Category: туслах-ангилал

МУГЖ дуучин Д.Оюунтүлхүүр өнөөдөр хэвлэлийн бага хурал хийн уран бүтээлийн ажилдаа эргэн орж буйгаа зарлалаа.

Энэ удаад тэрээр уран бүтээлийн ажлаа гурван үе шаттайгаар дэлгэж байгаа юм байна. Үүнд, дуучин маань өнгөрсөн хугацаанд ээжийн үүргээ биелүүлэн үр хүүхдүүдээ халамжлан цаг зав багатай байсан ч “Энэрэл хайр”, “Нүдээ аниад бодоорой”, “Зүрхэнд туссан гэгээ” гурван шинэ клипээ олонд хүргэжээ. Мөн энэ сарын сүүлээр түүний уран бүтээл, хүмүүнлэгийн үйлст хийсэн бүтээсэн бүхнийг нь дэлгэх “Бидний мэдэх Оюунтүлхүүр” телевизийн нэвтрүүлэг цэнхэр дэлгэцээр гарах нь ээ. Энэхүү нэвтрүүлгийг “Dual Zet” про агентлагийнхан бүтээж байгаа бөгөөд тэд дуучны шинэхэн гурван клипийг мөн бүтээсэн юм байна.

Нэвтрүүлгийн тухайд олны танил эрхмүүд дуучин бүсгүйн талаар юу боддог тухайгаа дэлгэрэнгүй өгүүлэх гэнэ. Уг нэвтрүүлэгт Монгол Улсын анхны Ерөнхийлөгч П.Очирбат, хөдөлмөрийн баатар, гавьяат тамирчин, мэргэжлийн сүмогийн их аварга Асашёорү Д.Дагвадорж, төрийн хошой шагналт, ардын жүжигчин Н.Жанцанноров, Япон улсаас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд бүрэн эрхт Элчин сайд Такэнори Шимизү, хөгжмийн найруулагч, продюсер Н.Халиун зэрэг олны танил алдартнууд оролцож байгаа аж. Харин нэвтрүүлгийн хөтлөгчөөр жүжигчин Ч.Ундрал ажиллажээ.

Дуучин Д.Оюунтүлхүүрийн үзэгчдэдээ барьж буй хамгийн том бэлэг бол түүний уран бүтээлийн бие даасан тоглолт юм. Тэрээр “Хайрын эгшиг” бие даасан тоглолтоо ирэх арваннэгдүгээр сарын 1,2-нд 19.00 цагаас Соёлын төв өргөөнөө толилуулахаар хэдийнээ бэлтгэл ажилдаа оржээ. Түүний 10 жилийн дараа эгшиглэж буй бие даасан тоглолтод амьд хөгжмийн хамтлаг хамтран ажиллаж байгааг дуулгалаа. Хөгжимчин Ц.Байдраг, гитарчин Т.Мөнх-Оргил, Бука, Золбоо нар түүний тоглолтын амьд хөгжмийн эгшиглүүлэх юм байна. Түүнчлэн дуучин Д.Оюунтүлхүүртэй олон жил хамтран ажилласан Японы тонмейстер дуугаралтыг хариуцан ажиллах гэнэ. Уянгалаг дуунуудаараа Япон, Монголын үзэгчдийг байлдан дагуулж байсан дуучин бүсгүйн шинэ хэмнэл, шинэ өнгө төрхийг энэхүү тоглолтоос тольдож болох нь ээ. Тэрээр тоглолтдоо хуучны болон шинэхэн уран бүтээлүүдээ эгшиглүүлэхээр бэлтгэж байгаа ажээ.

Малчид, тариаланчид ард иргэдийн анхааралд: Өнөө шөнө нутгийн баруун хагаст, маргааш ихэнх нутгаар, 11-нд нутгийн зүүн хагаст хур тунадас, цас орж хүчтэй салхи шуурга шуурч, хүйтэрхийг анхааруулж байна.

Өнөөдөр 16 цагаас 20 цаг хүртэл Улаанбаатарт: Үүлшинэ. Хур тунадас орохгүй. Салхи зүүн өмнөөс 5-10 м/с, зарим үед 12-14 м/сек хүрч шороон шуурга шуурна. 17 цагт 17 хэм, 20 цагт 12 хэм дулаан байна.

15 цагт Улаанбаатарт: 17 хэм дулаан, харьцангуй чийгшил 25 хувь, агаарын даралт 866 гектопаскаль байлаа. Даралт оройдоо буурна.

2014 оны 10 дүгээр сарын 09-ний 20 цагаас 2014 оны 10 дугаар сарын 10-ны 20 цаг
хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан мэдээ

БАРУУН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлэрхэг. Шөнөдөө зарим газраар, өдөртөө нутгийн зүүн хэсгээр хур тунадас, цас орно. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр, шөнөдөө зарим газраар, өдөртөө нутгийн өмнөд хэсгээр түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч цасан болон шороон шуурга шуурна. Хүйтэрч шөнөдөө Баян-Өлгий, Увсын нутгаар 3-8 хэм, бусад нутгаар 0-5 хэм хүйтэн, Говь-Алтай, Баянхонгорын өмнөд хэсгээр 5-10 хэм дулаан, өдөртөө Баян-Өлгий, Увс, Завханы нутаг, Говь-Алтай, Баянхонгорын хойд хэсгээр 3 хэм хүйтнээс 2 хэм дулаан, бусад нутгаар 2-7 хэм дулаан байна.

ТӨВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлэрхэг. Ихэнх нутгаар хур тунадас, цас орно. Салхи зүүн өмнөөс хойш эргэж секундэд 5-10 метр, зарим газраар түр зуур секундэд 16-18 метр хүрч цасан болон шороон шуурга шуурна. Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар шөнөдөө 3-8 хэм хүйтэн, өдөртөө 4 хэм хүйтнээс 1 хэм дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 1 хэм хүйтнээс 4 хэм дулаан, өдөртөө хүйтэрч 2-7 хэм дулаан байна.

ЗҮҮН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Шөнөдөө нутгийн хойд хэсгээр, өдөртөө ихэнх нутгаар хур тунадас, цас орно. Салхи зүүн өмнөөс хойш эргэж секундэд 6-11 метр, өдөртөө зарим газраар түр зуур секундэд 16-18 метр хүрч шороон болон цасан шуурга шуурна. Хэнтий, Дорнодын хойд хэсгээр шөнөдөө 0-5 хэм, өдөртөө 7-12 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 4-9 хэм, өдөртөө 14-19 хэм дулаан байна.

ОТРЫН НУТАГ ХЭРЛЭНБАЯН-УЛААН ОРЧМООР: Үүлшинэ. Хур тунадас орно. Салхи зүүн хойноос секундэд 8-13 метр. Шөнөдөө 0-2 хэм, өдөртөө 7-9 хэм дулаан байна.

ГОВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Шөнөдөө хур тунадас орохгүй. Өдөртөө зарим газраар хур тунадас орно. Салхи өмнөөс хойш эргэж секундэд 5-10 метр, шөнөдөө нутгийн баруун хэсгээр, өдөртөө ихэнх нутгаар түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч шороон шуурга шуурна. Шөнөдөө нутгийн баруун хэсгээр 7-12 хэм, бусад нутгаар 10-15 хэм, өдөртөө Дорноговийн нутаг, Өмнөговийн зүүн хэсгээр 19-24 хэм, бусад нутгаар 10-15 хэм дулаан байна.

УЛААНБААТАР ХОТ: Үүлэрхэг. Шөнөдөөхур тунадас орохгүй. Өдөртөө хур тунадас орно. Салхи зүүн өмнөөс хойш эргэж секундэд 5-10 метр, зарим үед секундэд 16-18 метр хүртэл ширүүсч шороон болон цасан шуурга шуурна. Шөнөдөө 2-4 хэм, өдөртөө хүйтэрч 5-7 хэм дулаан байна.

