүний тулд гадаадын
хөрөнгө орууралтыг дээд зэргээр дэмжих шаардлагатай юм. Гадаадынхныг хөөдөг, тэднийг
ирэхээр бөө мөргөл ярьдаг хэдэн сайд нараасаа салах хэрэгтэй. Тэгж байж л Монгол
өөрчлөгдөнө. Эдийн засгийг эрүүл сэтгэлгээтэй хүмүүс авч явдаг. Түүнээс биш эргүү
солиотой нь мэдэгдэхгүй, бөө мөргөл шашин шүтлэгтээ автчихсан хүн улс орныг удирддаггүй
гэдгийг хэлмээр байна.
-Оюутолгойн хоёр дахь шатны хөрөнгө оруулалт орж ирэх
боломж байна уу. Саяхан Тавантолгойн цахилгаан станцын төсөл дээр Оюутолгой, Монголын
Засгийн газар хоёр гарын үсэг зурлаа. Үүнийг харсан хүмүүс Оюутолгой наашилж байна
гэж бодоод байна?
-Оюутолгойн асуудлаар бид хангалттай ярьж байгаа. Энэ хүрээнд Засгийн
газарт үүрэг чиглэл өгсөн.
Ямар ч Засгийн газар төрийн бодлогын үргэлжлэлийг хангах ёстой байдаг.
Өмнөх Засгийн газрынхаа сайныг нь үргэлжлүүлж, алдааг нь засч явах үүрэгтэй. Н.Алтанхуягийн
Засгийн газраар Монголын амьдрал эхлээгүй, дуусаагүй. Үүнийг зөв ойлгох хэрэгтэй.
Оюутолгой хөдлөх ёстой. Тавантолгой эргэлтэд орох ёстой. Асгат, Цагаан суварга гэсэн
ордыг стратегийн эргэлтэд оруулахыг цаг үе, нөхцөл байдал биднээс шаардаж байгаа.
УИХ-аас уул уурхайг дэмжсэн хөрөнгө оруулалтуудынхаа шийдвэрүүдээ гаргасан.
Хэрэгжилтийг Засгийн газар хангах ёстой.
-Үр
дүн гарахгүй л байна даа?
-Засгийн газар 100 хоногийн дотор үр дүн гарганаа гэж УИХ-д амласан.
Өнөөдөр хараахан нааштай үр дүн ажиглагдахгүй байна. Гэхдээ ирээдүйдээ итгэхгүйгээр,
ирээдүйгээ гэгээлгээр төсөөлөхгүйгээр улс орон хөгжихгүй. Би Монголын ирээдүйд итгэж
байгаа.
Н.Алтанхуягийн Засгийн газраас өөр Монголыг аваад явчих боловсролтой,
сэхээтэн шинэ Засгийн газар байгуулагдана гэдэгт бүрэн итгэлтэй байна.
-Засгийн
газар солигдлоо гэхэд гадны хөрөнгө оруулагчид тогтворгүй төр засагтай улсад хөрөнгө
оруулах юм уу?
-Японд Засгийн газраа хоёр жил болоод сольдог. Дэлхийн ардчилсан
улс орнууд ажил хийж чадахгүй Засгийн газартаа тогтмол хариуцлага тооцдог. Хариуцлага
шударга ёс байгаа газар хөгжил ирдэг. Хариуцлагаа нөхдүүдээ хаацайлдаг, хамгаалдаг,
шударга ёсыг уландаа гишгэдэг газар улс орон хэзээ ч хөгжихгүй.
-Хаврын
чуулганы үеэр танай бүлгийн дарга “Дорвитой ажил хийхгүй бол бүлгийн зүгээс Засгийн
газарт хариуцлага тооцно” гэдгээ мэдэгдэж байсан. Ардчилсан намын бүлэг хариуцлага
тооцох уу?
-Манай бүлгийн дарга бол бөөрөнхий хүн. Өөрийн толгойгүй хүн. Тэр
хүний үгэнд итгэх хэрэггүй.
