Category: туслах-ангилал

МАН буюу хуучин МАХН завсарлага авах, шинэчлэлийг улдан чангаахдаа алдартай. Энэ тэдний гэм биш зан л даа. Эд нар  хуучин яаж завсарлага авч байсныг эргэн саная. Улсын бага хурлын дэд даргаар Ц.Элбэгдоржийг нэр дэвшүүлэхэд одоогийн энэ МАН Н.Багабандийг сөргүүлж дэвшүүлээд гурван сар ажил хийлгээгүй. Тэрнээс болж хуульд өөрчлөлт оруулж байж бүлэг бүрээс дэд даргатай байхаар заалт оруулсан. Үндсэн хууль баталж байхад мал төрийн хамгаалалтад байна гэдгийг хэлэлцэхэд хэд хоног уяв.   Малыг малчдад, орон сууцыг иргэдэд, иргэн бүр  гадаад паспорттой болох асуудлыг хэлэлцэхэд мөн л  гацааж байв.  
1996-2000 онд АН эрх барьж байхад ер ажил хийлгээгүй. Бараг л санаачилсан хууль болгоныг нь гацаадаг байсан. Эсвэл өөрсдийн саналыг тулгаж барьцаалддаг.  Одоогийн МАН тэр дөрвөн жилд дөрвөн удаа засаг унагаж, улс төр хийхээс өөр ажил хийгээгүй. АН-ынхныг ч ажил хийлгээгүй. УИХ-ын дэд даргад Р.Гончигдоржийг дэвшүүлэхэд мөн л завсарлага авсан. Ерөнхий сайдад Да.Ганболдыг дэвшүүлэхэд долоон удаа буцааж байлаа. Гурав,  дөрвөн сар ажил уяж үүнийх нь үр дүнд төсөв цалингаа тавьж чадахаа байж, орлон гүйцэтгэгчтэй өчнөөн удаж, ард түмэн амаараа шороо үмхэж элгээрээ хэвтсэн. Энэ хэнд ашигтай байв. Зөвхөн энэ намд ашигтай байсан биз. Үүнийг Ц.Элбэгдорж “АН ялсан нэртэй боловч улс төрийн гянданд  өнгөрүүлсэн дөрвөн жил” гэж хэлж байсан. Дөрвөн Засгийн газрын нүүр үзэж, завсарлагыг хүссэн хугацаагаараа авдаг байсан даа. Харин сүүлд энэ утгагүй байдалд бага ч болов хаалт хийх гэж ажлын таван өдөр л завсарлага авч болохоор хуульчилсан.  МАН 1996-2000 онд эхэндээ завсарлага авч ажил хийлгэхгүй байсан бол сүүлдээ АН-ын урвагчид буюу Элсний 13-тай дөрөө харшуулж засаг унагах л тоглолт хийдэг болж билээ. Бусад нь тэдэнд үнэндээ ямар ч хамаагүй байв. Тэр тусмаа улс орон  яах нь ямар ч хамаагүй, зөвхөн улс төр хийх нь чухал байсан юм.  Энэ дөрвөн жилд  АН эрх барьж байгаа нэртэй ямар ч асуудал шийдэж чадахгүй нь. Ер нь бол шийдүүлэхгүй нь л дээ, сөрөг хүчин нь. Тэртээх  дөрвөн жил улс төрийн гянданд байлгаснаас болж  дараагийн сонгуулиар АН цэвэр ялагдал амсч,   Л.Гүндалай л  парламентад намаасаа ганцаар суухдаа  өөрийг нь хэн ч сонсохгүй болохоор цаасан дээр үгээ бичиж, УИХ-ын дэд дарга хойноос нь муур, хулгана болж байж, барьсан цаасыг нь урж хаяж байлаа.  
    АН-ын ялагдал дүүрч. Улс орон элгээрээ мөлхсөн. Энэ үед Н.Энхбаярын хаанчлалын үе эхлэв. Яг энэн шигээ эдийн засгийг эрчимжүүлэх  зуу хоног гэж ярьж байгаад МАН-ынхан гэнэт арав хоног болгож оруулж ирж тулгаад  захалчихлаа. Үүнээс болж төр засгийн үйл ажиллагаа арав хоногийн дараа зогсоно. Энэ МАН-ынхны улс төр.  Хэний ч мэдээжийн юу гэж эдийн засаг арав хоногийн дотор өргөс авахын дайтай сайжрахав. Тиймээс энэ засаг унана.  