2014 оны 10 дугаар сарын 11-нээс 2014 оны 10 дугаар сарын 15-ныг хүртэлх
цаг агаарын урьдчилсан төлөв

Аравдугаар сарын 11-нд нутгийн зүүн хагаст, 13-нд баруун болон төвийн нутгийн хойд хэсгээр, 14-нд төв, зүүн зүгийн нутгийн зарим газраар хур тунадас, цас орно. Салхи 11-нд говь, талын нутгаар түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч шороон болон цасан шуурга шуурна, 13-нд Алтайн уулсаар, 14-нд зарим газраар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Ихэнх хугацаанд хүйтэн. Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутгаар шөнөдөө 10-15 хэм, өдөртөө 0-5 хэм хүйтэн, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 4 хэм хүйтнээс 1 хэм дулаан, өдөртөө 5-10 хэм дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 5-10 хэм хүйтэн, өдөртөө 1 хэм хүйтнээс 4 хэм дулаан байна.

Засгийн газрын шинэ бүтцийн яамдыг хэн, хэн толгойлох тухай асуудал олон хүнийг хөдөлгөөнд оруулж байна. Сая батлагдсан хуулиар долоон сайд өөрчлөгдөж, дөрвөн сайдыг шинээр томилох юм. Үүнтэй зэрэгцээд сайднарын нэрст дараахь хувилбарууд яригдаад эхэлжээ.

Ардчилсан намын фрак­циуд болоод “Шударга ёс” эвслийнхэн квотоо хадгалж үлдэхийн тулд дор бүрнээ зөвшилцөж, тохироо хийж байгаа сурагтай. Уг нь Засгийн газар хөдөлгөөнд орох асуудал яригдаж эхлэхэд яамдын удирдлагууд бараг тодорхой болчихсон байж. Ардчилсан намын хувьд улс төрийн тогтвортой байдлаа хадгалж үлдэхийн тулд шинэ яамдыг удирдаж байсан сайдуудаар нь толгойлуулах гэж үзнэ. Тэгэхээр Шонхор, МҮДН, Алтангадасаас нэг нэг хүнээ татахаар яригдаж байна. Шударга ёс эвслийн тухайд ганц л суудал оногдох талаар чих дэлсэх болов. Ерөнхий сайд бодлогын яамдаа хуучин хүмүүсээр нь удирдуулна гэсэн чигтэй байгаа ч Сангийн яамыг О.Чулуунбат удирдах магадлалтай гэх яриа ам дамжиж эхэллээ. Тэгэхээр улсын төсөв санхүүг барьдаг Сангийн яамыг О.Чулуунбат эсвэл Ч.Улаанаар удирдуулах уу гэдгээ МАХН шийдэх нь.

Уул уурхай, эрчим хүчний яамыг М.Энхсайхан толгойлж магадгүй гэсэн мэдээлэл ч бас байна.Бүтцийн өөрчлөлт яригдаж эхлэхэд М.Сономпил сайд өөрийнхөө байр суурийг хэвлэлээр илэрхийлэхдээ “Шинэ яамдын сайд нарыг Ерөнхий сайд тавина. Шийдвэрийг дагана даа” гэсэн. Энэ нь түүнийг М.Энхсайхантай тохироо хийв үү гэх хардлагыг улстөрийн хүрээнийхэнд төрүүлээд байгаа юм. Харин Засгийн газрын зүгээс МҮАН-аар энэ яамыг удирдуулахыг хүсэхгүй нь мэдээж. Учир нь Уул уурхай, эрчим хүчний яам тун удахгүй том том лицензүүд олгож эхэлнэ. Үүнтэй холбоотойгоор энэ яамыг хэн удирдах вэ гэдэг асуудал яаж ч эргэж мэдэх юм. Тэгэхээр АН-ынхан энэ яамыг эвсэгч намдаа өгөхгүй нь мэдээж. Тэгвэл тус яамны дэд сайдаар О.Эрдэнэбулганы нэр нэлээд дээгүүр явна. Түүний салбартаа сайдаасаа илүү үнэлэгдсэн нэгэн гэдэг. Тэгэхээр тус яамны уул уурхайг О.Эрдэнэбулган, эрчим хүчийг нь харин хэн хариуцах нь тодорхойгүй байна.

Ерөнхий сайдын зүгээс яамдаа нэгтгэх ч өмнө удирдаж байсан туршлагатай сайд нарынхаа хүчийг авна гэдгээ мэдэгдсэн байгаа. Тэгвэл өнгөрсөн хугацаанд салбартаа томоохон ахиц дагуулсан хүмүүс үнэхээр үлдэж чадах болов уу. Дэд бүтцийн яамыг А.Гансүх үү эсвэл Ц.Баярсайхан толгойлох болов уу гэж харж байгаа хүмүүс олон. Харин хөзөр хэнд ч очиж мэднэ. Энд дуулдаж байгаа өөр нэг нэр бол Ж.Батзандан гишүүн. Тэрбээр сүүлийн үед Ерөнхий сайдыг дэмжиж ажиллах болсон нь илэрхий харагддаг. Тиймээс түүнд Засгийн газрын тэргүүн ямар нэгэн амлалт өгсөн байх гэж эх сурвалж мэдээлж байгаа юм. Хэрэв энэ үнэн бол Ж.Батзандан гишүүн Н.Алтанхуягийн танхимын хүн болох нь ээ.

Энэ бүтцийн өөрчлөлт МАН-д ямар ч ашиг дагуулаагүй. Тэд Ц.Оюунгэрэл сайдын яамыг Л.Гантөмөрийн яамтай нэгтгэх гэж үзээд бараагүй. Сонгуулийн дараагаас Засагт орох горьдлого тээсээр ирсэн тэд томилгооны асуудалд хөндлөнгөөс оролцож, яаж ч самарч мэднэ.

Н.Алтанхуягийг засаг авангуут унагаах ажиллагаа хүчтэй өрнөлөө. Түүнийг огцруулах гэж үзэн, намын дотоод асуудлыг ч хурцатгасан. Өнгөрсөн хавраас давхар дээлтэй сайд нарыг дан болгох хөдөлгөөн ч өрнөлөө. Ямартай ч Н.Алтанхуяг шүүмжлэлийг авч бүтцийн өөрчлөлт хийж эхэлж байна. АН-ынхан ч засаг барих хугацаандаа өөрсдөө Засгаа унагадаг гэдэг муу нэрээ арилгах гэж хэрэндээ хичээж байх шиг байна.

Огцруулах асуудал нь сөхөгдсөөр удсан Н.Батбаяр яам толгойлж магадгүй гэсэн таамаг бий. Тэрбээр “Надаас болж бүтэц өөрчлөгдөх гэж байгаа бол би явж болно” гээд бүлэг дээрээ намынхандаа хэлсэн гэдэг. Гэхдээ түүнийг сайдын суудлаас нь унагах зоригтон олдохгүй л болов уу. Учир нь тэрбээр бондын хөрөнгийн зарцуулалтыг нэгбүрчлэн мэдэж байгаа болохоор бүх модоо атгаад сууж байгаа нэгэн. Мөн Засгийн газрын танхимын гишүүд шинэчлэгдэхэд Г.Батхүүгийн нэр дуулдаад байгаа юм. Тэрбээр аль яамыг толгойлох тухай мэдээлэл одоогоор тодорхойгүй байна.Хаана томилгоо болонгуут түүний нэр яригдаж байдаг болохоор энэ үндэслэлгүй мэдээлэл ч байх талтай.

Ерөнхийлөгчийн зүгээс Н.Алтанхугийг дан дээлтэнгүүдээр танхимаа бүрдүүлэхийг шахсан. Харин Ерөнхий сайд Төрийн тэргүүнийг дагах болов уу гэдэг асуултын тэмдэг болон үлдэж байна. Гадаад харилцааны яамыг Ерөнхийлөгчийн багаас удирдах байх гэсэн хувилбар ч давхар дуулдав. Энэ яамыг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга П.Цагаан эсвэл Гадаад бодлогынх нь зөвлөх Л.Пүрэвсүрэн удирдаж магадгүй гэсэн яриа Төрийн ордноос сонсогдлоо.

М.МӨНХЦЭЦЭГ

Намрын найр, хуримын цаг ойрын өдрүүдэд ид үргэлжилж байна. сүүлийн жилүүдэд шинээр гэрлэгсдийн тоо эрс өссөн гэсэн мэдээлэл байгаа юм. харин гэрлэгсдийн олонхи нь уламжилж ирсэн өв соёлоо бодолцон эсвэл өндөр өртөгтэй орон сууцнаас татгалзаж монгол гэрт голомтоо бадраах нь элбэг болжээ. энэ утгаараа гэрийн худалдаа ашиг орлого арвинтай байгаа гэнэ. тиймээс монгол гэр, түүний дагалдах хэрэгслийн үнэ ханшийн талаар сурвалжлахаар “Нарантуул” худалдааны төвийг зорьсон юм.

