Ирэх 2016 онд Ази Европын дээд түвшний 11 дэх удаагийн уулзалт манай улсад зохион байгуулагдана. АСЕМ-ийн хурлын бэлтгэл ажлын албаны дарга, Тусгай үүрэг гүйцэтгэгч Элчин сайд Д.Ганхуягтай ярилцлаа.
-АСЕМ гэж ямар байгууллага болох талаар та эхлээд мэдээлэл өгөхгүй юу. Олон улсын бусад байгууллагуудаас үйл ажиллагаагаараа хэрхэн ялгардаг вэ?
-АСЕМ нь анх 1996 онд 26 гишүүнтэйгээр үйл ажиллагаагаа эхэлсэн бөгөөд өнөөдөр Ази тивийн 21, Европын 30 улс, хоёр олон улсын байгууллагыг нэгтгэсэн Засгийн газар хоорондын яриа хэлэлцээ, хамтын ажиллагааны албан бус үйл явц юм. АСЕМ-ийн яриа хэлэлцээ нь эрх тэгш харилцаа, харилцан хүндэтгэх зарчимд суурилах бөгөөдулс төр, эдийн засаг, нийгэм соёлын нийтлэг, тулгамдсан асуудлуудыг хэлэлцэн хоёр тивийн харилцааг ойртуулан бэхжүүлэх зорилготой үйл ажиллагаагаа явуулж байна. АСЕМ-ийн үйл ажиллагаа нь бусад олон улсын байгууллагуудаас хэд хэдэн онцлог давуу талтай л даа.Нэгдүгээрт, албан бус нийтлэг сонирхол бүхий улс төр, эдийн засаг, нийгэм соёлын асуудлыг бодлого боловсруулагчид болон албаны хүмүүс хоорондоо ярилцан хэлэлцэх чөлөөт индэр нь болно. Хоёр талын болон олон талын хэмжээнд урьд хэлэлцэн тохирсон, шийдсэн ажлыг улам урагшлуулах, бэхжүүлэх зорилготой. Хоёрдугаарт, хоёр бүс нутгийн харилцааны бүхий л чиглэл, салбарыг хамарсан асуудлаар яриа хэлэлцээ, мэтгэлцээн өрнүүлэх бөгөөд улс төр, эдийн засаг, нийгэм соёлын салбарт адил тэгшээр хандана. Гуравдугаарт, эрх тэгш түншлэлийн зарчим буюу харилцан хүндэтгэх, харилцан ашигтай байх зарчимд тулгуурлана. Дөрөвдүгээрт, дээд түвшний төдийгүй хүмүүс хоорондын хамтын ажиллагааг хөхиүлэн дэмжинэ. Хоёр бүс нутгийн төр, засгийн тэргүүн төдийгүй нийгмийн бүхий л давхаргын хоорондын харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхэд үйл ажиллагаагаа чиглүүлнэ.Шийдвэр гаргагчид, бодлого боловсруулагчид, судлаач эрдэмтэд, иргэний нийгмийн зүтгэлтнүүд, бизнес эрхлэгчид санал бодлоо чөлөөтэй солилцож, үзэл бодлоо илэрхийлэх бүрэн боломжийг олгоно. Нөгөө талаар АСЕМ нь гишүүн орнуудын харилцаа, хамтын ажиллагааны бодлого боловсруулах лабораторийн үүрэг гүйцэтгэсээр байна. Онцлоход АСЕМ нь улам бүр өргөжин бэхжиж буй Европ-Азийн харилцааг зохицуулахад чухал үүрэг гүйцэтгэж Ази-Европын хоорондын түншлэлийг эрчимжүүлэх шинэ үйл явц болоод байна.
-АСЕМ-ийн үйл ажиллагаагаа ямар, ямар чиглэлээр өрнүүлж байна вэ?
-АСЕМ-ийн үйл ажиллагаа хоёр тивийн улс орнуудын харилцан сонирхсон бүхий л салбарыг хамардаг бөгөөд улс төр, эдийн засаг, нийгэм, соёлын салбарыг хамтын ажиллагааны гурван тулгуур гэж үздэг. Улс төрийн яриа хэлэлцээний хувьд төр засгийн тэргүүнүүдийн Дээд түвшний уулзалт нь Европ, Ази тивийн улс орнуудад ээлжлэн чуулдаг. Италийн Милан хотноо 2014 онд болсон 10 дахь удаагийн Дээд хэмжээний уулзалтаас Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотноо 11 дэх чуулга уулзалтыг хуралдуулахаар товлосон.
-АСЕМ-ийн үйл ажиллагаанд Монгол Улс хэдийнээс, ямар түвшинд оролцож ирсэн бэ. Ер нь манай орны оролцоо, идэвхийг та хэрхэн үнэлэх вэ?
