-ХӨРШ АЙЛЫН ХҮМҮҮС “БАГА НАСНЫ ХҮҮХЭД ХҮЧИРХИЙЛЭХИЙГ ЗАВДСАН” ГЭХ БАТАЛГАА БИЧИЖ, ЦАГДАА ДЭЭР ОЧЧИХСОН-
Монгол Улсын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, олон улсын тоймч, сэтгүүлч Б.Дашзэвэг бага насны охиныг хүчирхийлсэн гэх хэрэгт буруутгагдаж, анхан болон давж заалдах шатны шүүхээс есөн жилийн ял авч байсан. Харин түүний гаргасан гомдлыг үндэслэж, Улсын дээд шүүхээс Эрүүгийн хуулиар гэмт хэрэг үйлдэхээр завдсан тохиолдолд оногдуулах ялын доод хэмжээг буруу тогтоосон, хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн тул ялыг гурван жил болгож өөрчилсөн билээ. Б.Дашзэвэг одоо Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын харьяа Амгалангийн 421 дүгээр нээлттэй хорих ангид ял эдэлж байгаа юм. Түүнтэй ярилцсанаа хүргэж байна.
-Та өнгөрсөн долоо хоногт Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын харьяа нэгдсэн эмнэлэгт хэвтэж эмчилгээ хийлгэсэн гэсэн үү. Саяхан эмнэлгээсээ гарч ирэв үү. Биеийн байдал тань ямар байна вэ?
-Санаа тавьсанд баярлалаа. Одоо бие маань гайгүй болж байна. Эмчилгээ сайн хийсэн. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын харьяа эмнэлэгт долоо хоног эмчлүүлж байгаад энэ сарын 27-нд гарч, хорих ангид ирээд байна. Тухайн үед эмнэлгийн даргаас эхлээд эмч, сувилагч нар нь их л сайн халамжилж, тусалж дэмжлээ. Сэтгэл санаагаар их унаж, хэцүү байна. Тиймээс бие маань байсхийгээд л мууддаг юм. Би Улсын хоёрдугаар төв эмнэлгээс хорихын эмнэлэгт шилжиж, нийт найман удаа хэвтэж, эмчлүүллээ. Хүний эрүүл мэндийн төлөө ямагт бат зогсож байдаг эмч нар мандтугай гэж хэлье.
-Таныг бага насны охин хүчиндсэн байж болзошгүй гэх хэрэгт холбогдсон гээд л яриад байна. Тухайн үед зуслан дээр яг юу болсон юм бэ?
-Чингэлтэй дүүргийн XIX хорооны нутаг, Шадивлан дахь зуслангийн байшин руугаа өнгөрсөн оны аравдугаар сард очсон. Тухайн үед хөрш айлын н.Батмөнхийн хөл муутай охин үхэр хариулж явсан юм. Би аавтай нь хамт ярилцаад явж байтал охиных нь өмд норчихсон чичрээд байсан юм л даа. Очиход охин даарчихсан байв. Би өвдгийг нь барьж дулаацуулах гэтэл аав нь “Та миний охины биед битгий хүр…” гээд л аваад явчихсан. Би ч араас нь явж байлаа. Гэтэл н.Батмөнх “мөнгө өг” гэж хэлсэн. Эхлээд би уурласан. Яагаа ч үгүй байж юун мөнгө өгөх вэ гэж бодсон. Дараа нь нэр хүндэд чинь халдана гэхээр нь их айсан.
-Тухайн үед мөнгө өгнө гээд баталгаа бичээд өгчихсөн юм уу. Үүний улмаас хэрэг мандчихсан юм биш үү?
-Би тухайн үед одоо “Мөнгө бага, 300 мянга байна” гэж хэлсэн. Би ажилтай тул 1-2 хоногийн дараа авчирч өгье гэсэн юм. Тэгсэн н.Батмөнхийнх “Баталгаа бичиж өг” гэв. Тэд бүр “яг ийм үг бичиж өг” гэсэн. Бичиж өгсөн л дөө. Хэд хоноод очиход цагдаа шүүхийнхэнд нөгөө бичиж өгсөн баталгааг маань гол материал болгоод өгчихсөн байсан. Үйл явдлыг “завдсан” болгоод мэдүүлэг өгсөн юм билээ. Тэдний гэр бүлийнхэн дараа нь “Уучлаарай” гэж хэлсэн. Ингээд хэрэг мандав. Би худал ярьж чаддаггүй. Хүний үгээр зөөлхөн хүн өөртөө ял оноодог юм байна.
