Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс яруу найрагч Ц.Хуланг гэм буруутайд тооцож 9.6 жилийн хорих ял оногдуулсан. Үүнтэй холбогдуулан түүний аав, Ардын уран зохиолч Д.Цоодолын байр суурийг хүргэж байна.
-Танай охин Ц.Хуланд 9.6 жилийн ял оноочихлоо. Шүүхийн шийдвэрийг та хэрхэн хүлээж авав. Та ямар байдалтай байна вэ?
-Мэдээж гунигтай байна. Дахиад зөвхөн надад төдийгүй, бусдад, монгол аавд ийм гунигтай явдал битгий тохиолдоосой билээ. Гунигтай байна.
-Ер нь юу болоод өнгөрөв. Дахиад асуухад, шүүхийн шийдвэрийг та хэрхэн хүлээж авав?
-Охиныг минь хилсээр шийтгэчихлээ. Би итгэх дуртай хүн юм. Энэ бол миний онцлог шинж ч байж магадгүй. Өмнө нь танай сонинд хэлж байсан санагдана. “Би дээрээ төртэй, дэргэдээ уулстай хүн” гэж хэлж байсан. Энэ бол үнэн санааны үг. Төр түмэн нүдтэй. Миний охиныг харна гэж би итгэж байсан. Охиныг минь гүтгээд байна гэдгийг нь байцаагдаж байхад нь мэдчихсэн байсан. Би бол охиндоо итгэж байсан. Гэвч тулгаад тасалчихлаа. Миний охин тэр хэрэг гээд байгаа юмыг нь зөвшөөрөөгүй.
-Та бол ийм зүйл болно чинээ ёстой зүүдлээгүй явсан нь мэдээж?
-Би гурван охинтой хүн. Миний гурван охин тэр нь энэ нь гэх юмгүй бүгд шударга. Миний амьдралын баяр баясгалан, итгэл найдвар энд л явдаг юм. Тэгтэл манай Дарамын Батбаярын “Цахилж яваа гөрөөс” гэж зохиолын нэр шиг бүтээлээ хийгээд цахилж явсан найрагч охиныг минь мөн ч аймшигтайгаар гутаалаа. Үүнд олон юм оролцчих шиг боллоо. Олон шувуу нэг бяцхан болжморыг хааш нь ч гаргахгүй ангайж хөөгөөд барьчих шиг юм болж өнгөрлөө. Өөр надад хэлэх зүйл алга даа. Охиныг минь ойлгохын дээдээр ойлгож, миний охины талд байсан, яг үнэнийг хэлбэл үнэний талд байсан ард түмэндээ маш их баярлалаа. Та нарт минь ийм юм бүү тохиолдоосой гэдгийг дахин хэлье дээ.
Дээрхийн гэгээнтэн XIV далай лам Данзанжамц танаа
Ц.Хуланг сонгуулиар хийсэн хоёр нэвтрүүлэг, Далай ламд бичсэн захидал, ийм гурван зүйлээр буруутгаж ял оноолоо гэж хуульчид үзэж байгаа юм. Сонгуулиар хийсэн хоёр нэвтрүүлэг гэдэг нь “Төрд шүгэлсэн зэтгэр”, “Аравдугаар богдын наймаа”. Далай ламд бичсэн захидлын тухайд бол Ц.Хулан Энэтхэгт явж байхдаа Далай багштай таарах гэнэтийн боломж тохиолж уг захидлыг бичжээ. Ц.Хулангийн хувьд 1994 онд Далай Ламын Монголд ирэхэд нь ярилцаж тухайн үеийн “Ардын эрх” сонины 1994 оны 9 сарын 10–ны өдрийн 179 дугаарт “Айргаа их уугаарай архиа бол багасгаарай” гэсэн гарчигтай ярилцлага нь хэвлэгдэж байсан байна. Мөн Далай багштай зургаа татуулснаа өөрийн тайлбартайгаар өмнө нь номондоо оруулсан байдаг. Ингээд Ц.Хулангийн Дээрхийн гэгээнтэн 14 дүгээр Далай лам Данзанжамцад бичсэн захидлыг хүргэж байна.
Эрхэм таны амрыг эрэн мэндэлж, аз жаргал болон эрүүл энхийн хадгийн дор энэхүү захидлыг мэхийн өргөж буйг хүлээн авна уу. Хүн төрөлхтний амар амгалангийн төлөө залбиран, насан туршийн үйлс бүтээлээ зориулж яваад тань Монголын ард түмэн бид сүслэн баярладаг, бахархдаг билээ. Бурханы шавь сүсэгтэн олон монголчууддаа олонтаа залран ирж сургаал айлдвараа харамгүй хайрлаж байдаг таны ач тусыг өнөө ч марталгүй, таныг хэзээ дахин залрах бол хэмээн харуулдаж байдаг юм. Энэрэнгүй бөгөөд мэргэн оюуны тань мэлмийн өмнө доорх захидлыг хүргэж байна.
