Categories
мэдээ нийгэм эдийн-засаг

Дотоодод дамжуулан зээлдүүлсэн ч эргэн төлөлтгүй болсон 1.4 их наядын үлдэгдэлтэй 73 зээл

Халамжийн үйлчилгээнээс 1100 иргэн хасагджээ

Монгол Улсын Засгийн газрын 2018-2020 онд тавьсан нийт өрийн үлдэгдлийн 59 хувийг гадаад зээл эзэлж буй. Энэ хугацаан дахь гадаад зээлийн өрийн үлдэгдлийн 44 хувь буюу 5.2 их наяд төгрөгийг цар тахал эхэлсэн 2020 онд авсан байгаа юм.

Гэвч ийнхүү гаднаас авсан зээлийн зарцуулалт үр ашиг муутай байгааг Үндэсний аудитын газраас 2021 онд танилцуулсан “Засгийн газрын шугамаар хандивлагч орон, олон улсын байгууллагаас авсан зээл тусламжийн ашиглалт, үр дүн” сэдэвт 2018-2020 оныг хамарсан тайлангаар гаргаж тавиад буй.

Манай улс 1991-2020 онд хандивлагч орон, олон улсын байгууллагатай 267 гэрээ байгуулсны дүнд нийт 6.9 тэрбум ам.доллар буюу 19.7 их наяд төгрөгийн гадаад зээл авч ашиглажээ. Үүнээс 27.3 хувь буюу 5.4 их наяд төгрөгийг улс дотроо дамжуулан зээлдүүлсэн байна. Гэвч энэ мөнгөнөөс 47 хувь нь эргэн төлөгдөөгүй үлджээ.

Дотоодод дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн үлдэгдэл

  • 2016 онд 790.9 тэрбум төгрөг байсан бол
  • 2020 онд 77% өсөж, 1.4 их наяд болж өссөн байна.

Сангийн яам ийнхүү дотоодод гаднын зээлийг дамжуулан зээлдэхдээ барьцаа, батлан даалтын гэрээ байгуулаагүй, зарим зээл ямар нөхцөл, шалтгаанаар эргэн төлөхгүй байгааг тодруулаагүй орхисон байна. Мөн юунаас болж тухайн зээлдэгч төлөх найдваргүй болсон нь тодорхойгүй, эргэн төлөх чадваргүй төсөлд зээл олгосон, зээлдэгч тогтоосон хугацаа, хуваарийн дагуу зээлээ төлөөгүй, насжилт өндөртэй зээлийг барагдуулах ажлыг цаг тухайд нь зохион байгуулаагүй, зээлийн эргэн төлөлтөд тавих хяналт сул байгаагаас зээлийн үлдэгдэл өсөж, дээрх хэмжээнд хүрчээ.

Дотоодод дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн авлагыг 2020 оны жилийн эцэст эргэн төлөлт хийдэггүй нийт 73 зээлийн үлдэгдэл нь 1.4 их наяд төгрөг байна. Гаднын 54 зээлийн хүүгийн болон үндсэн төлбөрт улсын төсвөөс 1.5 их наяд төгрөгийг төлжээ.

Үүнийг Монгол Улсын төсвийн хөрөнгөөр 2020 онд санхүүжих хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэл 1,347 төсөл, арга хэмжээний 1.3 их наяд төгрөгтэй харьцуулахад 1.1 дахин их байгаа нь алдагдсан боломж байгааг харуулж байгааг ҮАГ онцолсон байна.

Эргэн төлөлт хийдэггүй, дотоодод дамжуулан зээлдүүлсэн 1.4
их наяд төгрөгийн үлдэгдэлтэй 73 зээлээс дурдвал:

  • БНХАУ-ын экспортын хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлсэн “Орон сууцны хороолол, дэд бүтэц төсөл”-ийн хүрээнд БХБЯ-аас 2011-2014 онд “Цагаан хуаран” ХХК, “Бэрэн групп” ХХК-тай 70.5 сая ам.доллар буюу одоогийн ханшаар 273.6 тэрбум төгрөгийн дүнтэй давхар дамжуулан зээлийн гэрээ байгуулж, тус компаниуд нийт 2,592 айлын 36 орон сууцны барилга бүхий “Хангай хотхон”, “Цагаан хуаран” орон сууцны хотхоныг барьж ашиглалтад оруулжээ. Гэвч тус компаниуд нь эргэн төлөлт хийж эхлээгүй байгаагаас “Бэрэн групп” ХХК-ийн үндсэн зээл 50.9 сая ам.доллар, хүүгийн төлбөр 29.9 сая ам.доллар, “Цагаан хуаран” ХХК-ийн үндсэн зээл 19.6 сая ам.доллар, хүүгийн төлбөр 11.5 сая ам.долларын үлдэгдэлтэй байна. БХБЯ-аас Эрүүгийн цагдаагийн албаны эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх газарт 2020 оны гуравдугаар сарын 4-ний өдөр гомдол, ХУД-ийн иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд 2021 оны хоёрдугаар сарын 1-ний өдөр нэхэмжлэл гаргасан байна. Тус асуудлыг ҮАГ-аас удаа дараагийн хийсэн аудитаар илрүүлж, Сангийн сайдад зөрчлийг арилгах зөвлөмж хүргүүлэх, хуулийн байгууллагад шилжүүлэн шалгуулахаар хүсэлт гаргаж байсан боловч одоог хүртэл шийдвэрлэгдээгүй байна.
  • Монгол Улс, БНХАУ-ын Экспорт-Импорт банкны хооронд 2008 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр байгуулсан хөнгөлөлттэй зээлийн хэлэлцээрийн дагуу хэрэгжүүлсэн “Төмөр замын хөдлөх бүрэлдэхүүн парк шинэчлэл” төслийн хүрээнд “Монголын төмөр зам” ТӨХК-д 2020 онд 28.6 сая ам.долларын дамжуулан зээлийг олгожээ. Тус дамжуулан зээлийн хөрөнгөөр Ухаахудаг-Гашуунсухайт чиглэлд 267 км төмөр зам баригдаж, ашиглалтад орсны дараа ашиглах төмөр замын арчилгаа, зам засварын 28.6 сая ам.долларын өртөгтэй 65 ширхэг тоног төхөөрөмжийг худалдан авсан боловч тоног төхөөрөмжийг ашиглах хэрэгцээ, шаардлагыг тодорхойлоогүй, төмөр замын бүтээн байгуулалтын ажил зогссон тул 2010 оноос хойш ашиглалтгүй, үр ашиггүй хөрөнгө болсон байна.
  • Засгийн газраас Эгийн голын усан цахилгаан станцын ТЭЗҮ-ийг боловсруулах зорилгоор 1991- 1993 онд АХБ-ны 3.8 сая ам.долларын зээлийг Эрчим хүчний газарт дамжуулан зээлдүүлсэн байна. Гэвч Эгийн голын цахилгаан станц төсөл хэрэгжээгүйгээс 2020 оны байдлаар зээлийн үндсэн төлбөрийн үлдэгдэл болох 10.5 тэрбум төгрөг үр ашиггүй болж, эргэн төлөгдөөгүй байна.

Иймд дотоодод дамжуулан зээлсэн эргэн төлөлтгүй зээл тус бүрийн төлөгдөхгүй байгаа учир шалтгааныг гаргаж, эзэн холбогдогч нь тодорхой зээлийн эргэн төлөлтийг эрчимжүүлэх, хууль хяналтын байгууллагад шилжүүлэн шалгуулж, улсын төсөвт үзүүлэх дарамтыг бууруулах нь зүйтэй байна гэж үзжээ.

Сангийн яамны тавих хяналт сул байгаагаас зээлийн үлдэгдэл өсөж, улсын төсөвт дарамт учруулж байна.

