Улаан үнэг хуурай газрын махан идэштний дунд хамгийн өргөн тархалттай зүйл. Өргөн тархалттай болоод ч тэр үү, энэ амьтныг гэрт тэжээх, гаршуулах үзэгдэл нэмэгджээ. Тэр бүү хэл “Үнэгийг хэрхэн гаршуулах вэ” гэдэг номыг Оросын судлаачид олны хүртээл болгочихоод байна. Үнэгийг гаршуулах судалгааны ажил Сибирьт 60 жилийн турш өрнөсөн бөгөөд түүнийх нь үр шим нь уг ном юм. Энэ судалгааны талаар доор өгүүлнэ.
Монгол ардын аман зохиолд үнэгийг зальтай, хууран мэхлэгчийн дүрээр дүрсэлж ирсэн нь энэ амьтны талаар хүмүүст ташаа ойлголт өгсөн тал бий.
Орос төдийгүй барууны орнуудад үнэгийг гэрт тэжээх нь олонтаа тохиолдох боллоо. Лондон хот хамгийн олон үнэгтэй. Энэ хотод үнэг орж ирж, хогийн сав ухаж хүнс эрэх, савтай хогийг асгах, машин дээр гарах, хоол өгдөг айлын гадаа бөөнөөрөө цугларах үзэгдэл элбэг. Гудамжуудаар үнэгнүүд золбин ноход шиг л гүйлддэг. Лондонгийн үнэгнүүдийг судлахад тархины хэмжээ нь зэрлэгээр байгальдаа амьдарч буй үнэгнийхээс багассан байжээ. Үүнээс “Үнэг гэрийн тэжээмэл амьтан болох эволюцид орж эхэлжээ” гэж дүгнэсэн байдаг.
Гэртээ үнэг тэжээдэг хүмүүс “Үнэг бол хөөрхөн, хөгжилтэй. Жижиг биетэй нохой, эсвэл гөлөгнүүдтэй төстэй. Гэхдээ яг нохой шиг ааш аягтай биш шүү, өөр” гэжээ. Улс орнуудын хууль тогтоомжоос хамаарч зарим оронд энэ амьтныг аюултай гэж үзэж гэрт тэжээхийг хориглодог. Хэрвээ та үнэгийг гаршуулах гэж байгаа бол Ан, амьтны тухай хуулиа эхлээд судалж үзэхийг үнэг тэжээхээр зорьж байгаа хүмүүст зөвлөдөг юм байна.
Үнэг гаднах өнгө зүснээсээ эхлүүлээд дотроо олон төрөл, зүйлтэй. Тэр дунд Fennec үнэг нь хүний дэргэд удаан хугацааны турш байж, гэрийн тэжээмэл гэж нэрлэгдэх хэмжээний төрөл нь. Жижигхэн биетэй, улаандуу, улбар шар зүстэй, том чихтэй энэ үнэг сайхан ааш зангаараа алдартай. Маш эелдэг, найланхай. Зарим улс оронд энэ төрлийн үнэгийг албан ёсоор “Гэрийн тэжээвэр амьтан” гэж хүлээн зөвшөөрсөн байдаг.
Харин улаан үнэгийг гэрийн тэжээмэл, дуулгавартай амьтан гэж төдийлөн хэлэх боломжгүй ч байшинд амьдарч чаддаг, нохой, мууртай эвтэй байдаг гэнэ. Fennec үнэгийг бодвол биеийнх нь үнэр илүү хурц, газар ухах, юм малтах төрөлхийн зан үйл нь идэвхтэй. Хөдөлгөөн шалмаг, тоглож гүйж харайх дуртай. Жижиг орон зайд уйтгарладаг учир том саруулхан байшинтай айлд тэжээхэд тохиромжтой.
