Өнгөрсөн долоо хоногийн Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцээд, “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийг төрийн өмчид авахаар болсон гэж Сангийн сайд тэргүүтэй хүмүүс мэдэгдсэн билээ. Энэ мэдэгдлийн маргааш нь буюу энэ сарын 5-ны өдөр “Монголын зэс” корпорациас хэвлэлийн бага хурал зарлаж, Засгийн газар хууль бус шийдвэр гаргасан хэмээн мэдээлэл хийлээ.
Энэ үеэр “Монголын зэс” корпорацийн ТУЗ-ийн дарга М.Мөнхбаатар ярихдаа “Манай компанийн зүгээс Засгийн газартай өмнө нь уулзаж ярилцаж байсан. Дахиж, уулзах ёстой, хэлцэл дуусаагүй гэж ойлгож явтал ийм гэнэтийн шийдвэр гаргачихсан байна. Засгийн газрын энэ шийдвэр олон улсын гэрээ хэлцэл төдийгүй дотоодын хууль журмыг зөрчлөө” гэж байв.
“Монголын зэс корпораци” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Ц.Пүрэвтүвшин сэтгүүлчдийн асуултад ийн хариуллаа.
-Засгийн газраас гаргаж буй энэхүү шийдвэрийн талаар танайх ямар байр суурьтай байна вэ?
-Улстөрчдийн амлалтаа биелүүлэх зорилгоор хийж байгаа “Эрдэнэт” үйлдвэрийн асуудал ард түмэнд хор хохиролтой. Өнөөдрийг хүртэл бид “Эрдэнэт” үйлдвэрийн асуудлаар Засгийн газартай хийх уулзалт дуусаагүй гэж бодож байсан. Дээд шүүхийн тогтоолыг Засгийн газрын тогтоолоор залруулаад хүчингүй болгож байна. Эдгээр хууль бус үйлдлүүд дахин давтагдаж байна. Өнөөдрийн энэ үүсээд байгаа нөхцөл байдал “Монголын зэс корпораци” ХХК-ийн эрх ашиг гэхээсээ илүүтэй хувь хүн болгоны эрх ашигт нөлөөлж байгаа институт хоорондын маргаан юм. Дээд шүүхийн тогтоолыг засгийн газрын тогтоолоор тодруулаад, хүчингүй болгоод дахин буцаагаад авчихаж байгаа үйлдэл болж байна. Энэ нь дотоодынхоо болон олон улсын хуулийг зөрчиж байгаа үйлдэл. Тиймээс биднийг олон улсын шүүхэд хандахаас өөр аргагүй байдалд хүргэж байна. Суутган тооцох гэдэгтэй холбоотой асуудлыг бид өнөөдрийг хүртэл сайн ойлгохгүй байгаа. Хэрэг эрхлэх газрын дарга, Засгийн газрын гишүүд өөрсдөө бас сайн ойлгохгүй байгаа юм шиг байна лээ, ярьж байгаагаас нь харахад. Ер нь 49 хувийн энэ асуудал бол байж боломгүй зүйл. Өөрөөр хэлбэл, би утсандаа 1000 нэгж аваад хийчихсэн чинь манай хажуу талын хашааны хүн нэгжийн зээлтэй байж таараад, тэр хүний зээлд суутгаад авч байгаа юм шиг л үйлдэл болж байна.
-Таныг залуу хүн мөртлөө хаанаас энэ их мөнгийг олж, “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийг авсан юм бэ. Төрийн мөнгө байсан болоод төр авах ёстой зүйлээ авчихлаа гэж байна. Та мөнгөний эх үүсвэрээ тодорхой хэлж өгөхгүй юу?
