“Мөнхийн залуу хайр”, “Нутаг”, “Санахын айзам”, “Ухаарлын уянга”, “Хувьтай айлын бэр” зэрэг дуугаараа олны танил болсон Төмөр замчдын дуу бүжгийн чуулгын захирал, дуучин Д.Бямбажавтай ярилцлаа.
-Одоогоос гурван жилийн өмнө “Дэндүү Монгол аялгуу” тоглолтоо хийж байсан. Харин түүнээс хойш нам гүм байлаа. Шинэ уран бүтээл дээр ажиллаж байна уу?
-Би саяхан Өмнөдмонголын Хайлаарт очлоо. Миний дуунуудыг сонсох дуртай маш олон хүн байдаг юм байна. Тэдэндээ зориулж тоглолтоо хийсэн. Мөн Өмнөмонголын Сайнцогт хэмээх хөгжмийн зохиолч номоо бэлэглэж “Миний дуунуудаас дуулж, монгол түмэндээ хүргээчээ” гэсэн сайхан санал тавьсан. Миний хувьд түүний “Тэр шөнө” хэмээх дууг дуулахаар хөгжмийн найруулгадаа ажиллаж байна. Мөн Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Том Жагаа ахын аялгуу “Хайрын бороо” дуу бараг бэлэн болчихоод байна. Удахгүй цомгоо гаргахаар зэхэж байгаа. Кино концерт хийх бодол бий. Энэ мэтчилэн шинэ дуунууд цөөнгүй байна. Ямартай ч 2017 оныг уран бүтээлээ сэргээх жил байлгахыг зорьж явна.
Нам гүм байх тухайд ярихад, би өөрөө их гүндүүгүй, хэнэггүй хүн шиг байгаа юм. Энэ зан чанар урлагт ихээхэн нөлөөлдөг юм шиг байна л даа. Ер нь хүмүүс хэлдэг л дээ. “Та дуучин хүн байтал яагаад уран бүтээлээ хийхгүй байна. Таны дууг саяхан сонссон. Их сайхан санагдсан. Олон уран бүтээл хийгээрэй” гэдэг. Энэ бол надад маш их урам өгдөг. Энэ хүмүүсийнхээ урмыг хугалахгүйн тулд уран бүтээлээ хийсээр л байна. Гэхдээ миний хувьд тоонд ач холбогдол төдийлөн өгдөггүй. Харин сонсох бүрт хүний сэтгэлийг хөгөлж чадахуйц бүтээл хийхийг эрмэлздэг юм. Сайн бүтээл гэдэг хэдий цаг хугацаа өнгөрөн одсон ч хуучрашгүй, амьдарсаар л байдаг шүү дээ.
-Таны “Мөнхийн залуу хайр” дуу тань ард түмэнд хэдийнэ танил болсон. Энэ дуу хэрхэн бүтэж байв даа?
-Би өмнө нь Хан Хэнтий чуулгад ажилладаг байлаа. Харин орон нутгийн чуулга, театрын дуучдын дунд зарласан уралдаан Улаанбаатарт болж, би тэрхүү тэмцээнд оролцож түрүүлж байлаа. Тэр үед Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, хөгжмийн зохиолч Б.Бямбабаяр гуайтай уулзаж “Мөнхийн залуу хайр дууг тань дуулъя” гэж билээ. Тэрээр ч дуртайяа зөвшөөрсөн. “Мөнхийн залуу хайр” дууны шүлгийг Увс аймгийн харьяат, яруу найрагч Д.Хүрэлбаатар “Үнэн” сонинд сэтгүүлчээр ажиллаж байхдаа 1994 онд бичсэн юм билээ. Ямартай ч анхны бүтээл минь болохоор энэ дуундаа жигтэйхэн их дуртай шүү. Ер нь ч тухайн үедээ нийтийн дууны хэв маягийг эвдсэн бүтээл байсан гэхэд хилсдэхгүй болов уу. Зарим урлаг судлаачид энэхүү дуу болон клипийг багагүй үнэлсэн байдаг юм. Миний анхны тоглолт ч “Мөнхийн залуу хайр” нэртэйгээр тавигдаж байлаа. Үүнээс хойш “Нутаг”, “Халтар манан хөөрөг”, “Ухаарлын уянга”, “Санахын айзам”, “Ганцхан байх хорвоо” зэрэг дуунуудаа гаргасан.
-“Нутаг” хэмээх дуу тань мөн л үзэгчдийн хүртээл болсон доо…
– Б.Сундуйн шүлэг, Төрийн шагналт Ц.Чинзоригийн аялгуу “Нутаг” хэмээх дууг зорин, зорин дуулсан юм. Энэ дуу минь үзэгчдэд сайхан хүрсэн гэж боддог. Буриад, халх гэлтгүй хүн бүр л дуулдаг, сонсдогт баярладаг юм. Дуунаас гадна энэ дууны клип үзэгчдийг их татсан юм болов уу гэж боддог. Зураг авалтыг нь Булган аймгийн Тэшиг суманд хийж байлаа. Ямар нэгэн жүжиглэлт байхгүй хийгдснээрээ хүмүүст их ойр байсан гэж боддог. Анчин өвгөн ангаа буудаад буугаа урдаа тавин замгаа арчаад сууж байхад, мөн нэгэн эмээг сүүгээ машиндаж байхад гээд л. Энгийн юм их сайхан байдаг, хүнд сайн хүрдэг гэж боддог. Би өөрөө ч энгийн байх дуртай.
