Category: туслах-ангилал

Эрүүл мэндийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга, Хүний эмийн зөвлөлийн дарга А.Эрдэнэтуяа, МХЕГ-ын улсын байцаагч болон Хүнсний аюулгүй байдлын хяналтын үндэсний лавлагаа лаборатори, Монголын эм зүйн байгууллагуудын нэгдсэн эм холбоо, үндэсний эм үйлдвэрлэгч байгууллагын төлөөлөлтэй уулзлаа.

Уулзалтад ЭМЯ-ны Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хэлтсийн дарга М.Уранчимэг, МХЕГ-ын Эрүүл мэндийн хяналтын хэлтсийн дарга Д.Баярболд, улсын байцаагчид, Монголын эм зүйн байгууллагын нэгдсэн эм холбоо болон мэргэжлийн бусад хүмүүс оролцлоо.

Монголын эм зүйн байгууллагын нэгдсэн эм холбооноос Эмийн бүртгэлийн асуудлаар Эрүүл мэндийн яамны удирдлагуудтай уулзах хүсэлт гаргасны дагуу уг уулзалтыг зохион байгуулсан юм.

Тус холбооны зүгээс ЭМЯ-ны Эмийн салбар зөвлөл болон фармакопейн хорооны /тухай эмэнд тавих шаардлага, чанарын үзүүлэлт болон тэдгээрийг шинжлэх аргыг заасан зайлшгүй мөрдөх стандартыг хэлнэ/ хурал удаан хугацаагаар хуралдаагүй, зарим бүтээгдэхүүний стандартуудыг хүчингүй болгосон, уламжлалт болон ургамлын эмийн стандартыг боловсруулахад үзүүлэлтийг журманд тодорхой заагаагүйгээс материалыг бүртгэх боломжгүй шалтгаанаар буцаадаг, үндэсний эмийн бүртгэлийн байдал удаашралтай байдаг, МХЕГ-аас 2014 оны 07 дугаар сарын 21-ний өдрийн 01/08 тоот Стандартын хэрэгжилтийг хангах тухай албан шаардлагад 2014 оны 10 дугаар сарын 01-ний өдрийн дотор өөрийн үйлдвэрийн эм, эмийн түүхий эдийг улсын эмийн бүртгэлд бүртгүүлсэн байх даалгавар өгснийг 2015 он хүртэл нэг жилийн хугацаагаа сунгаж өгөх зэрэг хэд хэдэн хүсэлт гаргасан байна.

Эрүүл мэндийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга, Хүний эмийн зөвлөлийн дарга А.Эрдэнэтуяа эх орны эмийн үйлдвэрт үйлдвэрлэж байгаа эмийг улсын бүртгэлд бүртгүүлэх үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх талаар үндэсний үйлдвэрлэгчдэд удаа дараа албан тоот явуулсан боловч тодорхой ахиц гарахгүй байгааг дахин сануулав. Улсын бүртгэлд бүртгэгдээгүй эм үйлдвэрлэж, худалдах нь эмийн чанар, аюулгүй байдал алдагдах эрсдэлийг бий болгож байгааг онцлоод бүртгэлгүй эм үйлдвэрлэх үйл ажиллагааг зогсоохыг анхааруулсан.

Мөн тэрээр сүүлийн 10 гаруй жилийн хугацаанд эм үйлвэрлэгч байгууллагууд эмээ бүртгүүлэлгүй өөрсдөө хариуцлагагүй хандаж ирсэн, төрийн бодлогоор ч үндэсний үйлдвэрлэгч байгууллагуудыг дэмжиж байгааг сануулаад Монгол улсын эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль, Эм, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүний бүртгэлийн журам батлах тухай Эрүүл мэндийн сайдын 2012 оны 41 дүгээр тушаалыг мөрдөж, хуулиа биелүүлж ажиллах ёстойг хэллээ.

Эм зүйн салбар зөвлөлийн хурлыг 2014 оны 03,04,05,06,07 саруудад хийж, 91 эмийн материалыг /үйлвэрлэлийн фармакопейн өгүүлэл/ хянаж, шаардлага хангаагүй 10 байгууллагын 32 эмийн материалыг буцаасан байна.