-Цаашид
бид хэрхэх ёстой вэ. Гарц юу байна?
-Ардчилсан нам УИХ, Засгийн газрын олонхийг бүрдүүлж байгаа. Ардчилсан
нам дотоод шинэчлэлийг хийх хэрэгтэй. Ардчилсан намд ардчилал байхгүй болсон. Ардчилсан
нам дотооддоо ялзарч дууссан. Их хурал, ҮЗХ-гоо хуралдуулах ёстой. Тулгамдаж буй
улс орны нийгэм, эдийн засгийн асуудлуудыг, намынхаа асуудлуудыг ил тод ярих хэрэгтэй
гэж зөвлөмөөр байна.
-ҮЗХ
хуралдалгүй нэлээд хугацааг ардаа үлдээлээ. Уг нь жилд хоёр удаа хуралдах ёстой
байдаг биз дээ?
-Ардчилсан намын их хурал дөрвөн жил тутам хуралдах ёстой байтал
зургаа, долоон жилд нэг ч хуралдсангүй. ҮЗХ жилд хоёр удаа хуралдах ёстой. Хуралдалгүй
хоёр, гурван жил боллоо. Хууль, дүрмээ зөрчдөг ийм даргатай, ийм Ерөнхий сайдтай
улс орон өөдөлнө гэдэгт би итгэхгүй байна. Тиймээс Ардчилсан намын гишүүд хөдөлгөөнд
орох шаардлагатай. Энэ ганцхан намын асуудал биш. Улс орны асуудал. Хоёрхон жилийн
дараа биднийг сонгосон хүмүүс Ардчилсан намд дүнгээ тавина. Тиймээс намын шинэчлэлээ
одоо хийхгүй бол цаг биднийг хүлээхгүй.
-ҮЗХ
удахгүй хуралдах байх гэсэн хүлээлт байна. Танд мэдсэн зүйл байна уу. Мөн Ардчилсан
намын журмын нөхдөөс гээд Төрийн гурван өндөрлөгт хандсан мэдэгдэл хүртэл гарсан
шүү дээ?
-Барууны орнуудад дүрмээ зөрчдөг улс төрийн намуудыг татан буулгадаг.
Дүрмээ зөрчдөг намын даргыг шүүхийн шийдвэрээр шууд огцруулдаг. Энэ маягаар Ардчилсан
намын дарга намынхаа дүрмийг зөрчөөд явах юм бол, энэ ялзрал удаан үргэлжлэх юм
бол Ардчилсан намын гишүүд бид шүүхэд хандахаас өөр аргагүй байдалд хүрнэ гэдгийг
хэлмээр байна.
-Та
Ардчилсан намын гишүүн. Тэгсэн хэрнээ намаа багагүй шүүмжилдэг. Танд ямар нэгэн
дарамт шахалт ирдэггүй юм уу?
-Намайг дарамталж чадахгүй.
-2016
оны сонгуульд ядахнаа нэр дэвшүүлэхгүй гэвэл яах юм бэ?
-Амь биш заяа биш дэвшүүлэхгүй байсан ч болно. Заавал дэвших алба
ч бас байхгүй.
-Тантай
ингээд ярилцаад сууж байхад нэлээд бухимдалтай байгаа нь анзаарагдлаа. Таны бухимдал
юунаас үүдэлтэй вэ?
-Надад бухимдаад байх юм алга. Дэлхий уужим. Монголчууд эрүүл саруул
ухаантай. Асуудлыг шийдэж чадна. Гэхдээ бухимддаггүй хүн гээд улс орны амьдрал хүнд
байхад инээгээд явах эрх надад алга. Инээхгүй байгаа нь зарим хүмүүсийн хувьд бухимдалтай
байгаа мэт харагдаж магадгүй. Нийгмийн амьдрал, ард түмний амьдрал хэцүү байхад
худал маасайтал инээх шаардлага надад байхгүй.
Э.ЭНХБОЛД