Эрчим хүчний яамны Эрчим хүчний бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Д.Батзоригтой ярилцлаа.
-Эрчим хүчний салбар улсын хэмжээнд өвөлжилтийн бэлтгэлээ хэр хангаж байна, бэлтгэл хангахад хүндрэлтэй зүйл гарч байна уу ?
-Энэ жилийн хувьд дэлхий нийтээр тархаад буй “Ковид-19” цар тахалтай холбоотойгоор хил гааль дээр нэлээн гацаа үүссэн.Мөн засварын ажилд шаардлагатай материалын суурь үнэ нэлээн өссөнөөс шалтгаалан худалдан авах ажиллагаанд нийлүүлэгч компаниуд оролцохоос зайлсхийж байлаа. Хил гааль дээрх удаашралттай байдлаас болж тээврийн зардал мөн өгцом өссөн. Гэсэн хэдий ч бид гадаад харилцаааны яам, УОК, Монгол Улсын харьяа хилийн боомтын байгууллагуудтай хамтран аль болох богино хугацаанд тоноглол бараа материалыг оруулж ирэх зохион байгуулалтын арга хэмжээ авч ажилласан.
Үүний үр дүнд салбарын хэмжээнд өвөлжилтийн бэлтгэл ажил дунджаар 2021 оны аравдугаар сарын 1-ний байдлаар 83.3 хувьтай байна.
-Өнгөрсөн жил төрөөс үзүүлэх эрчим хүчний хөнгөлөлттэй холбоотой хүндрэл бэрхшээл хэр тулгарсан бэ, хэр ачааллал ирэх вэ. Энэ бүгдийг хэрхэн тооцоолж зохицуулалт хийж байгаа вэ?
-Монгол Улсын Засгийн газрын 2020 оны арванхоёрдугаар сарын 13-ны өдрийн 211 дүгээр тогтоолоор айл өрхийн болон зарим аж ахуйн нэгж, байгууллагын хэрэглэсэн цахилгаан, дулааны эрчим хүч, дулааны уурын төлбөрийг 2020 оны арванхоёрдугаар сарын 1-ний өдрөөс 2021 оны долдугаар сарын 1-ний өдрийг хүртэл хугацаанд төрөөс хариуцан төлөх шийдвэр гарсан. Мөн төрөөс дээрх тогтоолын хэрэгжих хугацааг 2021 оны арванхоёрдугаар сарын 31 хүртэл хэрэгжүүлэхээр дахин сунгасан. Энэхүү шийдвэртэй холбоотойгоор эрчим хүчний хэрэглээ огцом өссөн. Хэдийгээр эрчим хүчний салбарт хүнд ачаа нэмэгдэж байгаа ч төрөөс иргэд, зарим аж ахуйн нэгж байгууллагын цахилгаан, дулаан, уурын төлбөрийг хариуцсантай холбоотой санхүүгийн бодит дэмжлэг болсон цагаа үеэ олсон ажил болсон.
2020 онд төвийн бүсийн эрчим хүчний оргил ачаалал 1308 МВт хүрсэн. Тухайн үед цар тахал хөл хориотой холбоотой аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаа хязгаарлагдмал байсан. Харин энэ жил хөл хорио тогтоогоогүй тул ачаалал 1371 МВт хүрэх төлөвтэй байна.
-Иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн зүгээс ирэх ачааллыг бодолцож эрчим хүчний нөөц чадлыг нэмэгдүүлэх ажил хийгдэж байгаа юу?
-“Монгол Улс, БНХАУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн дагуу хөнгөлөлттэй зээлээр “Эрдэнэтийн дулааны цахилгаан станцын цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх 35 МВт-ын турбингенератороор өргөтгөх” төслийг амжилттай хэрэгжүүлж сая ашиглалтад орлоо. Эрдэнэтийн дулааны цахилгаан станцын 35 МВт-ын өргөтгөл ашиглалтад орсноор дотоодын үйлдвэрлэлээс өндөр үнэтэй импортын эрчим хүчний хэмжээ багасахаас гадна төвийн бүсийн эрчим хүчний системийн нөөц нэмэгдэх ач холбогдолтой юм.