Хүснэгт. Гадаад зээлийг дотоодод дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн эргэн төлөөгүй зээлийн өрийн үлдэгдэл, 2020 оны эцсийн байдлаар

Эцсийн зээлдэгч Төслийн нэр Он Валют Эцсийн үлдэгдэл
Үндсэн валют Ханш Төгрөг
1 Эрчим хүчний яам Тайширын усан цахилгаан станц байгуулах төсөл 2005 AED 47,749,000.0 775.8 37,042,241,730.0
2 Эрчим хүчний яам Эгийн голын усан цахилгаан станцын төсөл 1992 USD 3,841,484.2 2,849.5 10,946,347,500.3
3 ОСНААУГ Улаанбаатар хотын дулааны үр ашгийг дээшлүүлэх төсөл 1997 MNT 234,451,425.4 1.0 234,451,425.4
4 ОСНААУГ Улаанбаатар хотын дулааны үр ашгийг дээшлүүлэх төсөл 1997 USD 15,224,912.8 2,849.5 43,383,541,272.7
5 Баян-Өлгий ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг хөгжүүлэх төсөл 1998 MNT 991,058,656.0 1.0 991,058,656.0
6 Ховд аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг хөгжүүлэх төсөл 1998 MNT 928,343,809.0 1.0 928,343,809.0
7 Хөвсгөл аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг хөгжүүлэх төсөл 1998 MNT 1,433,939,592.9 1.0 1,433,939,592.9
8 Увс аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг хөгжүүлэх төсөл 1998 MNT 945,568,200.0 1.0 945,568,200.0
9 Завхан аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг хөгжүүлэх төсөл 1998 MNT 1,304,445,614.2 1.0 1,304,445,614.2
10 Авто замын газар Автозамыг хөгжүүлэх II төсөл 2000 SDR 15,394,603.4 4,104.1 63,180,375,824.6
11 Анод банк Орон сууцны санхүүжилт төсөл 2001 MNT 2,648,402,418.0 1.0 2,648,402,418.0
12 Багануур ЗДТГ Орон сууцны санхүүжилт төсөл 2001 MNT 209,180,000.0 1.0 209,180,000.0
13 Нийслэлийн ЗДТГ Орон сууцны санхүүжилт төсөл 2001 MNT 826,133,277.0 1.0 826,133,277.0
14 Хэнтий аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг өргөтгөн хөгжүүлэх төсөл 2002 MNT 2,040,224,283.3 1.0 2,040,224,283.3
15 Дорноговь аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг өргөтгөн хөгжүүлэх төсөл 2002 MNT 1,841,366,587.7 1.0 1,841,366,587.7
16 Дундговь аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг өргөтгөн хөгжүүлэх төсөл 2002 MNT 2,191,892,416.1 1.0 2,191,892,416.1
17 Өмнөговь аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг өргөтгөн хөгжүүлэх төсөл 2002 MNT 1,102,213,269.7 1.0 1,102,213,269.7
18 Сүхбаатар аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг өргөтгөн хөгжүүлэх төсөл 2002 MNT 3,068,365,138.6 1.0 3,068,365,138.6
19 Дорнод аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг өргөтгөн хөгжүүлэх төсөл 2002 MNT 3,411,225,232.9 1.0 3,411,225,232.9
20 Булган аймгийн ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг өргөтгөн хөгжүүлэх төсөл 2002 MNT 1,727,686,618.0 1.0 1,727,686,618.0
21 Архангай ЗДТГ Нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг өргөтгөн хөгжүүлэх төсөл 2002 MNT 2,110,714,106.4 1.0 2,110,714,106.4
22 Кредит монгол ХХК Кредит монгол зээл 2001 MNT 69,911,828.9 1.0 69,911,828.9
23 БХБЯ Орон сууцны хороолол, дэд бүтцийн төсөл 2002 USD 70,489,016.0 2,849.5 200,859,155,982.2
24 Архангай ЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 118,293,186.8 1.0 118,293,186.8