Тус худалдааны төвийн зүүн урд хэсэгт байрлах гэр зарах чингэлгүүдэд ихэвчлэн Өвөрхангай аймгийн Бат-Өлзий, Хужирт сумын гар урчуудын хийсэн гэрийн модыг худалдаж байна. “бат-уянга гэр” жижиг дунд үйлдвэрийн газрын эзэн, гэрийн худалдаачин Д.батдоржийн хэлснээр дээрх хоёр сумын урчуудын хийсэн гэр нь хамгийн чанартай байдаг тул худалдан авагчид ч гэсэн асууж сурсаар ирдэг ажээ. Тиймээс энд худалдаж буй бүх гэр нь “хэрэгцээгээ” даган ийн бат-Өлзий, хужирт сумдын гэр байдаг байна. Ер нь гэрийн чанар нь хийж буй модныхоо чанарт байдаг. Д.батдорж худалдаачны хэлснээр сайн хатсан модоор хийх тусам тухайн гэр улам бат бөх, чанартай болдог байна.

түүнчлэн эрээлсэн, эрээлээгүй, лакдсан, лакдаагүй, ухмал сийлбэртэй гэх мэтчилэн хийц, загвараасаа шалтгаан өртөг нь мөн өөр өөр тусна. Тухайлбал, таван ханатай, дан бүрээстэй, шалтай буюу иж бүрэн гэр нэг сая 350 мянган төгрөг гэж байна. Дан бүрээс гэдэгт эсгийгээр хийсэн гурван туурга, хоёр дээвэр багтаж байгаа юм. Энэ гэрийг Өвөрхангай аймгийн Бат-Өлзий суманд хийсэн бөгөөд цоохорлож, эрээлжээ. Харин таван ханатай, ухмал сийлбэртэй, лакдсан, шалтайгаа гэр бол гурван сая 600 мянган төгрөг гэнэ. Бүгдийг гараар сийлж, хөдөлмөр шингээсэн тул ийн үнэ илүү худалдаж байгаа ажээ. Өөрөөр хэлбэл, энгийн эрээлсэн болон ухмал сийлбэртэй гэрүүд нь өртгийн хувьд нэлээд зөрүүтэй байна.

Таваас дээш ханатай гэрүүдийг тус худалдааны төвд худалдах нь тун цөөн юм. Ийм том гэрийг хүмүүс авах нь ховор байдаг тул хэрэв зайлшгүй авах хүн гарвал хэд хоногтоо багтаан захиалгаар хийж өгч болох ажээ. Ингэсэн тохиолдолд зургаан ханатай гэрийг гурван сая 500 мянгаас дөрвөн сая төгрөг, найман ханатай гэрийг долоон сая орчим төгрөгөөр худалдаж авч болох юм байна. Энэ өртөгт дээвэр, туурга, шалны үнэ багтжээ. Наймаас дээш ханатай гэрийг урьдчилгаа төлбөртэйгээр нэлээд хэдэн сарын өмнөөс захиалж хийлгэдэг гэдгийг наймаачид онцолж байна лээ.

Хэрэв ямар нэг дагалдах хэрэгсэлгүй таван ханатай гэрийн дан мод авахыг хүсвэл 700 мянгаас нэг сая 400 мянган төгрөгтэй байхад хангалттай. Гэхдээ хуучин мод авъя гэвэл мэдээж үүнээс харьцангуй хямд өртөгтэй байгааг бодолцох хэрэгтэй. Түүнчлэн зургаан ханатай гэрийн мод хоёр сая төгрөг байна.

Гэрийн модны энэ хэсгээс зөвхөн мод төдийгүй гэрт хэрэгцээтэй бүхий л зүйлийг авч болох билээ. Тиймээс тэдгээрийн үнэ ханшийг ч сонирхов. Тухайлбал, цагаан ямбуу даавуугаар өнгөлсөн эсгий өрх 30-35 мянган төгрөг байна. Гэхдээ өнгөлөөгүй өрх авсан тохиолдолд 20 мянга орчим төгрөг болно. Харин өрхний өнгө хийх даавуу нь ус нэвтэрдэг, нэвтэрдэггүй, нимгэн, зузаан зэргээсээ хамаарч 15-30 мянган төгрөг байна. Худалдан авагчдын хувьд өөрсдөө оёж байхаар бэлэн өнгөлсөн өрх сонгох нь элбэг байдаг гэж наймаачид хэлж байна лээ.

Гэрийн дулаалга “Нарантуул” худалдааны төвд мөн л материалаасаа хамаарч янз бүр байна. Монголчуудын уламжлалт хэрэглээ болсон эсгий бүрээсний үнэ бор, цагаан, шинэ, хуучин зэргээсээ шалтгаална. Тухайлбал, таван ханатай гэрийн бор эсгийгээр хийсэн дөрвөн туурга, хоёр дээвэр гэхэд 330-350 мянган төгрөг. Дөрвөн ханатайнх 250-300 мянган төгрөг байна. Энд худалдаалж буй эсгий дээвэр, туургыг иргэд гар технологи ашиглан гэртээ буюу жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн аргаар хийсэн байдаг гэнэ. Өөрөөр хэлбэл, монголчуудын уламжлалт аргаар хийсэн эсгий энд байхгүй гэдгийг худалдаачин Н.Нансалмаа нуугаагүй юм. Тиймээс өнөөгийн зарж буй эсгий нь “дээр” үеийн эсгийг бодвол нягтаршил муутай, дулаан хадгалах чадвар сул, ус амархан нэвтэрдэг зэрэг сөрөг талтай байдаг гэнэ.

Сүүлийн үед худалдаж буй гэрийн дулаалгын өөр нэг хэлбэр бол цаасан дулаалга юм. 1990-ээд оны дунд үед худалддаг байсан хуурай сүүний цаас шиг зузаан бор цаасаар хоёр давхарлаж хийсэн энэхүү дулаалга нь гэрийг бүхэлд нь бүрнэ. Үүнийг Хятадын наймаачид санаачлан хийжээ. Цаас нь дулаан хадгалах чадвартай тул өвлийн улирал хаяанд ирсэн энэ үед эрэлт ихтэй бүтээгдэхүүний нэгд энэ дулаалга зүй ёсоор орж байгаа гэнэ лээ. Үүнийг 35-45 мянган төгрөгөөр авах боломжтой юм.

Гэрийн дулаалга болгон хэрэглэж байгаа өөр нэг зүйл бол зулхайгаар хийсэн дулаалга. Ийм материалтай хоёр дээвэр, гурван туурга багцаараа 220-250 мянган төгрөгт хэлбэлзэж байна лээ.

Гэрийн гадуур цагаан бүрээсний хувьд нимгэн, зузаанаасаа хамаарч 45-80 мянган төгрөг байна. Энэ бол таван ханатай гэрийн цагаан бүрээсний ханш юм. Харин Хятадад үйлдвэрлэсэн брезинтэн бүрээс мөн л чанараасаа хамаарч 180-320 мянган төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж байгаа юм.

Гэрийн хошлон, бүслүүр ч энд төрөл бүрээрээ байна. Хятадын нимгэн цагаан оосроос авахуулаад адууны дэлний хялгасаар хийсэн дээсэн хошлон ч бий. Эдгээрийг 20-40 мянган төгрөгөөр авах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл, дээсэн хошлон 40 мянган төгрөг юм.

Гэрийн доторх хөшигний тухайд таван ханатай гэрийнх нь материал загвараасаа хамаарч 40-160 мянган төгрөгийн үнэтэй. 40 мянган төгрөгийнх нь нимгэн, силкэн даавуугаар хийсэн байгаа бол 160 мянган төгрөгийн үнэтэй хөшиг нь хамба хилэн материалаар хийсэн, ханын хоолойд нэмэлт гоёлтой зэрэг арай загварлаг юм. Харин дөрвөн ханатай гэрийнх нь 35-140 мянган төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж байна.

