-НИЙТ СУРАГЧДЫН 94 ХУВЬ НЬ ФЭЙСБҮҮК АШИГЛАЖ, ЭЦЭГ, ЭХЭЭСЭЭ ИЛҮҮ ТЕХНОЛОГИЙН БОЛОН СОШИАЛ ХЭРЭГЛЭЭНИЙ МЭДЛЭГТЭЙ ГЭСЭН СУДАЛГАА ГАРСАН БАЙДАГ-
Цагдаагийн ерөнхий газрын Урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн дарга, дэд хурандаа Г.Арсланхуягтай ярилцлаа.
-Манай улс Фэйсбүүк хэрэглээгээрээ Азид нэгт, дэлхийд аравт орсон үзүүлэлт гарсан. Үүнийг дагаад сошиал орчноос үүдэлтэй гэмт хэргийн гаралт ихэсч байгаа юу?
-Иргэдийн сошиал хэрэглээн дээр тулгуурлан гарч буй гэмт хэргийг шинэ эриний технологи дээр суурилсан гэмт хэрэг гэж харж болохоор байна. Дэлхий нийтэд энэ нь хүчээ авч, асар хурдтай тархаж байгаа юм. Фэйсбүүк компаний мэдээллээр манай улсын иргэдийн фэйсбүүк хэрэглээний сарын дундаж үзүүлэлт Азидаа нэгт буюу дунджаар 2.1 сая хүн тогтмол хэрэглэдэг, харин цахим аюулгүй байдлыг хангах тал дээр эсрэгээрээ эрсдэлтэй орны тоонд багтсан байсан. Манай улсад өнгөрсөн онд цахим орчноос үүдэлтэй 299 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн бол энэ оны эхний зургаан сарын байдлаар 279 гэмт хэрэг бүртгэгдэн шалгагдаж байна. Өөрөөр хэлбэл, энэ төрлийн гэмт хэрэг огцом өссөн. Энэ тоо зөвхөн цагдаагийн байгууллагад албан ёсоор бүртгэгдэж, шалгагдсан тоо баримт гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Албан бусаар үүнээс ч их байхыг үгүйсгэхгүй.
-“Unfriend хөдөлгөөн”-ий онцлог юу вэ?
-Сошиал хэрэглэгчдэдээ эрх зүйн болон интернэт хэрэглээний мэдлэг олгох, өөрийгөө болон гэр бүлээ хамгаалах хандлагыг нь нэмэгдүүлэх, хариуцлагатай хэрэглээг бий болгох зорилготой. Мөн учирч болох эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, Монгол Улс дахь гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах зөвлөл, Цагдаагийн ерөнхий газар хамтран нэг сарын хугацаатай “Unfriend хөдөлгөөн” нэгдсэн арга хэмжээг улс орон даяар зохион явуулж байна. “Unfriend хөдөлгөөн”-ий хувьд өнгөрсөн хугацаанд зохион байгуулсан хэд хэдэн арга хэмжээнээс ялгаатай нь иргэдээс шууд хамаарах асуудал бий. нэг ёсондоо иргэн-гэр бүлийн гишүүд рүү чиглэсэн арга хэмжээ юм. Иргэдээс шууд хамааралтай гэж тодотгохын учир нь “Unfriend хөдөлгөөн”-ийг ойлгож, дэмжсэнээр иргэд таван минутын дотор өөрийгөө болон гэр бүлийн гишүүдээ хамгаалах, энэ төрлийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломжтой гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.
Тодруулбал, иргэд таван минутын дотор фэйсбүүкийнхээ найзын жагсаалтаасаа танихгүй, мэдэхгүй, нэр нүүрээ нууцласан этгээдүүдийг хасах, хувийн оруулсан мэдээллээ эргэн нэг хянах, үр хүүхэд, гэр бүлийн мэдээллээ устгах, сошиал аппликейшний тохиргоогоо хувийн мэдээллээ хамгаалах горимд тааруулах зэрэг энгийн алхмуудаар цахим гэмт хэргийн хохирогч болохоос урьдчилан сэргийлэх боломжтой гэсэн үг. Уг алхмуудыг хийснээр урьдчилан сэргийлэх үр дүн тэр даруй гарна. Өөрөөр хэлбэл, та болон таны гэр бүлийн гишүүд хэн нэгэн халдагч этгээдээс хувийн мэдээллээ хамгаалах, тэдэнтэй холбогдохгүй, харьцахгүй байх боломж бүрдэж байгаа юм.