25 Капитал банк Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 3,543,641,303.3 1.0 3,543,641,303.3
26 Булган аймгийн ЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 2,531,556,582.3 1.0 2,531,556,582.3
27 Дундговь аймгийн ЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 1,887,505,777.6 1.0 1,887,505,777.6
28 Говь-Алтай аймгийн ЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 4,626,402,673.8 1.0 4,626,402,673.8
29 НЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 2,568,528,825.0 1.0 2,568,528,825.0
30 Орхон аймгийн ЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 7,446,709,838.3 1.0 7,446,709,838.3
31 Сүхбаатар аймгийн ЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 1,325,686,276.4 1.0 1,325,686,276.4
32 Төв аймгийн ЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 2,071,087,691.0 1.0 2,071,087,691.0
33 Өвөрхангай аймгийн ЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 9,862,792,666.8 1.0 9,862,792,666.8
34 Хөвсгөл аймгийн ЗДТГ Хот байгуулалтын салбарын хөгжил төсөл 2002 MNT 443,351,987.8 1.0 443,351,987.8
35 Авто замын газар Тээврийг хөгжүүлэх төсөл 1994 SDR 6,529,426.9 4,104.1 26,797,159,845.3
36 Авто замын газар Тээврийг хөгжүүлэх төсөл 1994 SDR 7,513,818.7 4,104.1 30,837,162,650.8
37 НЗДТГ Хотын нийтийн тээврийг хөгжүүлэх хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр –
Төсөл 1 (Энгийн үйл ажиллагаа)
2017 USD 194,738.0 2,849.5 554,907,764.4
38 НЗДТГ Хотын нийтийн тээврийг хөгжүүлэх хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр –
Төсөл 1 (Тусгай үйл ажиллагаа)
2017 SDR 2,045,616.6 4,104.1 8,395,333,263.4
39 НЗДТГ Улаанбаатар хотын нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг хөгжүүлэх төсөл 1997 SDR 11,410,781.4 4,104.1 46,830,531,471.4
40 НЗДТГ Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр – Төсөл 1(Энгийн
үйл ажиллагаа)
2014 USD 20,629,056.7 2,849.5 58,782,703,328.7
41 НЗДТГ Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр – Төсөл 1(Тусгай
үйл ажиллагаа)
2014 USD 16,922,143.4 2,849.5 48,219,816,782.7
42 Дархан-Уул аймгийн ЗДТГ Дархан хотын бохир усны менежмент төсөл (Энгийн үйл
ажиллагаа)
2016 USD 5,342,373.2 2,849.5 15,223,145,771.6
43 Дархан-Уул аймгийн ЗДТГ Дархан хотын бохир усны менежмент төсөл (Тусгай үйл ажиллагаа) 2016 SDR 6,133,716.5 4,104.1 25,173,140,497.9
44 Алтай улиастай эрчим хүч Эрчим хүчний төсөл 2001 MNT 668,686,782.6 1.0 668,686,782.6
45 Даланзадгад ДЦС Эрчим хүчний төсөл 2001 MNT 356,654,135.0 1.0 356,654,135.0
46 Ховд цахилгаан ХХК Эрчим хүчний төсөл 2001 MNT 1,752,644,540.9 1.0 1,752,644,540.9
47 Баян Өлгий цахилгаан шугам сүлжээ Эрчим хүчний төсөл 2001 MNT 2,136,587,736.7 1.0 2,136,587,736.7
48 Увс цахилгаан түгээх сүлжээ ХХК Эрчим хүчний төсөл 2001 MNT 2,044,048,037.1 1.0 2,044,048,037.1
49 НЗДТГ Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр – Төсөл 2(Энгийн
үйл ажиллагаа)
2018 USD 6,579,580.1 2,849.5 18,748,579,205.3
50 НЗДТГ Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр – Төсөл 2(Тусгай
үйл ажиллагаа)
2019 USD 7,842,568.8 2,849.5 22,347,478,135.8