Харин үндэсний эмийн үйлдвэрийн эм бүртгэлийн ажил удаашралтай байгаатай санал нийлэхгүй байгаагаа ЭМЯ-ны Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хэлтсээс хэлсэн. Тодруулбал, санал ирүүлсэн бүртгэлийн материалыг цаг алдалгүй бүртгэж байгаа бөгөөд Хүний эмийн зөвлөлийн хурлаар улсын бүртгэлд бүртгэж байгаа бөгөөд өнөөдрийн байдлаар үндэсний эмийн үйлдвэрийн 312 нэрийн эм бүртгэгдсэн байна. Одоогийн байдлаар Хүний эмийн зөвлөлд “Монос фарм” эмийн үйлдвэрийн 5 нэрийн, Айвико эмийн үйлдвэрийн 1 нэрийн эм бүртгүүлэхээр хүсэлтээ ирүүлсэн байгаа ажээ.

Шинэчлэлийн Засгийн газрын “Эрүүл чийрэг Монгол хүн” хөтөлбөрийн хүрээнд хүн амын эрүүл мэндийг хамгаалах, дэмжих зорилгоор эм, эмнэлгийн хэрэгслийн чанар, аюулгүй байдлыг хангах үүднээс “Эмийн талаар төрөөс баримтлах бодлого”-д үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд бүх талын дэмжлэг үзүүлэхээр тусгасан. Энэ дагуу салбарын яамны зүгээс үндэсний эмийн үйлдвэрлэгчдийг дэмжих зорилгоор импортын зарим эмийн бүртгэл болон хугацаа сунгах асуудлыг хязгаарласан байна. 2014 оны 09 сарын байдлаар 23 нэрийн эмийн бүртгэлийн хугацааг сунгаагүй байна.

Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын зүгээс 2000 оноос хойш үндэсний үйлдвэрийн эмийг бүртгэх журам гарсан байхад аж ахуйн нэгжүүд хариуцлагагүй хандаж ирсэн. Улсын бүртгэлд бүртгэгдээгүй эмийн үйлдвэрлэлийг зогсоох албан даалгаврын хугацааг сунгах боломжгүй гэдгээ мэдэгдлээ.

Цаашид Эрүүл мэндийн яамны Хүний эмийн зөвлөл, Эм зүйн салбар зөвлөл үндэсний үйлдвэрлэгчид улсын бүртгэлд бүртгүүлэх эмийн материалаа ирүүлсэн тохиолдолд сард хоёр удаа хуралдах боломжтой. Мөн фармакопейн хорооны хурал ч үйлдвэрлэгчийн фармакопейн өгүүллээ ирүүлсэн үед хоёр удаа хуралдана гэлээ.

БНАСАУ-ын удирдагч Ким Жөн Ун олны өмнө гарч ирлээ. Тэрээр өчигдөр Хойд Солонгосын ШУА-ийн Байгалийн эрчим хүчний хүрээлэнгийн ажилтнуудад зориулан барьсан шинэ орон сууцыг очиж үзсэн байна. Ким Жөн Ун таяг тулсан байжээ. Үүнээс үзэхэд түүнийг өвдгөндөө мэс засал хийлгэсэн гэдэг нь үнэн бололтой.

Ю.Дэлгэр

Аргын тооллын 10 сарын 14, Ангараг гараг. Билгийн тооллын 21, Хэрцгий охин одтой, шар морь өдөр. Өдрийн наран 7 цаг 99 минутад мандан, 18 цаг 19 минутад жаргана. Тухайн өдөрбар, нохой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр элдэв үйлд хянуур хандах хэрэгтэй ба ан, гөрөө хийх, мал, адгуус муулах, угаал үйлдэх, тангараг тавих, гэр бүрэхэд сайн. Хэрүүл тэмцэл хийх, хүүхэд хөлд оруулахад муу. Өдрйин сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод баруун урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

