Тулгар төрийн 2223, Их Монгол Улсын 808, Ардын хувьсгалын 93 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын нэгдсэн хөтөлбөр батлагдан гарсан бөгөөд наадам долдугаар сарын 7-нд Урианхай сурын харваагаар эхэлэх юм байна. Үндэсний их баяр наадмын нээлтийн ажиллагаа долдугаар сарын 11-ний 11:00 цагаас эхлэх юм. Наадмын нээлт үзэх тасалбарыг энэ сарын 6-наас Соёлын төв өргөө, Бөхийн өргөөний кассуудаар худалдаалж эхлэх гэнэ. Тасалбарын үнэ Төв цэнгэлдэхийн суудал, байршлаас хамаарч 16000, 20000, 24000 төгрөг байх аж.
Category: туслах-ангилал
Саяхан “Өдрийн сонин” дээр сэтгүүлч Э.Энэрэл “Хүүхдийн баяраар дотуур байр гэх шоронг халъя” хэмээн бичсэн. Тэрхүү нийтлэлд “Социализм байгуулж байна гэж хийрхэж эхэлснээс хойш бараг 90 жил дотуур байр нэртэй боловсон шоронтой байсаар ирлээ, бид. Харин энэ хугацаанд ямар иргэдтэй болов. Бусдыг дээрэлхдэг, бусдаас өрсөж хүртэх гэж булаалдсан атгаг санаа бүр багаас суух болсон. Бас хүнийг хайрладаггүй, хүйтэн хөндий, нэгэндээ талархаж баярлахаасаа атаархаж хонзогнох нь илүүтэй улс болж хувирлаа” гэж өгүүлсэн нь бий.
Миний бие хэдийгээр дотуур байрны бүтээгдэхүүн ч гэлээ, малчин ардын хүүхдүүдийн адил тэр л жишгээр явж сургууль соёл дүүргэсэн ч энэхүү уриалгыг зөв гэж бодож байна. Бүр чин сэтгэлээс дэмжиж буйгаа ч илэрхийлье.
Дотуур байранд хашигд¬чихаад ямар зовлон тамлалыг эдэлж, ижий аавынхаа хайр энхрийлэлд умбаж л байх бага балчир насандаа яаж их шаналж, бусдын хараанд байж, өлсөж цангаж явснаа мартаагүй. Тийм зүйл огтоос мартагддаггүй юм билээ.
Одоо эргээд бодох нь, аавынхаа дүнсэн тамхи сонинд ороочихоод утаа суунаглуулж суудаг дүр төрхийг, эмнэг хангалыг чихдэж номхруулдаг ч үр наддаа элгэмсэг зөөлөн хандаж, сахалтай хошуугаараа энхрийлэн үнсдэгийг нь ямар их үгүйлэн санадаг байж вэ. Мөн ижийнхээ сааль сүү дарайтал шингэсэн дээлийнх нь энгэрт эрхэлж өссөнөө мөрөөдөн санаж, ор дэрээ нэвтэртэл уйлан, нус нулимстайгаа холилдон бэтгэрч байснаа мартаагүй байна. Эгэл малч¬ны хүүхэд бид ижий ааваасаа хол, ингэж бэтгэрч байх заяатай юм байна гэж боддог байж билээ.
Гэвч өнөөдөр XXI зуун. Дэлхий нийтээр шинэ соёл иргэншил түгэн тархаж, хүн төрөлхтөн хөгжил цэцэглэлтийнхээ эрин үедээ нэгэнт иржээ. Дэлхийн улс орнууд хүний эрх, эрх чөлөөг дээд зэргээр сахин хамгаалж, хүнээ хайрласан, иргэнээ дээдэлсэн, ирээдүй хойч үеийнхээ сайн сайхны төлөө бүтээн байгуулсан хүн ёсны эрин зуунд бид аж төрж байна. Гэтэл аль хорьдугаар зууны эхэн хагасын социализмын хатуу чанд бодлого Монголд мөрдөгдсөн хэвээр байж, энэхүү өгөршсөн, шоронжсон тогтолцоо улс орны хамгийн үнэт капитал ирээдүй хойч үеийн минь хувь заяагаар тоглож байна. Үүнийг анхаарч буй яам, тамгын газар засаг төр гэж алга.
