Монгол Улсын их сургуулийн доктор профессор, захиргаа, дотоод хамтын ажиллагаа хариуцсан дэд захирал Ч.Ундрамтай ярилцлаа.
-Азийн шилдэг 100 их сургуулийн нэгт багтахын төлөө МУИС ямар алхам хийж байна вэ?
-Манайх 2016 онд стратеги төлөвлөгөөгөө шинэчлэн батлуулсан бөгөөд бидний хамгийн гол зорилго нь азийн шилдэг 100 их сургуулийн нэгт багтах буюу төрөөс бидэнд даалгасан үүргийг бүелүүлэх боловсролын тухай бодлогын бичиг баримтад тусгасан асуудал юм. Тиймээс бид олон талын судалгаа хийж, судалгааны их сургууль болох чиглэлд юу хийх, засаглал, менежмэнтээ хэрхэн сайжруулах тал дээр стратегийн төлөвлөгөө боловсруулсан. Энэ стратегийн төлөвлөгөөний дагуу жил болгон төлөвлөгөө боловсруулан ажиллаж байгаа. 2024 он гэхэд төлөвлөгөөгөө амжилттай хэрэгжүүлж чадвал зорилгодоо хүрэх юм. Манайх боловсролын байгууллага учраас хүссэн амжилтандаа хүрэх хамгийн гол нөөц бол багш нар, тэдний хөдөлмөр дээр түшиглэж үйл ажиллагаагаа явуулдаг байгууллага. Тэгэхээр Азийн “топ” зуун сургуулийн нэг болохын тулд бид багшаа сайн хөгжүүлж, зөв чиглүүлж, хөдөлмөрийг нь шударга үнэлэх хэрэгтэй байна. Тиймдээ ч 2017-2018 оны хичээлийн жилийг “багшийн хөгжлийн жил” хэмээн зарлаж Багшийн хөгжлийн хөтөлбөрийг боловсруулсан. Нөхцөл байдлын шинжилгээнд тулгуурлан энэ хөтөлбөрийг боловсруулсан бөгөөд “QS” олон улсын их сургуулиудыг эрэмбэлдэг байгууллагаас их сургуулийг эрэмбэлэхдээ багштай холбоотой ямар үзүүлэлтийг хардаг, мөн багшийн хөгжилтэй холбоотой ямар судалгааны материалууд байна, гадаадын их сургуулиудын жишиг, профессортоо тавьдаг шаардлага, манай хууль эрх зүйн орчины талаар гадаад, дотоод орчны нөхцөл байдлын шинжилгээ хийсэн. Үүний үндсэн дээр “багшийн хөгжлийн хөтөлбөр”-ийн төслийг боловсруулж, энэ долоо хоногт захиргааны зөвлөлийн хуралд танилцуулж ирэх есдүгээр сард тодорхой засвар оруулаад батлахаар болсон.
-Багшийн ёс зүйн тал дээр хэр анхаарч байна вэ?
-Ёс зүй гэдэг бол маш өргөн хүрээний асуудал. МУИС өөрийн ёс зүйн дүрэмтэй. Үүнийг бид багш, суралцагчид гээд бүх МУИС-ийн гишүүдэд сурталчилж, ойлгуулж, мөрдүүлэх үүрэгтэй. Мөн байгууллага өөрөө эерэг соёлыг бүрдүүлэх шаардлагатай байдаг. Манай нийгэм өнөөдөр маш их бухимдалтай байна. Энэ бухимдал багш, оюутнуудад ч нөлөөлж байгаа. Байгууллагын зүгээс эерэг соёлыг бүрдүүлэхийн тулд юу хийх ёстой вэ гэдгийг бас энэ хөтөлбөрт тусгаж өгөхийг хичээсэн. Энэ хөтөлбөрийг бүх тэнхим, удирдлагууд, багш нар өөрсдөө ойлгоод, хамтдаа хэрэгжүүлэх юм бол манай стратегийн зорилт биеллээ олоход маш том түлхэц болно гэж бид харж байгаа. Хэрвээ стратегийнхаа зорилтод хүрчих юм бол Монгол Улсын хөгжил, манайд сурч, төгсөж байгаа хүүхдүүд, багш нар гээд талд эерэг ач холбогдолтой гэж үзэж байна. Би Японд доктор хамгаалахдаа, өмнө нь Англи, Америкт сурч байхдаа сурсан, харсан зүйлсболон өөрийн философи, ажлын хэсэгт ажилсан олон чадварлаг эрдэмтдийн ажил дээр суурилан энэ хөтөлбөрийг боловсруулсан. Ер нь сургалт чанартай байх гэдэг нь хэн нэгэн даргаас илүү багштай шууд холбоотой. Мэдээж бодлого зөв байх нь даргатай холбоотой ч сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулж, хэрэгжүүлж, эргээд үнэлэлт дүгнэлт гаргаж сайжруулж байгаа хүн нь багш байдаг. Тэгэхээр бид багшийг л дэмжих ёстой. Багш өөрийгөө хөгжүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх ёстой гэж бодсон учраас энэ хөтөлбөрийг боловсруулаад явж байна.