Эрхбиш орлон гүйцэтгэгчтэй хэсэг хугацааг авах биз. Үүнд МАН баярлана. Ард түмэн хохирно. Ирэх жилийн ес эхэлтэл дахиад засаг байгуулах нүсэр ажил өрнөнө. МАН-ын шаардлага дотор энэ засгийн хийж чадахгүй, боломжгүй  зүйлийг тусгасан байна лээ. Ханшийг  Засгийн газар биш УИХ л Монгол банкныхнаа дуудаад шийдэх асуудал. Удирдлагыг нь эндээс л сонгодог. МАН өнөөдөр УИХ-ын тэн хагасыг шахам бүрдүүлчихээд бурууг засагт өгөөд сууж байгаа нь хачин шүү. МАН-ынхан эдийн засаг муу, улс орон хэцүүдэж,  улс амьтан уурлаж бухимдаж байвал баярлаад байх шинжтэй. Ардчилсан нам, эрх баригчид  л муу гэж хэлбэл тэр улс орон хэцүүдэх ч МАН-д ёстой пад алга. Ингээд засаг унах нь тодорхой болох нь. МАН-ын  шаардлагыг биелүүлэх гэж  ямар ч шидтэй бирд гарч ирээд ч арав хоногт  эдийн засаг сайжрахгүй. Н.Алтанхуяг яаж ч мяндсан ухаан гаргаад хүчрэхгүй. Долларын ханш энэ янзаараа 2000 давахад хөрөнгө оруулалт бүхэлдээ зогсоно. Үүний нэг дохио нь Ашигт малтмалын хуулийг унагасан явдал. Хөрөнгө  оруулагчдын ганц найдвар тавьж байсан, хонгилын үзүүр дэх гэрэл энэ байлаа. Хөрөнгө оруулагчид Монголд дургүйдээ, сонирхохгүй бай­гаадаа нүүр буруулсан юм биш. Монголын засаг төр тогтворгүй, хууль нь хэзээ яаж ч өөрчлөгддөг уч­раас болгоомжилдог, нүүр буруулдаг. Яг энэ болгоомжлолыг улам баталж, хамгийн их сонирхож байгаа хуулийг нь унагаж, төрийг тогтворгүй болгож орхилоо. Хөрөнгө оруулагчид нүүрээ буруулахаар эдийн засаг өөдлөхгүй.
МАН-ынхны ийм улс тө­рийн шантаажаас болж энэ зуны бүх бүтээн байгуулалт зогсоно. Өнөөдрийг хүртэл хийсэн улс төр нь  Засгийн газрыг ажиллуулах боломж олгосонгүй. МАН-ынхан юу­наас болж гэдийж захлав. Гол нь АН МАХН-тай гэрээ байгуулснаас болж дургүйцэв. АН-ын МАХН-тай гэрээ байгуулахад  дургүйцсэн АН-ын зарим хүчнүүд ч үүнд  нэгдээ биз.  Ингээд нөгөө зуу хоногийн мөрөөдөл өнгөрөх шиг болов.
Эх орноо ингэж хорлохоо боливол яасан юм. Ард түмэн  та нарыг мэдэж байгаа шүү дээ, МАН-ынхаан. Эхний удаа Монголыг ядууруулж засаг барьсан. Одоо харин ард түмэн та нарыг уучлах уу. Өнгөрсөн нэгдүгээр сард Төрөөс эрдэс баялгийн салбарт баримтлах бодлого батлах болоход ажлын тав хоног завсарлага авсан. Царцаасан барилгуудад хийсэн аудитын шалгалт хийх үеэр бас л олон хоногийн завсарлага аваад л алга болсон. Ердөө л ажил хийлгэхгүй арга сэдэж, ирэх сонгуульд АН юу ч хийгээгүй гэж хэлээд сууж байх гэж л ингэж байна. Сүүлдээ МАН-ынхан АН-ын гал тогоонд орж, дотоод асуудалд  хутгалдах болов. Өөрсдөө болохоор УИХ-ын гишүүнийг сайдын албатай давхар хашиж болоод байдаг, Ардчилсан нам эрх барихаар болохоо байчихлаа гээд завсарлага авдаг. Х.Тэмүүжин сайдын асуудлыг хэлэлцэхэд ч завсарлага авлаа л гэсэн. Ингэж ажил гацаачихаад дараа нь эрх баригчид юу ч хийгээгүй, бүтээгээгүй гээд л сууна. Түүх  давтагдахаараа эмгэнэл болдог. 1996-2000 давтагдах шинжиндээ орлоо. Яг л тэр түүхийг давтахаар МАН улайрч эхлэв.