Дотуур байр хэмээх энэ шорон малаас нь хүнийг хөндийрүүлэхгүй гэсэн со¬циализмын харалган бодлого дээр байгуулагдсаныг бид мэднэ. Нэгдэл нийгмийн мал хуйтай айлуудыг хүүхдээ сургууль соёлд сургана гээд малаасаа хөндийрчих вий, ноос ноолуур, дэл сүүл, айраг сүүний төлөвлөгөө тасарчих вий гэсэндээ сум суурин бүхэнд дотуур байр барьж, амьтны алаг үрсийг өнчин хурганаас ч дорд үзэж өнөөх шорондоо хашсан байдаг. Монголд өнөөдөр дунд сургуулийн 512 дотуур байр байна, түүнд жилд дунджаар 38 мянган хүүхэд ордог гэсэн судалгаа байдаг. Хуучин нийгмийн үлдэгдэл дотуур байр өдгөө цагт үнэндээ хоцрогджээ. Монголчууд бид чинь хүний эрх, эрх чөлөөг дээдэлсэн ардчилсан төрт улс орон биз дээ. Гэтэл амьтны үрсийг хар нялхаар нь бараг ижийнх нь мээмнээс салган авчирч, хорьж цагдаж байгаа нь хүнээ дээдэлсэн нийгэм мөн үү. Соёлт улс орнуудын шорон ч манай дотуур байрнаас дээр байгаа. Байрны ахуй амьдралыг бид сайн мэднэ. Өнөөдөр гэр бүлийн хүмүүжил, суурь боловсрол гээд ярьж байна. Ялангуяа Боловсролын яамныхан их ярих юм. Хар нялхаараа ижий ааваасаа хаягдсан хүүхдүүдэд гэр бүлийн боловсрол гэсэн ойлголт яаж байх билээ. Харин ч бусдад өширхсөн, хэн нэгнээ хайрлахаа байчихсан, хүнийг дээдлэх, хүндэтгэх гэдгийг мэдэхгүй аавын цээжүүд пэд пэд хийцгээж л байдаг шүү дээ.
Яриа хөөрөө нь тийм нэг хахир хүйтэн болчихдог. Арга ч үгүй юм даа. Тэднийг удирдаж цаг ямагт дэргэд нь гозойж байдаг байрны багш гэж ямар ч боловсрол мэдлэггүй, харилцааны соёлгүй, бүдүүлэг нэгнийг сургуулийн захиргаа танил талаараа тавьчихдаг. Тэд амьтны нялх үрстэй “ална шудна” гэсэн хандлагаар л харилцдаг нь нууц биш. Хүүхэд л болсон хойно залхуурах, өлсөж цангахын эрхэнд гэрээ санах гээд түмэн асуудал гаргана. Тэр бүгдэд байрны багш хуйгаар нь загнаж занд-раад яс янгинам хахир өвлийн хүйтэнд түлээ түлш бэлдүүлэх, голын жавар сөргүүлэн алхуулж мөс үүрүүлэх, худгаас ус зөөлгөх гээд хүнд хүчир ажил хийлгэнэ. Гадуур тэнэсэн нэгнийг нь орой хатуу арга хэмжээ авч яг л шоронгийн дэглэм шиг үзэж тарна. Ийм л нөхцөлд ижий аавынхаа хайрыг мэдрэхгүйгээр хүүхдүүд өсдөг. Дээр нь дэмий тэнэнэ, гу¬дамж метрлэнэ гэх ажил өөрийн эрхгүй бий болдог нь хорлонтой. Хоолондоо цадаагүй хүүхдүүд ах дүү амраг саднаа царайчлах нь дамжиггүй. Өнөө хэд байр¬ны хүүхэд гэхээр л бараг шоронгийн хоригдол шиг хү¬лээн авч, суганых нь булчирхайг цочтол мод хөрөөдүүлж, гэрийнхээ бүх л сав суулганд ус дүүргүүлж авсны дараа таван боорцог хармаалуулаад явуулна. Боорцогны бараа харсан хүүхдүүд шууд байрандаа очихгүй. Ахлах ангийнхан ганцхан нэгжлэг хийгээд дээрэмдэнэ, өгөхгүй бол зодож жанчина. Олон жил байраар явчихсан хүүхэд ямар чиг үед сууж сураагүй, гэрт тогтохыг мэддэггүй. Зундаа гэртээ очихдоо болж л өгвөл айл амьтны тогоо өнгийчихсөн томчуудын хэрэгтэй хэрэгүй ярианд дурлачихсан явж байдаг.
