Нийслэлийн Ардчилсан намын дарга, НИТХ-ын төлөөлөгч Дашжамцын Баттулгатай ярилцлаа.
-Та Нийслэлийн Ардчилсан нам гэдэг их айлыг авч яваа хүн. Танай намд яг одоо шинэчлэлийн ажил хүчтэй өрнөж байгаа байх?
-Өнгөрсөн 2016 оны сонгуулийн дараа манай намд маш том сорилт тулгарсан. Ард түмэн Ардчилсан намыг шинэчлэгдэх ёстой гэдэг том даалгавар өгсөн. Нэгэнт өвдөг шороодсон улс чинь шороо тоостойгоо зууралдаад орилоод хэвтээд байлтай ч биш хурдхан шиг босоод хувцасаа гөвж аваад дараа дараачийн ажилдаа шамдсан. Манай намд шинэчлэл хүчтэй өрнөсөн. Энэ ажилд гар бие оролцох зорилгоор Нийслэлийн Ардчилсан намын даргад өөрийн нэрийг дэвшүүлж нийт гишүүдээсээ олонхын санал авсан. Ингээд Нийслэлийн Ардчилсан намаа шинэчлэх ажилд орсон. Шинэчлэл гэдэг бол урт хугацаанд үргэлжилдэг үйл явц. Энэ үйл явцыг өөрийнхөө хувьд сайн хийгээд дараа дараагийн улс төрийн сонгуульд амжилттай оролцож намаа ялалтад хүргэчих юмсан гэдэг эрмэлзлээр эрвийх дэрвийхээрээ ажиллаж л байна.
-Та НИТХ-ын төлөөлөгч. Төлөөлөгчийн ажлаа хэр хийж байна вэ?
-Мэдээж төлөөлөгчийн ажил гэдэг бол олон талд анхаарал хандуулахыг шаарддаг амаргүй ажил. НИТХ дахь АН-ын бүлгийн хувьд хариуцсан сөрөг хүчнийхээ ажлыг сайн хийж байна. Яахав, 2016 онд сонгогчид “Аз жаргалтай Улаанбаатар” гэсэн МАН-ын мөрийн хөтөлбөрт итгэл хүлээлгэсэн шүү дээ. НИТХ-ын 45 төлөөлөгчийн 11 төлөөлөгч нь АН, 34 төлөөлөгч нь МАН-аас сонгогдсон. Харамсалтай нь, МАН-ын төлөөлөгчид дотроо хоёр хагарч төрийн ажлыг гацаагаад удаж байна. Юун нөгөө аз жаргалтай Улаанбаатар хот болох. Одоо бол бид дотроо “Ядаж битгий зовлон нэмчихээсэй билээ” гэж залбирч байна.
-Хэд хоногийн өмнө МАН-ын Хяналтын хорооноос Нийслэлийн Засаг даргаар олонхын санал авч ялалт байгуулсан хүнээ намаасаа хөөчихлөө. Нийслэлийн ажил цаашид ч тодорхойгүй хугацаагаар гацах бололтой?
-Тийм. Би дээр хэлсэн дээ. Зовлон нэмчих вий гэж. Бүхэл бүтэн НИТХ-ын 75 хувийг бүрдүүлж байгаа нам нь “ЖДҮ”, “60 тэрбум” гэж хуваагдаад хоёр тийшээ хараад суучихсан нь нийслэлийн ажлыг мөн ч их уяж, хойш нь чангааж байгаа. Уг нь энэ үйлдлээ ухамсарламаар. Гэвч тэдэнд иргэдээ бодох нь бүү хэл улам эсрэг үйлдэл л хийгээд байгаа харагдах юм.
-Нийслэлийн Засаг даргыг томилох асуудал дээр өрнөж байгаа үйл явцаас харахад НИТХ дахь АН-ын бүлэг энэ хагаралд улам тос нэмлээ гэх иргэдийн хардалт байсан шүү дээ. Үүнд та юу гэж хариулах вэ?
-Бид сөрөг хүчин. Засаг даргын хувьд бид нэг л байр суурьтай. Нэгдүгээрт, МАН-ын Удирдах зөвлөлийн шийдвэрийг Ардчилсан нам биелүүлэх албагүй. Хоёрдугаарт, сөрөг хүчин бол сөрөг хүчнийхээ байр суурь дээр л байна. Өөрөөр хэлбэл, НИТХ дахь олонхын бүлгийг олонхын бүлэг шиг л байгаасай гэж бодож байна. Энэ бол цөөнхийн араншин. Улс төр ингэж өрнөдөг л үйл явц. Хэрэв цөөнх нь олонхоо дагаад л гараа өргөөд байвал юу болох вэ. Энэ тохиолдолд цөөнх гэж явахын ч шаардлагагүй болно.
-Одоогийн олонх эвээ олж чадахгүй байгаа нь хэр хор хохиролтой вэ. Хоёр талд гарч суучихаад хэрэлдээд байх нь иргэдийн эрх ашгаас ч дээгүүр үзэгдэл боллоо?
-Өнгөрсөн хэдэн сарын хугацаанд У.Хүрэлсүхийн тэргүүлсэн Засгийн газрыг огцруулах асуудал үүссэн. Энэ үед юу болов, У.Хүрэлсүх өөрийн намын олонх гишүүдийн итгэл үнэмшил, саналаар биш АН-аас сонгогдсон УИХ-ын гишүүн Л.Болд, Ж.Батзандан, Д.Мурат болон бие дааж УИХ-д сонгогдсон С.Жавхлан нарын гишүүний саналаар огцрохгүй үлдлээ. У.Хүрэлсүхийн хувьд Засгийн газраа тогтвортой ажиллуулахын тулд томоохон ажил санаачлан хийхээсээ урьтаад энэ хэдэн гишүүдээ алдчихгүй юм сан л гэж сэтгэл зовж суугаа байх. Юун шинэ ажил санаачлах. Яг үүн шиг нийслэл дээр эрх баригчид хагарч байгаа нь хотын маш олон ажлыг гацааж байгаа.
-Нийслэлийн удирдлагад АН-ынхан байх үед маш олон “сайн” нэртэй бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлсэн. Энэ ажлууд үргэлжилсэн үү?
-2012-2016 онд нийслэлийг бид удирдаж ажилласан. Маш олон бүтээн байгуулалтын ажил хийж байсан. Иргэдэд ээлтэй олон ч хөтөлбөр эхлүүлсэн. Ганцхан жишээ хэлье. Бид 2012-2016 онд гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажлыг эхлүүлсэн. 2016 оны сон-гуулийн өмнөхөн буюу зургадугаар сар гэхэд бид тодорхой аж ахуйн нэгжүүдийн санхүүгийн асуудлыг шийдсэн. Хотын төсвөөс 20 тэрбум, банкууд тодорхой хэмжээний зээлийг олгоё гэсэн шийдвэр гарсан байлаа. Нөгөө талдаа иргэдийн дунд орон сууцны эрэлт бий болсон байв. Бүр Засгийн газрын тогтоол гарч гэр хорооллын дахин төлөвлөлттэй хэсэгт баригдсан барилгаас байр худалдаж авбал таван хувийн ипотекийн зээлд хамруулах гэх мэтээр маш олон ажил хийсэн. Хэрвээ тэр ажил тухайн жилдээ үргэлжлээд явсан бол 2016 оны эцэс гэхэд 4700 орчим айл орон сууцанд орох байлаа. Газраа чөлөөлсөн иргэдийг байранд оруулах боломж нь бүрдчихсэн байсан. Энэ ажлыг дэмждэггүй юм гэхэд зүгээр л тухайн үеийн нөөцөөр нь үргэлжлүүлээд явуулчих л байсан. Гэтэл тэд төрийн эрх аваад энэ ажлыг гацаасан. Энэ ажил нэгэнт гацсан учраас газраа чөлөөлөөд байраа хүлээж байгаа иргэдийн бухимдал нэмэгдсэн. Бүх бурууг бидэн рүү тохож жил тойрсон. Тэгээд хэсэг хугацаа өнгөрөхөд зөв дахин төлөвлөнө гэж ярьж эхэлсэн.
Өнгөрсөн оноос эхлээд “Сервис төв” гэж ярьж эхэлсэн ч өнөөдрийн байдлаар яг таг ажил болоод хэрэгжчихсэн зүйл алга. Өөрөөр хэлбэл, гэр хорооллын дахин төлөвлөлт гэдэг энэ том ажлыг эрх баригчид гацаачихлаа. Бидний хувьд энэ шийдвэр дээр маш эмзэглэдэг. Уг нь маш зөв шийдэлтэй сайхан ажил байсан даа.
-Нийслэлийн асуудлыг ингэсгээд зогсооё. Одоо Ардчилсан намын дотоод улс төр рүү оръё. Өнгөрсөн хэдэн сард УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг хоёр гишүүнээ намаасаа хөөлөө. Одоо бүр бүлэггүй болж байх шиг байна. Ардчилсан нам С.Эрдэнэ, Ц.Туваан нарын гарт амь эрсдэлээ гэж шуугьж байна. Үүн дээр таны бодлыг сонсоё?
-Энэ асуудал дээр миний байр суурь маш тодорхой байдаг. Ер нь өнөөгийн намын удирдлага бол дүрмийн дагуу л ажилласан. Дүрмэн дээр АН-ын улс төрийн зөвлөл тодорхой улс төрийн асуудлаар УИХ дахь намын бүлэгт зөвлөмж өгнө гэсэн заалттай. Тэр дагуу Улс төрийн зөвлөл бүлэгтээ зөвлөмжөө өгсөн. Зөвлөмжийг дэмжээгүй бол намаас хасах асуудлыг намын дарга Үндсэн дүрмийн хорооны шийдвэрийг үндэслээд эцэслэн шийдвэрлэнэ гээд дүрмэндээ заачихсан байдаг. Тэр дагуу л шийдвэр гарсан. Дүрэм муу байж болно. Муу байна гэж байгаа бол бид засах л ёстой.
-Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж улс төрд ороод ирлээ. Сүүлийн үед хоёр ч удаа лайв хийж олон нийтэд ярилцлага, мэдээлэл өглөө. Үүнээс өмнө Монгол Улсын өнөөгийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулга прокурорын байгууллагын удирдах ажилтны зөвлөгөөн дээр очоод Ц.Элбэгдоржийг яаралтай шалга гээд 178 хуудас бүхий материал өгсөн. Таны хувьд Ц.Элбэгдоржийг Ерөнхийлөгч байх үед ЕТГ-ын даргыг нь хийж гал тогоог нь барьж байсан хүн. Энэ асуудал дээр та ямар бодолтой байдаг вэ?
-Ц.Элбэгдоржийн хувьд 2009-2017 оны үед буюу найман жилийн хугацаанд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөр ажилласан. Ерөнхийлөгч байх хугацаандаа Шүүхийн шийдвэрийг ил тод болгох асуудал, Архидалтын эсрэг аяны ажил, Оюутны тэтгэлэгийн асуудал гээд өргөн хүрээнд олон ажил хийж байлаа. Тухайн үед иргэд маш их дэмжиж, сайшааж байсан. Мөн өнгөрсөн жилүүдэд Монгол Улсын гадаад бодлогын хүрээнд маш олон сайн ажил хийж байсан шүү дээ. Гэтэл одоо “хойд талын хар овоохой” гэдэг шиг л бүгд муучлаад эхэлчихэж. Сүүлдээ бараг л алуурчин гэж дуудах нь холгүй байх шиг. Монголчууд бидний нэг муухай зан бий. Төрийн тэргүүн байсан ч юм уу, томоохон ажил алба хааж байсан хүмүүсээ өөд уруугүй харддаг. Харж байгаарай. Одоогийн Ерөнхийлөгчийг ч гэсэн буух өдөр бүгд хардана, бүгд харлуулна шүү. Ингээд үнэн худал нь мэдэгдэхгүй хардлагууддаа өөрсдөө итгээд үнэмшээд явчихдаг гэмтэй.
-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга прокурорын байгууллагад иргэнийхээ хувиар өргөдөл гаргаж өмнөх Ерөнхийлөгчөө шалгуулах хүсэлт өгсөн. Ерөнхийлөгчийн энэ үйлдлийг хараад танд ямар бодол төрөв?
-Би Улсын бага хурлын гишүүн байсан хүн. Үндсэн хуулийг батлалцахад гар бие оролцож явсан хүн л дээ. Тэр үед Үндсэн хуулийн эх баригч Ч.Чимид гуай хэлж байсан үг одоо ч санаанаас гардаггүй юм. Тэрээр “Монголд албан тушаалд очоод иргэний эрхээ эдлэх боломжгүй болдог ганцхан албан тушаал бий. Тэр бол Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн албан тушаал” гэж хэлж байсан. Өөрөөр хэлбэл, дараагийн Ерөнхийлөгч тангараг өргөтөл Халтмаагийн Баттулга гэж иргэн Монгол Улсад байхгүй. Ерөнхийлөгчийн энэхүү үйлдэл нь улс төрийн захиалга мэт харагдсан. Энэ бол маш аюултай, дахин давтагдаж болохгүй үйлдэл.
-Тэгээд Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдоржийг яах юм. Шалгуулах хүсэлт өгсөн нь буруу гэж харагдаад байна уу?
-Шалгаж болно шүү дээ. Тэр хууль хяналтынхан нь өөрсдөө энэ нийгэмд байгаа элдэв үнэн худал нь мэдэгдэхгүй мэдээллийг шалгаж нягтлаад гэмтэй бол яллаад, гэмгүй бол “худлаа мэдээлэл шүү” гэдгийг нь олон нийтэд ил зарлаад явах ёстой.
-Та энэ “60 тэрбум”, “ЖДҮ” гэх хэргийн талаар юу хэлэх вэ?
-Би аль аль талыг нь шүүмжилдэг. “60 тэрбум”-ын асуудал хэрэгжсэн эсэхийг хууль хяналтын байгууллага тогтоох байх. Харин төрийн албыг арилжаалахыг завдсан гэдэг нь тогтоогдсон. Нөгөө талаасаа зарим УИХ-ын гишүүд ЖДҮХС-гийн зээлээс хулгай хийж хувьдаа завшсан гэдэг нь бас л тогтоогдсон. Одоогийн МАН-ын удирдлага завдсан хүмүүстээ хариуцлага тооцож эхэлж байх шиг байна. Тэгвэл бас завшсан хүмүүстээ ч хариуцлага тооцох ёстой. Тэгвэл илүү шударга болно.