Гавьяат тамирчин Д.Мөнхбаярын иргэний харьяаллаа сэргээх хүсэлтийг манай албаныхан хүлээж аваагүй гэх мэдээлэл хэвлэлүүдээр цацагдаж байгаа. Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газраас энэ мэдээлэлд албан ёсны тайлбар гаргажээ. Уг тайлбарт “Монгол Улсын Харьяатын тухай хуулийн дагуу хоёрдмол харьяаллыг хүлээн зөвшөөрдөггүй тул ХБНГУ-ын иргэн Д.Мөнхбаярын иргэний харьяаллыг сэргээн тогтоохоос татгалзсан тухай мэдээлж байна. Д.Мөнхбаяр нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2005 оны 9 дүгээр сарын 05-ны  өдрийн 39 дүгээр зарлигаар Монгол Улсын харьяатаас гарсан. Үүнээс хойш найман жилийн дараа буюу 2013 оны 4 дүгээр сарын 26-ны өдөр Монгол Улсын иргэний харьяаллаа сэргээн тогтоолгох тухай Д.Мөнхбаярын гаргасан хүсэлт, баримт бичгийг манай байгууллага хүлээн авсан байна.

 Хүсэлт, баримт бичгийг нь хянан шалгахад Газрын даргын 2002 оны 94 дүгээр тушаалаар баталсан Монгол Улсын иргэний харьяаллын асуудлыг шийдвэрлэхэд шаардагдах бичиг баримтын жагсаалтын дагуу баримт бичгийг бүрэн бүрдүүлээгүй. Харьяатын тухай хуулийн  4 дүгээр зүйлийн 4.2-т “Гадаад улсын харьяат нь Монгол Улсын харьяат болохыг хүсвэл тухайн улсынхаа харьяатаас гарсан байх шаардлагатай” гэж заасан шалгуур нөхцөл хангагдаагүй байна. Өөрөөр хэлбэл, ХБНГУ-ын харьяатаас гарсаныг нотлох баримт, эрх бүхий байгууллагын тодорхойлолт ирүүлээгүй юм. Монгол Улс иргэний давхар харьяаллыг хуулиар хүлээн зөвшөөрдөггүй тул Д.Мөнхбаярын иргэний харьяаллыг сэргээхээс татгалзаж, түүний баримт бичгийг 2013 оны 7 дугаар сарын 19-ний өдрийн 3/1679 дугаар бүхий албан бичгээр буцаан хүргүүлсэн байна. Д.Мөнхбаяр нь хуульд заасны дагуу татгалзсанаас хойш зургаан сарын дараа Монгол Улсын харьяатаа сэргээн тогтоолгох хүсэлтээ дахин илэрхийлэх боломжтой болно. Мөн ОХУ-ын иргэн Karuev Vladimir /Халимагийн дуучин Цагаанзам, 1957 оны 4 дүгээр сарын 02-ны өдөр төрсөн/ нь тус байгууллагаас иргэний харьяаллын талаар зөвлөгөө авсан  бөгөөд одоогийн байдлаар Монгол Улсын харьяат болох хүсэлт, баримт бичгээ  манай байгууллагад албан ёсоор ирүүлээгүй байгаа болно” гэжээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж БНХАУ-ын дарга Си Зиньпинтэй өнөөдөр (5 дугаар сарын 19) Шанхай хотноо уулзлаа. Албан ёсны уулзалтын дараа хамтдаа өглөөний цай уув.

Уулзалтаар хөрш хоёр орны улстөр, эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, бүс нутгийн хэмжээнд хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх зэрэг асуудлаар өргөн хүрээнд тодорхой асуудлуудыг хөндөн ярилцлаа.

 Мөн энэ онд хоёр улсын хооронд Дипломат харилцаа тогтоосны 65 жилийн ой, Найрсаг хамтын ажиллагааны Гэрээ байгуулсны 20 жилийн ойг тохиолдуулан “Монгол-Хятадын найрсаг солилцооны жил” болгон зарласантай холбогдуулан, түүхэн жилд хоёр орны харилцааг хөгжүүлэх чиглэлд санал солилцлоо.