Ийнхүү монгол гэр барихад шаардлагатай бүхий л зүйлсийн үнийг судаллаа. Сонголт өргөн болсон өнөө үед ёстой л хэтэвчний нимгэн зузаанаас хамаарч амьдрах гэрээ бүрдүүлэхээр болжээ. Ер нь гэрийн мод болон бусад дагалдах хэрэгслийг бүгдийг оролцуулан дундаж чанартай буюу дундаж үнэтэй гэр сонгох юм бол таван ханатай, шинэ гэр барихад хоёр сая орчим төгрөг шаардлагатай болох нь ээ. Мэдээж дээр хэлсэнчлэн бүх зүйлсээ дээд зэргийн чанартай материалаар хийсэн, ухмал сийлбэр, нэмэлт гоёлтой гэр сонгоно гэвэл дөрөв, түүнээс дээш сая төгрөг хэрэгтэй болж таарна. Нөгөө талаас бүр хуучин гэрийг илүү хямд үнээр сонгох боломж ч бас бий ажээ.

Т.Гэрэлмаа

Гэрэл зургуудыг Ц.Мягмарсүрэн

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц. Элбэгдорж, УИХ-ын дарга З. Энхболд, Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, УИХ ын ТХДХ- ны дарга Г.Батхүү, Хууль зүйн сайд Х. Тэмүүжин, Монгол Улсын Ерөнхий Прокурор Д. Дорлигжав, ТЕГ-ын дарга Б. Ариунсан, ХЭҮК-ын дарга Ж.Бямбадорж, АТГ-ын дарга Н.Ганболд болон нийт УИХ-ын гишүүдэд

Ил захидал

2014 оны 10 сар Улаанбаатар хот

ТЕГ- ын Сөрөх тагнуулын газрын даргаар ажиллаж асан Д. Цогтбаатар би тодорхой албан тушаалтны хувийн өс хонзонгийн улмаас 245 дэх хоногтоо цагдан хоригдож байна. Энэ хугацаанд та бүхэндтус бүр /2-7/ удаа захидлаар хандсан боловч хариу ирүүлээгүй. Та бүхэнд хүрсэн эсэх нь тодорхойгүй тул ийнхүү хэвлэлээр хандахад хүрэв. Намайг 2013 оны 5 сараас ЭХ- ын 91-II, 148-III-т заасан гэмт хэргүүдэд сэрдэн шалгаж байснаа сүүлдээ ТЕГ- т шалгагдаж байсан иргэдийг эрүүдэн шүүсэн, иргэний өргөдлийг харьяаллын дагуу АТГ- т шилжүүлсэнийг Төрийн нууц задруулсан гэж буруутгаж байгаа юм байна.. Мөрдөн байцаалт явуулсан хэргийн материалтай танилцахад 2013 оноос эхэлсэн хувийн өш хонзонгоо авах зорилгоор намайг буруутгахад чиглэсэн хууль бус үйл ажиллагаа 2 жилийн турш явагдсан нь ил болж байна. Тухайлбал Д. Цогтбаатар намайг 2013 онд “Германы гэх” хэрэгт гүтгэсэн , илт гэм буруугүй хүнийг Эрүүгийн хэрэгт татсан, цагдан хорьсон, АТГ харьяаллын бус хэргийг шалгасан, миний эсрэг мэдүүлэг авахын тулд бусдыг айлган сүрдүүлж эрүүдэн шүүсэн, зохиомол ньнотлогдсон хэргүүдийг ашиглаж хууль бусаар олон сараар хорьсон, АТГ хэргийг шалгах нэрээр төрийн нууцад халдсан , илт нэг талыг барьж мөрдөн байцаах ажиллагаа явуулсан зэргээр 4 хуулийн 10 заалтыг ноцтой зөрчжээ. Өөрөөр хэлбэл эдүгээ буруутгаж буй“хэрэг”үүд нь ч ямар ч үндэслэлгүй, хууль зөрчиж ЭБША явуулсан үйл ажиллагааны үр дүн болохыг мэдлээ. Түүнчлэн өнгөрсөн хугацаанд намайг ийнхүү хэлмэгдүүлж өс хонзонгоо авч буй албан тушаалтан нь Д. Цогтбаатар нь амьд явах эрхгүй би түүнд ямар ч аргаар хамаагүй ял өгүүлнэ, би хувийн өс хонзонгоо авч байхад бүү саад бол гэж ил мэдэгдэл хийж байсан бол миний эхнэрийг айлган, сонин хэвлэлээр олон юм ярьж байгаад 2 сарыг нь 20 жил болговоо гэж сүрдүүлэх гэр бүлийн гишүүдийг минь хууль бусаар тагнаж мөрдөх зэрэг хууль бус дур зоргоороо авирласан үйл ажиллагаа явагдсаар байна. Иймд миний бие та бүхнээс дараахь асуудалд анхаарч хариу өгөхийг хүсч байна.

• 1.Тодорхой албан тушаалтан Олон улсын конвенци, Үндсэн хуулиар хамгаалагдсан амьд явах эрхийг минь дур мэдэн хасч, хууль шүүхээс гадуур ял шийтгэл оногдуулах талаар ил мэдэгдэл хийж, үүнийгээ бодитоор хэрэгжүүлж нэг айлын амьдралаар тоглож байгааг та бүхэнд тодорхой бичсээр атал яагаад хэнч намайг хамгаалахгүй байгаа юм бэ? Хууль шүүхээс гадуур ял шийтгэл урьдчилан оноодог үүнийгээ прокурор шүүхэд нөлөөлж бусдыг хэлмэгдүүлдэг эрхийг хэн олгосон юм бэ? Энэ хүн юу ч хийж болох эрхтэй дархлагдчихсан хүн юм уу? Хянаж нягтлах үүрэгтэй та бүхэн Монгол Улсын иргэн надад тохиолдоод байгаа тодорхой баримт бүхий гэмт халдлагаас намайг хамгаалахгүй юм бол хэн хамгаалах вэ?
• 2.Өмгөөлөгч нар эрх бүхий албан тушаалтануудтай уулзан гомдол хүсэлтийг гарган танилцуулж,хуулийн дагуу зөрчигдсөн эрхийг сэргээх талаар хандахад: “Улс төр оролцсон хэцүү хэрэг” гэжээ. Энэ юу гэсэн үг вэ? Нэг агентлагийн дэд даргын хувийн өс хонзонгоо надаас авч буй гэмт үйлдэл Улс төрийн үйл ажиллагаа юмуу?Тагнуулын ажилтан, түүний хуулийн дагуу маш хязгаарлагдмал хүрээнд явуулдаг үйл ажиллагаанд улс төр ямар хамаатай юм бэ?.Би та бүхнээс хэнийг нь ч танихгүй шүү дээ?
• 3.Би Төрийн өмнө хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлэх явцдаа гадаадын тагнуулын албанд ашиглагдаж байсан болон төрийн эсрэг иргэдийг турхирч үймээн самуун дэгдээх гэж байсан хүмүүсийг илрүүлж, болзошгүй аюулаас сэргийлж таслан зогсоож байсан. Гэтэл эдгээр хүмүүс ТЕГ- ын ажилтнуудаас өс хонзонгоо авахыг эрмэлзэж үүнийг нь тодорхой хүмүүс ашиглаж зоригжуулан бусдыг гүтгүүлж хилс хэрэгт оруулж байхад ТЕГ болоод Монголын Төр яагаад ямар ч арга хэмжээ авахгүй хамгаалахгүй байгаа юм бэ? . Ийм байдлаар хандвал цаашид улс эх орныг хэн хамгаалах вэ? /УИХ- ын ТХДХ зэрэг эрх бүхий байгууллагаас чухам юу болж өнгөрсөнийг нягтлан үзэж болно шүү дээ. /
• 4.АТГ- ын даргаа‼ Танай мөрдөн байцаагч П. Болд намайг германы гэх хэрэгт дахин шалгаад холбогдолгүйг нотлож Прокурорт саналаа гаргасан байхад та “Eagle TV”- ээр намайг 13 сая ерогийн хэрэгтшалгагдаж байгаа мэтээр ямар зорилгоор нийтэд зарлаж байгаа юм бэ?. Би таны л адил гэр бүл, найз нөхөд,нэр төр, хүсэл мөрөөдөлтэй Хүн шүү дээ. Н. Ганболд даргаа‼ Таны төсвийг ньзахирч буй АТГ- ын төсвөөс чинь бусдыг хууль бусаар тагнах болон хэвлэл мэдээллээр гүтгэн доромжилоход зориулан татвар төлөгчидийн мөнгө урссаар байгааг та мэдэж байгаа юу?
• 5.Монгол Улсын Ерөнхий Прокурор оо‼ Надад холбогдуулан шалгаж буй хэргүүдэд дээд тал нь 4 сар хорих атал намайг 9 дэх сардаа хорьж байна. Намайг анх Эрүүгийн хуулийн 264 дүгээр зүйл анги буюу албан тушаалаа урвуулан ашигласан гэж АТГ-аас баривчилсан. Намайг заналхийлсэн хүн харъяалал зЮрчин өөрийн удирддаг АТГ-т хэрэг үүсгэхийн тулд ийм үндэслэлээр баривчилсан бөгөөд 2014 оны 04 сарын 4-нөөс эхлэн өмгөөлөгч болон миний бие Танд болон Нийслэлийн прокурорт удаа дараа хандаж байсан. Гэтэл өчигдөр прокуророос дээрх хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон нь мөрдөн байцаалтын явцад цуглуулсан бүх баримт материал ньхууль бус гэдгийг харуулж байгаа юм биш үү. АТГ-ын мөрдөн байцаагч болон НПГ-ынпрокурор Т.Оргил-Очир нарын хорих үндэслэл болгоод байсан Германы гэх хэрэг 2014 оны 08 сарын 13-нд хэрэгсэхгүй болсон, бусдыг далайлган сүрдүүлсэн гэх хэрэг нь 2014 оны 04 сарын 30-нд авсан мэдүүлгээр миний бие буруугүй болох нь нотлогдчихсон байх тул суллаж өгнө үү?