-Эх үүсвэрийн асуудлыг өмнө нь олон удаа ярьсан. Шүүхийн хуралдаан дээр ч яригдаж байсан. Энэ эх үүсвэрт Засгийн газар эргэлзсэн, хууль бусаар бүрдсэн мөнгө гэж ойлгож байгаа бол асуудлыг шүүхийн шатанд тавиад, нотлуулаад явах боломжтой байсан. Үндсэн хуулийн суурь зарчим зөрчигдөж байгаа энэ асуудал хувь хүн болгонд хамаатай институт хоорондын маргаан болж өрнөчихөөд байгаа юм. Уг нь энэ үйлдэл нь шат шатандаа нотлогдоод, хуулийн байгууллагаар шалгагдаад, тогтоогдоод явж байгаа.
Энэ үеэр “Монголын зэс” корпорацийн ТУЗ-ийн дарга М.Мөнхбаатараас дараахь зүйлсийг тодрууллаа.
-Засгийн газрын мэдэгдлээс харахад анхнаасаа 49 хувийг авсан мөнгө нь Хөгжлийн банк, Монголбанкны нэг ёсондоо төрийн мөнгө байсан гэжээ. Танай компани дээрх шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрсөн мэт ойлголт бас гарсан байна. Энэ ямар учиртай вэ?
-Засгийн газартай бид уулзалт хийж байсан, бидний хэлэлцээр дуусаагүй байсан. Мэдээлэл солилцох уулзалтууд өрнөж байлаа. Гэтэл нэг л өдөр гэнэтийн хууль бус ийм шийдвэр гаргаж байна. Манай компанийг Засгийн газартай гэрээ хийсэн мэтээр мэдээлсэн харагдаж байна. Бид Засгийн газартай ямар нэгэн гэрээ хэлцэл хийгээгүй. Бид улстөрийн хугацаатай амлалтын золиос болж байна. Засгийн газар Дээд Шүүхийн шийдвэрийг давж, үгүйсгэж байгаад харамсаж байна. Үндсэн хуулийн Цэц дээр маргаан үргэлжилж байгаа. Нэр бүхий иргэд өнгөрсөн 2017 оны хавар Үндсэн хуулийн Цэцэд хандсан байсан юм. Энэхүү маргаан үргэлжилж байхад Засгийн газар дахин, дахин хоёр ч удаа “Эрдэнэт” үйлдвэрийн асуудлаар шийдвэр гаргаж байгааг үнэхээр гайхаж байна. Уг нь Засгийн газар нь хууль дээдлэх, түүнийг хэрэгжүүлэх үүрэгтэй. Гэтэл Дээд шүүхийн шийдвэрийг биелүүлсэнгүй. Бид Засгийн газарт шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэх хүсэлт тавьсаар ирсэн. Дээд шүүхийн шийдвэр гарч, хувьцааны бүртгэл сэргэсний дараа ТУЗ-ийн хурлаа хийж асуудал шийдэгдлээ гэж бодож байсан юм. Хамгийн сүүлийн хүсэлтээ арванхоёрдугаар сарын 27-нд гаргасан. Гэтэл ажлын хамгийн сүүлийн өдөр буюу 28-ны өдөр Засгийн газар биелүүлсэн. Он гарсны дараа ТУЗ хуралдаж үйлдвэрийн өмнө тулгамдаад байсан чухал асуудлыг бид шийдвэрлэсэн. Гэтэл Шүүхийн шийдвэрийг Засгийн газрын тогтоолоор хүчингүй болголоо” гэж байна.
-Энэхүү 49 хувийн асуудал маргаан ихтэй байгаад, монголчууд учраа олж чадахгүй бол Оросын талаас буцааж татна гэх мэдээлэл байна. Олон улсын шүүхэд хандах уу?