-Та цагдаагийн байгууллагад дуудагдаж, байцаалт өгөхдөө юу гэж хэлсэн бэ?
-Би өнгөрсөн хугацаанд их юм мэддэг гэж өөртөө итгэдэг байсан. Гэтэл хууль зүй, гэмт хэргийн талаар ямар ч төсөөлөлгүй юм байна лээ. Хөрш айлынх маань “Бага насны хүүхэд хүчирхийлэхийг завдсан” гэх баталгаа бичиж, цагдаа дээр оччихсон. Надаас мөнгө авахын тулд идэвхтэй хөөцөлдөж байсан юм билээ. Хүн чанар минь зулгааж, мөрдөн байцаагчийн асуусан асуултад толгой дохин зөвшөөрснөөс өөрийгөө хар нүхэнд унагалаа. Гэнэт Б.Дашзэвэгт холбогдох шүүх хурал болох үйл явдлууд хурдан өрнөчихсөн. Миний бие өвдөөд сандарч, тэр өдрүүдэд хүнд байсан. Сүүлдээ Б.Дашзэвэгт холбогдох шүүх хурал болно гээд л мэдэгдэх хуудас ирэх болсон юм. Шүүх хурлууд болоод би суух л үүрэгтэй байв. Чих маань юу ч сонсохоо байсан. Юу ч сонсохгүй тийм нөхцөлтэй шүүх хурлуудад оролцсон. Шүүх хурлуудын үеэр хоёроос гурван өгүүлбэр л хэлж байв. Тэр үед би шүүхийнхэн их л ажиллах юм даа гэж бодсон. Надад хүн чанарын талаар том дутагдал байна. Хүний үгээр зөөлхөн хүн. Үүнийг маань хүмүүс ашиглах нь илүү олон юм байна. Ийм л зүйл бодож сууна.
DZ man буюу Б.Дашзэвэгийн шоронгийн камераас гараараа бичиж өгсөн ярилцлагын эх.
-Зуслангийн хөрш айлын чинь эзэн таныг бодож амиа хорлосон гэж сонслоо?
-Монголчууд хүүхдийн хүчирхийлэл гэж шуугьж байсан өдрүүдэд худал мэдүүлэг өгсөн. Хурц үеийг ашиглаж н.Батмөнхөд мөнгө олох санаа төржээ, хөөрхий. Тэгээд буруугаа бодоод амиа хорложээ. Гэр бүлийнхэн нь шүүх хуралд ирсэн. Тэд “Тоймч Б.Дашзэвэгт есөн жилийн ял оноолоо” гэхэд их хачин болж байсан. Дараа нь н.Батмөнх гялс надтай уулзахдаа “Яана аа, би танаас мөнгө л авах гэсэн юм. Шоронд суучихна гэж огт санаагүй” гэж байсан. Саяхан тэрээр “Би 46 настай, Дашка 70 насыг хол давсан. Дашка есөн жил амьд байх болов уу” гэж байгаад боож, амиа хорлосон байна лээ. Хэрэг бол ердөө л 3-4 минут охины хөлийг дулаацуулахаар өмдийг өвдөг хүртэл тайлсан үед л мөнгө авах сэдэл төрснөөр эхэлсэн юм болов уу. Хоёр хөлгүй хөөрхий охины аав Батмөнх нь хажууд хараад зогсож байлаа. Өөрөөр хэлбэл, тэрээр гэрч байсан юм.
-Шүүхээс ял сонсоход юу бодогдсон бэ?