• Эрхэм Төрийн түшээд ээ

Миний бие эрх зүйт ардчилсан нийгэмд амьдарч буй хэмээн итгэж хууль шударга ёсонд найдаж өнөөдрийг хүрлээ. Би ямар нэг хууль бус зүйл хийсэн бол ингэж хандах ёс суртахууны эрхгүй билээ. Гэвч би болон миний гэр бүл өнөөгийн нийгэмд байж боломгүй гэмт халдлагад өртөж эрүүл мэнд бүх зүйлээрээ хохирч байгаа тул та бүхэн /ТӨР/ иргэдээ гэмт халдлагаас хамгаалах үндсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлж шаардлагатай арга хэмжээ авч өгнө үү. Та бүхэн надад хариу өгөхгүй байсаар байвал би болон миний гэр бүл яах ёстой вэ? XXI зууны ардчилсан Монгол улсад хүчтэй нь хүчгүйгээ барьж иддэг зэрлэг ширэнгийн хууль үйлчилж буй гэж үзэж , үр удмаа хамгаалах адгуусны адилаар бүх арга хэрэгсэл боломжоо ашиглаж хуулиас гадуур тэмцэх үү? Эсвэл албан тушаалтаны дур зоргоороо өс хонзонгоос иргэдээ хамгаалж чаддаг ардчилсан оронд орогнол хүсэх үү?

Гэвч миний бие Монгол Төр ийм бусармаг үйл ажиллагааг таслан зогсоож шударга ёсыг тогтоож өгнө гэдэгт итгэж байна. Үр хүүхдүүд, улс орны маань ирээдүйг ийм хууль бус ёс суртахуунгүй зүйлсээр дүүргэхгүйн тулд ардчилалын фундамент болсон хуулийнзасаглалыг нураалгахгүйн тулд миний бие бүх хэлбэрээр тэмцэх болно. Эцэст нь хувийн жижиг хонзонгоос үүдэн Төрийн хамгийн чухал бөгөөд эмзэг байгууллага болох Тагнуулын байгууллагын ажилтныг ийнхүү хэлмэгдүүлж, хэвлэл мэдээллээр ил гарахад хүргэж, энэ хэрээр ТЕГ- ын хэвийн үйл ажиллагаанд хохирол учруулж буйд маш ихээр харамсаж байгаагаа илэрхийлэхийн сацуу, намайг сургаж хүмүүжүүлсэн, тодорхой үүрэг даалгавар, албан тушаалд итгэж томилж байсан, эх орны өмнө гавьяа байгуулах оргилуун сэтгэлээр хамтран зүтгэж байсан бүх хүмүүсээс гүнээ хүлцэл өчиж байна.

Та бүхнийг хүндэтгэсэн хурандааД. Цогтбаатар

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн бүтцийн өөрчлөлт хийнэ гэсэн мэдэгдэл нэлээдгүй хугацаанд олны анхаарлын төвд байлаа. Тэгвэл өчигдөр үдээс хойш хуралдсан УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Сангийн яам, Эдийн засгийн хөгжлийн яамыг нэгтгэн Сангийн яам, Уул уурхайн яам, Эрчим хүчний яамыг нэгтгэн Уул уурхай, эрчим хүчний яам, Барилга хот байгуулалтын яам, Зам тээврийн яамыг нэгтгэн Зам тээвэр, хот байгуулалтын яам болгон өөрчилж нийт 13 яам, 11 тохируулагч агентлаг, 19 хэрэгжүүлэгч агентлагтай ажиллахаар бүтцийг өөрчиллөө. УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаан өчигдөр 08.30 цагт зарлагдсан ч байнгын хорооны хуралдаанд оролцох гишүүдийг хүлээсээр нэг цаг орчим болж, 12 гишүүнтэй болсноор Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхээр асуудлаа баталсан юм. Асуудлыг хэлэлцэж эхлэхэд УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат “Засгийн газрын бүтцийн тухай хуулиар Ардчилсан намын бүлэг нэг ажлын хоногийн завсарлага хүсч байна” гэсэн юм. Ажлын нэг хоног гэдэг нь тухайн өдөртөө байнгын хороо дахин хуралдах боломжтой юм байна. Харин 13 цагт Төрийн байгуулалтын байнгын хороо дахин хуралдсан. Ардчилсан намын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат “Завсарлага дууссан. Хэлэлцэх асуудалдаа оръё” гэснээр байнгын хорооны хуралдаан эхэллээ. Хэлэлцүүлгийн шатанд УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яамыг татан буулгаж, эрхлэх асуудлыг нь Эрүүл мэнд, Боловсрол, Байгаль орчны яаманд шилжүүлэх санал гаргасан нь дэмжигдлээ. Хэрэв уг саналыг УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцох гишүүдийн олонхи дэмжвэл Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яамыг бусад яаманд нь нэгтгэх шийдвэр батлагдах байсан юм. УИХ-ын гишүүн М.Энхболд”ССАЖЯ-ыг нэгтгэх хэрэгтэй. Бие даасан яам байх шаардлагагүй. Хоёр жил ямар ч уялдаа холбоогүй ажилласан. Үүрэг функцийг нь өөр яаманд нэгтгэх хэрэгтэй. Ерөнхий сайд үүнийг дэмжих байх” гэхэд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “М.Энхболд даргаа өршөөгөөрэй. Богино хугацаа үлдсэн юм чинь энэ чигт нь явуулчихъя” гэсэн юм. Уг асуудлаар санал хураалт явуулахад гишүүдийн олонх, “Шударга ёс” эвслийн бүлгээс Г.Уянга, Л.Цог нар МАН-ын бүлгийн гишүүдийн саналыг дэмжсэн. Энэ мэтчилэн байнгын хорооны гишүүд өөрсдийн байр суурийг хэлцгээж саналаа нэгтгэн чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулахаар болсон. Чуулганы хуралдаан 15:30 цагт эхэллээ. УИХ-ын гишүүн Д.Батцогт, Д.Эрдэнэбат нарын гаргасан Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд байгаа хүнд үйлдвэрлэлийн салбарын асуудлыг Уул уурхай, Эрчим хүчний яаманд хариуцуулах гэсэн санал, Шадар сайд бөгөөд Гадаад харилцааны сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд харьяалагдаж байгаа чөлөөт бүсийн эрхлэх асуудлыг Ерөнхий сайдын мэдэлд авчрах зэрэг саналууд байнгын хорооны гишүүдийн олонхийн дэмжлэгийг хүлээлээ.

Чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхлэхэд УИХ-ын гишүүн Д.Гарамгайбаатар “ҮХААЯ-ыг салгаж байгаа юм байна. Дэд бүтцийн яамыг Зам, тээврийн яам болгож байгаа юм байна. Яагаад өөрчлөгдөөд байгаа юм бэ. Ерөнхий сайдын өргөн барьсан төсөл дээр зургаан сайдын асуудал хөндөгдсөн. Одоо дахиад нэг сайдын асуудал хөндөгдөх нь. Энэ нь Засгийн газарт нөлөөлөх үү” гэхэд “Засгийн газрын бүтцэд өөрчлөлт оруулах тухай төслийг хэлэлцэх үед дэд бүтцийн чиглэлийн яамдыг нэгтгээд Уул уурхай, эрчим хүчний яаманд байвал дэд бүтэц хөгжинө, ҮХААЯ-нд дотоод худалдаа байх нь зүйтэй гэдэг асуудал дэмжигдсэн. Төслөөр Дэд бүтцийн хөгжлийн яам гэж орж ирсэн. Энэ өөрчлөлт нь Засгийн газрын 50 хувьд хамаарахгүй учир бүтцэд нөлөөлөхгүй” хэмээн Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей хариулсан юм. УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү “Гадаад харилцааны сайдад нэр томъёо нэмэх нь ямар хэрэг байна вэ” гэхэд “Монгол Улсын Шадар сайд бөгөөд Гадаад харилцааны сайд гэсэн томъёоллоор оруулж ирсэн. Үүнийг нэр бүхий гишүүдийн саналаар Гадаад харилцаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны сайдгэдэг нэр томъёоллоор оруулахыг байнгын хороо дэмжсэн. Европын зарим орнуудад Гадаад харилцааны сайд нар нь эдийн засгаа давхар авч явдаг хууль түгээмэл байдаг юм билээ. Бүтцийн шинэ өөрчлөлтөөр гадаад харилцааны салбарт эдийн засгийн чиг үүрэг тодорхой хэмжээгээр орж байгаа. Гадаад харилцааг эдийн засагжуулах санал тавигдаж байгаа.Ингэснээр ямар нэг хөрөнгө зардал шаардагдахгүй. Нэр нь л өөрчлөгдөж байгаа юм” гэлээ. УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр “Гадаад яамны шинэ бүтцийн асуудлыг хоёр гуравхан гишүүний саналаар байнгын хороогоор 30 минут хэлэлцээд үндсээр нь өөрчлөөд оруулаад ирлээ. Эдийн засгийн агуулгаа түлхүү тавьжээ. Улс орны язгуур эрх ашгийг илэрхийлэх бодлогыг нь гадаад эдийн засаг тал руугаа түлхүү оруулжээ. Монгол Улсын гадаад бодлогын асуудлыг эдийн засгийн асуудлаас тусад нь авч үзэх шаардлагатай байдаг. Төрийн гадаад бодлогын асуудлыг эдийн засгаас тусад нь авч үзэх ёстой. Эдийн засаг нь гаднын хараат болчих гээд байна. Мөнгө олж байх нь Гадаад харилцааны яамны үүрэг болох нь ээ. Хөрөнгө оруулалт татаж л байвал Гадаад харилцааны асуудал гэж ойлгож байна. Үүний цаана улс төрийн фракц хоорондын тэмцэл байдаг л байх. Гэхдээ Монгол төрийн гадаад бодлогын асуудлыг ингэж хутгаж болохгүй. Хэт улс төрийн өнцөгтэй шийдвэр, фракцын бялуу хуваах асуудалд хандуулсан нь харамсалтай” гэсэн юм. Харин Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга “Засгийн газрын бүтэц, үйл ажиллагааг Ерөнхий сайд оруулж ирээд, УИХ-аар хэлэлцдэг. Үүнийг УИХ олноороо хэлэлцэж, хамтын шийдвэр гаргадаг. Байнгын хороо ч гэсэн танай бүлгийн гишүүдтэй хамтаараа шийдвэрлэсэн, энэ хамтын шийдвэр” гэсэн хариуг өгсөн юм. Харин УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаяр “2008-2012 оны бүтэц эргээд сэргэж байх шиг байна. Толгойг нь хуучин бүтэц рүүгээ оруулж байгаа бол хөлийг нь бас энэ чиглэлд оруулаач. Ч.Улаан сайд зургаан яамыг гурав болгож нэгтгэснээр нэг тэрбум төгрөг хэмнэнэ гэсэн. Тэгвэл дагаж томорсон бүтцээ цөөлж хэмнэгдэх 200 тэрбум төгрөгөөр цалин, тэтгэврийг нэмэх ёстой” гэсэн юм. “Байнгын хороогоор анхны хэлэлцүүлэг хийх үед төрийн албаны чиглэлээр санал дүгнэлт гараагүй. Хууль санаачлагчийн оруулж ирсэн төслөөр чиг үүргийн давхардал арилна. Төрийн албан хаагчдын тоо, төсөв зохих хэмжээгээр хэмнэгдэнэ гэж байсан. ССАЖЯ-ны төсөв хомс гэдэг нь үнэн. Шинэчлэлийн Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийн гол чиглэл нь дэлхийд үнэ цэнтэйд тооцогдож байгаа нүүдэлчдийн соёл, уламжлалыг хамгаалан хөгжүүлэхийг зорьсон. Тус яам энэ чиглэлээр ажилласан хэдий ч төсөв бага байсан” гэсэн юм. Үүний дараагаар ССАЖЯ-ыг татан буулгах талаар Байнгын хороон дээр дэмжигдсэн тул өөрсдийн гишүүд байр сууриа илэрхийллээ. УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ “ССАЖЯ-ыг салгаж, эрхлэх асуудлыг бусад яамдад хуваарилсныг дэмжиж байгаа юм. Энэ яам байгуулагдсанаар их спорт бүхэлдээ орхигдсон. Ажлын уялдаа алдагдсан. Спортын салбар өмнө нь Эрүүл мэндийн яамны харьяанд байсан. Энэ яамыг байхгүй болгохыг дэмжиж байна”гэсэн бол УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдорж “Даяаршиж байгаа энэ нийгэмд нүүдэлчин монгол энэ хэвээрээ яаж үлдэх вэ. Би энэ саналыг дэмжихгүй байгаа юм. Өнөөдөр Б.Бат-Эрдэнэ гишүүний хэлж байгаа зарим зүйл гарч ирсэн л байх. Гэхдээ соёл, аялал жуулчлал их хөгжсөн. Монголын аялал жуулчлалын онцлогийг дэлхийд харуулахад энэ яам гаргаж ирэх ёстой. Спортын тал дээр алдаа дутагдал бий л байх. Үүнийгээ засаад яваг л дээ” гэхэд Б.Бат-Эрдэнэ гишүүн чуулганы танхимыг орхин гарсан юм. Харин УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү “Ардын намынхныг ойлгохгүй байна. Энэ намд уг нь бөхчүүд спортынхон олон. Би хуульч хүн. Хууль зүйн яамыг байхгүй болгохсон гэж боддог. Яагаад гэхээр алдаа дутагдал бий учраас тэр. Харамсалтай миний хүссэнээр болохгүй. Учир нь энэ яам зайлшгүй байх ёстой. Түүнтэй яг адилхан” гэсэн бол УИХ-ын гишүүн Ц.Цолмон “Энэ яам цаашид үйл ажиллагаагаа явуулах ёстой” гэлээ. Харин Л.Болд гишүүн “ССАЖЯ байх ёстой. Өмнө нь манайхан хоёр хөрштэйгээ эвтэй болоод ирэнгүүт Батлан хамгаалах яамаа татан буулгаж байсан түүхтэй улс. Уугуул хүмүүстэй улсуудад Соёлын яам байдаг. Болохгүй бол спортыг нь Ерөнхий сайдад өгчих. Соёл, аялал жуулчлалын яам байх нь зөв” хэмээн байр сууриа илэрхийлсэн юм. Ийнхүү чуулганы нэгдсэн хуралдаанаарТөрийн байгуулалтын байнгын хорооны дүгнэлтээр ССАЖЯ-ыг татан буулгахыг дэмжих санал явуулахад 53 хувиар буюу 35 саналаар дэмжлэг авч чадсангүй. Хамгийн сонирхолтойнь эрх баригчдаас Б.Гарамгайбаатар, Л.Цог, Б.Болор, Р.Бурмаа, М.Зоригт нар яамыг татан буулгах ёстой гэдэг дээр кноп дарсан юм. Хуулийн төсөлд орж ирсэн Тэргүүн Шадар сайд гэдгийг Шадар сайд хэвээр нь үлдээх харин Гадаад харилцааны яамыг Гадаад харилцаа, эдийн засаг хамтын ажиллагааны яам болгох нь зүйтэй гэдэг дээр гишүүд санал нэгдэв. УИХ-ын гишүүн Су.Батболд “Фракцуудад тохируулж яам бий болгож болохгүй” хэмээн хатуухан сануулав. Энэ мэтчилэн гишүүд өөрсдийн байр суурийг илэрхийлж дууссаны дараа чуулганы нэгдсэн хуралдаан түр завсарлаж Төрийн байгуулалтын байнгын хороо эцсийн хэлэлцүүлгээ хийхээр боллоо. 17:50 цагт байнгын хорооны хуралдаан эхэлсэн. Байнгын хорооны хуралдааны үеэр ҮХААЯ гэдгийг Хүнс хөдөө аж ахуйн яам гэсэн нэршлээр явъя гэдэг саналыг Х.Болорчулуун гишүүн оруулсан ч анхны хэлэлцүүлгээр оруулаагүй тул хэлэлцэх боломжгүй гэлээ. Хүнд үйлдвэрийн салбарыг Уул уурхай, эрчим хүчний яам, хөнгөн үйлдвэрийг ҮХААЯ-нд харьяалагдаж байхаар гишүүд дэмжсэн юм. УИХ-ын гишүүн Н.Энхболд “Функц шилжихээр олон хүнийг ажлаас халдаг шүү” гэлээ. Байнгын хорооны хуралдаан удалгүй өндөрлөсний дараа чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Ерөнхий сайдын оруулж ирсэн хуулийн төслийг батлахаар боллоо. Чуулганы хуралдаан эхлэхийн өмнө гишүүд чуулганы танхимд хуушуур идэцгээсэн юм. Чуулганы нэгдсэн хуралдаан үргэлжлэхэд төслийн эцсийн хэлэлцүүлэгтэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурь, Н.Энхболд, Ё.Отгонбаяр нар асуулт асууж тодруулсны дараа Байнгын хорооноос дэмжсэн зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллуудаар санал хураалгахад чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон 70 гишүүний олонх нь дэмжсэн. Ингээд Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Засгийн газрын бүтцийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон 69 гишүүний 51 нь буюу 73.9 хувь нь, уг хуулийн төслүүдтэй хамт өргөн баригдсан “Төрийн захиргааны байгууллагын тогтолцоо, бүтцийн ерөнхий бүдүүвчийг батлах тухай Улсын их хурлын 2012 оны 14 дүгээр тогтоолын хавсралтад өөрчлөлт оруулах тухай” Улсын их хурлын тогтоолын төслийг 75.4 хувь нь дэмжсэнээр хууль тогтоомжийн төслүүд батлагдсанаар чуулганы нэгдсэн хуралдаан 19:50 цагт өндөрлөлөө.