-Манай улсад насанд хүрээгүй хүний 91 хувь нь цахим орчинд хувийн мэдээллээ алддаг гэсэн статистик бий?
-Үүнийг 91 хувь гэж нарийн тодорхойлох боломжгүй. ер нь цахим орчинд иргэд мэдээллээ алдах олон эрсдэлтэй замууд бий. гэсэн хэдий ч тэдгээрээс урьдчилан сэргийлэх, хамгаалах боломжтой олон янзын тохиргоонууд ч сошиал платформууд дээр байдаг. Үүнийг хувь хүн өөрөө сайтар эзэмших шаардлагатай. Дэлхийн банк, боловсрол соёл, шинжлэх ухаан, спортын яамны хамтарсан судалгаагаар нийт сурагчдын 94 хувь нь фэйсбүүк ашиглаж, эцэг, эхээсээ илүү технологийн болон сошиал хэрэглээний мэдлэгтэй гэсэн судалгаа гарсан байна лээ. тиймээс эцэг, эх, асран хамгаалагчдын хувьд хүүхдүүдийнхээ цахим хэрэглээнд хяналт тавих, сошиал платформуудын тохиргоог эзэмших, тэднийг зөв хэрэглээнд сургаж, ухуулан таниулах нь чухал болоод байна.
-Цагдаагийн байгууллагаас өнгөрсөн хугацаанд олон арга хэмжээг зохион байгуулсан. Ер нь урьдчилан сэргийлэх талын ажлууд идэвхтэй хийгдсэн гэж хэлж болно. Үр дүн нь ямар байгаа юм бэ?
-Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, Монгол Улс дахь гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах зөвлөл, Цагдаагийн ерөнхий газар хамтран өнгөрсөн жилийн арваннэгдүгээр сараас эхлэн нийт 18 аянг зохион байгуулсан. Эдгээр аяны үндсэн зорилго нь гэмт хэрэг зөрчлийг гарсны дараа цагдаагийн байгууллага ажиллахаас илүүтэй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэхэд иргэд олон нийтийн анхаарлыг хандуулах нь зүйтэй гэж үзсэн. Аян, арга хэмжээ бүр үр дүнгээ өгч тухайн гэмт хэргийн гаралт, илрүүлэлтэд тодорхой хэмжээгээр эерэг нөлөө үзүүлж байгаа. олон хүний хүч хөдөлмөр, цаг хугацааг зарцуулан нэг ч болов иргэнийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлж чадах нь бидний үр дүн, эрхэм үүрэг юм.
-Цахим орчинд ихэвчлэн ямар төрлийн гэмт хэрэг үйлдэгдэж байна вэ?
-Манай улсад бүртгэгдсэн гэмт хэргүүдийг төрлөөр нь авч үзвэл бусдыг гүтгэх, залилан мэхлэх, садар самуун агууламжтай мэдээллийг олон нийтэд тараах, бага насны хүүхдийг садар самуун, хүчирхийлэлд уруу татах, бусдын хувийн мэдээллийг ашиглан ямар нэг үйлдэл хийлгэхээр заналхийлэх зэрэг орж байна. тэр дундаа эцэг, эхчүүд өөрсдөө хүүхдийнхээ зураг, мэдээллийг олон нийтийн сүлжээнд тавих, хаягийг нь “tag” хийх зэргээр санамсаргүйгээр гэмт хэргийн хохирогч болгож байгаа гэсэн үг.
Тухайн иргэний сошиал дахь найзууд нь хүүхдийг нь онилох, хувийн мэдээллийг нь цуглуулах, хүүхэд рүү нь өөр нэр, зураг ашиглан шууд харилцаа тогтоох үйлдлүүд ихээр үйлдэгдсэн. Хүний хувийн нууцад илт халдсан байдаг. Тиймээс эцэг, эхчүүд өөрсдийн сошиал орон зайд гэр бүлийнхээ мэдээллийг оруулахгүй байх, бусдад өгөөш болж болох аливаа мэдээллийг оруулахгүй байхыг анхааруулъя.
-Цахим гэмт хэрэгт хэдээс хэдэн насныхан түлхүү холбогдож байгаа вэ?