Бага балчрын энэ зан, өнөө “суурь боловсрол” нь тэднийг амьдралд хайш яйш болгож, нийгмийн нэг л базаахгүй давхаргын хүмүүс болгох нь бий.
Тэгэхээр Монголын төр одоо Хүүхдийн төлөө хууль баталмаар байна. Тэрхүү хуульд монгол хүүхдүүдийг 14 нас хүртэл гэр бүлийнхээ халуун дулаан орчинд, ижий аавынхаа дэргэд сурч боловсрох ёстой гэсэн заалтыг оруулах нь зүйтэй. Ирээдүй хойч үеэ, залгамж халаагаа бид хуулиар л баталгаажуулах нь чухал. Гэвч яриад ямар чиг нэмэргүй. Гадны бүхий л улс орнууд хүүхдийг 11 нас хүртэл ганцаар явахыг хориглодог. Ер нь эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ төлөө маш их үүрэг хариуцлага үүрч, алдаа гаргасан нэг нь эрх чөлөөгөө ч хасуулдаг хууль дүрэмтэй. Гэвч Монгол Улсад хүүхдийнхээ өмнөөс хариуцлага үүрнэ гэсэн ойлголт бараг байхгүй дээ. Тиймдээ л монгол хүүхдүүд бага балчраасаа хэрэг түвэгт орооцолдож, элдэв самуун үйлдэлд донтож, бусдын золиос болж цэцэг цэрвүү шиг насандаа амиа алдаж байна. Нэг л их хараа хяналтгүй хүүхдүүд. Ер нь хүүхэд хараа хяналтгүй байна гэдэг аймаар. Тэд нийлж дарвихаараа юу болдог билээ. Эхлээд тамхи татаж сурна. Дараа нь пиво ууж сурна, үндсэндээ согтууруулах, мансууруулах зүйлд татагдаж эхэлнэ. Тэгээд жаахан томрохоороо сексийн харилцаанд орж эхэлдэг. Бидний хойч үе иймэрхүү л маягтай амьдарч ирж байна. Хүүхдүүд багаасаа жирэмсэн боллоо, дунд сургуулийн төгсөлтийн хонхны баяр дээр форм паарчигтай охид цүдийсэн гэдэстэй зогсож ижий аавынхаа нүүрийг олны өмнө түлдэг тохиолдол цөөнгүй. Өнөө л дотуур байрны амьдрал, хууль дүрэм шүү дээ. Охидын байрны гадаа сумын төвийн архайсан залуус архи үнэртүүлээд орой үдэш зогсож байдгийг мэднэ дээ, бид.
Ингээд бичихээр “Болоод ирсэн юм аа, хүү минь” гэж хүн бүхэн дайрдаг. Тэгвэл Монголд болчихсон нь хаана байгаа юм бэ. Манай улс дэлхийн 200-гаад орноос ядуу буурай, бүдүүлэг хоцрогдсон байдлаараа 180-д орж байна. Болчихсон нь тэгээд энэ үү. Огт болохгүй байгаагийн хамгийн гол үзүүлэлт энэ мөн биз дээ.
Олон улсад нэр хүнд бүхий “Economist intelligence Unit” компани хүн амьдрахад хамгийн тааламжтай дэлхийн хотуудын судалгааг саяхан нийтэлжээ. Амьдралын хэв маяг, боловсрол, аюулгүй байдал, эрүүл мэнд, нийгмийн хамгаалал гэх үзүүлэлтээр 140 орныг нэрлэж, бусдыг нь хүн амьдрах эцэсгүй гэж үзсэн байдаг. Манай улс хүн амьдрах эцэсгүйд нь багтжээ. “Хүн сурч боловсрох, хөдөлмөрлөх улс орнуудын жагсаалт”-ын мөн л сүүл хэсэгт бичигдсэн байна. Өнөөдөр Монголд Нобелийн шагналтан байна уу, байхгүй. Цаашдаа гарах болов уу, мэдэхгүй. Ойрын 100 жилдээ лав гарахгүй байх. Гэвч Азийн ихэнх орноос Нобелийн шагналтнуудад төрчихөж. Мөн дэлхийд гайхуулсан нэг брэнд, Монголын гэх тодотголтой бараа бүтээгдэхүүн байна уу. Нэр цууд гарсан ганц хүн байна уу. Сумогийн хэдийг хэлдэггүй юм бол алга. Тэгэхэд уулын там болсон Түвдэд Далай лам байж л байна. Соёлт хүн төрөлхтнөөс ийнхүү хоцрогдож ядуу буурай, бүдүүлэг дорой байгаагийн үндэс суурь нь боловсрол юм. Өнөө манайхны амаа цангатал яриад байгаа гэр бүлийн хүмүүжил, суурь боловсрол мэдлэг гэдэг чинь. Дотуур байранд хоригдож өлсөж, цангаж, ижий ааваа санаж хоол унд, хувцас хунараас өөр зүйл бодох сөхөөгүй жил саруудыг туулж ирсэн Монголын хойч үе яаж боловсорч, дэлхийд гайхагдах билээ. Тэгэхээр Монголын төр засаг, Их хурал даруйхан Хүүхдийн төлөө хууль гаргаж дотуур байр хэмээх шоронг устгах хэрэгтэй. Хурга зутарчихна гэх өрөвдмөөр сэтгэлгээгээр малчдыг малынх нь дэргэд хатааж, малчин түмний мянга мянга үрсийг бэтгэрүүлэх учиргүй ээ.