Уулзалтын үеэр хоёр орны Ерөнхийлөгч, дэд бүтцийн салбарын хамтын ажиллагаа, нүүрс хийжүүлэх төслийн явц, дамжин өнгөрөх тээвэр, далайн боомтын ашиглалтын асуудлаар ярилцав. Хоёр улсын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагаанд тэргүүлэх ач холбогдолтой эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарт хамтын ажиллагаа эрчимжиж байгааг хоёр тал уулзалтынхаа үеэр онцолж байлаа.

 Мөн уулзалтын үеэр Монгол Улсыг APEC-д гишүүнээр элсүүлэх асуудлыг ярьж БНХАУ-ын зүгээс дэмжинэ гэдгээ илэрхийлсэн. Хоёр орны төрийн тэргүүний уулзалтыг 40 минутаар төлөвлөсөн байсан ч хоёр цаг орчим үргэлжилж, олон асуудлаар санал солилцсон нөхөрсөг яриа хэлэлцээр болж өнгөрлөө. Ц.Элбэгдорж БНХАУ-ын дарга Си Зиньпинийг Монгол Улсад айлчлахыг уриад “Таны манай улсад хийх айлчлал хоёр орны харилцаа шинэ шатанд гаргасан айлчлал болно гэдэгт итгэлтэй байна” гэв.

Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж маргааш ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Владимирович Путинтэй уулзана. Тавдугаар сарын 21-нд Азийн хамтын ажиллагаа, итгэлцлийг бэхжүүлэх бага хуралд оролцох юм.

Элсэлтийн чанарыг сайжруулах зорилгоор 2014-2015 оны хичээлийн жилд  өмчийн хэлбэр харгалзахгүй их, дээд сургууль, коллежид оюутан элсүүлэх үндэсний хэмжээний босго /хэмжээст/ оноог тухайн бакалаврын хөтөлбөрт элсэхэд шаардлагатай шалгалт тус бүрт 400  байхаар  Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын тушаал гарчээ.
Энэхүү босго оноог тогтоохдоо өнгөрсөн жилүүдэд их, дээд сургууль, коллежид оюутан элсүүлсэн байдалд Боловсролын үнэлгээний төвөөс хийсэн судалгааг үндэслэсэн байна. Боловсролын үнэлгээний төв нь 2005 оноос хойш улсын хэмжээнд нэгдсэн байдлаар элсэлтийн ерөнхий шалгалтыг зохион байгуулахдаа үнэлгээний олон улсын туршлагыг хэрэгжүүлж, хэмжээст онооны ойлголтыг оруулж ирсэн бөгөөд түүн дээр үндэслэн элсэгчдийн шалгалтын онооны жагсаалтыг гаргажээ. Босго онооны 50 хувьтай тэнцэх гүйцэтгэл нь 450 оноотой тэнцэж байгаа боловч энэ хичээлийн жилийн хувьд босго онооны хэмжээг тогтоохдоо өнгөрсөн оны элсэлтийн судалгааг үндэслэн 85 хувь нь  элсэх боломжтой  байхаар тооцож 400 гэсэн босго тоог гаргасан байна. Тодруулбал элсэгч та хийх ёстой ажлынхаа 50 хувийг хийсэн байхад л 400 оноо авч их, дээд сургууль, коллежид элсэх эрхээ олж авлаа гэсэн үг.
Өнөөдрийн практикаас харахад сургуулиуд хэдийгээр элсэлтийн журамдаа босго оноо тавьдагч түүнийгээ мөрддөггүй, чөлөөтэй элсүүлсээр ирсэн. Энэ нь чанаргүй элсэгчдийн тоог жилээс жилд нэмэгдүүлж эргээд нийгэмд дипломтой ажилгүйчүүдийн эгнээг нэмэгдүүлэх сөрөг тал үүсгээд байгаа юм. Тиймээс чанартай мэргэжилтэн бэлтгэх нэг чухал эх сурвалж нь элсэгчдийн чанар сайн байх явдал юм.  Ийм нөхцөл байдлыг тооцож үндэсний хэмжээнд босго оноо тавьж, мөрдүүлэх  нь зүйтэй гэж  БШУЯ-наас үзжээ.
Босго оноог жил бүр шинэчлэн тогтоож болох бөгөөд өмнөх жилийн шалгалтын  материалыг харьцуулан  судалж, онооны хэмжээг өөрчлөх замаар уян хатан зохицуулалт хийх боломжтой гэдгийг албаны хүмүүс хэлж байна.