Э.БОЛД

Өнгөрсөн баасан гаригт Засгийн газар “Эзэн 100” хөтөлбөрийнхөө тайланг тавилаа. Энэ үеэр гишүүн Ё.Отгонбаярын хэлсэн үг сүрхий анхаарал татжээ. Танхимд байгаа хүмүүс нирхийтэлинээлдэж, сошиал ертөнц шаагилданэрхэм гишүүний ухаантай мундагийг гайхацгаав. Хичнээн мянган лайк авлаа, гишүүн од боллоо гэлцэн бахдах маягтай байна лээ. Тэрээр “Засгийн газраас ирүүлсэн тайланг уншаад ангайгаад сууж байна. Кызыль руу автобус явсан гэнэ. Эрээн рүү онгоц нисдэг болж. Барилгын компанийг шалгахаа болиод зөвлөдөг болж. Наадмаар тав хоног амардаг болсон юм байна. Казиногийн хууль бэлэн болж. Эдгээрүүд эдийн засаг сайжрахад ямар хамаа байна. Адуу гурван сая хүрч унаагаа юүлж уналгаа бэлдсэн болохоор удахгүй гурван сая дахь иргэнээ тосч авах гэж байна гэж тайландаа дурдаж. Адуунаас болоод хүүхэд өсөөд байгаа юм уу, урьд нь хүүхэд өсдөггүй байсан нь адуу багадаад байснаас болоод байгаа юм уу” гэж ирээд л баахан асуув. Ингэж шальчиганаж байгаа улсууд үнэхээр эмгэнэлтэй байна.

Кембрижийн их сургуулийн эрдэмтэн судалгаандаа “Тал нутагт маш сайханзун болж, адуу нь өссөн учраас дэлхийг эзлэх аян дайнд мордсон гэж бичсэн. Гумилёв ч бас үүнтэй утга нэгэн бичсэн. Адуу нь өссөн, хүн нь өссөн, иймээс тал нутгийн монголчуудын хүчирхэг байсныг ийн зүйрлэсэн байдаг. Тал нутгийн ард түмэнд адуу өсөх бол хүч чадал нэмэгдэж байгаа гэсэн үг юм. Унага ихэрлэлээ дайн болох нь гэж баярладаг байж. Дайн гэхээр үхэл хагацал үгүйрэл хоосрол, ядуурал гэж бодож байна уу. Тэр үед дайн гэдгийг олз омог, хөгжил хөдөлгөөн, хөөр баяраас ялгаагүй гэж хүлээж авдаг байж. Дайн болоход эдийн засгийн их эргэлт болж байна гэсэн үг. Одооны наймаатай яг адил. Орчин үеийнхээр бол шинээр олзны хүмүүс авчирч шинэ мужаан, шинэ боол, шинэ соёл нэвтэрч цоо шинэ эдийн засгийн болон соёлын эргэлтүүд болдог байж. Тэгээд ч монголчууд түүхэндээ ялж байснаас ялагдаж байгаагүй. Үүнийг арлын Японд сумогийн ертөнцөд монгол залуус ялагдахгүй хэдэн жил ноёлж байгаагаас харж болно. Дайнд ялаад ирэхдээ олз омогтой ирдэг байсан. Тиймээс адуу өсөхийг бэлгэшээдэг. Үнээ ихэрлэвэл муу ёр, адуу ихэрлэвэл сайны ёр гэдэг байв. Ийм философи сургаалтай, ийм бэлгэтэй ард түмэн. Монгол хүн амны билгээр гэдэг. Энэ бэлгээр бол адуу өсөх шиг сайн мэдээ алга.

Тийм байтал адуу өсөх хүн өсөхтэй харьцуулсныг гутаан доромжилж, дамжуулан хөөрөлхөх нь монголчуудын эсрэг байна уу, эсвэл монгол хүн мөн үү гэж асуухад хүргэж байна.Ингэхээр Н.Алтанхуягийн Засгийн газрыг өмөөрөх гэлээ гэж андуурав. Бичиж буйд Н.Алтанхуягийн сайн муугийн тухайд, түүний удирдаж байгаа Засгийн газар сайн, муу ажилласантай огт хамаагүй гэдгийг хэлчихье.

Энд монголоо алдсан гишүүн, түүнийг дэмжиж буй хүмүүсийн тухай л ярьж байна. Ёс заншил, ардын аман зохиол, язгуур урлаг, ёс, бэлгэ, бэлгэдэл зүйн анхны мэдэгдэхүүн байхгүй, егөө, доромж болгох ийм амархан болчихож. Яасан олноороо хөгжөөн дэмжив.

Тал нутгийн ард түмний энгийн ёс бэлгэдлийг мэдэхгүймөртлөө мэддэг юм шиг ярьж, түүнийг нь хөгжөөн дэмжиж байгаа нь зэвүүцэл төрүүлж байна. Үүнийг нь дагалдагч хэмээх улс төрийн сэдэлтэй хэдэн жиргээч, фэйсбүүкчид шагшин магтлаа. Боловсролын сайд байсан хүн үндэсний уламжлалаа, ёс заншлаамэдэхгүй доог тохуу ярьж суух юм. Хүний үгийг мушгиж суухаар өөрийнхөө хэлжбайгаа үгийг нэг бод.

Гүжрийн өмнө үнэн хүчгүй гэж үг бий. МАН-ын нэг хэсэг хүмүүс байна. Юу л бол мушгин гуйвуулж тоглоом наадам, хоосон улс төр болгох юм.

