Эрүүл мэнд,
Спортын яамны Эрүүл мэндийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын, нийгмийн
эрүүл мэндийн хэлтсийн хоол тэжээл хүнсний аюулгүй байдлын бодлогын
хэрэгжүүлэлт зохицуулалтыг хариуцсан мэргэжилтэн, анагаах ухааны доктор Д.Ганзоригтой ярилцлаа.
-Давсны
хэрэглээг бууруулах үндэсний стратеги батлагдчихлаа. Монгол Улсын хувьд давс
хэт их хэрэглэдэг орны тоонд орж байгаа юу?
-Дэлхийн улс
орныг бүсчлэн авч үзвэл манай улс бүсдээ хамгийн өндөр давсны хэрэглээтэй гэж
гардаг. Урд хөрш болох Хятад улс гэхэд есөн грамм давс хоногт хэрэглэж байхад
манай улс 11 граммыг хэрэглэдэг. Бүр баруун аймгийн нутгуудаар хоногт 16 грамм
давс хэрэглэж байна.
Дан ганц эрүүл
мэндийн байгууллага давсны хэрэглээгээ бууруулах талаар ярихаар хүнсний
үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд тэр бүр хүрээд байдаггүй. Тийм болохоор олон салбарыг
хамарсан үйл ажиллагаа болгохын тулд ажлын хэсэг байгуулаад хөтөлбөр
боловсруулсан юм. Эхэндээ хамтран ажилласан байгууллагууд дургүй байсан ч эрүүл
мэнд талаас нь сайн тайлбарласны үр дүнд
зөвшөөрсөн. Судалгаагаар давсны хэрэглээг бууруулахад эдийн засаг болон хүн
амын эрүүл мэндэд сайнаар нөлөөлж байгаа.
-Давс их
хэрэглэснээр ямар өвчин үүсэх вэ?
-Дэлхий даяар
халдварт бус өвчний тархалт ихэсч, нас баралт нэмэгдэж байгаа. Монголын
хэмжээнд нас баралтын шалтгааныг жагсаавал дөрөвт нь халдварт бус өвчин орж
байгаа. Энэ халдварт бус өвчнийг үүсгээд байгаа зүйл нь амьдралын буруу хэвшил,
буруу хооллолт тэр дундаа давс, чихэр, өөх тосны хэт хэрэглээ, хөдөлгөөний
дутагдал. Давс их хэрэглэхээр зүрх судасны өвчин, цусны даралт ихсэх, яс
сийрэгжих, зүрхний шигдээс, тархины цус харвалт, ходоодны хавдар зэрэг өвчнүүд
бий болдог. Эдгээр өвчнүүд манай хүн амын нас баралтын тэргүүлэх хүчин зүйл нь
болоод байна. Хэрэв бид давсныхаа хэмжээг бууруулах юм бол нас баралтын тоог
бууруулах бололцоотой. Энэ нь ганцхан манай улсад ч биш өөр улсад ч байдаг
асуудал. Дэлхий даяар халдварт бус өвчнийг бууруулъя, зөв зохистой хооллолтыг
нэмэгдүүлье, давсныхаа хэмжээг багасгая гэсэн том том бодлогын баримтууд гаргаад дэлхийн эрүүл мэндийн чуулганаар
гишүүн орнууд бүгд дэмжээд баталчихсан. 2025 он гэхэд хүн амын хоногийн давсны
хэрэглээг таван граммаас бага байлгаж чадвал халдварт бус өвчинтэй холбоотой
нас баралтыг 18-24 хувиар бууруулах бололцоотой. Түүнийг тоолбол олон сая хүний
амь аврагдана.
-Стратегийг
боловсруулахын өмнө судалгаа хийсэн үү?
-Бид давсны
хэрэглээгээ багасгах зорилт тавихаасаа өмнө “Талх чихэр” компанитай туршилтын
төсөл хэрэгжүүлэх гэрээ байгуулсан юм. Тус гэрээгээр талханд агуулагдах давсны
хэмжээг тодорхой хэмжээгээр бууруулахаар тохирсон. Талхны давсны хэмжээг
бууруулсан ч ямар ч хүнээс гомдол ирээгүй. Харин эсрэгээрээ “Талх чихэр”
компанийн тухайн жилд импортолж авдаг байсан давсны хэмжээ хэдэн тонноор
буурчихсан байгаа юм. Хиам хийдэг махны чиглэлийн үйлдвэрүүдэд бас ижил саналыг
тавьсан. Мөн л хүмүүс гомдол мэдүүлээгүй.
-Ямар бүтээгдэхүүнд
давс их агуулагдсан байдаг вэ?
-Давсны талаарх
судалгаа хийхэд талх, цай зэрэг монголчуудын нийтлэг хэрэглэдэг хүнсний 81.6
хувь нь олон улсын ангиллаар давс ихтэйд
тооцогдсон. Хүмүүсийн өдөр тутамд иддэг нийтийн хоолны 83.6 хувь нь давс ихтэй
байдаг гэсэн судалгаа бий.