Н.ГАНТУЛГА
“Өдрийн сонин”-ны мягмар гаригийн дугаар уншигчдын гарт хүрлээ. Энэ дугаарын эхний нүүрээс “Бяр тэнхээ нь жигдэрсэн бөхчүүд сэтгэлзүйн бэлтгэлдээ орлоо” сурвалжлага хүрч байна. Булган, Төв, Завхан, Ховд аймгийн бөхийн галаас бэлдсэн энэхүү сурвалжлага наадмын өмнөх өдрүүдийн өнгийг тодорхойлно. Хэн гэдэг улсын цолтон хаана, хэдэн шинэ цолтон төрүүлэхээр бэлтгэлээ базааж буйг эндээс уншаарай. Тэрчлэн “Ерөнхийлөгч давхар дээлийн тухай хуулийн төслөө намар дахин өргөн барина” сэдэвт нийтлэлийг эхний нүүрээсээ толилуулж байна. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж УИХ-д суудалтай намуудын төлөөлөл болон сэтгүүлчидтэй уулзаж бүрэн эрхийнхээ хүрээнд санаачлаад буй хуулийн төслүүдийнхээ талаар ярилцсан юм. Энэ үеэр “Давхар дээл”-ийн гэгдэх, Шилэн дансны тухай гээд олон хуулийн төслийг хэлэлцжээ.
Харин улс төрийн мэдээллийн буланд Хууль зүйн байнгын хорооны даргад нэр дэвшсэн ч тодорхой шалтгаанаар томилогдож чадахгүй байгаа УИХ-ын гишүүн Д.Ганбатын ярилцлага нийтлэгдэв. Тэрээр сэдвийн хүрээнд өөрийнхөө байр суурийг илэрхийллээ. Тэрчлэн Н.Батбаяр сайд “Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх” гэрээнд гарын үсэг юм. Уг мэдээллийг болон түүнийг огцруулах асуудлын талаар өөрөөс нь байр суурийг нь авсныг нийтэлжээ.
“Өдрийн сонин”-ны нийтлэлийн бодлогын өнгийг тодорхойлдог гуравдугаар нүүрт нийтлэлч П.Хашчулуун “Долдугаар сарын 1-нийг хар дурсамж гэхээсээ эвлэрэл, ойлголцлын өдөр байлгая” нийтлэлээ хүргэлээ. Улс төрийн сөрөг уур амьсгалаас үүдэн таван хүний халуун амийг авч одсон тэр хар өдрөөс хойш зургаан жил болжээ. Тэрээр энэхүү өдрийг тохиолдуулан уг нийтлэлээрээ долдугаар сарын 1-нд монголчууд эвлэрч, ойлголцолд хүрч чадаагүйгээс уг хэрэг үүдсэнийг дахин сануулж байна. Энэ дугаарт бас нэгэн сонирхолтой ярилцлага нийтлэгдэж байгаа нь “Орт-ийн Жди меня нэвтрүүлэг 29 жилийн дараа Монгол хүүхдүүдийг ээжтэй нь уулзуулжээ” гэсэн гарчигтай. Энэ ярилцлагад 29 жилийн тэртээд болсон үйл явдал эхнээсээ багтсан. Тодорхойлбол, тэртээ онд Монголд амьдарч, Монгол залуутай нэгэн бүл болж байсан Украйн эмэгтэй нутаг буцсан байгаа юм. Тухайн үеийн нөхцөл байдлаас үүдэн тэр бүсгүй нэг охиноо тэврэн хоёр хүүхдээ эцэгт нь үлдээгээд харьж одсон. Хагацлын тэр өдрөөс хойш 29 жилийн дараа тэд уулзсан гунигт бас баярт явдлын тухай хүүрнэл ярилцлагыг уншихад таны сэтгэлд бас нэгэн зүйл хургах бизээ.
