УДЭТ-ын уран
бүтээлчид “Ромео, Жульетта” жүжгээрээ есдүгээр сарын 11-ээс 16-ны хооронд
Буриадын Улан-Үдэ хотноо “Алтан Сэргэ” олон улсын театрын наадамд шилдэг
эрэгтэй дүр, шилдэг эмэгтэй, эрэгтэй туслах дүр, шилдэг хөгжмийн зохиолч
номинацуудаар 4 шагнал хүртжээ. Театрын хамт олон шагнал хүртсэн “Ромео,
Жульетта” жүжгээ есдүгээр сарын 23, 24, 25-нд гуравхан удаа тоглохоор болсон
байна.
Дэлхийн зургаан
оронд суугаа монгол хөгжимчид интернэтээр холбогдон Агуу их суут Германы
хөгжмийн зохиолч И.С.Бахын бүтээлээс сэдэвлэсэн “Цаг хугацаа” бүтээлийг
тоглосон байна.
Энэ бүтээл нь
ойролцоогоор 1722 оны үеээс тоглогдож эхэлсэн аж. Даралтат хөгжимд зориулсан
бүтээлээс сэдэвлэж зургаан хөгжимд зориулсан “Цаг хугацаа” бүтээлийн шинэ
хувилбар нь Монголын хөгжимчдийн анхны цахим тоглолт юм байна.
(Man is a genius when he is dreaming)
Далаад оны үед Улаанбаатар
хотыг “Гений жүдо” хэмээх япон кино байлдан дагуулж байлаа. Сугато Санширо гэдэг
гол дүрийг тухайн үеийн хотын атаманууд бүгд дууриан алгаа тэнийлгэж үсрээд л. Дараа
нь “Дэрсү Узала” дэлгэцнээ гарч Акира Куросава
гэдэг нэр монголчуудад танил болж ирсэн. Дэлхийн шилдэг тавин кино найруулагч дотор
багтдаг цорын ганц ази уран бүтээлч Акира
Куросаватай хаалттай нийгэмд амьдарч байсан монголчууд тэр олон жилийн өмнө ийнхүү
танил болж байсан гэхээр яах аргагүй дэлхийн сор болсон нэгэн тэр мөн байх нь.
1910 оны гуравдугаар
сарын 23-нд Токиод төрж 88 жилийн дараа мөн л энэ хотдоо мөнх бусыг үзүүлсэн Японы
шилдэг кино найруулагч, зохиолч, продюсер Акира Куросава дөрвөн хүүхэдтэй айлын
хамгийн бага нь байлаа. Том ах Хэйго нь кино үзэх тун дуртай тул бага дүүгээ дагуулж
явсаар кино урлагаар “өвчлүүлсэн” гэдэг. Даанч энэ ах нь Акираг бага байхад нь амиа
хорлосон бөгөөд удалгүй дунд ах, эгч нар нь өвчнөөр нас барж тэр ганцаар үлдсэн
гэх юм. Багадаа сайн зурдаг байсан ч тэр хоббигаа дагалгүй кино урлагт урваж хорин
настайдаа Кадзиро Ямамото найруулагчийн туслахаар «Photo Chemical Laboratories»
кино студид ажилд оржээ. Долоон жил туслахаар ажиллаж овоо туршлагажсны дараа анхны
кино зохиолоо бичсэн нь нөгөө “Гений жүдо” юм шүү дээ. Хоёрдугаар дайны гал ид дүрэлзэж
байсан 1943 онд тайзнаа анх гарсан тус кино хожмоо таван удаа яг энэ зохиолоороо
өөр, өөр найруулагчийн гар дор шинэчлэгдэн гарснаас 1965 оны хувилбарыг нь монголчууд
үзэж каратэ, жүдогийн тухай эхний ойлголтоо авч байжээ. Үүнээс хойш 57 жилийн туршид
гуч гаруй киног Акира Куросава бүтээсэн агаад тэдгээрийн ихэнх нь дэлхийн кино урлагийн
санд хосгүй бүтээл хэмээн хадгалагдан үлдсэн байдаг.