Социализмын үед тусгай сургуулийн “согог зүйч” мэргэжлийн 120-иод багшийг гадаадад бэлтгэсэн түүхтэй. Өдгөө эдгээр багш нарын дийлэнхи нь 50-аас дээш насныхан юм. Харин МУБИС-д тусгай хэрэгцээт боловсролын бакалаврын нэг жилийн хөрвөх ангийг 50 оюутан төгсч байна.  МУБИС-ийнхан мэргэжлийн чадварлаг багш нартай  баг бүрдүүлж,  олон улсын жишигт нийцсэн сургалтын хөтөлбөр боловсруулсан аж. БШУЯ-ны  дэмжлэгээр 2014-2015 оны хичээлийн жилээс эхлэн одоогийн нэг жилийн хөрвөх сургалтын ангийг өргөжүүлэн, Тусгай хэрэгцээт боловсролын багш мэргэжлээр аймаг орон нутгаас элсэлт авч, дөрвөн жил суралцуулж, бакалаврын зэрэгтэй төгсгөх зорилт тавьсан аж.  Эхний нэг жилийн ангийн оюутанууд нь ихэвчлэн тусгай сургуулиудад ажилладаг, ажлын туршлагатай багш нар юм. Төгсөгчдийн нэг Дауны холбооны гүйцэтгэх захирал Г.Ариун байлаа.  Түүнээс энэ ангийг сонгосон зорилго болон Монгол дахь дауны өвчтэй хүүхдүүдийн суралцах нөхцлийн талаар тодруулав.
– 1993 оноос өмнө хуучин ЗХУ, Зүүн Европын  орнуудад согог зүйч бэлтгэж байжээ. Харин зах зээлд шилжсэнээс хойш  бэлтгэсэн анхны тусгай хэрэгцээт боловсролын багш нар нь бид.  2008 онд Дауны холбоо байгуулагдсан, зургаан жил ТББ-д ажилласан. Дауны хам шинжтэй, оюуны бэрхшээлтэй хүүхдүүдтэй ажиллах арга зүйг судлахаар ирсэн юм. Дауны хам шинжтэй хүүхдүүд сурч чадахгүй, эцэг эхийн бүрэн асрамжид байдаг, бусадтай харьцаж чадахгүй гэсэн ойлголт байдаг. Бусад оронд ийм өвчтэй хүүхдүүд энгийн хүүхэдтэй адил цэцэрлэгт хүмүүжиж, сургууль, коллежид сурах боломж бүрдүүлж өгдөг. Гэтэл манай нөхцөлд ийм бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг зөвхөн тусгай сургуулиар хязгаарладаг. Орон нутагт сурах боломж огт байхгүй. 0-6 настай хүүхдүүд цэцэрлэгт хамрагдаж байна.  Энгийн хүүхдүүдтэй ижил орчинд өсгөх хандлага руу явах хэрэгтэй. Хүүхэд бүрийн чадвар өөр.  Тухайн хүүхдэд тохирсон хэмжээнд нь сургах арга зүй бий болгох учиртай. Манай төрийн бус байгууллага анхдагч оюуны бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд зориулсан  Хүүхэд хөгжлийн төв  байгуулж байна. Олон улсын төсөл, хөтөлбөрүүдэд хандаж, энэ төвийг байгуулсан.  Эхлүүлж байтал улс нь хараад дэмжих байлгүй дээ гэж боддог гэж тэр ярив. Дауны холбоонд бүртгэлтэй 190 хүн бий.  Эдний 80 хувь нь 0-16 насныхан  аж. Дауны өвчнийг хүүхэд төрсөн цагаас нь туршлагатай эмч нар оношлох боломжтой байдаг гэнэ. 