Бас ГЕГ-ын дарга О.Ганбатын “шинэчлэл” гэх шоуны үнэн нүүр царай “эх сурвалжийн мөрөөр үнэнийг хайсан” тэмдэглэлийн гуравдугаар цуврал багтаж байна. Өмнөх нийтлэлүүдийн үргэлжлэлийг эндээс олж уншаарай.
Ихэнх нутгаар үүлшинэ. Баруун болон төвийн аймгуудын ихэнх, зүүн аймгуудын зарим нутаг болон говийн нутгийн баруун хэсгээр бороо орно. Дуу цахилгаантай. Салхи говь, талын нутгаар баруун өмнөөс, бусад нутгаар баруун хойноос секундэд 5-10 метр, зарим газраар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар 14-19 градус, Их нууруудын хотгор болон говь, талын нутгаар 27-32 градус, бусад нутгаар 23-28 градус дулаан байна.
УЛААНБААТАР ХОТ: Үүлшинэ. Түр зуурын бороо орно. Дуу цахилгаантай. Салхи зүүн өмнөөс баруун хойш эргэж секундэд 7-12 метр. 26-28 градус дулаан байна.
Өглөө 05 цагт Улаанбаатарт: 14 градус дулаан, харьцангуй чийг 72 хувь, агаарын даралт 862 гектопаскаль байлаа. Даралт өдөртөө тогтвортой байна.
НҮБ-ын Байгаль орчныг хамгаалах хөтөлбөр буюу UNEP (United Nation Environment Programm) нь Кенийн нийслэл Найроби хотод төвтэй. UNEP-ийн хамгийн гол зорилго нь байгаль орчныг хамгаалж, сэргээх үйл ажиллагаа явуулдаг. Харин UNEP-ийн удирдлага нь UNEA буюу НҮБ-ын Байгаль орчны Ассамблей юм. Тус ассамблейн анхны ерөнхийлөгчөөр Монгол Улсын Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайд С.Оюун сонгогдсон тухай бид мэдээлж байсан билээ. НҮБ-ын Байгаль орчны Ассамблейн анхны чуулган Кенийн нийслэл Найроби хотноо дөрвөн хоног хуралдаж уржигдар өндөрлөсөн юм. Өнгөрсөн мягмар гаригт эхэлсэн чуулганыг нээж С.Оюун үг хэлжээ. Энэ чуулганд Бүгд найрамдах Кени улсын Ерөнхийлөгч У.Кенятта, Монакогийн хунтайж Альберт II, НҮБ-ын БОХ-ийн гүйцэтгэх захирал Аким Штайнер, НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн дарга Ж.Аш, НҮБ-ын Найроби дэх төвийн ерөнхий захирал Сал-Уөк Зевде, дэлхийн улс орнуудын төр засгийн тэргүүнүүд, ТББ гээд нэлээд өндөр хэмжээний төлөөлөгчид оролцсон байна. Энэ нь НҮБ-ын Байгаль орчны ассамблей дэлхийд чухал үүрэгтэй гэдгийн нэгэн илэрхийлэл юм.
Тус олон улсын байгууллагын Байгаль орчныг хамгаалах хөтөлбөр (UNEP) 1972 онд анх байгуулсан бөгөөд нэлээд өргөн хүрээг хамарсан төслүүдийг хэрэгжүүлсээр ирсэн.Өнгөрсөн оны гуравдугаар сард Ерөнхий Ассамблейн чуулган дээр дэргэдээ Байгаль орчны ассамблейг (UNEA) байгуулах шийдвэр гаргасан. Энэ нь НҮБ-ын Байгаль орчны хөтөлбөр буюу UNEP-ийг удирдах байгууллага бөгөөд бодлогыг тодорхойлоод зогсохгүй стратегийн гол шийдвэрүүдийг гаргах үүрэгтэй. Зүйрлэж хэлбэл байгаль орчныг хамгаалах асуудлыг хариуцсан дэлхийн яам гэсэн үг юм. Тус ассамблей үйл ажиллагааг нь зохицуулдаг төвтэй. Тус төв нь 10 гишүүнтэй бөгөөд Найроби хотноо хоёр жилд нэг удаа хуралдаж чухал асуудлуудыг хэлэлцэх гэнэ. Өөрөөр хэлбэл манай Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайд С.Оюун мөн дээр дурдсан тэргүүлэгч 10 гишүүдийг ч даргалах юм. НҮБ-ын Байгаль орчны Ассамблей шаардлагатай гэж үзвэл Ерөнхий ассамблейд тогтоолын төслийг шууд оруулан хэлэлцүүлэх эрхтэй.
