Category: соёл-урлаг

ХХ зууны шилдэг роман Тунгалаг Тамир романы зохиогч, төрийн хошой шагналт зохиолч Ч.Лодойдамба, түүний гэргий Ардын жүжигчин Ч.Долгорсүрэн нарын дурсгалын хөшөөний нээлт өнөөдөр Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд боллоо. Уг хөшөөг ӨМӨЗО-ны иргэн, ‘Ээжийн Хүү’ сангийн тэргүүн н.Насангийн санаачлагаар, 530 орчим хүнээс хандив цуглуулж босгожээ.

Сайхан хайр гэж байдаг юм шүү… Олдвол битгий алдаарай. Ч.Лодойдамба

Монгол Улсын хүн ам 2017 оны урьдчилсан дүнгээр 3.2 саяд хүрсэн. Хүн амын 37.6 хувийг 0-18 насны хүүхэд эзэлж байна. Монголчууд цаг хугацааны хувьд эртний үндэстэн боловч хүн амын гуравны нэгээс илүү хувийг хүүхэд эзэлж байгаа тул насны хувьд залуу үндэстэн билээ. Хүүхдэд зориулсан бүтээгдэхүүний дотоодын үйлдвэрлэлийг тогтвортой хөгжүүлэх, бүтээгдэхүүний борлуулалтыг дэмжих, үндэсний үйлдвэрийн чанартай бүтээгдэхүүнийг түлхүү хэрэглэх соёлыг өсвөр, залуу үед төлөвшүүлэх, төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх, салбарын өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор “Хүүхдэд зориулав” үзэсгэлэн худалдааг Монгол Улсын Ерөнхий сайд, Хүүхдийн төлөө үндэсний зөвлөлийн даргын ивээл дор жил бүрийн тавдугаар сард зохион байгуулж байхаар Засгийн газрын 2018 оны 87 дугаар тогтоолоор шийдвэрлэсэн.

“Хүүхдэд зориулав-2018”
үзэсгэлэн худалдаа 2018 оны тавдугаар сарын 25, 26-ны өдрийн 09.00-18.00 цагт
Сүхбаатарын талбайд болно.

Тус үзэсгэлэн худалдаанд
оролцох хүсэлтэй, хүүхдэд зориулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчдийг 2018 оны тавдугаар сарын 22-ны өдрийн 17.00 цаг хүртэлх хугацаанд tsetsegbadam@mofa.gov.mn цахим хаягаар бүртгэж байна. Бүртгэлийн маягтыг энд дарж татаж авна уу.

Хүн бүрийн сэтгэлд нууцлаг, эрхэмсэг сэтгэлийг төрүүлж, хайр сэтгэлийн хүчээр хар шидийг ч буцааж чадах гоо үзэсгэлэнт хунгуудын домог болох Оросын алдарт хөгжмийн зохиолч П.И.Чайковский “Хунт нуур” балетыг өнөөдөр 17.00 цагт Дуурь,бүжгийн эрдмийн театрын тайзнаа бүжнэ. “Хунт нуур” балет нь дэлхийн хамгийн алдартай театруудад тавигддаг, маш олон үзэгчтэй балет юм.

Гурван бүлэг, дөрвөн үзэгдэлт энэхүү балет нь хөгжмийн зохиолч П.И.Чайковскийн балетын анхны бүтээл бөгөөд анх 1877 оны хоёрдугаар сарын 20-нд Москвагийн Их театрт тоглож байжээ. Харин манай улсын тайзнаа анх 1975 оны зургадугаар сарын 28-нд тоглож, үзэгчдэд хүрч эхэлсэн түүхтэй.

