“Шинэ сэргэлтийн бодлогын хэрэгжилтийг орон нутагт эрчимжүүлэх нь” нэгдсэн зөвлөгөөн энэ сарын 17-нд болсон. Энэ зөвлөгөөний үеэр Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ аймгуудын Засаг дарга нарт хандаж “Тендерийг товлосон хугацаанд зохион байгуулж, бүтээн байгуулалтын ажлыг хугацаанд нь эхлүүлээгүй албан тушаалтанд хариуцлага тооцно” гэж хатуу анхааруулсан. Ерөнхий сайдын энэ үгс олон хүний анхаарлыг татсан юм. Учир нь Монголын төрд дутагдаж байсан ончтой үг байлаа. Сүүлийн үед Монголын төр хөл, толгой нь мэдэгдэхгүй, зах замбараагүй юм болсныг хүн бүр мэдэж байгаа. Хэн дуртай нь юу дуртайгаа эсэргүүцдэг, ямар нэг ажлыг зогсоосноо, удаашруулснаа гавьяатан боллоо гэж эндүүрч цээжээ дэлддэг байдал нийгэмд газар авсан. Энэ бүхний харгайгаар эцэст нь Монгол Улс л хөгжиж чадахгүй, гацчихаад байна. Тооцоо судалгаа нь гараад улс эх оронд хэрэгтэй, нэмэртэй гэгдээд эхлэх шатандаа орж байхад нь ард түмний нэр барьж зогсоосон томоохон төсөл, хөтөлбөр олон доо. Ойрын жишээ гэвэл, Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станцын бүтээн байгуулалтын ажлыг Сумынх нь ИТХ нь зогсоох тогтоол гаргачихсан. Үүнийгээ “Ховд голын дагуух ой мод, хадлан бэлчээр бүхий нутаг устаж үгүй болох, улмаар сумын ард иргэдийн амьжиргаанд ноцтой хохирол учруулахаар байгааг харгалзан Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станц барих ажлыг зогсоох тогтоол гаргасан нь үнэн. Ард иргэд нь эсэргүүцсэн учир ийм тогтоол гаргасан. Сумын ИТХ-аас Засгийн газрын шийдвэрийг давсан тогтоол гаргасан талаар ямар нэг юм тайлбарлах шаардлагагүй” гэсэн байгаа юм.
Энэ бол байж болшгүй үзэгдэл л дээ. Логик талаасаа ч тэр. Засгийн газрын шийдвэрийг давдаг сумын ИТХ гэж байхгүй л дээ. Холбооны улсуудын хувьд дор дороо хууль гаргаад төрийнхөө шийдвэртэй зөрөлдөх ч юм уу, эсэргүүцэх явдал мэр сэр бий. Манай улсын хувьд шууд удирдлагатай. Гэтэл мөрөөрөө малаа маллаж буй хэдэн малчинаа хөөргөөд бамбай хийгээд өөрсдөө дэвэргэж шоуддаг. Сүүлдээ малчдаа жагсаагаад “Ард түмэн ингэлээ, тэглээ” гэж ард түмний нэр барьж дээш, доош нь бичиг сачиг барьж гүйж үймээн үүсгэж бүтээн байгуулалтын ажлуудыг явуулахгүй зогсоочихдог. Ийм үйл явдал урьд өмнө нь олон гарч байлаа. Үнэхээр л ард түмэн нь бүтээн байгуулалт, хөгжлийг сумандаа, дэргэдээ авчрахыг хүсдэггүй юм байх даа гэж бодоод очоод уулзахаар “Галзуу солиотой нь мэдэгдэхгүй хэдэн хүн ирээд л баахан ухуулсан. Дунд нь манай баг, сумын Засаг дарга явж харагдсан” гэдэг юм.
Монголыг хөгжүүлэхгүй, ирээдүйгээ хорлож, том ажлуудыг зогсоож байгаагийн цаана ердөө ганц нэг хүний баян хүнээс тав арван халтар цаас салгах гэсэн шунал л байдаг. Баян хүн ажил хийхийг, том юм бүтээгээд өөдлөхийг монголчууд харж чаддаггүй. Ямар нэг том ажил эхлэхээр боллоо гэвэл сувдаг зан нь хөдлөөд яаж ийж байгаад замд нь саад тээг хийж хэд гурван юм салгах далд санаа л агуулдаг. Хажууд байгаа баян хүн, том төслөөс заавал ч үгүй би мөнгө олмоор байна гэж бодохоос л амь нь тэмцээд байдаг муухай зантай.