Олон улсын улс төрийн харилцаанд шашин, сүсэг бишрэлийн асуудлыг урьд урьдынхаас хүчтэй тулган тавих болжээ. Ийм нөхцөлд бурхны шашин, буддизм, дэлхийн нийт буддистууд хамгаалан хөгжүүлэх зайлшгүй шаардлага тулгарах боллоо. Ихэр ах дүүс гэгддэг Монгол Төвөдийн ард түмний оюун санааны өв хөрөнгө, үнэт зүйл болсон бурхны шашнаа хадгалж хамгаалах, цаашид хөгжүүлэн дэлгэрүүлэхэд мөн та бидэнд нэгэн бодлогыг тууштай баримтлах болоод байна. Энэ бүхнийг товчлон хураангуйлж өчье. Монголчуудын хувьд Богд лам Жавзандамба хутагтын X дүрийн асуудал нэн тулгамдаж буй, яаравчлан зарлаж болохгүй энэ асуудлыг Монгол Улсын төр засаг, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн бодлоготой уялдуулан шийдвэрлэх нь зүйтэй юм. Тодорсон гэгдэж байгаа, эдүгээ АНУ-д аж төрж буй бяцхан хүү бол Монголын улс төрийн амьдралд хэт орооцолдсон удмын хүү бөгөөд үүнд олон түмэн таатай хүлээж авахгүй байгааг дуулгая. Ялангуяа түүний эмээ, УИХ-ын гишүүн нэгэн бээр олон жил уул уурхайн, алтны бизнес эрхэлж байгаль экологийг сүйтгэсэн явдал нь тэдний гэр бүл, нэр хүндээ алдах шалтгаан болсон нь тун харамсалтай. Мөн Монгол Улсын харьяат болж иргэнших эрх авсан зарим төвөд лам нар Монгол Улсын төр, шашны дотоод асуудалд хэт орооцолдож, ялангуяа дээрх УИХ-ын гишүүнтэй ойр шадарлаж, орон сууц авахуулсан зэрэг нь тогтоогдсон, энэхүү шинээр тодорсон дүрийг бүрхэгдүүлж буй нь нийгмийн сэтгэл зүйд сөрөг үр дагавар дагуулсаар байна.
Цахим сүлжээнд энэ асуудал байнга дэгдэж, бурханы шашны болон Дээрхийн гэгээнтэн таны эрхэм алдарт сэв суулгахыг санаархаж байгаа нь бодитой юм. Олон улсын харилцааны түвшинд болон дотооддоо маргаан үүсгэсэн тул асуудлыг ойрын хугацаанд яаравчлан шийдвэрлэж болохгүй юм. МБШ-ны Төв Гандантэгчилэн хийд тус асуудлаар олон нийтэд хандан тодорхой байр суурь илэрхийлдэггүй, ингэх ч боломжгүй. Хэдийгээр Монгол Улсын Үндсэн хууль ба шашны хуульд төр, шашны эрх зүйг тусгаарласан боловч түүхэн уламжлалт Буддын шашнаа хамгаалж ард түмнийхээ оюун санааны эв нэгдлийг хангах эрх үүргээ бид биелүүлэх ёстой. Учир иймд Х дүрийн Богд ламын дүрийг ойрын ирээдүйд нэн зайлшгүй тодруулах ёстой юм бол урьдчилан сайтар шүүн тунгааж шийдвэрлэхийг Дээрхийн гэгээнтэн танаас хичээнгүйлэн хүсч байна. Дээдэс таны тодруулсан дүрийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч батламжлах ёстой байдаг бошиг замналыг танд дурдах нь илүүц биз ээ. Язгуур гарал ариун, үйлийн үрийн барилдлага төгөлдөр, бурхны шашныг дэвжээн мандуулах итгэл авралын орон болсон эрхэм нэгэн бээрийг Монголын эгэл жирийн ард олны дундаас нягтлан хичээнгүйлэн тодруулах нь хойч үедээ та бидний үлдээх өв хөрөнгө мөнөөс мөн билээ. Та бидний барих бодлого нэг байж ирээдүй хамт байх болно. Дээрхийн гэгээнтэн XIV далай ламтан таны өлмий бат оршиж бурхдын үйлсийг бүтээх хувь ерөөл тань дэлгэрэх болтугай.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын Шашин, соёлын бодлогын зөвлөх, Монгол Улсын СГЗ
Цоодолын Хулан
2019.11.20-ны өдөр. Энэтхэг улс, Дели хот