П.И.Чайковский Үзэсгэлэнт гүнж Одетта-ын тухай Германы эртний нэгэн домгоос сэдэвлэн Хунт нуур балетаа 1875 онд бичиж байжээ. Үзэсгэлэнт гүнж Одетта болон ханхүү Зигфрид хоёрын хайр сэтгэлийн тухай гарах энэхүү бүжгэн жүжигт хорон санаат Ротбардын хун болгон хувиргасан гүнж Одеттаг гунигт бүжгээ хийж байхыг ан хийж явсан ханхүү Зигфрид хараад дурладаг. Тэр бүсгүй зөвхөн шөнийн цагаар л хүн төрхөндөө хувирдаг байж. Ингээд дурласан ханхүү хорон санаатантай тулалдаж хайртай бүсгүйгээ сулладаг. Балетийн чимэг болсон нэг дүр бол хар хун. Түүний тэр ханхүүг өөртөө татсан ихэмсэг зан, бүжгийн техник үнэхээр биширмээр. Энэ дүрийн хийдэг 32 эргэлт бол бүжигчингээс асар их чадвар шаардсан байдаг. Тиймдээ ч улс орны шилдэг балетчингууд энэ дүрд тоглосон байдаг.

“Хунт нуур” балет нь сонгодог урлагийг үнэлэн үздэг бүхий л улс орны олон арван тайзнаа хэдэн мянган удаа тоглогдож, орон бүрийн үзэгчдийн нандин эрхэмсгийн дээдийн дээд бүтээл болсон юм.

Нийслэлийн Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн газар, нийслэлийн Соёл, урлагийн газар, Улсын драмын эрдмийн театр, Соёл, урлагийн их сургууль, Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз хамтран нийслэлийн есөн дүүргийн дунд театрын ирээдүйн үзэгчдийг бэлтгэх, үзэгчийн соёлыг төлөвшүүлэх, соёл, урлагийн боловсрол олгох зорилго бүхий “Бидний театр” жүжгийн уралдааныг зарлажээ.

“Бидний театр” жүжгийн уралдаанд есөн дүүрэг тус бүр нэг жүжиг бэлтгэн оролцож байгаа бөгөөд УДЭТ-аас сонгосон есөн найруулагч жүжгүүдээ тайзнаа амилуулах юм. Ерөнхий боловсролын сургуулийн ахлах ангийн сурагчдаас жүжгийн багийг бүрдүүлж байгаагаараа энэхүү уралдаан ихээхэн онцлогтой. Дүүрэг бүрийн хамгийн шилдэг гэсэн авьяаслаг сурагчдаас бүрдсэн жүжгийн баг өөрийн дүүргийг төлөөлөн бусад дүүргүүдтэй өрсөлдөнө. Жүжгийн уралдаан хоёр үе шаттай явагдах бөгөөд нэгдүгээр шат, дүүргийн ерөнхий боловсролын сургууль тус бүрээс 100 хүүхдэд тухайн жүжгээ үзүүлэх үзлэгийн шатыг зохион байгуулна. Хоёрдугаар шат, нийслэлийн Улаанбаатар чуулгад тавдугаар сарын 8, 9-ний өдөр явагдана. Уралдааны шүүлтийг театрын урлагийн нэрт зүтгэлтнүүд шүүн жүжиг тус бүрт үнэлгээ өгч шүүн явуулна. Тус уралдаанаар шилдэг жүжиг 1, 2, 3 дугаар байр, шилдэг эрэгтэй, эмэгтэй гол болон туслах дүрүүд, шилдэг найруулагчийг тус тус тодруулах юм байна.

Монголын Үндэсний Олон Нийтийн Радио, Телевиз уралдаанд оролцож буй жүжгүүдийг телевизийн контент болгохоос гадна театрын урлаг, үзэгчийн соёлын асуудлаар нэвтрүүлгүүдийг бэлтгэн үзэгчдийн хүртээл болгон ажиллах ажээ.

Монгол улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр, Хүүхдийн хөгжил хамгааллын үндэсний хөтөлбөрийн зорилтыг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд Дархан-Уул аймгийн 6-18 хүртэлх насны хүүхдийн дунд “Хүүхдийн урлагийн Яргуй их наадам”-ыг зохион байгууллаа.