-Бас оюутнууд нь хичээж байж сургуулиудын чанар тодорхойлогдох байх. Оюутнуудыг хэрхэн яаж элсүүлж, ямар шаардлага тавьж байна?
-Би сургалтын албаны дарга байх үедээ МУИС-ийн элсэлтийг орон даяар онлайнаар буюу шилэн данс шиг системээр элсүүлдэг болгох үйл ажиллагааг баг хамт олноороо эхлүүлсэн. Өмнө нь хотын элсэлтийг онлайнаар авдаг болчихоод орон нутгаа их дээд сургуулиудын консерциумаар дамжуулж зохион байгуулдаг байсан. Үүний дараагийн том алхам болгож орон даяар онлайнаар элсэлтээ авдаг болсон. Энэ нь МУИС-д оръё гэсэн хүсэлтэй сурагчид манай системд бүртгүүлээд, бүртгүүлсэн сурагчдын ЭЕШ-ын дүнг нь бид шууд Боловсролын Үнэлгээний Төвөөс татаад авчихдаг. Татаж авсны дараа жагсаагаад тэнцсэн оюутнууд руу урилга илгээдэг. Оюутан энэ үед шийдвэрээ гаргаж баталгаажуулдаг бөгөөд үүний дараа найман сард ирж бүртгүүлснээр МУИС-ийн оюутан болдог. Энэ шилэн системийг манай бүх захирал болон эцэг эхүүд харж хянах боломжтой. Миний хүүхэд хэддүгээрт жагсаж байна гэх мэтчилэн, шугамны доор байгаа хүүхдийн ээж аав нь хүүхдээ хаана, хэдэд жагсаж байгааг мэдээд хүлээж байдаг. Эцэг, эх болон хүүхдүүд ямар нэртэй хүүхэд хэдэд жагсаж байна гэдгийг бүгд хардаг тийм шилэн системээр МУИС элсэлтээ зохион байгуулдаг. Аймгуудын хувьд тухайн жилд цөөхөн төгсөлт байдаг тул бүгд бие биенээ таньж байдаг. Тухайлбал, манай ангийн Нараа гэдэг хүүхэд яг миний дээр жагсаж байна гэж мэдээд өөрөөс нь “чи МУИС-т орох уу?” гээд асуучихдаг гэж яриа ч сонсож байсан. Нөгөөдөх нь хуваарийг буцаавал шугамын доорх хүүхэд нь дээшлээд ороод ирдэг. Энэ бол маш шударга зарчим болсон бөгөөд хамгийн сайн суралцагчийг элсүүлж авах боломжтой систем юм. Бид хамгийн сайн суралцагчийг эслүүлж, хамгийн сайн багш нарыг ажиллуулж сайн мэдлэг бий болгоно гэж зорьдог.
-Энэ жил хэдэн оюутан элсүүлэх вэ. Төгсөж байгаа нь хэд юм бол?