Найроби хотноо болсон НҮБ-ын Байгаль орчны Ассамблей нь өнөө үед дэлхий нийтийн анхаарлыг татсан асуудалд олон нийтийн анхаарлыг дахин хандууллаа. Анхныхаа чуулганаар тогтвортой хөгжлийг хангах зорилго сэдвээр хийсэн юм. Хамгийн гол нь байгаль орчныг хамгаалах үйл ажиллагааг шинжлэх ухаан, улс төртэй уялдуулж, энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ТББ-аас гадна сонирхогчдыг татан оролцуулах явдал юм.
Ийнхүү тус Ассамблей өдгөө бөгөөд ирээдүйд байгаль дэлхий, нийгэм, эдийн засгийн тулгамдсан асуудлыг шийдэхэд монгол хүн чухал үүрэг гүйцэтгэх юм.
Categories
Нидерландын баг хожлоо
2014 оны хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний шөвгийн наймд Нидерландын шигшээ баг шалгарав. Нидерланд шөвгийн наймын шатанд Мексикийн шигшээ багтай тоглож, 2:1-ийн харьцаатай хожсон юм. Тоглолтын 48 дахь минутад Мескикийн шигшээ багийн довтлогч Жиовани дос Сантос бөмбөг оруулсан нь энэ тэмцээний анхны гоол байсан.
Харин тоглолтын 88 дахь минутад Уэсли Снэйдер гоол оруулан тооны харьцааг 1:1 болгон тэнцүүллээ. Улмаар 90+4 дэх минутад Мексикийн шигшээ багийн хамгаалагч Рафаель Маркесийн гаргасан алдаагаар Нидерландын шигшээ багийн довтлогч Клаас Ян Хунтелаар амжилттай цохиж, тоглолтын тооны харьцааг 2:1 болгосноор энэ удаагийн тоглолт шийдвэрлэгдсэн.
Ирэх долоо хоногийн мягмар гаригт УИХ-ын хаврын чуулганыг завсарлуулахаар
төлөвлөжээ. Тиймээс одоо хэлэлцэж буй хуулийн төслүүдээ энэ өдрүүдэд амжиж батлахаар
өчигдөр бүх байнгын хорооны хуралдааныг зарлав. Найман байнгын хороо хуралдаж
асуудлуудыг хэлэлцсэн юм.
Тухайлбал, Төрийн байгуулалтын байнгын хороо үндсэн гурван асуудлыг
хэлэлцэн шийдвэрлэлээ. Эхлээд Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрүүдийн
тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудлыг хэлэлцсэн. Уг өөрчлөлтөөр Үндэсний
их баяр наадмын өдрүүд болох долдугаар сарын 11, 12, 13-ны өдрүүдэд бүх нийтээр
амардаг байсныг “13” гэсний дараа “, 14, 15” гэж нэмж, баяр наадмын өдрүүдэд нийтдээ
тав хоног амардаг байхаар тусгаад байгаа юм. Хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг
хийхэд асуулт асууж, санал нэмэх гишүүн байсангүй. Байнгын хорооны зургаан гишүүн
байснаас Н.Батцэрэг “хуулийн төслийг анхны хэлэлцүүлгээр нь баталъя” гэсэн горимын
санал гаргасан. Түүний эл саналыг байнгын хорооны хуралдаанд суусан бүх гишүүн дэмжсэнээр
УИХ-ын нэгдсэн чуулганд оруулан хэлэлцүүлэхээр болов.