51 Булган аймгийн ЗДТГ Зүүн өмнөд Говийн хот байгуулалт, хилийн ойролцоо суурин газруудын хөгжлийн төслийн – нэмэлт
санхүүжилт
2019 USD 2,447,465.3 2,849.5 6,974,076,818.5
52 Дундговь аймгийн ЗДТГ Зүүн өмнөд Говийн хот байгуулалт, хилийн ойролцоо суурин газруудын хөгжлийн төслийн – нэмэлт
санхүүжилт
2019 USD 1,877,528.2 2,849.5 5,350,035,238.7
53 Хөвсгөл аймгийн ЗДТГ Зүүн өмнөд Говийн хот байгуулалт, хилийн ойролцоо суурин газруудын
хөгжлийн төслийн – нэмэлт санхүүжилт
2019 USD 2,595,141.2 2,849.5 7,394,880,829.3
54 Сүхбаатар аймгийн ЗДТГ Зүүн өмнөд Говийн хот байгуулалт, хилийн ойролцоо суурин газруудын хөгжлийн төслийн – нэмэлт
санхүүжилт
2019 USD 857,620.4 2,849.5 2,443,797,849.0
55 НЗДТГ Улаанбаатар хотын нийтийн аж ахуй, үйлчилгээг хөгжүүлэх төсөл II 2004 SDR 11,993,392.8 4,104.1 49,221,603,490.6
56 Архангай ЗДТГ Архангай ядуурлыг бууруулах төсөл 1996 MNT 5,100,002.6 1.0 5,100,002.6
57 Хөвсгөл аймгийн ЗДТГ Архангай ядуурлыг бууруулах төсөл 1996 MNT 108,183,897.8 1.0 108,183,897.8
58 ЗТХЯ Дархан-Эрдэнэт авто зам барих төсөл 1996 KWD 4,067,863.2 9,344.5 8,012,107,087.2
59 Эрчим хүчний яам Тайширын усан цахилгаан станц байгуулах төсөл 2002 KWD 6,174,756.5 9,344.5 57,699,949,992.9
60 НЗДТГ Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр – Европын
Хөрөнгө оруулалтын банкнаас санхүүжих
2014 EUR 21,000,000.0 3,495.8 73,411,380,000.0
61 НЗДТГ УБ-хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх төсөл-2 2014 EUR 3,652,803.2 3,495.8 12,769,396,510.3
62 Баруун бүсийн эрчим хүч XXK БАРУУН БҮСИЙН ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ СИСТЕМ ТӨХК 2003 MNT 31,940,763,400.0 1.0 31,940,763,400.0
63 Орхон аймгийн ЗДТГ Эрдэнэт хотын бохир ус цэвэрлэх төв байгууламжийг өргөтгөх төсөл 2008 EUR 9,159,726.9 3,495.8 32,020,389,962.7
64 Даланзадгад ДЦС Эрчим хүч үүсгэх цахилгаан станц барих төсөл (Даланзадгад) 1997 MNT 4,949,787,369.0 1.0 4,949,787,369.0
65 Даланзадгад ДЦС Эрчим хүч үүсгэх цахилгаан станц барих төсөл (Даланзадгад) II 2000 KRW 933,741,300.0 2.6 2,455,739,619.0
66 Төрийн мэдээлэл холбоо Төрийн холбооны сүлжээг сайжруулах төсөл 2000 KRW 6,958,685,060.0 2.6 18,301,341,707.8
67 УБ Төмөр зам ХНН Төмөр замын шинэчлэлтийн төсөл 1993 JPY 2,313,261,148.9 27.6 63,799,742,487.5
68 УБ Төмөр зам ХНН Төмөр замын шинэчлэлтийн төсөл II 1995 JPY 3,180,467,266.4 27.6 87,717,287,207.0
69 Шивээ-Овоо ТӨХК Багануур, Шивээ Овоо нүүрсний уурхайг хөгжүүлэх төсөл 1997 MNT 22,518,606,327.3 1.0 22,518,606,327.3
70 Шивээ-Овоо ТӨХК Багануур, Шивээ Овоо нүүрсний уурхайг хөгжүүлэх төсөл II 1998 MNT 36,677,271,890.8 1.0 36,677,271,890.8
71 Тээврийн Хэрэгсэл Тээврийг хөгжүүлэх төсөл 2001 SDR 1,439,754.0 4,104.1 5,908,836,842.3
72 Монголын Төмөр Зам ТӨХК Хөдөлгөх бүрэлдэхүүн нийлүүлэх төсөл 2012 USD 28,588,400.0 2,849.5 81,462,931,684.0
73 Ус суваг ашиглалтын газар Улаанбаатар хотын бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн төсөл 2002 EUR 9,464,596.0 3,495.8 33,086,145,404.9
НИЙТ 1,402,020,277,161.6

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *