Category: соёл-урлаг

Энэ сарын 2-ны өдөр буюу өнгөрсөн ням гарагт БНХАУ-ын Шэнжен хотод WDSF Латин бүжгийн формэйшн тэмцээн болж өндөрлөлөө. Энэхүү тэмцээнд манай улсаас “Star Dance”, “Moon Dance” хамтлагийнхан оролцсон. Гэхдээ ХБНГУ-ын бүжгийн ”Grun Gold” хамтлагаас Монгол улсын иргэн Нэргүй овогтой Онондарь оролцож дэлхийн аварга болжээ.

Н.Онондарь нь 21 настай “Спортын сэтгэл судлал”-аар сурдаг. Германы Бременд ирээд жил гаран болж байгаа аж

Өмнө нь буюу зургаан жилийн өмнө Бремений дэлхийн аваргад Монголынхоо бүжгийн “Стар“ хамтлагаараа оролцож байжээ. Тэр үед ”Grun Gold”-ийг биширч, энэ хамтлагт орж бүжиглэх мөрөөдөлтэй болсон. Мөрөөдөл минь биелэж байгаад итгэхийн аргагүй баяртай байна гэжээ.

Улсын эх дагина Дондогдуламын намтар үйлсийн тухай мэдээллийг баяжуулах үүднээс Богд хааны ордон музейд хадгалагдаж буй түүнд холбогдох үзмэрүүдээр өнөөдөр “Монголын сүүлчийн их хатан” үзэсгэлэн нээлээ.

СУГ-аас 2018 онд Шашин төрийг хослон өрнүүлэгч Улсын Эх дагина Дондогдулам хатны дурсгалт газрыг авран хамгаалах ажлыг зохион байгуулжээ. ШУА-ийн Түүх, археологийн хүрээлэнгээс хийсэн малтлага судалгаагаар тоосго, цутгамал шавар бурхан, сац, цаасны хэсгүүд, цутгамал шавар хүний толгой, цутгамал шавар бурханы хэлтэрхий зэрэг эд өлгийн зүйлсийг олж илрүүлсэн байна.

Эдгээр эд өлгийн зүйлсийг олон нийтэд анх удаа дэлгэн үзүүлж, үнэ цэнэ, ач холбогдлыг нь танин мэдүүлэх зорилгоор Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Соёл, урлагийн газар, ШУА-ийн Түүх, археологийн хүрэлээн, Богд хааны ордон музей хамтран эл үзэсгэлэнг дэлгэн үзүүлж байна.

Үзэсгэлэнд тус музейн сан хөмрөгөөс дээжлэн Дондогдулам хатны дээл, хантааз, гутал, тамхины хавтага, эрих, зүүлт, маргад шигтгээтэй тоорцог, толгойн боолт, хонх, очир, гавлын ясан аяга зэрэг 70 орчим үзмэр дэлгэснээс хосгүй үнэт үзмэр хатны сувдан хээтэй хантааз, хамжаар, түмэн наст хээтэй дээл үзэгчдийн сонирхлыг ихээр татаж байв.

Дондогдулам хатны сувдан шигтгээтэй, хүрэн ягаан чулуун бөнжигнүүртэй, 58 салаа сувдан унжлагатай толгойн боолтыг тэрбээр 1911 оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр Олноо өргөгдсөн Богд хаант Монгол Улсын Эх дагинад өргөмжлөх ёслолд өмсчээ. Мөн хатны эрих нь 4 ширхэг шилэн бөөртэй, оюу толгойтой, ган хаалт, хонх очиртой, хүний гавлын ясаар хийсэн 108 булцуугаас бүрдэх бөгөөд урт нь 90 см, 175 грамм жинтэй аж.

Мөн Дондогдулам хатны маргад шигтгээтэй тоорцгийг Богд хааны ордны урчууд XX зууны эхэн үед урласан бөгөөд эл тоорцог нь хүрэн торгон суурьтай, жижиг сувдан хээн дээр дунд зэргийн сувдыг давхар шигтгэсэн, магнайд алтан суурьтай, очир эрдэнээр хүрээлсэн маргад чулуун шигтгээтэй. Орой дээрээ сувдан сампинтай, шүрэн эм хас хээтэй, хавчаартай, улаан торгон дотортойг үзвээс хатгамалчдын урыг илтгэнэ. Эл тоорцгийг Олноо өргөгдсөн Богд хаант Монгол Улсын Эх дагина, Цагаан Дара Дондогдуламд зориулан урлажээ.

Богд хааны ордон музейн Эрдэм шинжилгээний ажилтан Г.Лхагвасүрэн ярихдаа, “Манай музейн сан хөмрөгт Дондогдулам хатанд холбогдох уран зураг, гэрэл зураг, хувцас, дээл өмсгөл, гоёл чимэглэл, гэр ахуйн чиглэлтэй эд өлгийн зүйлс хадгалагддаг. Дондогдулам хатныг Богд хаантай ханилснаас хойш шашны боловсролтой эмэгтэй байсан учраас 1902 онд Цагаан Дарь эхийн хувилгаан дүрээр тодруулсан. Мөн 1911 онд монголчууд тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулан Дондогдулам хатныг Улсын Эх дагинад өргөмжилсөн байдаг. Тиймээс Дондогдулам нэг талаас шашны хүн, нөгөө талаас төрийн хүн байсныг илтгэдэг. Энэ үзэсгэлэнг дэглэхдээ хатны шашны хүн байсныг харуулах зорилгоор шүтэж байсан бурхан тахил, гавлын ясан аяга, төрийн хүн байсныг илтгэх ууж дээл хувцас, толгойн гоёл зэрэг эд өлгийн зүйлийг дэлгэсэн. Мөн гэрэл зураг, уран зургууд ч бий” гэв.

“Улсын Эх дагина Дондогдуламын дурсгалын газарт газар эзэмшсэн иргэд хөрс хуулах, дэнжлэн хашаа, байшин барих зэргээр дурсгал эрсдэлд орсон учир авран хамгаалах үйл ажиллагааг явуулсан. Соёл, урлагийн газар ШУА-ийн Түүх, археологийн газартай хамтран Сүхбаатар дүүргийн 19 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэр, Шарга морьт зуслангийн баруун хойд хэсэгт байрлах хатны дурсгалт газарт авран хамгаалах ажлыг археологийн хайгуул,судалгаагаар өвийн дурсгалыг бүртгэн баримтжууллаа. Мөн Соёл, урлагийн газрын даргын тушаалаар Ажлын хэсэг байгуулан Улсын Эх дагина Дондогдуламын дурсгалын газрын соёлын өвийн үнэ цэнийг тодорхойлж, иргэдэд газар эзэмшүүлсэн Захирамжийг цуцлуулсан. Цаашид дурсгалт газарт иж бүрэн малтлага судалгаа хийх, цэцэрлэгжүүлэх, тохижуулах саналыг Нийслэлийн хот төлөвлөлт, ерөнхий төлөвлөгөөний газарт хүргүүлж, ажлын зураг, даалгаврыг хийлгээд байна” хэмээн Соёл, урлагийн газрын Соёл, соёлын өвийн хэлтсийн дарга Н.Мөнхзул ярив.

Үзэсгэлэн Богд хааны ордон музейн үзэсгэлэнгийн танхимд ирэх сарын 09-нийг хүртэл үргэлжилнэ.

Үлэг гүрвэлийн төв музей байгуулагдсаны таван жилийн ойн хүрээнд 11 дүгээр сарын 21-ны өдөр “Эрдэм шинжилгээний бага хурал”-ыг аймаг, нийслэлийн музейн эрдэм шинжилгээний ажилчид, 11 дүгээр сарын 22-ны өдөр “Дэлхийн шим ертөнцийн үүсэл хөгжил” сэдэвт онол, практикийн сургалт Үлэг гүрвэлийн төв музейд амжилттай зохион байгуулжээ.

Тус “Эрдэм шинжилгээний бага хурал”,”Дэлхийн шим ертөнцийн үүсэл хөгжил” сэдэвт онол, практикийн сургалтанд ШУТИС, МУИС, Монголын геологи, палеонтологийн хүрээлэн, Монголын Статиграфийн комисс зэрэг эрдэмтэн доктор профессорууд, Богд Хааны ордон музей, Дорноговь аймгийн музей, Төв аймгийн музей, Говьсүмбэр аймгийн музейн эрдэм шинжилгээний ажилчид, МУИС, ШУТИС-ийн Геологи, байгалийн шинжлэх ухааны тэнхимийн оюутнуудын дунд амжилттай зохион байгуулагдлаа.

ОХУ-ын соёлын яам, Хакасын Засгийн газартай хамтран олон улсын мэргэжлийн хөөмэйчдийн “Хай Мори” уралдааныг Абакан хотноо энэ сарын 16-18 нд зохион байгуулав. Тус уралдаанд өнөө цагт хөөмэй өндөр хөгжсөн ОХУ-ын Тува, Уулын Алтай, Башкортостан, Саха Якут, Халимаг, Буриад, Монгол, Өвөрмонгол, Шинжан Алтай аймаг зэрэг 9 орны хөөмэйчид ур чадвараа сорив. Наадмын нээлт Енисей мөрний эрэг дээр тэдний уламжлалт зан үйлээр эхлэж, Хакасын Бүгд найрамдах улсын филармони, Үндэсний төв театрт хөөмэйн 6 төрлөөр ур чадвараа сорьсон нь үзэгч олны сонирхлыг ихэд татаж байв. Хоёр өдөр үргэлжилсэн тус наадмын төгсгөлд гала тоглолт болж, дүнгээ гаргахад тэргүүн байрын шагналыг Тувагийн залуу хөөмэйч Романов эзэлсэн бол дэд байрт Монгол улсын хөөмэйч, туульч Э.Баатаржав шалгарч мөнгөн медаль хүртэв.

Удаах байрт Өвөрмонгол, Уулын Алтайн хөөмэйчид шалгарсан юм. Энд нэг ажиглагдсан зүйл бол хөөмэйн эх орон Монголоос шүүгчээр оролцохыг цаашид анхаарууштай санагдсан. Хөөмэйч Э.Баатаржав 6 төрөл тус бүрд оролцож бүтээлээ толилуулснаас гадна “Алтай ятга”, “Цуур” зэрэг хөгжмөө энэ үеэр сурталчилжээ. Мөн энэ үеэр Абакан хотод Хэвлэлийн бага хурал болж наадам зохион байгуулагч Вячеслав Инкизеков, Артур Марлузов/Хакас/ мөн Якут, Башкортостан, Халимаг, Хятадын төлөөлөгчид туршлагаа хуваалцаж санал бодлоо солилцов.

Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Соёл, урлагийн газраас “Чөлөөт орон зай” төслийн хүрээнд жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг “Алтан намар 2018” судалбар зургийн үзэсгэлэн өнөөдөр Монголын Хүүхдийн урлан бүтээх төвийн “Орд” арт галерейд нээлтээ хийлээ.

Монголын Дүрслэх урлагийн нэгдсэн холбоотой хамтран зохион байгуулж буй тус үзэсгэлэн нь Монголын дүрслэх урлагийн төлөөлөл болсон залуу уран бүтээлчдэд судалбар зургийн ач холбогдлыг таниулах, чадваржуулах, ахмад үеэсээ суралцах цашлаад судалбар зургийг хөгжүүлэх зорилготой юм.

Энэ удаагийн үзэсгэлэнд УГЗ Ш.Чимэддорж, СГЗ С.Дагвадорж, УГЗ Д.Гунгаа нарын ахмад болон залуу үеийн хамтарсан нийт 55 мэргэжлийн уран бүтээлчийн 86 бүтээлийг дэлгэжээ. Үзэсгэлэнгийн ерөнхий шүүгчээр СГЗ зураач С.Дагвадорж, зураач С.Чулуунбаатар, усан будгийн мастер зураач Г.Мөнхбаатар нар ажилласан юм.

Шилдэг судалбар зургаар зураач Ц.Солонго “Чулуутын хавцал”, Ш.Чимэддорж “Усан зогсоол”, Э.Пүрэвсүрэн “Намар” зэрэг бүтээл тус тус шалгарч батламж, мөнгөн шагналаар шагнууллаа.

Үзэсгэлэн энэ сарын 22-ныг хүртэл олны хүртээл болно.

МУГЖ Д.Гүрсэд Холливудын алдарт жүжигчин Жонни Депптэй хамт авахуулжээ. Тэд уг зургийг Мороккод авахуулсан байна.

Учир нь эдгээр хоёр уран бүтээлч нэг кинонд хамтран тоглосон аж. Нобелийн шагналт зохиолч Ж.Максвелл Күтзигийн “Зэрлэгүүдийг хүлээхүй” (Waiting for the Barbarians) романаас сэдэвлэсэн тус киноны зураг авалт өнгөрсөн сард эхэлжээ. Жонни Депп уг киноны гол дүрд тоглоод зогсохгүй продюсероор ажиллаж буй гэнэ.

Уг кинонд Холливудын жүжигчин Роберт Патинсон ч мөн тоглож буй.

Түүнчлэн Монголоос өөр нэг жүжигчин дээрх киноноос бид харах нь.

Итали, Чили, Мороккод зургийг нь авах “Зэрлэгүүдийг хүлээхүй” кино хэзээ дэлгэцнээ гарах нь хараахан тодорхой болоогүй байна.

Монголын үндэсний олимпийн хороо, Монголын үндэсний олимпийн академи, Нийслэлийн ерөнхий боловсролын спортын төв сургуулиас хамтран 1964, 1968 оны өвөл зуны олимпийн наадмуудад оролцсон ахмад тамирчдад хүндэтгэл үзүүлэх ёслол 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр зохиогдов.

Энэ жил 5 дахь удаагаа зохиогдож буй уг ёслолд Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, Гавьяат тамирчин, дархан аварга Х.Баянмөнх, Монгол Улсын Гавьяат тамирчин Л.Цэнд, олон улсын хэмжээний мастер Р.Алданыш, Олон улсын хэмжээний мастер Я.Баатар, Д.Норолхоо, Монгол улсын Гавьяат тамирчин, Ардын багш, Монгол улсын харцага Д.Сэрээтэр зэрэг олон ахмад буурлууд өсвөрийн тамирчидад үнэт зөвлөгөөгөө хайрлаж, амжилт хүсэв.

1964,1968 ОНЫ ӨВӨЛ, ЗУНЫ ОЛИМПИЙН НААДАМД МОНГОЛЫН БАГ ТАМИРЧИД – СЛАЙД

“Олимпийн анхдагчид бидний бахархал” хүндэтгэлийн ёслолд оролцсон ахмад тамирчид

Зуны олимпийн наадамд оролцсон тамирчид:

• 1968 оны Олимпийн наадмын анхны хүрэл медалийн эзэн, Монгол улсын Ардын багш, Гавьяат тамирчин Чимэдбазарын Дамдиншарав
• 1968 оны Олимпийн наадмын хүрэл медальт, Монгол улсын Ардын багш, Гавъяат тамирчин Монгол улсын харцага Данзандаржаагийн Сэрээтэр
• 1972 оны Мюнхений олимпийн мөнгөн медальт, дэлхийн аварга, Монгол улсын хөдөлмөрийн баатар, Монгол улс, ЗХУ-ын спортын гавьяат тамирчин, сурган хүмүүжүүлэх ухааны доктор, профессор, Дархан аварга Хорлоогийн Баянмөнх
• 1964 оны Олимпийн наадамд чөлөөт бөхийн төрлөөр оролцогч, ОУХМ, Монгол улсын заан Цэрэндонойн Санжаа
• 1964 оны Олимпийн наадамд чөлөөт бөхийн төрлөөр оролцогч, ОУХМ, Монгол улсын заан Балдангийн Санжаа
• 1964 оны Олимпийн наадамд хөнгөн атлетикийн спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ Дуламын Амарсанаа
• 1964 оны олимпийн наадамд хөнгөн атлетикийн спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ Рамазаны Алданыш
• 1964,1968 оны олимпийн наадамд буудлагын спортын төрлөөр оролцогч, Монгол улсын Гавъяат дасгалжуулагч Түдэвийн Мягмаржав
• 1968 оны олимпийн наадамд гимнастикийн спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ Доржийн Норолхоо
• 1964 оны олимпийн наадамд дугуйн спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ Янжингийн Баатар
• 1964 оны олимпийн наадамд дугуйн спортын төрлөөр оролцогч, Монгол улсын Гавьяат дасгалжуулагч Цэвгээгийн Даржаа

Өвлийн олимпийн наадамд оролцсон тамирчид:

• 1964,1968 оны өвлийн олимпийн наадамд цанын спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ Лувсан-Аюушийн Дашдэмбэрэл
• 1964 оны өвлийн олимпийн наадамд цанын спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ, Монгол улсын Гавьяат тамирчин Банзрагчийн Зундуй
• 1964 оны өвлийн олимпийн наадамд тэшүүрийн спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ Доржготовын Пүрэвлоов
• 1968 оны өвлийн олимпийн наадамд цанын спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ Гэндгээгийн Батмөнх
• 1964 ,1968 оны өвлийн олимпийн наадамд тэшүүрийн спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ, Монгол улсын Гавьяат тамирчин Лувсаншаравын Цэнд
• 1968 оны өвлийн олимпийн наадамд тэшүүрийн спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ Бүжийн Жалбаа
• 1968 оны олимпийн наадамд тэшүүрийн спортын төрлөөр оролцогч, ОУХМ Дамдины Дашдаваа
• 1964 оны өвлийн олимпийн наадамд тэшүүрийн спортын төрлөөр оролцогч, Монгол улсын Гавъяат тамирчин Цэдэнжавын Лхамжав

Монгол Улсын түүхэнд тодрон гарсан олон шилдэг хөвгүүдийн нэг Ардын Хатанбаатар Сандагдоржийн Магсаржавын амьдрал, үйл ажиллагааг өгүүлэх “Мөнхөд дуурсагдах алдрын эзэн” нэртэй үзэсгэлэн өнөөдрөөс Монгол цэргийн музейд үзэгчдийн мэлмийг мялааж эхэллээ.

Энэхүү үзэсгэлэнг Эзэн Чингис хааны мэндэлсний 856 жилийн ой, “Монгол бахархлын өдөр”, С.Магсаржавын мэндэлсний 140 жилийн ойг тохиолдуулан Монгол Цэргийн музей, Архивын Ерөнхий газар, Батлан хамгаалахын төв архив, “Баатарван” хөгжлийн холбоотой хамтран зохион байгуулж байна. Уг үзэсгэлэн нь залуу хойч үедээ эх оронч үзлийг төлөвшүүлэх, С.Магсаржавын эх орныхоо эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө оруулсан хувь нэмрийг олон нийтэд таниулан сурталчлах зорилготой.

Үзэсгэлэнд С.Магсаржавын амьдрал үйл ажиллагаанд холбогдох Монгол Цэргийн музей, Архивын ерөнхий газар, Батлан хамгаалахын төв архивын хадгаламжийн сан, хөмрөгт хадгалагдаж буй болон Г.Мягмарсамбуугийн “С.Мягмаржав судлал”-аар хийсэн судалгааны бүтээлүүд зэрэг түүх, эрдэм шинжилгээ, лавлагааны ач холбогдол бүхий 81 ширхэг гэрэл болон уран зураг, архивын баримт, үзмэр, эд өлгийн зүйлсийг дэлгэжээ.

Тус үзэсгэлэн сарын турш олны хүртээл болно.