УИХ дахь МАН-ын бүлэг өнөөдрийн хуралдаанаараа 2015 оны төсвийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцээд буцаах шаардлагатай гэж үзсэн байна. УИХ-ын гишүүн Ч.Хүрэлбаатарын тайлбарласнаар Засгийн газрын алдаатай бодлогоос болж эдийн засаг хямарсан бол өргөн мэдүүлсэн 2015 оны төсвийн хуулийн төслийг энэ байдлаар нь хэлэлцэн баталбал эдийн засаг сайжрахгүй. Тэр тусмаа иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлээгүй байж нэр бүхий дөрвөн төрлийн татварыг нэмэгдүүлэх нь эргээд сөрөг үр дагаврыг олноор бий болгоно гэв.
УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхоролын хэлснээр бол нэг тоо толгой малд ногдуулах малын хөлийн татварыг 1000 хүртэл төгрөгт багтаан олгож болох эрхийг орон нутгийн ИТХ-д нь олгож байгаа аж. Мөн үл хөдлөх хөрөнгийн татварыг хоёр дахин нэмэгдүүлнэ. Ингэснээр үл хөдлөх хөрөнгийн татварт жилдээ 800 мянган төгрөг төлдөг байсан иргэн 1.6 сая хүртэл төгрөгийн татвар төлөхөөс аргагүй болно. Тээврийн хэрэгслийн татварыг Улаанбаатар хот болон Орхон аймагт нэмэгдүүлнэ. Энэ тохиолдолд мөн л жижиг суудлын тэрэгтэй иргэн 36 мянган төгрөгийн татвар төлдөг байсан бол 72 мянган төгрөгийн татвар төлнө.
Мөн өрийн хэмжээ ирэх онд ДНБ-ний 90 хувьд хүрнэ. Энэ мэтчлэн олон хүлээж авахад бэрх ард иргэд, үр хойчдоо ачаа үүрүүлсэн хариуцлагагүй төсвийн төслийг Засгийн газар өргөн мэдүүлсэн учраас татаж авах шаардлага тавихаар МАН бүлэг шийдвэрлэв.

Өнгөрсөн хавар ШӨХТГ-аас арилжааны банкуудад иргэдээс ирсэн гомдлын дагуу шалгалт хийсэн. Зээл авахад 0.25-1 хувийн, дээрээс нь 1000-40000 төгрөгийн шимтгэл хураамж авдаг гэсэн гомдол иргэдээс иржээ. Банкууд энэ зөрчлөө үйл ажиллагааны зардал гэж тайлбарлаж байгаа аж. Гэхдээ нэг тэрбум, хоёр тэрбум төгрөгийн зээл олгоход үйл ажиллагааны зардлын хооронд тэгж их зөрүү гардгийг ойлгохгүй байна гэж ШӨХТГ-ын дарга О.Магнай өнөөдөр хийх хэвлэлийн бага хурлын үеэр хэллээ. Тэрбээр “Энэ бүхнийг болиулах албан шаардлага хүргүүлсэн. Арилжааны банкууд энэ албан шаардлагын эсрэг шүүхэд хандсан. Энэ сарын 15-нд шүүх хурлын тов гарсан байна. Өнгөрсөн хугацаанд манай байгууллагатай холбоотой есөн асуудал шүүх дээр гацаж байна. Би шүүгч нарын нэрийг хэлэхээр бэлдсэн. Эдгээр шүүгч нар шүүх хурал бүр дээр манай байгууллагын эсрэг, мөнгөтэй төгрөгтэй эрх мэдэлтэй комдпаниудын талд шийдвэр гаргаж байна. Есөн удаа ийм хэрэг гарсан болохоор би тэсэхгүй үүнийг хэлж байгаа юм шүү гэдгийг анхааруулж байна. Анхан шатны шүүхийн Лхавгасүрэн, Эрдэнэчимэг, Оюунгэрэл, Батзориг, Адьяасүрэн гэж шүүгчид, давж заалдах шатны шүүхийн Тунгалагсайхан, Зоригтбаатар, Хонинхүү, Цогт, Энхмаа, Батбаатар, Халиунбаяр, Зандраа, Сумъяа, Мөнхтуяа, Цэцэгээ нар манай шүүхээр явсан 9 асуудал дээр манай эсрэг шийдвэр гаргалаа. Манай эсрэг шийдвэр гэдэг нь хэрэглэгчид, олон нийтийн эсрэг шийдвэр гаргасан гэсэн үг. Тухайлбал, барилгын метр квадраттай холбоотой асуудал буюу “Тайгам-Алтай” гэх компанийн асуудлыг шүүх дээр дөрвөн сар сунжруулж, буцаасан. Мөн нөгөө талын илт хууль бус нэхэмжлэлийг асуудал болгож тавьдаг. Тиймээс эдгээр хүмүүсийн нэрийг нэрлэхээс өөр аргагүй нөхцөл байдал үүсч байна” гэв.

ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путины айлчлалын босгон дээр Оросын сэтгүүлчид Монголд айлчилсан. ИТАР-ТАСС-ын Ерөнхий захирлын нэгдүгээр орлогч Михаил Гусман Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржоос тусгайлсан авсан ярилцлагыг хүргэж байна.

-Ноён Ерөнхийлөгч өө, уулзаж ярилцах боломж олгосонд тань талархал илэрхийлье. Монгол-Оросын харилцааны түүх олон зууны чинадаас улбаатай. Орчин цагийн дипломат харилцаа тогтоогоод бараг зуун жил болох гэж байна. ОХУ, Монгол Улсын харилцааны өнөөгийн байдлыг та хэрхэн үнэлж цэгнэдэг вэ?

