0Гэхдээ үнэнд ойр түүх хэрэгтэй. Онцлоход өнөөдрийн хятад, оросуудад түүх нь тийм чухал бус болчихож. Цагаан хэрмэн дээр хойшоо хараад зогсож байгаа тэрбум хятадад түүхээс урд хоол хэрэгтэй. Хойно Байгаль нуураас наашаа хараад зогсож буй 140 сая гаруй оросод мөн адил түүхээсээ урд загас жараахай, ногоо цагаа хэрэгтэй. Тэд түүх бүтээх, түүхээ ярьж амьдрах шаардлагагүй болчихож, яагаад гэвэл арилж баларшгүй тийм олуулаа болчихсон учраас. Харин гурван сая монголд түүх хамгийн чухал байна. Бидэнд дэлхийг дэлдийлгэх юм гэвэл 2000 жилийн төрт ёсны түүх, их хаадын маань ялгуулсан амьдрал замнал байна. Үүнийгээ л судлагдахуун болгож, ярьж бичиж, өнгөлж зүлгэж, дэлхийд таниулж, нутаг усандаа бусад улс орны сая сая иргэдийг авчиръя. Ингэж л түүхээ мөлжиж байж бид тэсч үлдэх нь, тэлж хөгжих нь.
Байгалийн баялгаараа урагшлах гээд өнөөдөр үзэж тарж байна. Үзэж тарах сонирхолтойнууд нь үзэж тарцгааж л байг. Бусад нь харин их түүхээ чулуу болгоход төвлөрцгөөе. Их хээр тал, нүүдэлчин ахуй соёл, аялал жуулчлал, хөдөө аж ахуй… юу эс байна. Бидний үнэт зүйлс эдгээр биш юм уу.
П.ХАШЧУЛУУН