Сая бид удирдах зөвлөлөөрөө батлуулсан. Энэ жил гурван мянга гаруй хүүхэд элсүүлж авна. Үүнийхээ 50 хувийг Улаанбаатараас, үлдсэн 50 хувийг тухайн орон нутгийн төгсөгчдийн тоонд харгалзуулан хуваарилдаг. Гэхдээ энэ тооны задаргааг үзвэл жишээ нь, Хуулийн сургууль 100 гаруй л хүүхэд авна. Бид аль болох тооны араас бус чанарын араас хөөцөлдөөд олон жил болж байна.
-Оюутнуудын эрэлттэй болон элсүүлэх шаардлагатай мэргэжлүүд гэж байна уу. Сүүлийн үеийн мэргэжлүүдэд өөрчлөлт орж байгаа юу?
МУИС-ийн элсэлтийн онцлог нь либераль “арт” уламжлалд суурилсан боловсролын системтэй хамааралтай. Энэ нь оюутныг хөтөлбөрт бус сургуульд элсүүлдэг гэсэн үг юм. Тухайлбал, оюутан бизнесийн, эсвэл шинжлэх ухааны сургуульд ороод нэг жил ерөнхий суурь хөтөлбөрийг судлаад мэргэжлийн хөтөлбөрөө сонгодог. Ерөнхий суурь хөтөлбөр гэдэг нь ойролцоогоор арван хичээлээс бүрдэх бөгөөд энэ нь дор хаяж арван багшийн номын дууг сонсоод мэргэжлээ сонгох боломжийг нээж өгч байгаа юм. Ерөнхий суурь хөтөлбөрт байгаль, нийгэм, хүмүүнлэгийн шинжлэх ухааны хичээлүүд, судалгааны арга зүй, математик, түүх, англи хэл, эрүүл мэндийн боловсролын гэх мэтчилэн арваад хичээл багтана. Эдгээр хичээлийг оюутан сонсонгоо нэг жил сургуулийн орчинд байж дор хаяж арван багшийн дуу хоолойг сонсоод дээрээс нь мэргэжил сурталчилах өдөрлөгт хоёроос доошгүй удаа хамрагдаад мэргэжлээ сонгодог. Мэргэжил сурталчилах өдөрлөгт тэнхимүүд тус хөтөлбөрийг сонгосноор оюутан юу сурах, төгсөөд хаана ажиллах, хэдэн төгрөгний цалин авах талаар мэдээллүүдийг өгдөг. Энэ бүхний дараа мэргэжлээ сонгох нь ЕБС-ийн ширээн дээрээс мэргэжлээ сонгосноос илүү дээр бөгөөд оюутан илүү өөртөө итгэлтэй байдаг. Хэрэв сонгосон мэргэжил нь тухайн оюутанд таалагдахгүй байвал хүсэлтээ гаргаад өөр хөтөлбөр рүү шилжиж болохоос гадна хос, хавсарга мэргэжил эзэмших боломж байдаг. Жишээлбэл, сүүлийн үед IT-ийн мэргэжлийг санхүүтэй хослуулах нь их эрэлттэй болж байна. Энэ нь цаашлаад санхүүгийн программ зохиох тал дээр болон тэр чиглэл рүү ажиллахад давуу тал болдог. Үүнээс гадна бид байгалийн шинжлэх ухаан, инженерийн чиглэлийн мэргэжилтэй ажиллах хүчин Монгол Улсад хэрэгтэй байгаа учраас тэтгэлэг олгож байгаа. Тухайн оюутан өөрөө сайн сурах юм бол оюутан солилцоогоор гадаад руу хамтын ажиллагаатай сургуулиуд руу явах болон тэтгэлэг авах бүрэн боломжтой.
-Дашдулам багш хүүхдүүдийн дүнг засдаг, аль дээр сурчихаад олон жил болсон хүүхдүүдийг төгсгөдөг гэж ярьсан байсан?