1950 онд өөрөө бие даан найруулж
дэлгэцнээ гаргасан хар, цагаан өнгөтэй «Расёмон» хэмээх кино нь түүнийг дэлхийд
таниулаад зогсоогүй Японы кино урлаг, дайны хар сүүдрийг даван гарч боссон, ертөнцөд
өөрийн гэсэн өнгөтэй шинэ чиглэлийн урсгал гаргаж ирлээ гэдгээ зарлажээ. Юугаараа
тийм онцлог байсан билээ гэж гайхаж магадгүй. Тэр жилийнхээ “Оскарыг” гадаад хэл
дээрх шилдэг кино хэмээн хүртэж байсан уг бүтээл жүжигчдийг хир буртагтай нь, эргэн
тойрныг нь шороо, тоостой нь амьдралд ойрхон маягаар дүрсэлсэн ажгуу. Ер нь Куросавагийн
кинонуудын дүрслэл хойшдоо ч ийм маягаар зураг авалтаа хийдэг болсон. Тэр жүжигчидтэйгээ
нилээн ширүүн харьцдаг, самурай ч юм уу дундад зууны үеийн Наран улсын тухай зураг
авалт хийж байгаа бол гол дүрүүдийгээ долоо хоногоор ч хамаагүй жүжиглэлтийнх нь
хувцастай хонуулж унтуулдаг нилээн “ширүүн гар” байжээ. «Расёмон» кинотеатруудад
гарснаас хойш нэг их удалгүй “Долоон самурай” нийтийн хүртээл болж дахиад л хувьсал
хийлээ. Учир нь тэр үед Америкт вестэрн кинонууд их эрэлт хэрэгцээтэй, олныг байлдан
дагуулдаг байж л дээ. Үсээ тослосон, гял цал хувцастай царайлаг залуус буу шийдэм
агсан нутгийн иргэдийг хүйс тэмтэрсэн кино Америкийг эзэгнэж байхад “Долоон самурай”
гарсан. Санаж байгаа биз дээ, энэ гайхамшигтай киног. Бороотой, шавар шавхайтай
зууралдсан бохир тосгоны замаар туранхай эцэнхий гэхдээ баатарлаг долоон самурай
ядуу тариачдыг дээрэмчдээс өмгөөлөн тулалдаж үрэгдэж буй үйл явдалтай кино юм шүү
дээ. 
Дараа нь америкчууд вестэрн хийхдээ бүтэн өдөр морьтой давхисан хүний ядаж
царай нь шороонд дарагдах ёстой юм байна, гол дүр нь үрэгдэж болдог юм байна,барилга
байшин нь яажигий байх хэрэгтэй юм байна, тэгж хийвэл үзэгчидэд илүү ойр, бодиттой
тусах юм байна хэмээн ухамсраа өөрчилж эхэлсэн гэх. Достоевский, Шекспир, Горький
гээд лут зохиолчдын бүтээлүүдээр “япон аялагатай” хэдэн сайхан кино гаргасны дараа
та бидний сайн мэдэх “Дерсу Узала”-г дэлгэцнээ амилуулж хоёр дахь “Оскар”-аа хүртлээ.Тувагийн
жүжигчин Максим Мүнзүк гол дүрд нь тоглосон уг кино Акира Куросавагийн анхны өнгөт
кино. Оросуудтай хамтарч хийсэн япон хэл дээр биш, 70мм-ийн плёнкан дээр авсан өргөн
дэлгэцийн цорын ганц бүтээл нь болох “Дерсу Узала” 1975 онд дэлгэцэнд гарсан жилээ
кино урлагийн акедемиудын бүх шагналуудыг хамж байлаа. Гэтэл үүнээс хэдхэн жилийн
өмнө Акира сэтгэл зүйн гүн хямралд орж амиа хорлох дөхөж байсан юм шүү дээ. Нутагт
нь түүнийг олигтой ойшоож үздэггүй, “Европыг шүтдэг, япон уран бүтээлч биш” хэмээн
хажиглах, цаашлаад зарим нэг кино нь прокатад олигтой мөнгө олоогүй зэргээс шалтгаалан
тэр 1971 онд гучин удаа артерын судлаа зүсч амиа хорлохыг оролдох үед нь азаар ойрын
хүн нь олж хараад тусламж үзүүлэн эмнэлэгт хүргэж байжээ.