Уул уурхай, бүтээн байгуулалтын ажил нутагт нь өрнөж л байвал тэр нутаг орон хөгждөг. Харин ч манай суманд үйлдвэрээ байгуул гэж Засаг дарга нар нь хөрөнгө оруулагчдаа булаацалддаг байх ёстой л доо, эдийн засгийн зарчмаараа бол. Эрдэнэбүрэнгийн УЦС бол Монгол Улсын эрчим хүчийг хараат бус байх гол үндсэн нөхцөл суурь. Хямд эрчим хүчтэй газар л үйлдвэрлэл хөгждөг. УЦС-тай болсноор ганц сум биш аймаг нь үсрэнгүй хөгжинө, цаашлаад баруун бүс, бүр томоор Монгол Улсын ирээдүйд хэрэгтэй том төсөл л дөө. Гэтэл ард түмний нэр барьсан цөөн хэдэн хүн л төслийг зогсоох гэж, гацаах гэж эсэргүүцэхдээ ямар ч баримжаагүй юм ярьж байсан даг. Ийм л учраас сүүлийн 30 жилд Монгол огт хөгжөөгүй. Өөр өөрсдөө хөгжлөөс хойш сууж, нэг нэгэндээ дэгээ тавьдаг. Бид Азийн бар болтлоо хөгжих цаг хугацаа, зав, хөрөнгө мөнгөө аль хэдийнэ алдчихаад байна. Монгол Улс хөгжиж чадахгүй байгаагийн цаана байдаг хэд хэдэн том шалтгааны нэг нь энэ. Хөдөө орон нутгийн төрийн албан хаагчид, дарга цэрэг нь хэдэн муу малчдаа хөөргөж, буруу ташаа мэдээллээр тархийг нь угааж байгаад засаг төрөөс хийх гэсэн болгоныг ийн эсэргүүцдэг нь улсыг хөгжүүлэхгүй байгаа голлох шалтгаан шүү. Нөгөө талаасаа төрийн эсрэг ажилладаг төрийн албан хаагчид ч юм шиг.
Гадаадын хөрөнгө оруулагчийг айлгасан, үргээсэн, дээрэмдсэн болгон үүнд хамаатай. Босоо, хэвтээ гэх нөхөд гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг дээрэмдэж байхад сум, аймгийн Засаг дарга нар нь мэдээгүй юм
оруулагчдаа хамгаалаад, бүгдийг бүтээх талаас нь ажиллах ёстой байдаг.
Ерөнхий сайд “Бүтээн байгуулалтыг гацаасан, хугацаанд нь эхлүүлээгүй Засаг дарга нарт арга хэмжээ авна шүү” гэж дээрх зөвлөгөөн дээр хэлсэн нь эдээ алдсан эзэнгүй гэрт гэнэт л хаанаас юм янхигар өвгөн орж ирээд “Байг чи, яаж байгаа юм” гээд номонд нь оруулж байгаа аятай үйл явдал боллоо. Цагаа олсон анхааруулга байлаа.
Монгол Улсын төр засаг үүнээс хойш ийм л зарчмаар ажилладаг байх хэрэгтэй байна. Төр төмөр нүүртэй гэж зүгээр ч нэг зүйрлээгүй байх. Төрийн албанд ажиллаж байгаа хүмүүс болох баг, сумын Засаг дарга нар төрийн эсрэг жирийн иргэдийг турхирах замаар дундаас нь ашиг унагаах гэдэг ийм үйлдлийг таслан зогсоож, төр төмөр нүүрээ харуулж, сахилга баттай байлгах цаг нь ирсэн. Засгийн газраас ямар шийдвэр гаргана. Түүнийг сум, багийн хэмжээнд ёсчлон мөрдөж биелүүлдэг, бүтээн байгуулалтын ажлыг хугацаанд нь гүйцэтгүүлдэг ийм сахилга батыг төрийн байгууллагын бүхий л шатанд суулгах ёстой. Хүчгүй, сул, ард түмнийг аргадсан сулбагар Засгийн газрууд байн байн гарч ирдгээс болж дээрх сахилга бат бүхэлдээ алдагдсан. Ийм сахилга бат байдгийг ч мэдэхгүй хүмүүс баг, сумын засаг захиргааны тамгыг барьж байна. Үүнээс улбаалж үлээхэд л хийсчихмээр гэмээр муугийн муугийн сулбайсан, өмнөөс нь уур хүрмээр төр засагтай болчихсон юм, бид. УИХ-ын гишүүнийг дургүйг нь хүргэвэл огцруулаад хаячихдаг байсан. Харин одоо гишүүнийг тийм ч амархан буулгачихдаггүй, буулгахад хэцүү ч болсон. Одооны Засгийн газрын хувьд чамбайрах хэрэгтэй, Ерөнхий сайд яг саяных шиг санаагаа шууд хэлж, хэлсэн ярьснаа биелүүлдэг байх хэрэгтэй. Хөгжлийн банкны ажилтнуудыг ташраар нь халж байгаа шигээ хэл аманд орооцолдсон сайд, дарга, төрийн албан хаагчдаа ч тэгж халдаг хариуцлагын системтэй бол. Энэ нь ширүүлж байгаа юм биш л дээ. Хариуцлага тооцож буй арга зам юм. Дэлхийн стандартад дөхөж очсон хэлбэр. Үүнийг ширүүн, харгис байна гэх юм огт байхгүй ээ.
Ерөнхий сайд төрийн эсрэг ажилласан Засаг дарга нарыг хална гэсэнд ард түмэн туйлын их баярлаж, хариуцлагын тогтолцоо хэрэгжиж эхэлнэ гэдэгт баяртай байцгаана. Дэлхийд ёс зүйтэйгээрээ гайхагддаг Японд хэн нэг дарга, төрийн албан хаагч болохгүй зүйлтэй холбогдвол маргааш нь олны өмнө бөхөлзөөд уучлал хүсээд албан тушаалаасаа буучихдаг. Яг л тиймэрхүү жишиг манай төрд бий болох юм биш биз дээ гэсэн горьдлого үүгээр төрж байна аа.