-Манай МУИС-ийн сургалтын бодлого болон үйл ажиллагаанд оролцож байсан өмнөх болон одоогийн удирдлагууд нийлээд бүгд гарын үсгээ зураад мэдэгдэл гаргасан нь албан ёсны цахим хуудсанд байгаа. МУИС багш л өөрийнхөө тавьсан дүнг зөв болгож засах эрхтэй байдаг. Тухайлбал, 30 хүүхдэд хичээл ордог байхад улирлын шалгалтан дээр нэг хүүхэд хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар ирээгүй байж болно. Энэ тохиолдолд шалгалтын дүн дутуу орно. Тэгтэл нөгөө хүүхэд тодорхой хугацааны дараа ирээд “би өвчтэй байсан юм аа” гэх зэргээр асуудал тавьдаг. Хорин мянган оюутан, мянган багшнар янз бүрийн асуудал тохиолддог. Зарим нь эрүүл мэнд, ар гэрийн асуудалтай байхад зарим нь бүр шүүх цагдаа болчихсон байх. Эдгээрээс болоод оюутан багшдаа өргөдөл өгдөг. Хэрэв багш оюутныг хүндэтгэн үзэх шалтгаантай байсан гэж үзвэл дахин шалгалт аваад дүнгийн маргаан барагдуулах хуудсан дээр шинэ дүнг тавиад гарын үсгээ зурдаг. Гарын үсэг зурсан өргөдлийг сургалтын албанд өгч хянуулаад олон процессийн дараа системд оруулдаг. Заримдаа багш нар нь дүнгээ буруу тавьчихдаг. Поток лекц буюу хоёр зуун хүүхдэд хичээл заагаад нэрийг нь нэг мөр алдаад дүнг нь оруулчихсан ч тохиолдол байдаг. Багш өөрөө өвдөх, гадаад руу томилолтоор явах зэрэг янз бүрийн асуудал энэ 1500 багш хорин мянган оюутан дунд гардаг. Хоёрдугаарт, бид өмнө нь дүнгийн дэвтэр буюу “книшка”-ны системтэй байсан. Үүнийг бид цэгцэлж шилэн данс шиг СиСи системд шилжсэн. Энэ системийг нэвтрүүлснээр оюутан, багш, мэргэжилтэнтэй холбоотойбүх мэдээлэл нээлттэй болсон. Сиси систем рүү шилжих үйл ажиллагаа маш хүнд, олон сарын үйл ажиллагаа байсан. Бид оюутнаа хохироохгүй, үнэн зөв шийдэх гэж хичээсэн. Тэгэхээр үүнийг цэгцэлсэн процессийг магадгүй манай Дашдулам багш ойлгоогүй байх гэж бодож байна. Багш нар бол яг энэ сургалтын албаны процессийг сайн мэдэхгүй. Би бол сонирхсон багш нарыг энэ асуудлаар бидэнтэй ярьж судлаасай гэж хүсч байна. Энэ жил тухайлбал, манай таван жилийн өмнө шинэчилсэн хөтөлбөрөөр сурсан оюутнууд төгч байгаа. Гэтэл хуучин хөтөлбөрөөр сурч байгаад улирсан, чөлөө авсан оюутнууд байж л байна. Тэднийг шинэ хөтөлбөр рүү шилжүүлэх том үйл ажиллагаа явагдсан. Гэх мэтчилэн чөлөө авсан, эрүүл мэндийн шалтгаантай, хүүхэд төрүүлсэн гэх мэт оюутнуудыг бид хохироохгүй, сургах үүргийг хүлээж байдаг. Эдгээр оюутнуудыг дээд боловсролын тухай хуулийн дагуу шаардлагаа биелүүлсэн тохиолдолд төгсөж байгаа. Манай СиСи систем маш гайхалтай хөгжиж байгаа нээлттэй систем бөгөөд ямар нэгэн дүрэм журмаас гадуур оюутан төгсөх асуудал байхгүй гэдэгт би итгэлтэй байна. Манайхыг эрх бүхий байгууллагууд шалгаад зөрчил байхгүй гэдгийг тогтоосон байгаа.
-Дашдулам багшийн хичээлүүдийг нь хассан шахсан асуудал байсан гэсэн. Зөрчил байдаг юм болов уу?
Захиргааны зүгээс манай Шинжлэх ухааны сургуулийн захирал болон түүхийн тэнхимийн эрхлэгч Дэлгэржаргал нараас Дашдулам багштай холбоотой дарамталдаг, хичээлийг нь хасдаг тухай асуусан. Тэгэхэд албан ёсоор тийм асуудал байхгүй гэсэн бичиг ирүүлсэн.