-Монгол Улс 2008 онд Бээжин хотноо болсон АСЕМ-ийн Дээд түвшний долоо дахь удаагийн чуулга уулзалтаар гишүүнээр элссэн. Энэ уулзалтад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч анх удаа оролцсон. 2008 оноос хойш хоёр жил тутамд зохион байгуулсан Дээд түвшний гурван удаагийн уулзалтад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч тэргүүтэй төлөөлөгчид оролцсоор ирлээ. Дээд түвшний ес дэх удаагийн уулзалтын үеэр Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж “Эдийн засаг, санхүүгийн асуудлууд”, “Дэлхий дахиныг хамарсан асуудлууд”, “Нийгэм, соёлын хамтын ажиллагаа”, “Бүс нутгийн асуудлууд”, “АСЕМ-ийн цаашдын хөгжлийн чиг хандлага” зэрэг сэдэвт хэлэлцүүлэгт оролцож өөрийн улс орны байр суурийг илэрхийлж үг хэлсэн нь манай улсын идэвхтэй оролцоог харуулсан. Мөн АСЕМ-ийн хүрээнд бусад түнштэй хамтран ажиллах чиглэлээ тодорхойлсон. Тун удахгүй Улаанбаатар хотноо 2015 оны тавдугаар сарын 22-23-нд Сэргээгдэх эрчим хүчний асуудлаар АСЕМ-ийн семинар зохион байгуулахаар бэлтгэл ажил хийгдэж байна. Түүнчлэн энэ сарын 27-28-ны өдрүүдэд БНХАУ-ын Чончун хотноо болох Дэд бүтцийн хамтын ажиллагааны уулзалтад Монгол Улс өндөр хэмжээнд оролцох нь зүйтэй гэж үзэж байна.Мөн ирэх 11 дүгээр сарын 3-4-нд Люксембургт чуулах АСЕМ-ийн Гадаад хэргийн сайд нарын уулзалтад Л.Пүрэвсүрэн сайд оролцох бөгөөд энэ уулзалтаар ирэх жилийн 11 дүгээр Дээд түвшний уулзалтын бэлтгэлийн талаар ярилцах юм.
-Монгол Улсын хувьд АСЕМ-ийн Дээд түвшний уулзалтыг зохион байгуулснаар ямар ач холбогдолтой вэ?
-Олон орны төр, засгийн тэргүүнүүдийн оролцуулсан ийм том хэмжээний олон улсын чуулганыг Монгол Улс анх удаа зохион байгуулах гэж байна. Ардчилал, зах зээлд шилжиж, гадаад бодлогын үзэл баримтлалаа өөрчлөн шинэчилснээс хойшхи 25 жилийн хугацаанд гадаад харилцаа, дипломат үйл ажиллагаандаа манай улсын олж буй ололт, амжилтын оргил нь АСЕМ-ийн Дээд түвшний уулзалтыг эх орондоо хийх нэр хүндтэй, хариуцлагатай эрхийг авсан явдал гэж үзэх бүрэн үндэстэй. Энэ эрхийг Монгол Улсад өгсөн нь сүүлийн 25 жилийн дотор манай олон улсын нэр хүнд дэлхий дахинд тасралтгүй улам өссөөр байгаагийн баталгаа юм. Манай гадаад бодлогын үзэл баримтлал, идэвхтэй үйл ажиллагааг олон улсын тавцанд өндрөөр үнэлж байгаагийн нотолгоо гэж ойлгож болох юм. АСЕМ-ийн Дээд түвшний уулзалтыг зохион байгуулах нь улс төр, эдийн засаг, нийгэм соёл, хүмүүс хоорондын харилцаанд онцгой их ач холбогдолтой. Улс төрийн хувьд гэхэдМонгол Улсын нэр хүнд улам өсөн бэхжиж, манай гадаад үйл ажиллагааг олон улсын хэмжээнд улам дэмжих, хүндэтгэх, өргөнөөр хамтран ажиллах үндэслэл урьд урьдаас нэмэгдэнэ. Цаашид олон улсын хэмжээний хурал, семинар, уулзалтыг эх орондоо зохион байгуулах туршлагатай болж АСЕМ-ийн хүрээний төдийгүй олон улсын асуудлыг хамарсан бусад томоохон арга хэмжээг Монгол Улсад хийх бүрэн боломжтой болно. Эдийн засгийн ач холбогдлын тухайд АСЕМ-ийн Дээд түвшний уулзалт болон түүний дагалдах арга хэмжээнүүдийг амжилттай зохион байгуулахад тухайн зохион байгуулагч улс нэлээд хөрөнгө оруулж бүтээн байгуулалтын ажлууд хийдэг жишигтэй. Манай хувьд ирэх жилийн арга хэмжээнүүдийн бэлтгэлийг хангахын тулд Улаанбаатар хотын зочид буудлуудаа өөд нь татах, олон улсын үйлчилгээний стандарт нэвтрүүлэх, хотын авто тээврийн дамжин өнгөрүүлэх чадлыг нэмэгдүүлэх үүднээс зам, гүүр шинээр барих, өргөжүүлэх, засч сайжруулна. Мөн соёл, урлагийн үйлчилгээний салбарын чадавхийг нэмэгдүүлэх сургалт, семинар зохион байгуулах, шинэ техник, технологи эзэмших, хил, гааль, аюулгүй байдлын чиглэлээр олон улсын стандарт нэвтрүүлэх гээд хөрөнгө оруулалт, техник технологийн шинэчлэлийн олон ажил хийгдэнэ. Уулзалттай холбоотойгоор 2016 оны тавдугаар сарын эхнээс долдугаар сар дуустал Монгол Улсад ирэх гадаадын албаны хүмүүс, бизнесийн төлөөлөл, сэтгүүлчид, жуулчдын тоо тасрахгүй. Улаанбаатарын зочид буудал, үзвэр, үйлчилгээ, худалдааны газрууд, компани, ажил хэрэгч хүмүүсийн орлого нэмэгдэж, шинэ түнштэй болох, бизнесийн урт, богино хугацааны гэрээ, хэлцэл байгуулах боломжууд бий болно гэдэгт итгэлтэй байна. Дээд түвшний уулзалтын үр дүнд бизнесийн чиглэлээр Монголтой хамтран ажиллах итгэл үнэмшил нэмэгдэж, гадаадын хөрөнгө оруулалтын урсгал эргэж ирэхэд эерэгээр нөлөөлнө. Энэ мэтчилэн АСЕМ-ийн хурлыг өөрийн орондоо зохион байгуулахын ач холбогдолөндөр л дөө.