Тусгай боловсролын багш Д.Баяртай ярилцлаа.  Тэрбээр 1981 онд ЗХУ-д согог зүйч мэргэжил эзэмшжээ. Одоо бол  нийгэм хүмүүнлэг байх учиртай гэсэн үүднээс согог гэдэг үгнээс  татгалзаж байгаа гэнэ. Согог гэдэг нь анагаах ухааны  хэллэг гэсэн шүү.  Тэрбээр Багшийн дээд сургууль төгсөөд 29 дүгээр тусгай сургуульд  сул сонсголтой хүүхдийн багшаар очиж байжээ.  Тэр үед сонсголын болон харааны бэрхшээлтэй хүүхдүүд хамт хичээллэдэг байж. Ахмад багш нарын туршлагаас суралцах замаар ажиллаж байжээ.  Хоёр жилийн дараа нам засгийн бодлогоор  сургуулиасаа гурвуулаа  Эрхүүгийн  Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн багш бэлтгэх  сургуульд суралцсан аж.  “Бидний үеийнхэн тэтгэвэрт гарч байна. Төрөөс энэ байдлыг харгалзаж ийм анги нээсэн. Сургалтанд хамрагдсан хүмүүс тусгай сургуульд хоёроос дээш жил ажилласан, ажлын туршлагатай, хүмүүнлэг үйлстэй багш нар. Бид Монголдоо анх удаа үндэсний боловсон хүчнээ бэлтгэж байна” гэж Д.Баяр багш ярилаа. Хөгжилтэй орнуудад  зөвхөн эмнэлэгт төдийгүй хот дүүргүүдэд эцэг эхэд зөвлөх  хэл заслын төвүүд  ажилладаг гэнэ.  “Эцэг эх, ард иргэдэд үйлчилгээ үзүүлэх лаборатори төв байгуулахаар  шавь нартайгаа ярьж байгаа. Эхний ээлжинд зөвлөгөө өгөх сайт нээхээр төлөвлөж байна. Дээхнэ үед хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдээ нууж дардаг байсан. Одоо бол ийм хүмүүст тусгай үйлчилгээ үзүүлэх хэрэгтэй гэсэн нийгмийн зөв соёл төлөвшиж байна” гэж Д.Баяр багш хэлсэн юм.     
 Хүүхэд хэл ярианы хоцрогдолтой эсэхийг хэрхэн таних талаар багшаас лавлав.  Анх эхлээд шулганаж хэлд орж байгаа үеэс нь ээж, аав нь бусадтай харьцуулж үзэх хэрэгтэй. Авиаг зөв дуудаж байгаа эсэхийг, авиа сольж байгаа эсэхийг анзаарах хэрэгтэй юм байна. Хүүхдийн ярьж байгаа  зүйлийн  утга санаа ойлгогдож байгаа эсэхийг анзаар.  Утга төгс өгүүлбэр хэлж, авиагаа зөв дуудаж байвал санаа зовох хэрэггүй.  Авиагаа алдаатай хэлж,  яриа нь ойлгогдохгүй бол мэргэжлийн хүнд хандаарай.  Хүүхдийн хэл ярианд орчин их үүрэгтэй.  Хэл ярианы хоцрогдол нь  анатоми физилогийн бүрэн бүтэн байдал, төв мэдрэлийн системээс хамаардаг.  Хэл ярианы түр согогтой эсвэл хөгжлийн бэрхшээл нь тогтонги эсэхийг судалж байж л тогтооно гэв. 

МУБИС-ийн хичээлийн танхимд нэг жил амжилттай суралцан дадлага хийсэн тайлан, бүтээлээрээ оюутнууд үзэсгэлэн гаргасан байлаа.

Б.Янжмаа

Донецкийн бүгд найрамдах улс байгуулсан тухай мэдэгдсэнээс хойш Украины зүүн нутагт байдал улам хүндэрсэн билээ. Сүүүлийн өдрүүдэд тусгаар улс болохыг дэмжигчид болон Украины цэргүүд хооронд зэвсэгт мөргөлдөөн гарснаас олон хүн амь үрэгдсэн юм. Славянск, Краматорск, Донецкийн хойд нутагт зэвсэгт мөргөлдөөн гарсаар байгаа тухай мэдээллээ. Өчигдөр шөнөөс Украины талын цэргүүд довтолгооноо улам эрчимжүүлсэн тухай Донецкийн бүгд найрамдах улсын төлөөлөгч М.Руденко мэдэгдсэн байна. Гэвч чухам хичнээн хүн нас барсан тухай мэдэгдсэнгүй. 