Арваад жилийн өмнө дуулсан энэ дуу минь Өмнөдмонголд дуулагдаж л байна. Сонирхуулахад, Өмнөдмонголд тоглолтоор явах үед минь нэг охин ирээд намайг “багш аа” гээд л яриад байдаг юм байна. Учир шалтгааныг нь асуухад “Би таны “Нутаг” дууг дуулж, нутагтаа багагүй нэрд гарсан. Тэгэхээр таныг багш аа гэж хүндлэхгүй байхын аргагүй” гэж билээ. Хүмүүсийн энэ сайхан сэтгэлийн хариуд “Мөнхийн залуу хайр”, “Нутаг” зэрэг дууныхаа хэмжээнд хүрэхүйц уран бүтээл хийх юмсан гэж боддог доо. Ер нь тэгээд хүний сэтгэл, оюунаа шингээсэн бүтээл үзэгчдэд хүрдэг шиг санагддаг шүү.
-Таны урын санд “Зүүдний Дорнод”, “Мэнд амар” гээд Буриад зоны дуу цөөнгүй байдаг. Энэ тухайд?
-Аав маань Дорнод аймгийн Дашбалбар, ээж Хэнтий аймгийн Дадал сумын хүмүүс л дээ. Би айлын ууган хүү нь юм. Би Дорнод аймгийн найман жилийн хоёрдугаар дунд сургуулийг төгссөн. Мөн зуны амралтаараа ээжийнхээ Хэнтий нутгаар зочилдог байлаа. Ер нь тэгээд хүний төрсөн нутаг сэтгэлд үргэлж уяатай явдаг шүү дээ. Би Буриад зон олондоо зориулж дуулсан нэлээд дуу бий. “Зүүдний Дорнод”, “Мэнд амар” дууг төрсөн нутгийнхаа ард олонд зориулсан миний өчүүхэн бэлэг юм даа.
-Урлагийн зам мөр хөөх болсон тухайгаа хуучлаач?
-Дуулах авьяас ааваас минь эхтэй болов уу. Миний аав их сайхан дуулдаг. Манайх их өнөр олуулаа. Харин гэр бүлээс минь надаас өөр урлагийн зам мөртэй холбогдсон хүн байхгүй. Анхандаа ч аав минь намайг урлагийн хүн болно гэхэд тийм ч сайхнаар хүлээж аваагүй. Харин амьдралд хэрэгтэй мэргэжилтэй болох нь зүйтэй гэдэг байв. Би ч аавынхаа үгэнд орж Төмөр замын коллежид мужааны ангид элсэн орсон. Тухайн үед засварчин, слесарь гээд хийгээгүй ажил ховор. Ямартай ч аавынхаа үгнээс гараагүйдээ баярладаг. Сурсан зүйл хүнд хэзээ ч илүүддэггүй гэдэг үнэхээр үнэн шүү. Харин төмөр замын коллежоо дүүргэчихээд, хүсэл мөрөөдлөө биелүүлэхээр СУИС-ийн дуулаачийн ангид шалгалт өгч тэнцсэн. Энэ үед аав минь харин ч дэмжсэн шүү.
-Хэрэв дуучин болоогүй бол уран дархан болох байсан байх нь ээ?
-Магадгүй л юм. Аав минь мужааны ангид оруулсан нь учиртай л даа. Миний өвөө нутаг усандаа алдартай дархан хүн байсан. Аав минь ялгаагүй. Би урлагийн зам мөрөөр явсан учир өвөө, аавынхаа дархны нарийн ухааныг өвлөж чадаагүй. Гэхдээ бүр нарийн зүйлийг чадахгүй ч байшин бариад бол суучихад дөнгөнө шүү. Аавын талаас өвлөсөн зүйл мэдээж бий. Ер нь тэгээд “Бух өтлөхөөрөө заазанд очдог, буриад хүн өтлөхөөрөө мужаан болдог” хэмээх үг ч хүртэл байдаг шүү дээ. буриадууд хүүгээ тусдаа гарахад нь цахиур буу, сүх хоёр өгдөг. Тэр нь “Буугаараа ан ав хий, сүхээрээ дүнз цавчин орон байраа барь, өөрийн гараар бүтээсэн амьдрал амттай” гэсэн санаа л даа. Ийм л холын ухаантай ард түмэн шүү дээ. Гэхдээ миний хувьд төдийлөн нутгархаад байдаггүй. Бид Монгол л гэсэн нэгэн дээвэр дор төрж өссөн хүмүүс юм шүү дээ. Тийм байтал дов, жалганы үзэл байгаад яах юм бэ.
-Их сургуулийн тань ангиас уран бүтээлээ туурвисаар яваа ямар уран бүтээлчид байдаг бол?
-Байлгүй яахав. Би 1999 онд СУИС-ийг төгссөн юм. Манай ангиас Зууны манлай эстрадын дуучин, гавьяат жүжигчин Б.Сарантуяа, дуучин Ж.Алтанцэцэг, Б.Мягмарсүрэн гээд олон сайн дуучин төрөн гарсан шүү.
-Ажлын гараагаа Хан Хэнтий чуулгаас эхэлж байсан гэлүү?
-Тийм шүү. “Хан Хэнтий” чуулгаас ажлын гараагаа эхэлсэн дээ баярлаж явдаг юм. Үе үеийн ардын болон гавьяат жүжигчид төрсөн, үнэхээр ээлтэй чуулга шүү дээ. Миний хувьд энэхүү чуулгадаа ажиллаж байгаад Улсын Ардын дуу бүжгийн чуулгад долоон жил ажилласан юм. Үүний дараа Төмөр замчдын дуу бүжгийн чуулгатайгаа холбогдож, одоог хүртэл ажилласаар байна даа.
-Ам бүл хэдүүлээ вэ?
-Би эхнэр, хоёр хүүхдийн хамт амьдардаг.