Монгол Улсын Үндэсний номын сангаас өвлийн тэргүүн сарын шинийн нэгэн буюу 2018 оны 11 сарын 08-ны өдөр Их эзэн Чингис хаан мэндэлсний 856 жилийн ойг тохиолдуулан “Чингис хааны тахилгын судалгаа” эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгуулахаар болжээ.

Эрдэм шинжилгээний хурлын үеэр “Чингис хааны сан” хэмээх номыг Гандан хийдийн лам нар монгол хэлээр уншихаас гадна доктор Д.Сумъяабаатар “Чингис хааны угийн бичиг”, доктор бэлтгэл хурандаа Д.Мягмарсамбуу “Чингис хааны тахилгын сүм” сэдвээр сонирхолтой илтгэл тавих юм.

Мөн энэ үеэр Үндэсний номын санд “Чингис хааны шүтээн хөргүүд” гар бичмэл ном судар, танка зургийн үзэсгэлэн, Чингис хааны холбогдолтой судалгааны номуудын үзэсгэлэн худалдаа болох аж.

Монгол Улсын АЖ, Төрийн шагналт Ж.Чулууны нэрэмжит “Алтангадас одонт” Ховд аймгийн Хөгжимт драмын театрын 81 дэх жилийн “Өвөл цагийн уран бүтээл”-ийн нээлт өчигдөр аймгийн Хөгжимт драмын театрын урд талбайд болжээ. Энэ жилийн өвөл цагийн уран бүтээлийн нээлт нь Ардын жүжигчин, Төрийн шагналт Ж.Чулууны мэндэлсний 90 жилийн ойн хүрээнд болж буйгаараа онцлог юм байна.

Театрын нээлтэд БСШУС-ын сайд Ц.Цогзолмаа, аймгийн Засаг даргын орлогч Ч.Уранчимэг, аймгийн ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга Б.Сандагсүрэн, БСУГ-ын дарга М.Пүрэвхүү, Төрийн соёрхолт, АЖ Ж.Чулууны хүү МУУГЗ Ч.Чинбат болон театрын ахмад, дунд, залуу үеийн уран бүтээлчдийн төлөөлөл оролцжээ. Энэ үеэр БСШУС-ын сайд Ц.Цогзолмаа хэлэхдээ, “Баруун бүсийн хөгжлийн тулгуур төв болсон Ховд аймгийн Хөгжимт драмын театрын нээлт, энэ нутгаас төрөн гарсан Монголын сод авьяастнуудын нэг АЖ, Төрийн шагналт Ж.Чулуун агсаны 90 жилийн ой нэг дор болж, энэ сайхан үйл явдалд өөрийн биеэр оролцож байгаадаа маш их баяртай байна. Нээлтийн үйл ажиллагаанд Ж.Чулуун гуайн үр хүүхдүүд, тодруулбал МУУГЗ Ч.Чинбат уран бүтээлчидтэйгээ зорин ирж оролцож байгаад мөн талархаж байна. Ер нь Ховд аймаг, ард иргэдийнх нь тухайд олон ястны өлгий нутаг, олон соёлын уулзвар, нэгдэл, ялгарал болсон нутаг гэдгээрээ онцлог. Энд Монголын 13 ястны биет бус соёлын өв тээгчид амьдарч, өвөг дээдсээс уламжилж ирсэн соёлоо тээж, хөгжүүлж байна. Тийм учраас БСШУСЯ-ны зүгээс Ховд аймгийн Хөгжимт драмын театрыг хөгжүүлэх, урын санг баяжуулах, урлаг, соёл нь шинэ шатанд гарахад үе шаттай дэмжлэг үзүүлж, хамтран ажиллах болно” гэжээ.

Театрын нээлтийн үеэр соёл урлагийн салбарыг хөгжүүлэх үйлсэд хувь нэмрээ оруулан хөдөлмөрлөж яваа ХДТ-ын уран бүтээлч П.Насан-Очир, Х.Амаржаргал нар “МУСТА” цол тэмдэг, Д.Төгөлдөр, Д.Алтансүх, М.Болормаа нар БСШУСЯ-ны “Хүндэт жуух бичиг”-ээр тус тус шагнагдав.