Дэлхийн хэвлэлийн эрх чөлөөний өдрөөр ахмад гэрэл зургийн сурвалжлагч, хөрөг зургийн мастер, Үндэсний мэдээллийн МОНЦАМЭ агентлагийн ахмад гэрэл зурагчин Д.Цэрэннадмид Монголын Уран Зургийн галерейд “Гэрэл зураг-гэгээн дурсамж” уран бүтээлийн үзэсгэлэнгээ дэлгэлээ. Тэр чигээрээ түүх өгүүлэх 55 жилийн хөдөлмөрийн нэгээхэн хэсэг болсон энэхүү үзэсгэлэнг сонирхоорой.

“Бишгүүр-2018” улсын уралдаан Монголын хүүхдийн ордонд Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Нийгмийн Бодлогын хорооны ивээл дор өнөөдөр амжилттай зохион байгуулагдлаа.

“Хотоо цэвэрхэн байлгая” уриан дор зохион байгуулагдсан энэ удаагийн Бишгүүрийн улсын уралдааныг “Жаргалан” цогцолбор сургууль, “Түлхүүр” төрийн бус байгууллага анх санаачлан НИТХ, НБ-тай хамтран гурав дахь жилдээ зохион байгуулсан нь энэ юм.

Энэ удаагийн Бишгүүрийн улсын уралдаанд Улаанбаатар хотын 9 дүүрэг болон хөдөө орон нутгийн 50 гаруй сургуулийн 1500 гаруй хүүхдүүд гоцлол хөгжим, Бишгүүрийн чуулга гэсэн ангиллаар оролцож, авьяастнуудаа тодрууллаа.

Тус уралдааныг нээж Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгч, Нийгмийн Бодлогын хорооны дарга Д.Мөнхжаргал үг хэлэхдээ, “Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Нийгмийн Бодлогын хороо, НБГ, Түлхүүр ТББ хамтран 2017 онд Нийслэлийн 9 дүүргийн Төрийн ба Төрийн бус өмчийн 400 гаруй хөгжмийн багш нарт зориулсан бишгүүр хөгжим заах арга зүйн сургалтыг зохион байгуулж, Бишгүүрийн сурах бичиг пианако, бишгүүр хөгжмүүдээр үнэ төлбөргүй хангасан. Үүний үр дүнд багш нарын ур чадвар нэмэгдэж, хүүхдүүдийн бишгүүр хөгжимд дурлах, бишгүүр хөгжмөөр хичээллэх сонирхол өсөн нэмэгдэж байгаад баяртай байна.

Хөгжим бол хүүхдийн хүмүүжилд маш том хөрөнгө оруулалт болж байдгаараа ач холбогдолтой зүйл. Хөгжим нь тархины бүх хэсгийг хамарч хөгжүүлдэг гэдгийг сүүлийн үед эрдэмтэд олж тогтоосон. Математик, хими, физикийн олон улсын өндөр зэрэглэлийн тэмцээн уралдаанд хөгжмийн боловсрол эзэмшсэн хүүхдүүд маш сайн амжилт гаргаж байгаа нь үүний нэгэн тод илрэл юм.

Түүнчлэн эрүүл мэндийн салбарын судлаачдын зүгээс бишгүүр буюу үлээвэр хөгжим нь хүүхдийн уушгины багтаамжийг сайжруулж, амьсгалын замын эрхтнүүдийн хөгжилд дэмжлэг үзүүлдэг зэрэг эрүүл мэндийн хувьд асар чухал ач холбогдолтой гэдгийг онцлон ярьж байна. Тиймээс хүүхэд бүрийг хөгжмийн боловсролтой болгохын тулд бишгүүрийн сургалтыг төрийн бодлогоор дэмжиж ажиллах нь зүйтэй юм” хэмээн цохон тэмдэглэлээ.

БСШУСЯ, Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Соёл, урлагийн газрын зохион байгуулж буй “Театр урлаг ба хамтын ажиллагаа” нээлттэй өдөрлөг өнөөдөр Засгийн газрын II байрны спорт зааланд болж байна.

Тус арга хэмжээнд Төв, орон нутгийн театр урлагийн байгууллагууд, соёл, урлагийн мэргэжилтэн бэлтгэдэг их, дээд сургуулиуд, мэргэжлийн холбоод, уран бүтээлчид, соёл урлагийн мэргэжилтэй төгсөгчид, идэвхитэй ажил эрэлхийлэгч иргэдийн төлөөлөл оролцох бөгөөд дараах үйл ажиллагааг зохион байгуулах юм. Үүнд:

• Улсын санд худалдан авсан хөгжмийн шилдэг бүтээл болон хүүхдэд зориулсан тайз, дэлгэцийн шилдэг бүтээлийн зохиолыг төв, орон нутгийн театр, урлагийн байгууллагуудад ашиглах боломжийг бүрдүүлэх;
• Урлагийн байгууллагуудад дутагдалтай байгаа ажлын байрыг танилцуулах, соёл урлагийн мэргэжилтэй ажил хайгч иргэдийг бүртгэх холбогдох байгууллагад зуучлах арга хэмжээ зохион байгуулах;
• Урлагийн байгууллага болон уран бүтээлчид, зохиолчид шинэ уран бүтээлийн төслөө танилцуулах, хамтран ажиллах баг, уран бүтээлчдээ сонгох боломжийг бүрдүүлэх
• Урлагийн байгууллагууд болон мэргэжлийн холбоод хамтран ажиллах боломжтой төсөл, хөтөлбөрт санамж бичиг байгуулах боломжийг бүрдүүлэх юм байна.

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын яам, Соёл, урлагийн газраас энэ сарын 1-6-нд улс орон даяар “Үндэсний бичиг үсгийн баяр-2018” цуврал арга хэмжээг зохион байгуулж байна. Энэ хүрээнд Төрийн түүхийн музейд өнөөдөр ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн академич Р.Отгонбаатарын эртний үеийн судар бичиг, эд өлгийн цуглуулгаас дэлгэсэн үзэсгэлэнг ирээдүй болсон хүүхэд залуучуудад сурталчлан таниулах зорилгоор олон нийтийн хүртээл болголоо. Энэхүү үзэсгэлэнд эртний судар ном, бичээс, тэдгээрийг хэддүгээр зуунд, хэрхэн хэрэглэж ирсэн гэх мэт сонирхолтой үүх түүхийг өгүүлэх 150 гаруй том, жижиг эд өлгийн үнэт өвүүдийг харуулсан байлаа.

Үзэсгэлэнгийн танхимаар ороход шилэн хоргонд дээрээс нь давхарлан өрсөн хайрцагнууд хүмүүсийн анхаарал татна. Дөхөж очоод тайлбарыг нь уншвал “Монгол номын шогол” гэжээ. Эрдэмтдийн тайлбарласнаар эрт дээр үед монгол ном судрыг одоогийн хэллэгээр дүрсэлбэл авдар сав шиг хайрцагт хийж хадгалдаг байж. Энэхүү модон материалтай, гадна тал нь төрөл бүрийн хээтэй өнгө үзэмж бүхий хайрцгийг шогол гэж нэрийддэг бөгөөд судар номоосоо хамаарч, урт, богино хэмжээтэй байдаг аж. Дараагийн хоргон дахь бар сийлбэрийн багаж мөн л олны анхаарлыг татна.

Ерөөс энэхүү үзэсгэлэнд дэлгэсэн бүхий л үзмэрүүд туйлаас сонирхолтой. Магад хэдэн зуун жилийн өмнөх монголчуудын бичиг үсэгтэй холбоотой бүхий л үүх түүхийг хадгалж, тээж байгаа утгаараа ганцхан монголчуудын бус гаднынхны сонирхлыг ч татдаг нь дамжиггүй. Үзэсгэлэнгийн нээлтийн үеэр академич Р.Отгонбаатар, “Энэ үзэсгэлэнгээ би өнгөрсөн жил Франц улсад дэлгэсэн юм. Тэр үеэр Францын нэг хүн над дээр ирж, Чингис хааныг би яаж тийм том гүрнийг гагц эр, бяртай цэрэг, эрэмгий хурдан хүлгийнхээ тусламжтай эзэлсэн юм бол гэж өнөөг хүртэл гайхдаг байлаа. Энэ үзэсгэлэнг үзээд миний эргэлзээ бүрмөсөн тайлагдлаа. Ийм аугаа их бичиг үсгийн соёлтой улс тийм том их гүрнийг байгуулахгүй гээд ч яах билээ ” гэсэн хэмээн бахдангуй ярьсан юм.

Ингээд үзэсгэлэнгийн сонин хачин зүйлийг үзэж сонирхохоор цааш явлаа. Шилэн хоргонд байсан бас нэг сонирхол татсан эд зүйл бол бар сийлбэрийн долоон төрлийн багаж хэрэгсэл өврийн хайрцгийн хамт байх. Сайтар харвал шөвөг шиг хэдий ч долоон багаж бүрийн хошуу нь урт, богино, бүдүүн, нарийн эсвэл яг л цаасны хутга шиг хавтгай гээд төрөл бүрийн хэлбэртэй юм. Тэдгээрийг өврийн хайрцагтаа хийгээд авч явдаг байсан аж. Магадгүй эдгээр хэрэгсэл мужаан, дархан хүмүүсийн гар доорх зэвсэг байсныг илтгэх мэт. Энэ мэтчилэн бэхийн түрхүүл болон хос хумх, хулсан үзгийн хуй тугтуунууд, гарын тэмдэг, номын тамга, модон тамга гэх мэтчилэн эртний монголчуудын бичиг үсгийн соёлыг илтгэх олон төрлийн хэрэглэгдэхүүнийг дэлгэжээ.

Тэрчлэн монголчууд эрт дээр үеэс л цэвэрч нямбай байсныг илтгэх чагтан шахлагын тухай дурдахгүй өнгөрч боломгүй. Энэ шахлага нь тамгыг тэгш, зөв дарахад хэрэглэхээр бүтээсэн тусгай зориулалтын мод аж. Мөн үхрийн эврээр шугамны ором гарган эвэр зуруул хийсэн нь монголчуудын дундаршгүй их суу ухааныг илтгэж буйг академич Р.Отгонбаатар онцолсон юм.

Харин хананд өлгөсөн бүтээлүүд нь ихэвчлэн судар бичигтэй холбоотой байв. Соёмбо Сүлд тэмдгийн бар, Хэвтээ дөрвөлжин, Тод болон Соёмбо үсгийн цагаан толгой, үйсэн дээр бичсэн тарни мөргөлийн бичиг гээд ховор нандин дурсгалууд байна. Эдгээрээс 700 орчим жилийн өмнөх дөрвөлжин үсэгтэй цаасан мөнгө нь монголчуудын мөнгөн тэмдэгтүүдийн түүхэн дурсгалт бичээс болж, өнөө хэр хадгалагдсаар байгааг харуулна. Мөн 1268 онд Хубилай хаан Пагва лам Лодойжалцангаар зохиолгосон Дөрвөлжин үсгийн цагаан толгой нь Монголын нэгэн зүйл үсэг бөгөөд түүний хожуу үеийн бичмэл цагаан толгойнуудыг тэнд дэлгэсэн байлаа. Үүнээс гадна Энэтхэг, Төвдийн хувилгаадын намтар шастирыг өгүүлсэн номлолууд ч байх юм. Хамгийн сонирхол татсан нь тэртээ 19 дүгээр зууны үед Там ба Бэрдийн орны байдлыг монголчууд хэрхэн төсөөлөн зурсан байгааг таван цуврал өнгөт зургаас харж болно. Тамд очвол хэрхдэг, Бэрдийн оронд ямар байдгийг ийн төсөөллөөр зурсан байлаа. Энэхүү сонирхолтой “Үндэсний бичиг үсгийн баяр-2018” нэртэй үзэсгэлэн 16 хоногийн турш Төрийн Түүхийн музейд үнэ төлбөргүй дэлгэгдэх тул эцэг эхчүүд болон хүүхэд залуусыг үзэж сонирхохыг уриалъя.