Харин Сибирь, Арктикийн үнэгийг ихэнх оронд гэрийн тэжээвэр амьтан гэж үздэггүй ч улаан үнэгтэй адил зан чанартай.Зэрлэг, улаан үнэг махан идэштэн. Тэд жижиг мэрэгчид, шувууд, элбэнх, шавьж, хэвлээр явагч, жимс жимсгэнэ иддэг бол тэжээвэр үнэг нохойны зориулалтын хоол, шавьж, жимс жимсгэнэ, хүнсний ногооноос гадна хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүнээр хооллодог.
Новосибирск хот дахь үнэгний үржлийн ферм бол олон хүний анхаарлыг татдаг газар. Энд 1959 оноос хойш хамгийн сайн үүлдрийн үнэгнүүдийг сонгон авч үржүүлж, хэрхэн гаршуулах талаар гарын авлага боловсруулжээ. Бүтэн жарны турш үргэлжилсэн судалгааны явцад үнэгний өнгө зүс нь өөрчлөгдөж, чихнийх нь соотгор бууж унжуу болж, сүүл нь ч сагсгар байхаа больжээ. Эдгээр шинж нь энэ амьтныг гэрийн тэжээвэр амьтан болжээ гэж дүгнэхэд хүргэсэн байна. Сибирийн тэжээвэр үүлдрийн үнэгтэй болъё гэвэл 7-12 мянган долларын үнэтэй.
Үнэг тэжээхээр сонирхож байгаа хүмүүст үнэг тэжээгчид дараах зөвлөгөөг өгчээ.
-Үнэг бол аюултай амьтан. Түүнийг айлгах, булан тохойд хашиж байгаад ширүүн авирлавал тэр өөрийгөө хамгаалах байгалийн зөнгөөрөө тан руу, хүүхэд рүү дайрах болно.
-Эрх чөлөө түүнд чухал. Түүнийг тайван, дөлгөөн, хүмүүжилтэй байлгахын тулд тийм хэмнэлд дасга. Яагаад гэвэл үнэг тоглох дуртай амьтан.
-Үнэгтэйгээ тогло. Харин тоглох үедээ эзэн нь түрэмгий зан авир гаргаж болохгүй.
-Яаж тоглох вэ гэхээр бөмбөг шид. Бөмбөг авчруул. Мэрэгч амьтныг агнах дуртай учир энэ тоглоомонд дуртай.
-Муур, нохойнд торон үүр бэлддэг шиг үнэгтээ ч тийм үүр бэлд.
-Нүх ухах дуртай учир хашаандаа ухах газар гаргаж өг.
-Үнэгийг гэртээ ганцааранг нь үлдээхдээ торонд цоожил.
-Үнэг агаарт дуртай. Түүнийг хүзүүвчтэй болгож, хөтөлж салхилуул. Дагаж гүйхээс илүү өөрийнхөө алхаанд тааруулж хөтөл.
-Үнэгийг өвөлдөө дулаан өрөөнд байлгах ёстой.
-Муур, нохойны үсийг самнаж, зориулалтын шингэн савангаар угаадаг шиг л үнэгээ арчлаарай.
-Үнэг үсээ самнуулах хачин их дуртай. Саманд дуртай шүү. Магадгүй түүний хамгийн дуртай зүйл нь энэ байх. Самнуулаад л эрхлээд хэвтэх дуртай.
-Үнэг байгальд байдаг шигээ гадаа бие засах дуртай.
-Заримдаа сүүн бүтээгдэхүүн, загас, өндөг өгч болно.
Үнэг бол гэрт байхад их сайхан, тансаг мэдрэмж төрүүлдэг бөгөөд буйдан, хивсэн дээр цагираглаж хэвтэж, жартгар нүдээрээ харах нь инээмсэглэж буй бүсгүй мэт. Энэ жижигхэн амьтан ер бусын эелдэг, эзнийхээ даалгаврыг боловсноор биелүүлдэг маш ухаантай бөгөөд гэрийн бусад тэжээвэр амьтадтай маш нийцтэй байдаг аж.