-Энэ стратеги
арван жилийн хугацаатай гэсэн. Арван жилийн хугацаанд Монгол Улс хоногт хэдэн
грамм давс хэрэглэдэг болох вэ?
-Арван жилийн
дараа гэхэд Монголын хүн амын давсны хэрэглээ одоогийн түвшнээс 30 хувиар
буурна. Одоо бид 11 грамм давс хэрэглэж байгаа бол 7.5 грамм давс хэрэглэдэг
болно гэсэн үг. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага хүн хоногт таван граммаас
бага давс хэрэглэх ёстой гэж заасан байдаг. Бид арван жилийн дараа энэ заалтад
хүрэхгүй ч байж магадгүй. Ер нь долоон грамм орчим давс хэрэглэдэг болгохоор
зорьсон байгаа.
-Хувь хүнээс
асуулга асууж үзсэн үү. Хүмүүс энэ талаар ямархуу мэдээлэлтэй байдаг юм бол?
-Бид 2013 онд
давсны хэрэглээний тухай судалгаа хийсэн. Тэр судалгаагаар нийт хүн ам давсны
талаарх мэдээ мэдээлэл муутай байсан. 19.1 хувь нь давс ихтэй хүнсний талаар,
12 хувь нь давс ихтэй хоол, хүнс эрүүл мэндэд нөлөөлөх талаар, 95 хувь нь давс
багатай хүнсний бүтээгдэхүүн хэрхэн сонгох талаар мэдлэг багатай байсан. Давсны
талаар мэдээлэл тун муу гэсэн үг. Иймээс бид бүтэн нэг зорилтыг хүн ам руугаа
чиглүүлсэн байгаа юм.
-Бодлогын
хүрээнд ямар ажлууд хийх вэ?
-Бид бодлогоор
хүнсний бүтээгдэхүүнд байгаа стандарт дахь давсны хэмжээг бууруулахаар
ажиллана. Мөн телевизээр давс ихтэй хүнсний бүтээгдэхүүнийг сурталчлахгүй байх
зэргийг бодлогодоо оруулах хэрэгтэй байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, зар
сурталчилгааны тухай хуульд өөрчлөлт оруулах гэж байгаа. Хүний эрүүл мэндэд
хортой хүнсний бүтээгдэхүүнийг сурталчлахыг хориглоно. Сурталчилсан ч татварыг
нь илүү авахаар зүйлчлэх юм. Мөн хилээр оруулж ирэх давс ихтэй бараанаас татвар
нэмж авах зэрэг арга хэмжээ авна. Хүнсний стандартад 100 грамм тухайн хүнсний
бүтээгдэхүүнд таван граммаас бага давс агуулсан байх ёстой. Савласан
бүтээгдэхүүний шошгон дээр давсны хэмжээ заавал тавигдсан байх ёстой гэдэг
заалтыг бодлогын түвшинд заавал оруулж байгаа.
Үндсэндээ энэ
стратегийг хэрэгжүүлэхэд гурван том зорилт бий. Нэгдүгээрт, эрх зүйн орчин
бүрдүүлэх. Хоёрдугаарт, давсны хэрэглээг бууруулах. Энэ зорилтод төр, хувийн
хэвшил бие биенээ дэмжиж ажиллана. Энэ үйл ажиллагааны үр дүнг хянах
байгууллага маш сайн ажиллах шаардлагатай. Бүтээгдэхүүний шошгон дээр давсны
агууламжийг бичсэн эсэхийг шалгахаас эхлээд сайн ажиллавал сайн үр дүнд хүрнэ.
Гуравдугаарт, хүн
ам руу чиглэсэн давсны тухай мэдээлэл сурталчилгаа явуулна. Энэ нь иргэд хүнсээ
зөв сонгох, давсыг зохистой хэрэглэх мэдлэг, дадлыг эзэмших орчин бий болгох
замаар хүн амын давсны хэрэглээг бууруулахад оршиж байгаа юм.
-Стратегийн
бодлого хэрэгжүүлж хүмүүст мэдлэг өгчихөөр давсны хэрэглээ багасах байх?
-Тийм, наад зах
нь үйлдвэрлэгчид бүтээгдэхүүнийхээ шошгонд агуулагдаж байгаа давсных нь
хэмжээг бичдэг болно. Мэргэжлийн хяналтынхан тэдний ажлыг сайн хянадаг болно.
Чихрийн хэрэглээг багасгана гэж ярьж эхлэхэд чихэргүй ундаа гараад ирсэн шүү
дээ. Түүнтэй адил манай хүнс давс багатай шүү гээд үйлдвэрлэгчид маань өөрсдөө
сурталчилгаа хийгээд эхлэх юм.