Энэ нийгэм чинь ямар аюултай харгис догшин болоод байна даа. Баячуудыг шоронд хийж шонд дүүжил гэж өдөр болгон  хоороор бархиралдана. “Төрөөс төрсөн тэрбумтнуудыг алаад өг” гэж улстөрчид нь хийрхэнэ. Гаалийн байцаагчид баригдлаа. Батлан хамгаалахын авлигач нар хоригдлоо ура, ура гэж баясацгаана. Иргэний нисэхийн авли¬гач нар цөөхөн жилээр шийтгэгдлээ, тэднийг буудах байсан гэж хийрхэцгээнэ. Юм л бол ядуугаараа гайхуулцгааж хөрөнгөтэй, хөрөнгө оло­хын төлөө явсан бүгдийг үзэн ядна. Саяхан Газрын тос­ны дарга  байсан нэгэн боловсролтой залуу авлигын хэрэгт шал­гагдаж байгаад  шоронд үхэхэд олон хүн баярлаж байх юм. Шоронгоор дүүрээгүй, мөрдүүлж, мөшгүүлээгүй, дарамтлуулаагүй бизнес¬мэнүүд Монголд цөөхөн. Буяндорж, Анандбазар гээд гайгүй бизнесмэнүүд эрхбиш олны танил дуу­чин гэр бүлтэй тулдаа  баригдлаа, тавигдлаа гэж  мэдээлэгдэж шоронд орсон гарсныг нь нийгэм нэг юм мэдэж байна. Зах зээлийн нийгэмд иргэн болгон адилхан эрхтэй гэх боловч хамгийн их үнэ цэнэтэй, хайрлаж явах ёстой хүмүүс бол бизнесмэнүүд байдаг юм. Хуулинд бичиж болдоггүй л болохоос бизнесмэнүүд капиталист ертөнцөд илүү эрх, илүү хүндлэл эдэлж явдаг юм.   Хамгийн аюултай нь зарим томоохон бизнес¬мэнүүдийг  ямар ч чимээ гаргалгүй, мэдэгдэхгүй баривчилж, хилс хэрэг тулгаад тасалдаг болжээ.

“Аэро Монголиа” ком­панийн захирал Баатарсүрэнг гэнэт чимээгүй баривчлан хилс хэрэг тулгаад шүүсэн болж долоон жилээр тасалсан дуулдана. Баатарсүрэн бол нисэ¬хийн анхны томоохон бизнесмэн. Анхны хувийн онгоцнуудыг оруулж ирж энэ салбарт том гавьяа байгуулсан нэгэн. Өндөр боловсролтой ямар ч эрүүгийн хэрэг хийхээргүй хүмүүжилтэй. Өмгөөлөгчид нь  Баатар­сүрэн ямар ч эрүүгийн хэрэг хийгээгүй  гэж ярьж байна. Тэгсэн чинь гэнэтхэн нэг өдөр хэн нэгний захиалгаар юм шиг баривчлаад л эрүү үүсгээд шүүсэн болоод тасалчихсан гэнэ. Тулгасан ял нь  бол тун хөгийн. Баатарсүрэн өөрийнхөө бий болгосон компанийг хүнд заржээ. Нөгөө авсан хүн нь “хүнд гар” таарч мөнгийг нь өгөлгүй луйвардаад өчнөөн жил болжээ. Баатарсүрэн өөрийнхөө алдсан компанийнхаа мөнгийг олж авах гэж шүү¬хэд өгсөн. Шүүхийн шийдвэрүүд Баатарсүрэнгийн талд гарч Баатарсүрэн шүүхийн шийдвэрийн дагуу мөнгөө аваад байж. Гэтэл нэг шүүгч дуудаад өөрийнхөө компанийг зарсны төлөө өөрийг нь долоон жилээр ялласан  гэнэ шүү. Коммунист дэглэмд бол за чи тэрийг бариад шоронд  хийчих. Хүнийг нь бариад шоронд хийсэн бол зүйл анги нь олдоно гэдэг байсан юм. Баатарсүрэнгийн хэрэг гэмт хэрэг мөн юм бол хоёр хүний хооронд наймаа хийсэн маргаан болохоор эрүүгийн хэрэг биш иргэний хэрэг баймаар юм гэж учир мэдэх томоохон хуульчид ярьж байна. “Жаст”-ын Батхүүгийн талаар би түрүү бичиж байсан. Баатарсүрэн, Батхүү  болон шоронд байгаа олон бизнесмэнүүдийн  бие нь тааруу дуулдах юм. Төрд ажилласан бүхнийг авлигачаар нь дуудаж төрөөс төрсөн тэрбумтнууд гэж зэрэг зэрэг хараах боллоо. Их хурлын гишүүд нь бие биенээ доромжлон загнаж чи хөрөнгөтэй, би ядуу гэж гайхуулцгаана. 