-Миний нулимс цийлэгнэсэн. Дотор давчдаж, юу болоод байна вэ гэж бодогдсон. Тэгэхдээ би цагдан хорих ангид журмаар нь байна гэж хэлсэн. Удирдлагатай нь эхлээд уулзаж ярилцсан. Тухайн үед би шоронд ороход гурван зүйл бодогдож, нулимс минь гарсан юм. Нэгдүгээрт, Би ямар ч нөхцөлд дасан зохицох хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, Нэгэнт л ирсэн учир ёс журмыг яс дагана. Гуравдугаарт, Энд байх хэрэгтэй, сэтгэл санаа хоол ундыг зохицуулах ёстой. Эдгээрийг бодож, хорих ангийн удирдлагад болон өөртөө ч хэлж байлаа. Одоо Цагдан хорих нээлттэй ангид байна. Эдний удирдлага, ажилтнууд хүндэтгэн хандаж байгаад баярлаж сууна. Дүү Б.Пүрэв маань миний төлөө уйгагүй, өдөр шөнөгүй нойроо хумслан байж явж байгаа. Түүний хөл нь муу ч гэсэн, өөрийгөө умартан хүмүүстэй их эвсэг харилцаж, аливаад хүлээцтэй хандаж, чин сэтгэлээсээ үнэний төлөө явж буй юм. Миний хүүхдүүд ч гэсэн адилхан.
-Ял эдэлж байхад хүмүүс таны талаар юу ярьж байна. Өмнө нь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын харьяа хаалттай 461 дүгээр ангид хоригдсон гэсэн. Тухайн үед нөхцөл байдал хүнд байсан уу?
-461 дүгээр хорих анги чанга дэглэмтэй хэцүү юм билээ. Ямар сайндаа миний дүү ирчихээд “Та үхэж л болохгүй шүү. Үнэн зөвийн төлөө тэмцэх ёстой. Үнэн ялна” гэж хэлж байсан. Тэр үед надад “яг л үхэх юмсан, ямар хэцүү юм бэ” гэж бодогдож байсан удаатай. Хүмүүс их танхай, зэрлэг байсан. Хорих ангийн өрөөнд таваас зургуулаа байна. Тэдгээр дунд янз бүрийн хүмүүс бий. Тухайлбал, “Таны нөгөө мундаг Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, тоймч гэдэг чинь хаана байна. Хүчингийн хэрэг хийчихсэн юм уу” гээд л янз бүрээр л хэлж, доромжилж байсан. Хоол унд ч тохирохгүй арай гэж 30 хоногийг өнгөрөөж, эмнэлэгт шилжсэн. Сэтгэл санааны байдал тавгүй. Заримдаа ар гэрийнхнээс хүн ирэхээр үг ч хэлж чаддаггүй байлаа ш дээ. Одоо энд арай дээр байна. Гэхдээ л бие сэтгэлээрээ хохирч байна. Ерөнхийдөө хорих ангийн удирдлага, дарга нар намайг зөвөөр ойлгосон. Тэд ядаж л дарамтлахгүй, “Та ядарч байна уу, ажил хийчихээд хааяа амарч байгаарай” гэдэг. Хорихын эмнэлэгт хүмүүсийн дарамт шахалт бага зэрэг байсан. Чанга дэглэмтэй 461 дүгээр хорих ангид нэг өдрийг хоёр өдрөөр тооцдог юм билээ. Тиймээс чанга хэцүү байх нь аргагүй ч үгүй биз. Би өнгөрсөн оны аравдугаар сараас ял эдэлж байна. Одоо жил болох дөхөж л байна.
-Таны дүү Б.Пүрэв долоо хоногт нэг л удаа эргэх эрхтэй. Тэр үеэр би сонин аваачиж, гэрийн хоол хийж өгдөг юм гэсэн. Уран бүтээл туурвиж байна уу?
-Шүлэг зохиол их бичиж байна. Тусад нь өөр газар очоод бичвэл сайн байдаг. Бололцоогүй тэмдэглэлийн дэвтрээ урсан, устгасан. Шоронд “Болжмор” шүлэг бичсэн. Хоёрдугаарт, “Төрсөн нутагтаа үлдээх шүлэг”. Гуравдугаарт, “Уйлах шүлэг” (ээ хөөрхий). Дан гэгээлэг биш шүлгээр отов. Уучлаарай.
Эцэст нь миний төлөө санаа тавьж, өдөр шөнөгүй хөөцөлдөж, энэ шоронгийн хаалгыг олон хоногоор сахиж байж, сэтгэлийн минь учиг, юу болсон талаарх үнэн үгийг минь ард түмэнд хүргэж буй “Өдрийн сонин”-ынхоо хамт олонд онцгой их баярлаж, талархаж байгаагаа илэрхийлье.