-Энэ маргаан олон улсын арбитрын шүүхэд очихоор байгаа юм. Их Британы хоёр компани манай компанид зөвлөгөө өгсөн. Тэгэхээр, Английн хуулиар хийсэн зөрчил хүчин төгөлдөр болвол энэ маань ОХУ-ын компанийн эзэмшилд шилжинэ. Эцэст нь татвар төлөгч нар, Монгол Улсын иргэд хохирно. Энэ гэрээ хэлцэл хийгдсэнээр, “Эрдэнэт” үйлдвэр “Монросцветмет” хоёр Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу үйл ажиллагаа явуулдаг. 2016 онд ганцхан тендер зарласан бол 2017 онд өнөөдрийн байдлаар 500 тендер зарлачихаад байна. Шахаа хийдэг хүмүүсийн эрх ашгийг бид хөндчихөөд байна гэсэн үг. Бодит нэг тэрбум төгрөгийн хэмнэлт гаргаж, ажилчдынхаа цалинг 10 хувиар нэмсэн. Наймдугаар сард ажилчдадаа урамшуулал олгосон. Он солигдохын өмнө ажилчид тус бүрт 500 мянган төгрөгийн шагнал олгосон. Татварыг өмнөхөөс дөрөв дахин илүү төлчихөөд байгаа юм. Ийм үр дүнд хүрсэн. Эрдэнэт үйлдвэрийн ажилчид мэдэж байгаа гэж бодож байна. Өнгөрсөн 40 жилийн хугацаанд бий болгоогүй бүтээн байгуулалтыг хийж эхэлсэн. Цаашид сургууль цэцэрлэг барих төлөвлөгөөтэй байсан. Энэ бүхэн маань хийгдэхгүй зогсож байна.
-Эцэслэн шийдэгдчихсэн байсан ТУЗ-ийн бүтцэд өөрчлөлт орох болов уу?
-Эцсийн шийдвэр нь гараагүй. Бид Засгийн газрын шийдвэртэй албан ёсоор танилцаагүй байна. Хэлбэрийн хувьд яг ижилхэн тогтоол гарчихлаа. 2017 оны эхээр гарсан тогтоол яг давтагдаад л гарчихлаа гэсэн үг.
-Монголбанкнаас авч байсан мөнгө. Та бүхний авсан зээлсэн мөнгө төгрөгийг хүчингүй болгож, өрийг хааж байгаа гэх мэдээлэл Засгийн газрын мэдэгдэл дотор харагдсан. Энэ үнэн үү?
-Ямар нэгэн авсан мөнгө гэдгийг ойлгохгүй байгаа. Мэдээлэл хийж байгаа сайд нар ч өөрсдөө учраа олохгүй, ойлгохгүй байх шиг харагдсан. Би ер нь ойлгохгүй байгаа. Тухайлбал, таны өмчийг хэн нэгэн дураараа авчихаж болдог юм уу. Худалдаа хөгжлийн банк зээлтэй эсэхийг би мэдэхгүй. Бид бол төрөөс ямар нэгэн мөнгө аваагүй, тийм өр байхгүй.
-Эрдэнэт үйлдвэрийн энэхүү 49 хувь танай талд байх, төрд байх хоёрын ялгааг тайлбарлаж өгнө үү?
-Дээр дурдсан, товчхондоо бол өнгөрсөн хугацаанд хийсэн бүх дэвшилтэд ажлууд үгүй болно.
“Монголын зэс корпораци” ХХК-ийн өмгөөлөгч Д.Батбаяр “Үүсээд байгаа асуудлыг хууль зүйн талаас авч үзвэл 51 хувийг эзэмшдэг төр, 49 хувийг эзэмшдэг хуулийн этгээд хоорондын цэвэр бизнесийн эрх зүйн маргаантай асуудал юм. Энэ асуудалд төр, хувийн хэвшил бүгд хуулийн өмнө эрх тэгш харилцан тохиролцож хандах ёстой.
Төр болон хуулийн этгээдийн хооронд ямар нэгэн хэлцэл хийгдээгүй. Нэг талаас хүч түрэн асуудлыг шийдсэнээр хувийн компанийн эрхийг ноцтой зөрчсөн, бүдүүлэг шийдвэр гэж үзэж байна. Тийм учраас иргэний хууль, компанийн хуульд заасны дагуу эрх ашгаа хамгаалах болно” гэлээ.