Бүх хэвлэл мэдээл­лүүд хөрөнгөтэй хүмүүс рүүгээ дайрч дором­жил­дог нь жирийн үзэгдэл болжээ. Дэлхийн ямар ч улс оронд хамгийн том худалдан авагч нь төр байдаг. Төрд ажиллаж мэдээлэлд хамгийн ойр байсан нь хамгийн том наймаа хийдэг нь ертөнцийн жишиг. Төр худалдан авагч болж хөрөн­гө оруулаад л байвал төрөөс тэр­бумтнууд төрөхгүй яах юм. Энэ жишгээс ямар ч улс орон тойрч чадаагүй. Төр гэдэг худалдан авагчийн тэр их мөнгөнөөс  баяждаг хүмүүсийг  зах зээлд шилжээд 20 жил болж байгаа манайх шиг улс орон байтугай, 200 жил болсон ардчилсан улс орон ч одоо хүртэл хорьж чадаагүй байгаа юм шүү. Ийм л учраас сонгууль  болж төрийн мөнгийг захиран зарцуулах эрхийн төлөө улайран тэмцэхийг сонгууль гэдэг юм. Арай увайгүй идсэн уусан улс төрийн хүчин нь халагдаж дараагийнх нь гардаг. Адилхан л хусаад гарвал дахиад л хусагдана. Арай багахан хамжааргатай эргэж уулзах нүүртэй идэж уусан нь сонгогддог юм. Тэрнээс төрийн худалдан авах тэр их мөнгөнөөс халбагадахыг хүсэхгүй хүн бараг төрөөгүй байх. Хэвлэл мэдээлэл бол мөн л бизнес байдаг. Хэвлэл мэдээллийнхэн маань бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлээд худалдан авагч иргэдэд зардаг. Бас хэвлэл мэдээллийнхэн бүтээгдэхүүнээ үйлдвэр­лээд төр гэдэг худалдан авагчид зарж амьдарна. Ямар ч улс орон аль ч Засгийн газар өөрийнхөө үйл ажиллагааг дотоод¬доо төдийгүй гадаадад сурталчилдаг. Засгийн газар танин мэдэхүйн, боловсролын, хуу­лийн, байгаль хамгаал­лын, соёлын асар их бүтээг­дэхүүн хувийн мэдээллийн байгууллагаас худалдан авдаг. Хэвлэлийн биз­нес ингэж оршин тогт¬но¬дог. Гэтэл сая бид­нийхээ үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг төр маань мөнгөөр  худалдаж авахгүй гээд тэнэг шийд гаргачихлаа. Монгол төр аюулгүй байдлынхаа тухай, Засгийн  газар нь юу хийснээ, бас юу хийхээ мөнгө зарж сурталчлуулахгүй юм гэнээ. Бүүр хэвлэл мэдээллүүдийг ад үзэн эздийнх нь өмчид, үзэл бодолд нь халдан  редакцийг нь хэн нэгэн нь мэдэх хууль хийнэ гээд байгаа. Хэвлэлийн биднийг хорлож хаалтын гэрээ гэдэг юмыг нь хааж байгаа нь тэр гэнэ. Засгийн газар сурталчлах гэрээ хийнэ үү гэхээс хаах гэрээ гэж хийдэггүй юмаа. Хаалтын гэрээ гэж байдаг бол хулгай хийсэн хүн л намайг битгий хэлээрэй гэж хаалтын гэрээ хийх байх. Бид хэн нэгэн нь баян чинээлэг амьдрах, тэр баяжсан нэг хэсэг нь бусдаа хооллож ундалж, тэжээж явах капиталист нийгмийг сонгосон юм. Капиталистуудаа баривч¬лан хилс хэрэг тулгаж шорон гянданд хийж,  хөрөнгөтэй хүнийг үзэж чаддаггүй, нүд нь хорсож  өсөрхөж явдаг нэг л хачин нийгэм бий болоод байна. Юун гадаа­дын бизнесмэнүүд орж ирэх дотооодын хэдхэн бизнес¬мэнүүд нь гараад явчихна даа. Мөнгөтэй,  ухаантай хүн заавал Монголд бизнес хийнэ гэж шоронд орон орон зүтгээд байх уу. Тэд гадаадад гараад явчихвал бид л баларна. Манай бизнесмэнүүд эх оронч юм даа.