Мөн энэ жил гэмтэлтэй байсан “Дарханы дулааны цахилгаан станц”-ТӨХК-ийн 35 МВт-ын турбингенераторыг ОХУ-ын үйлдэрлэгч компанид богино хугацаанд засварлуулан авчирч ажиллагаанд оруулаад байна.ОХУ-аас төвийн бүсийн нэгдсэн системээр дээд тал нь 245МВт-ын чадал импортоор авдаг. Энэ чадлын хэмжээг өвлийн их ачааллаас өмнө 100 МВт-аар нэмэгдүүлж 345 МВт-д хүргэх яриа хэлэлцээрийг хийж байна.
-Эрчим хүчний гэмтлээс үүдсэн гэнэтийн цахилгаан тасрах үе гардаг. Гэтэл цар тахлаас үүдэн наад зах нь эмнэлгүүдэд хүчилтөрөгчийн аппарат байнга ажиллуулж байна. Хэрэв тог тасарвал хүний амь эрсдэх аюулд орно гэсэн үг. Гэнэтийн байдалд хэрхэн зохицуулалт хийгддэг вэ?
-Цахилгаан эрчим хүч хэрэглэгчийн цахилгаан хангамжийн зэрэглэл тогтоох журам байдаг. Тус журамд Эмнэлэг, амаржих газрын сэхээн амьдруулах болон мэс ажилбар хийдэг тасгуудыг нэгдүгээр зэрэглэлд хамруулдаг бөгөөд нэгдүгээр зэрэглэлийн хэрэглэгчид нь хангагчийн харьяаны шугам сүлжээгээр тэжээгддэг хоёр талын тэжээлтэй байхаас гадна өөрийн мэдлийн аваарын эх үүсвэртэй байх бөгөөд эдгээрийн аль нэг нь тасрахад өөр хоорондоо автоматаар залгагдах схемтэй байна. Хэрэглэгчийн харьяаны эрчим хүчний эх үүсвэрийн суурилагдсан чадал нь түүний тасралтгүй ажиллагаатай байх нэгжүүд /байрууд/-ийг хангахад хүрэлцэхүйц хэмжээтэй байна. Мөн нэгдүгээр зэрэглэлийн хэрэглэгчид нь өөрийн мэдлийн эрчим хүчний бэлтгэл үүсвэрийг ажиллуулахад зориулсан түлш, сэлбэг материал, багаж хэрэгслийн нөөцтэй байх бөгөөд бэлтгэл эх үүсвэрийн ажиллагааны байнгын бэлэн байдлыг хангах үүрэгтэй байдаг.
-Сүүлийн өдрүүдэд тогны ачаалал эрс муудсан. Энэ нь хүйтэрсэнтэй холбоотой юу?
-Гадна агаарын температурын хүйтрэлттэй холбоотой ачаалал өсөлттэй байгаа. Өнгөрсөн жилийн мөн үетэй харьцуулахад есдүгээр сард оройн оргил ачаалал дунджаар 115МВт буюу14 хувийн өсөлттэй байна. Хэрэглэгчид эрчим хүчийг зүй зохистой, хэмнэлттэй ашиглах хэрэгтэй. Ялангуяа оройн их ачааллын үед буюу 17:00-21:00 цагийн хооронд цахилгаан хэрэгслээ нэгэн зэрэг ажиллуулахгүй байх, оройн хоол унд хийх цагаар цахилгаан халаагуурыг түр хугацаанд тасалж байх шаардлагатай.
Мөн гэр, амины орон сууцны дулаалгыг сайтар хийж дулаан алдалт багатай байлгавал төдий чинээ цахилгааны төлбөр бага гарч хэмнэлт үүснэ. Мөн цахилгааны аюулгүй байдлыг хангаж ачаалалд тохирсон, залгаасгүй дамжуулагч утас ашиглаж мэргэжлийн ажилчдаас заавар зөвлөмж авах нь гэр бүлээ гэмтээх, эд хөрөнгөө галын аюулаас урьдчилан сэргийлэх юм. Эцэст нь Эрчим хүчний төлбөрийг төрөөс хариуцаж байгаа хэдий ч хэрэглэгчид эрчим хүчийг хэмнэж, зөв зохистой хэрэглээг хэвшил болгохыг уриалж байна.