Дэлхийн кино урлагийнхан
Куросавагаас, түүний киноноос тогтмол “хулгай” хийж ирсэн гэлцдэг. Энэ үнэний хувьтай.
“Долоон самурай” дэлгэцэнд гарсны дараа өчнөөн адил төстэй өрнөл бүхий кинонууд
“үйлдвэрлэгдснээс” дөмөгхөн нь Жон Стэржесийн “Гайхамшигт долоо”. 1961онд бүтээгдсэн
“Бие хамгаалагч” киноны дууриамал нь Италийн кино найруулагч Сэржио Леонегийн найруулж
Клинт Иствуд гол дүрд нь тоглосон “Сохор зоосны төлөө” кино. Бүр хамгийн сүүлийн
жишээ татхад “Дерсу Узала” бол Леонардо де Каприогийн гол дүрд нь тоглож мөрөөдлийн
“Оскар”-аа авсан “The Revenant” кинотой байгаль, дүр хувиргалт, хувцаслалт зэргээрээ
адилхан харагддаг юм.
Куросава япон хүн
гэхэд харцангуй өндөр нуруутай (182см) тул зураг авалтын үед бусдаасаа хамаагүй
дээгүүр хардаг, буланд зогсож байгаа нэгнийг хүртэл зандарч хашгираад зогсож чаддаг
байлаа гэж найзууд нь дурссан байна лээ.
Учир нь түүний эргэн тойронд байх зураглаач, зохиолч, гэрэлтүүлэгч гэх мэт хүмүүсээ
хольж сольдоггүй, тун чиг олон жил хамт ажилласан япончууд байсан тул тэдэн дотроо
Акира цойлдог байж дээ. Ер нь япон хүнд байдаг “нэг зангаараа” чанар түүний хувьд
хоосон үг байсангүй. Эхнэр Йоки Ягүчитайгаа 1944 онд бүтээсэн “Хамгийн үзэсгэлэнт”
киноныхаа зураг авалтын үеэр танилцаж ханилаад хорвоогоос хальтлаа холдоогүй юм
билээ. Тэр ерээд оны эхнээр сүүлчийн киногоо бүтээгээд нэг хэсэг продюсорын ажил
хийж байгаад идэвхтэй амьдралаас холдсон байх юм. Берлин, Москва, Канны кино наадмуудын
шагналуудыг “шуудайлж” алдарт “Оскар”-ыг гурван удаа атгасан ази хүн түүнээс өөр
огт үгүй. Хамгийн сүүлд 1990 онд кино урлагт оруулсан ач тусыг нь үнэлэн Америкийн
кино урлагийн акедеми “хүндэт Оскар”-аа гардуулах үед “Мөрөөдөж чаддаг хүнд л гоц
авъяас заяадаг юм шүү” гэж хэлсэн түүний үгээр Япон улсын түүхэн дэх хосгүй авъяаслаг
хүмүүний тухай товч өгүүлэлээ дуусгъя.
Д.БАТ-ЭРДЭНЭ
Алс холын Ливан улсын жуулчин Нессим Стивенсон өнгөрсөн намар Монголд аялжээ. Түүний зорилго нь Монголын талаар телевизийн нэвтрүүлэг бэлтгэх, баримтат кино бүтээх явдал байлаа.
Монгол Улс түүний хувьд сэтгэл хөдөлгөсөн, урьд өмнө үзэж харж байгаагүй ертөнц байв. Эх орондоо хариад Нессим богино хэмжээний кино хийн үзэгчдэд танилцуулсан нь олон хүнд ихэд таалагджээ. Тавхан минутын бичлэгээр тэрбээр Монголын онгон зэрлэг байгаль, эелдэг, нээлттэй ард түмнийг гарган харуулж чадсан юм.
Маргааш буюу есдүгээр сарын 14-ны өдөр 19:00цагаас Улсын Филармонийн Морин хуурын чуулгатай,Чойжин ламын сүм музейд “Шөнийн сүм музейд Морин хуурын чуулга” үдшийн цэнгүүнийг зохион байгуулах аж.
Уг арга хэмжээнд музейн түүхэн үнэт бүтээлүүдийг үзэхийн дашрамд өвөрмөц орчинд тухлан сууж Улсын Филармонийн Морин хуурын чуулгын тоглолтыг үзэж , сонирхох боломж бүрдүүлжээ.
Арга хэмжээны зорилго нь музейн үйл ажиллагааг өргөжүүлэх, гадаадын жуучидаас гадна олон нийтэд үйлчилгээг сонирхолтой хэлбэрээр хүргэх зорилгоор 2011 оноос эхлэн жил бүр “Шөнийн музей” арга хэмжээг зохион байгуулж иржээ.
Б.УЯНГА
Энэ сарын 10-ны өдөр Дэлхийн сонсголгүй иргэдийн “Miss&Mister deaf world 2016” наадам Германы Румын хотод боллоо. Энэхүү наадамд Монголчууд амжилттай оролцож, Х.Чимэдцэрэн тэргүүн байр, Б.Болдсайхан гуравдугаар байрт шалгарсан сайхан мэдээг дуулгаж байна. Сонсголын бэрхшээлтэй Батсуурь овогтой Чимэдцэрэн нь 2016оны 5-р сарын 7-нд Монголын дүлий иргэдийн дохионы орчуулагчдын “Эхлэл” төвөөс зохион байгуулсан Монголын МИСС&МИСТЕР шалгаруулах тэмцээнд амжилттай оролцон тэргүүн байр эзэлж, Герман улсын Румын хотод болох Дэлхийн МИСС&МИСТЕР-ийн тэмцээнд орохоор болсон байна. Б.Чимэдцэрэн нь одоогоор Хүнснй технологийн коллежийн “Тогооч”-ийн 2-р курсийн оюутан юм.
Монгол улсын төрийн шагналт, Ардын жүжигчин, Хөдөлмөрийн баатар, Зууны манлай уртын дууч Н.Норовбанзадын мэндэлсний 85 ой энэ онд тохиож байна. Ойн хүрээнд Н.Норовбанзадын нэрэмжит уртын дуучдын Олон улсын анхдугаар уралдааныг энэ сарын 8-10-ны хооронд Улаанбаатарт хотноо зохион байгууллаа.
Олон улсын уртын дуучдын уралдааныг хоёр ангиллаар зохиов. Уралдааны “Б” буюу “Авьяастан” ангилалд н.Хүрэлбаатар түрүүлж Оюун-Эрдэнэ, Өлзийбат, Дэлгэрмаа нар удаалжээ.
Харин “А” буюу “мэргэжлийн дуучдын ангилал”-д ҮДБЭЧ-ын дуучин Монгол Улсын Соёлын тэргүүний ажилтан Ц.Түмэнжаргал тэргүүн дээд гранпри шагнал хүртлээ. Энэхүү уралдаанд олон улсын 200 гаруй уртын дуучин оролцсон байна.
Хөвсгөл аймгийн Хөгжимт драммын театрын уран бүтээлчид домогт Алунгоо эхийн эвийн сургаалаар дуулалт кино жүжиг тавихаар болжээ. Уг жүжиг “Тэнгэр язгуур” нэрийн доор 10 бүлэг 26 дүр бүхий дуулалт кино жүжгийн хэлбэрээр бүтэх бөгөөд Хөвсгөл нутгийн онгон дагшин байгаль, Хэнтийн түүхэн газруудад киноны зураг авалт болох аж. Кино жүжгийн “Монголын нууц товчоо” тэргүүтэй түүхэн сурвалжууд дээр тулгуурлан зохиолыг бичсэн Монголчуудын эв нэгдлийн үзэл санааг нэн тодоор гаргаж өгсөнөөрөө ач холбогдолтой болохыг судлаачид онцолж байгаа юм.
“Тэнгэр язгуур” жүжгийн уран бүтээлчдийн багийг танилцуулвал:
1.Цомнол: Хотгойд овгийн Бямбаагийн Баярмагнай /МУСТА/
2.Хөгжим: Хиад боржигон овогт Агваанцэрэнгийн Энхтайван
3.Редактор: Бурхан халдуны Урианхан Жүмпрэлийн Саруулбуян /МУСГЗ Доктор, профессор
3.3өвлөх: Хэрсүүд овогт Ойдовийн Сүхбаатар /профессор/ нар багтаж байна.
Соёл урлагийн ажилтны маргааш буюу есдүгээр сарын 10-нд “Чингисийн өргөө” цогцолборт тэмдэглэх аж.Энэхүү өдрийг угтан соёл урлагийн салбарын ажилчдын дунд сагсан бөмбөг, гар бөмбөг, шатрын тэмцээн болж, нийгэм хүмүүнлэгийн арга хэмжээг зохион байгуулагдаж байна.Монгол төрийн түүхийн музей “Дэлхийн зөн” ОУ-ын байгууллагын БЗД-ийн “Гэрэлт өргөө” нэгдүгээр төв дээр зочлон энэхүү байгууллагат хамрагдаж буй 8-16 насны хүүхдүүдэд музейн үзмэрийг цахим хэлбэрээр тайлбарлан тэдний дунд хөгжөөнд тэмцээн уралдаан зохион явуулж багш хүүхдүүдэд бэлэг дурсгалын зүйл гардуулсан ажээ.
Монгол улсын төрийн шагналт, Ардын жүжигчин, Хөдөлмөрийн баатар, Зууны манлай уртын дууч Н.Норовбанзадын мэндэлсний 85 ой энэ онд тохиож байна. Ойн хүрээнд Н.Норовбанзадын агсны нэрэмжит уртын дуучдын олон улсын анхдугаар уралдааныг энэ сарын 8-10-ны хооронд Улаанбаатарт хотноо зохион байгуулж байна.
Энэхүү тэмцээнд 45 хүртэлх насны мэргэжлийн дуучид болон ардын авьяастан, оюутнууд оролцож байгаа юм. Өмнөх жилүүдэд тус уралдаанд 100 гаруй хүн оролцож байсан бол энэ жил 201 уртын дуучин оролцож, цар хүрээгээ тэлсэн байна.
Тухайлбал, ардын авьяастны ангилалд Япон, Солонгос, ОХУ-аас, мэргэжлийн ангилалд БНХАУ-аас дуучид өрсөлдөж байгаагаас хамгийн бага нь Дундговь аймгаас өрсөлдөж буй 8 настай охин, ахмад нь 86 настай дуучин өрсөлдөж байна.
Уралдааныг Соёл урлагийн их сургууль, Норовбанзад сан, Дундговь аймгийн ЗДТГ, Дэрэн сум, Монголын уртын дууны холбоо хамтран БСШУС-ны сайдын ивээл дор зохион байгуулаж байна.
Зууны манлай уртын дуучин Н.Норовбанзад агсны нэрэмжит уртын дуучдын олон улсын анхдугаар уралдааны шүүгчээр Төрийн хошой шагналт, Ардын жүжигчин, профессор Н.Жанцанноров, Өвөрмонголын хөгжмийн зохиолч С.Энхбаяр, урлаг судлаач, доктор Д.Энхцэцэг, уртын дуучин Б.Батмэнд нар ажиллаж байна.