-Сүүлийн үед хүүхэд, өсвөр насныхны дунд цахим хэрэглээ өндөр байгаатай холбоотой насанд хүрээгүй хүмүүс гэмт хэрэгт хохирох тохиолдлууд нэмэгдсэн. Өсвөр насны хүүхдүүд өөрсдийн сонирхлын дагуу олон төрлийн хаалттай группийг фэйсбүүк орчинд үүсгэж, мэдээлэл солилцдог, бусдын үүсгэсэн зүй бус агуулгатай группүүдэд нэгдэн орж байгаа нь хүүхдийн хүмүүжил, төлөвшилд сөргөөр нөлөөлөх боллоо. Цагдаагийн ерөнхий газрын Эрүүгийн цагдаагийн албаны кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэст өсвөр насны хүүхдүүдийг хаалттай группт элсүүлэн нүцгэн зураг, хувийн мэдээллийг нь авах, буцаагаад түүнээр нь сүрдүүлэн, дарамталсан хэд хэдэн хэргүүд шалгагдаж байна. Иймээс садар самуун, хүчирхийллийг сурталчилсан олон хаяг, пэйж, группүүдыг цэгцэлж хаах, гэмт хэрэгтэй тэмцэх чиглэлээр цагдаагийн байгууллага Фэйсбүүк компанитай албан ёсоор хамтран ажиллахаар болсон.
-Цахим гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдэд хуулийн дагуу ямар хариуцлага оногдуулж байгаа вэ?
-Ямар төрлийн гэмт хэргийг хэрхэн үйлдсэн, ямар хор уршиг учруулсан гэдгээс шалтгаалж хариуцлагыг харилцан адилгүй оногдуулдаг. тухайлбал, цахим орчинд бусдыг гүтгэх үйлдэлд Зөрчлийн тухай хуулиар аж ахуйн нэгж байгууллагыг хорин сая, хувь хүнийг хоёр сая төгрөгөөр торгох арга хэмжээ авч байгаа. Харин бусдыг залилах, заналхийлэх, садар самуун үйлдэлд уруу татах зэрэг гэмт хэргийн шинжтэй үйлдэлд Эрүүгийн хуулийн холбогдох зүйл, заалтаар эрүүгийн хариуцлага оногдуулдаг.
-“Unfriend хөдөлгөөн” нэгдсэн арга хэмжээ хэзээ дуусах вэ. Энэ хүрээнд өөр ямар ажлуудыг зохион явуулж байна?
-Уг арга хэмжээ нь энэ сарыг дуустал үргэлжилнэ. Бид энэ төрлийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх арга замыг тодорхойлсон зорилтод видео, контентуудыг хэвлэл, мэдээллийн хэрэгсэл болон нийтийн цахим сүлжээгээр өргөнөөр явуулж байгаа. Мөн байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдэд чиглэсэн ухуулга нөлөөлөл, мэдээлэл сурталчилгааны олон ажлыг сургалт, хэлэлцүүлэг, уралдаан тэмцээний хэлбэрээр төлөвлөгөөний дагуу явуулсаар байна. Онцолж хэлмээр ажил бол “Хар жагсаалт” нэртэй фэйсбүүк групп. тус группийг иргэд, олон нийтийн дэмжлэгтэй бий болгож, садар самуун сурталчилсан хуудас, групп, статусыг устгах ажлыг зохион явуулж буй. “Unfriend хөдөлгөөн” хугацааны хувьд дууссан ч дээрх “Хар жагсаалт” групп маань тогтмол ажиллаж, сошиал орчин дахь зүй бус үйлдэлтэй тэмцсээр байх болно. Дашрамд дурдахад “Unfriend хөдөлгөөн”-ийг дэмжин ажиллаж байгаа Ерөнхийлөгчийн тамгын газар, Ерөнхий сайд, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар, УИХ-ын дэргэдэх цахим бодлогын хороо, Монголын сурагчдын холбоо, Монголын оюутны холбоо, гэр бүл, хөгжлийн газар, нийслэлийн боловсролын газар, нүб-ын Хүүхдийн сан, Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, Харилцаа холбоо мэдээллийн технологийн газар, А.баттулга сан зэрэг төрийн болон төрийн бус олон байгууллагуудад талархсанаа илэрхийлье.