Тэрчлэн Монгол Улсын 2013 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай,
“Улсын Их Хурлын 2014 оны намрын ээлжит чуулганаар хэлэлцэх асуудлын тухай” тогтоолын
төслийг хэлэлцлээ. Нийт 316 хууль, тогтоолын төсөл ирүүлснээс өргөн мэдүүлээгүй
боловч хуулиар хэлэлцэх хугацааг заасан хууль, тогтоолын төслүүд, өргөн мэдүүлсэн
болон хэлэлцүүлгийн шатанд байгаа төслүүдээс холбогдох Байнгын хороод нь эхний ээлжинд
хэлэлцүүлэхээр санал болгосон төслүүдийг тогтоолын төсөлд оруулжээ.
Харин Хууль зүйн байнгын хорооны хурлаар өнгөрсөн оны төсвийн гүйцэтгэлийг
хэлэлцлээ. Асуудлыг хэлэлцэж эхлэхээс өмнө “Хэн байнгын хороог даргалах вэ” гэдэг
дээр гишүүд багахан маргаан өрнүүлээд авав.
Байнгын хорооны дарга долоо хоногоос илүү хугацаагаар эзгүй байгаа
тохиолдолд орлогчийг сонгоно гэсэн хуулийн дагуу УИХ-ын дарга захирамж гарган Д.Ганбат
гишүүнийг орлогч даргаар томилсон нь маргааны эхлэл болсон юм. УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү
“Ш.Түвдэндорж даргыг албан ёсоор байнгын хорооны даргаас чөлөөлөөгүй байхад яагаад
ийм асуудал үүсч байгаа юм” хэмээн Д.Ганбат гишүүнийг даргын суудалд суух болоогүй
хэмээн зүтгэсэн ч асуудал түүний хүссэнээр шийдэгдсэнгүй. Д.Ганбат гишүүн хуралдааныг
эхлүүлж алх цохьсноор О.Баасанхүү болон Ж.Батзандан нар хууль бус хуралд суухгүй
гээд гарч одсон юм. Ингээд асуудлыг хэлэлцэж эхлэхэд УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан
Хууль сахиулахын их сургуулийн барилгын ажлын талаар тодруулсан бол УИХ-ын гишүүн
Б.Бат-Эрдэнэ хууль зүйн салбарын урсгал зардал хүрэлцэж байгаа эсэх, түүнийг танаснаар
ямар бэрхшээл учирч байгааг тодруулж байв. Ийнхүү байнгын хороо асуудлыг хэлэлцээд
санал, дүгнэлтээ Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороонд хүргүүлэхээр болсон.
Энэ өдөр хуралдсан Эдийн засгийн болон Байгаль орчин, хүнс, хөдөө
аж ахуйн байнгын хорооны хамтарсан хуралдаан ч мөн л хэлэлцэх асуудалтай холбоотой
маргаанаар эхлэв. УИХ дахь бие даагчид болон гишүүн Г.Уянга нар хуулийн төслийг
шүүмжилж тус хуулийн төслийн 5.3, 5.4, 5.5 дахь заалтуудыг авахгүй бол
бид хуралдаанд оролцохгүй гэж мэдэгдсэн. Уг заалтуудад стратегийн орд, төрийн хувь
хэмжээг тогтоох гэх мэт асуудлуудыг тусгасан байв. Түүний энэ саналыг төслийг санаачлагчид
хүлээж аваагүй нь дургүйцлийг нь төрүүлэв бололтой “АН-ынхан та нар тойрч суугаад
энэ хуулиа хэлэлц. Бие даагч, сөрөг хүчин, “Шударга ёс” эвсэлгүйгээр ярилц. Та бүхний
энэ байдал ардчилсан зарчим биш шүү” гэж хэлээд Ц.Даваасүрэн, Х.Болорчулуун нартай
гарч одоход АН-ын арав гаруй гишүүн л танхимд үлдсэн юм. Тэднийг гарахад Д.Ганбат
гишүүн “Та нар яах гээд байдаг юм. Хуралдаа суу. Би ард түмнээ хүндэтгэдэг учраас
энд сууж байна” гэхэд Ц.Даваасүрэн гишүүн “Чи өөрийгөө байнгын хорооны дарга болсон
гэж бодоод байна уу” гэж тавлав. Харин Д.Ганбат гишүүн “Болохгүй байсан ч яадаг
юм” гэж мөчөөрхөхөд “Болоогүй нь дээр” гэж хэлээд хуралдааныг орхисон. Байнгын
хороо асуудлаа хэлэлцэж зарчмын зөрүүтэй саналуудаар санал хураалт явуулснаар хуралдаан
дуусав.
Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны
хуралдаанаар Монгол Улсын 2013 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай УИХ-ын тогтоолын
төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийв. Байнгын хорооны гишүүд хуралдааны эхэнд Эрүүл мэндийн сайдын төсвийн
багцын 2013 оны төсвийн гүйцэтгэлийн талаарх
товч танилцуулгыг сонсов.
Эрүүл мэндийн сайдын төсвийн багцын нийт зардал 2013 онд
463,890.1 сая төгрөг батлагдсанаас 415,823.8 сая төгрөг болж 89.6 хувийн гүйцэтгэлтэй
гарчээ. Соёл, спорт, аялал жуулчлалын сайдын төсвийн багцын нийт зардал өнгөрсөн
2013 онд 121,747.5 сая төгрөг батлагдсанаас 104,128.4 сая төгрөг болж 85.5 хувийн
гүйцэтгэлтэй гарчээ. Өмнөх оноос 10.2 хувиар буурсан байна. Харин Боловсрол, шинжлэх
ухааны сайдын багцын төсвийн гүйцэтгэл 2013 оны тодотгосон төсвөөр 1,037.5 тэрбум
төгрөгөөр батлагджээ. Тэрбээр 90.8 тэрбум төгрөгийн хэмнэлттэй ажилласан байна.
Тэгвэл Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын сайдын багцын төсвийн
гүйцэтгэл 97,3 хувьтай гарсан бөгөөд өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 46.1 хувиар
буюу 165.522.0 сая төгрөгөөр буурсан үзүүлэлттэй байна.
Мөн Хөдөлмөрийн сайдын нийт зарлага 24,994.4 сая төгрөгийн хэмнэлттэй
гарчээ.
Төсвийн байнгын хорооны хурлаар Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн,
улс хоорондын шуудангийн илгээмжийг татвараас чөлөөлөх тухай Гаалийн тариф, Гаалийн
татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай
хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ.
УИХ-ын гишүүн С.Баярцогт зөөврийн компьютерийг шуудангийн илгээмжээр
явуулахдаа татвараас чөлөөлье гэсэн санал гаргав. Байнгын хорооны гишүүд хэлэлцээд
үнийн дүнг нэмж, оруулах давтамжийг харгалзан төсөлд тусгах саналыг дэмжиж төслийг
нэгдсэн чуулганы хуралдаанаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзэв.
Мөн Монгол Улсын 2013 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай УИХ-ын
тогтоолын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийх үеэр МАН-ын бүлгийн дэд дарга Н.Номтойбаяр
байнгын хорооны хурлаас завсарлага авав.
М.МӨНХ,
Л.ТӨР
АНУ-ын Ерөнхийлөгч Б.Обама тус улсын хөлбөмбөгийн шигшээ баг нь Бразилд болж буй ДАШТ-д ялалт байгуулж аварга болох бүрэн боломжтой гэв. Тэрээр хэлэхдээ “Америкийн шигшээ баг дараагийн шатанд шалгаран орсонд юуны түрүүн баяр хүргэмээр байна. Бидэнд аварга болох боломж байна” гэжээ.
Ирэх долдугаар сарын 2-ны өдөр Америкийн хөлбөмбөгийн шигшээ баг нь Бельгийн багтай тоглож шөвгийн наймд орох эсэхээ шийдэх юм байна.
Ю.Дэлгэр
О.Баасанхүү гишүүн өөрийн твитертээ ийнхүү мэдэгджээ. “Нууц амрагтаа байр авч өгч болно. Гэхдээ эрх мэдлээ ашиглан төрийн мөнгөөр байр авч өгөх нь гэмт хэрэг” гэж тэр бичжээ. Үүгээр ч зогссонгүй. 27-ны өдөр тэрбээр бичихдээ “АТГ-т өгсөн байгаа. Даваа гаригт цагдаа, прокурорт өгнө. Шалгахгүй бол Ерөнхийлөгчид өгнө. Найзыгаа шалгуулахад бүү саад болоод бай гэж…” хэмээн бичжээ.
О.Баасанхүү гишүүн ямар хууль санаачилж, гишүүний үүргээ хэр гүйцэтгэдэгээс нь илүү хэн нэгний амрагийн хэргийг илчилж, хэтэрхий “шударга” зан гаргадагаараа л лав олны танил болох бололтой.