-Ингэхэд АСЕМ-ийн Дээд хэмжээний уулзалтын бэлтгэл ажил хэрхэн явагдаж байгаа вэ?
-Энэ уулзалтыг амжилттай зохион байгуулахын тулд гадаад болон дотоод хүчин зүйлээс шалтгаалах олон бэлтгэл ажлуудыг бид хийж гүйцэтгэх шаардлагатай. НҮБ болон олон улсын бусад байгууллагууд шиг байнгын ажиллагаатай нарийн бичгийн дарга нарын газар АСЕМ-ийн бүтцэд үгүй тул энэ уулзалтыг зохион байгуулахад манай орны зүгээс ихээхэн идэвхтэй дипломат үйл ажиллагаа өрнүүлэх шаардлагатай. Гишүүн, түнш орон бүртэй хамтарч ажиллах хэрэгтэй. Манай тал ЕХ, ЕК, АСЕАН-ны НБДНГ, АСЕФ-тэй хоёр талын уулзалт хийснээс гадна, Итали, Герман, Франц, БНХАУ, Солонгос, Сингапурын холбогдох яамд газруудтай уулзаж, хамтын ажиллагааны хүрээг тохиролцож, туршлага судалж байна. БНХАУ-ын төлөөлөгчдийг хүлээн авсан. Удахгүй АСЕФ, ЕК-ийн төлөөлөгчдийг хүлээн авах бэлтгэлийг ханган ажиллаж байна. Гишүүн орнуудыг мэдээллээр хангах, байнгын холбоо харилцаатай байхад анхаарах болно. Ирэх жилийн 11 дэх удаагийн Дээд түвшний уулзалтын гол онцлог нь АСЕМ-ийн 20 жилийн ойтой давхцаж байгаа юм. Тэгэхээр энэ ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх хүндтэй үүрэг мөн манай улсад ноогдож буй юм. АСЕМ-ийн 20 жилийн ойг тэмдэглэх стратеги, төлөвлөгөө боловсруулах үүрэг бүхий 15 гишүүнээс бүрдсэн АСЕМ-ийн ажлын хэсгийг Монгол Улс даргалахаар болсон. Мөн АСЕМ-ийн даргыг дэмжих хэсгийн ажлыг сэргээж, эхний уулзалтуудыг хийж байна. Даргыг дэмжих ажлын хэсэгт Европын Холбоо, Латви, Монгол, Мьянмар болон АСЕФ-ын төлөөлөгчид орж байгаа.
Дээд түвшний уулзалтын төгсгөлийн баримт бичгүүдийг АСЕМ-ийн гишүүн орнуудын саналыг тусган боловсруулах нь уулзалтын гол ажлын нэг. 2016 оны уулзалтын үр дүнгээр Уулзалт даргалагчийн Мэдэгдэл болон Улаанбаатарын Тунхаглал гэсэн хоёр баримт бичиг гаргахаар төлөвлөж байна. Эдгээр баримт бичиг болон Дээд хэмжээний уулзалтын бусад дагалдах арга хэмжээний хэлэлцэх асуудлыг боловсруулахад тухайн улсын АСЕМ-ийн асуудал хариуцсан Ахлах албан тушаалтан чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. 2016 оны Дээд түвшний уулзалтын хувьд арав гаруй дагалдах арга хэмжээ зохион байгуулахаар болж байгаа. Үүднээс манай зүгээс хоёр талын болон олон талын түвшинд идэвхтэй дипломат үйл ажиллагаа явуулах шаардлагатай бөгөөд ГХЯ шургуу ажиллаж байна. Харин дотоод бэлтгэл үйл ажиллагааны хүрээнд АСЕМ-ийн Дээд түвшний уулзалтыг зохион байгуулах Үндэсний Зөвлөл байгуулагданзургаан ажлын хэсэгтэйгээр бэлтгэл ажилдаа ороод байна.
М.МӨНХ