Улаангом Кызылийн хооронд автобус явдаг болсон нь эдийн засагтай ямар хамаатай юм гэнэ. Эдийн засагт хамаагүй, ашиггүй бол тэр хооронд автобус явах уу, Эрээн рүү онгоц нисдэг болж гэнэ. Эдийн засагт энэ чинь хамаагүй хэрэг үү. Хэдэн наймаачид нь Эрээнээс бараа зөөхөө больчихоогүйбол эдийн засагт хэрэгтэй л баймаар. Казиногийн хууль эдийн засагт хамаагүй гэх юм. Хамаатайгаас илүү хамаатай. Энэ бүхнийг сонсоод гудамжинд байгаа хүмүүсийн уур хүрч байгаа гэх юм. Монголчууд бүгд гудманд гарчихаагүй байна. Траншейны гэх цөөн хэдэн хүн гудманд байгаа. Бусад нь бүгд гэр оронтой. Эрхэм гишүүний хэлснээр монголчууд бүгдээрээ гудамжныхан болчихоогүй. Энэ улс орон чинь өнхрөөд ойчлоо гэлээ. Хаана тэр улс орон өнхрөөд ойчих гээд байна. Хэн хүрч ирээд энэ улсыг байхгүй болгох гээд байгаа юм.

Дахин хэлье. Н.Алтанхуяг болон Засгийн газрыг өмөөрөөгүй. Анхнаасаа л энэ бүтцээ өөрчилж сайд нараа цөөлөх хэрэгтэй байсан юм. Алдаа оноо зөндөө л бий биз. Энэ удаа тэр хүний сайн муу хийсэн тухай ер ярих гээгүй. Харин хүний хийснийг мушгиж гуйвуулж буруу яриад тэрийг нь даган баясаад байгаа хүмүүсийнтухай нь хэлэх гэсэнюм. Учир нь Ё.Отгонбаярын хэлсэн үгийг шүүмжлэхээр Н.Алтанхуягийг өмөөрч, захиалга гүйцэтгэлээ гэж мушгихыг нь мэдээд ингэж дахин дахин анхааруулж хэлээд байгаа юм шүү.

Боловсролын сайд асан одоо УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаярын хэлсэн үг,түүнийг шагшин гайхаж магтаад байсан хүмүүсийн үйлдэл В.Шукшины зохиолын баатар болон түүнийг хөөргөн баясагч нартай яг давхцаж байгаа тул уншигч авхай нарт сануулсу. В.Шукшины “Мад тавьсан нь” өгүүллэгттосгонд ирсэн олны мэдэх гайгүйалба ажилтай эсвэл эрдэмтнийгбайюу ч ярьсан мад тавьдаг Глеб Капустин гэх дөч орчим насны нэгэн эр байх бөгөөд түүний энэ үйлдэлд нь хүмүүс дургүй ч зарим нь “Энэ удаа хэрхэн мад тавих бол” гэж жүжиг үзэх мэт сонирхох нь цөөнгүй. Энэ нь мэдээж Глеб Капустины хувьд таатай. Нэгэн хурандаа дайны тухай ярьж байгаад Москваг шатаах тушаал хэн өгснийг санадаггүй. Мэгдэхдээ өнөөх хурандаа Распутин гээд хэлчихэж. Глебийн хувьд энэ мөчийг л хүлээж байсан гэлтэй хурандаад хандан “Тайван бай хурандаа, бид ямар Филид байгаа юм биш, тийм үү” гэж хэлснээр Глеб ялагч, хурандаа ялагдагч болж хувирав. Филид байгаа биш гэж яагаад хэлсэн юм бол гэж хөгшүүл гайхавч нэгэнт үйл явдал дуусахад хурандааг ялсан Глебийн үгмоод болсон байлаа. Үүнээс хойш түүнийг нөгөө догион хөөрөгдөгчид нь хэнийг мад тавихыг сонирхож, мань Глеб бүр ч омойтно. Тосгонд ирсэн дэд эрдэмтнийг Глеб мөн л өнөөх аргаараа мад тавина.Тэр зүгээр л мад тавьж ялдаг,үнэн үг хэлэх эсэх нь түүнийг дөгөөгчдөд сонин биш,ямар ч утга авцалдаагүй үг хэлээд л ялсан л бол ялсан. Түүний утга авцалдаагүй хариултанд ухаантай хүн логиктой хариулт хэлж амжихааргүй болтол утгыг алдуулж займруулна.Ухаантан яаж ч хариулах боломжгүй үед өнөөх Глеб мад тавих үгээ олчихно. Учрыг тунгаагаагүй нөхөд юуг ч ойлгоогүй хэрнээ Глебийг л ялсан ухаантан гэж ойлгоод дуусдаг. Эрхэм гишүүн Ё.Отгонбаяр ямар ч хүн ойлгохоор юмыг хүн ойлгохооргүй болгож тайлбарлахад жиргээч хэмээх дагалдагчид, хөгжөөгчид нь баатар мэтээр хөөргөв. Москвагийн олон улсын харилцааны их сургуульд Ц.Мөнх-Оргил, Сү.Батболд, Ж.Оджаргал нарын онц сурлагатнуудыг явуулахын өмнө 45 хоног цэрэгт явуулж тангараг өргүүлсэн байдаг. Харин тэд хойшоо сургуульд явж төгсч ирээд бичиг цаастай ноцолдсон уу гэхээс биш монгол ёс заншлаа мартаж хар бор амьдрал мэдэхгүй болж дээ. Тийм дээ ч ардын ухааныг хошигнол болгож тайлбарлаад үүнийг нь шууд улс төр болгочихож байгаа нь эмгэнэл шүү.

Н.Алтанхуягийг мад тавилаа гэж бодоод маадгар суугаа бол энэ эндүүрэл, ардын ёсоо уландаа гишгэсэн үйлдэл чинь л муухай байлаа.Бид уул нь хүлэг нь ирлээ, хүү нь төрөх нь гэж бэлгэшээдэг ард түмэн. Унаа нь ирлээ, улс нь хөгжих нь ч гэж орчин үед хэлж болох юм. Мань Глеб үүнийг ч бас мушгиж дөнгөнө л дөө.

М.СҮЛД

Удахгүй болох гэж байгаа Улаанбаатар хот байгуулагдсаны 375 жилийн ойн өдрөөр буюу 10 дугаар сарын 29-ны өдөр монголд өвөрмөц “рекорд” тогтоож 4 удаагийн төрөлтөөр 8 ихэр төрүүлсэн гэр бүлд шинэ орон сууц олгох шийдвэрийг Нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүл гаргажээ.Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн иргэн Э.Энхтөрийн гэргий Ц.Ундрах дөрвөн удаа хүүхэд төрүүлэхдээ ихэрлэж 8 хүүхэдтэй болсон байна. Тэрээр 8 хүүхэдтэй, “Алдарт эх”-ийн нэг, хоёрдугаар одонтой болжээ. Энэхүү ховорхон хувь заяаг нь төр засаг анхааралдаа авч өнгөрсөн онд орон сууц хүссэн өргөдлийг нь Засаг даргын зөвлөлийн хурлаар авч хэлэлцэн дээрх шийдвэрийг гаргажээ. Энэ тухай Хотын хэвлэл мэдээллийн албаны дарга Б.Түвшинтөгсөөс лавлавал, “Ихрүүдэд тун удахгүй орон сууц өгөхөөр болсон нь үнэн. Харин яг хэзээ, хаана байр өгөх нь 375 жилийн ойн өдөр тодорхой болно” гэлээ.Ихрүүдэд байр өгөхөөр хэлэлцэх үеэр бас нэгэн өргөдлийн тухай сонирхолтой яриа өрнөсөн байна. 6 дахь ихрийг төрсний дараа 94 настай өндөр настан хотын захиргаанд хандан ихэр хүүхдүүдэд орон сууц олгоход туслаач гэсэн өргөдөл ирүүлснийг ЗДТГ-ын дарга Ё.Гэрэлчулуун үзүүлж, сонирхуулсан нь шийдвэрийг түргэн гаргахад ихээхэн түлхэц болсон гэнэ. Ихрүүдийг тэтгэсэн хотын удирдлагуудын шийдвэр нь хүн амаа өсгөх, удахгүй 3 сая дахь иргэнээ хүлээж буй төр засгийн бодлогын хувьд туйлын бахдалтай алхам болж байгааг иргэд үнэлж байна.