-Судалгааны байгууллагууд манай иргэдээс Монгол Улс ямар улстай ойр дотно харилцаатай байх ёстой вэ гэж хааяа асуудаг юм. Энэ асуултад иргэдийн жараас илүү хувь нь ОХУ гэж байнга хариулдаг. Энэ завсар он жилүүд өнгөрч, нийгэм-улс төрийн тогтолцоо солигдож байгаа шүү дээ. Хүний үе солигдож шинэ үеийнхэн түрэн гарч ирж байгаа хэдий ч монголчууд ОХУ руу татагдаж, хоёр орон, ард түмний найрамдал, нөхөрлөлийг бэхжүүлэхийн төлөө байсаар байна. Ийм бат бэх суурин дээр бидний харилцааны ирээдүйг цогцлоох боломжтой юм.

-ОХУ, Монгол Улс хоёр шинжлэх ухаан техник, эдийн засаг, соёл гээд тал бүрийн салбарт хамтран ажилладаг. Бид алинд нь хамгийн их амжилт гаргасан гэж та үздэг вэ? Ашиглаж амжаагүй нөөц боломж байдаг болов уу?

-Монгол бол ОХУ-тай стратегийн түншлэл тогтоосон цөөхөн улсын нэг. Манай улсад том үйлдвэрүүд, өргөн цар хүрээ бүхий төслүүд байгааг хэлмээр байна. Монголын эдийн засгийн өмнө томоохон зорилтууд тулгарч ирлээ. Одоо бид дэд бүтцээ, юуны өмнө төмөр замын сүлжээгээ сайжруулж хөгжүүлэх, дамжин өнгөрөх тээврийн боломжийг өргөжүүлэх шаардлагатай байна. Хөрш хоёр орны хувьд салбар хоорондын харилцааг гүнзгийрүүлэх шаардлага бий. Ерөнхийлөгчийн хувьд би үүнд онцгой анхаарал хандуулж, Оросын талаас түншийн туслалцаа үзүүлнэ гэдэгт итгэж байна.

-Манай хоёр орны удирдагчид Москва, Улаанбаатарын харилцаанд асар их түлхэц өгч байна. Та Владмир Путиныг сайн таньдаг нь нууц биш. Оросын Төрийн тэргүүний айлчлалаас та ямар үр дүн хүлээж байгаа вэ?

-Тийм ээ, Владимир Владимирович бид хоёр танилууд. Бид хоорондоо маш халуун дотно харилцаатай. Бид жилдээ 3-4 удаа уулздаг. Мэдээж Ерөнхийлөгч Путины айлчлан ирэхийг Монгол Улс тэсч ядан хүлээж байна. Энэ айлчлалаас бид олон зүйл хүлээж байгаа. Олон чухал баримт бичигт гарын үсэг зурахад бэлэн болсон. Юуны түрүүнд хоёр улсын эдийн засгийн хамтын ажиллагаатай холбоотой баримт бичгүүд байна. Үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд эдгээр нь том түлхэц болно гэж бид үзэж байгаа.

Монголчуудад анд нөхдөө мартдаггүй эрхэм сайхан чанар байдаг. Гурван жилийн дараа, миний Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн хугацаа дуусахад би жирийн иргэн болж, Владимир Владимировичтой сайн анд нөхрийн хувьд хоёр орны ард түмнийг улам ойртон нягтрахад нь туслах болно. Энэ бол миний амьдралын байр суурь юм.

-Энэ жил Халхын голын байлдаанд японы Квантуны армийг бүрмөсөн бут цохисны 75 жилийн ой тохиож байна. Энэ бол бидний хамтын ялалт байсан. Монгол Улсад энэ ойг хэрхэн тэмдэглэх гэж байгаа вэ?

-Монгол Улсын тусгаар тогтнол, хөгжил цэцэглэлийн төлөө ЗХУ-ын олон иргэн алтан амиа өргөсөн. Бид үүнийг үүрд санан дурсч явах болно. Халхын голын байлдааны энэ ойг бид маш өндөр хэмжээнд тэмдэглэхээр төлөвлөж, манай Засгийн газар хариуцан ажиллаж байна. Харамсалтай нь тэр үеийн дайчдаас амьд мэнд байгаа хүмүүс улам цөөрсөөр байна. Надад мэдэгдэж байгаагаар бол Халхын голын байлдааны ахмад дайчдаас ОХУ-д дөрөв, манайд гуч хүрэхгүй хүн өнөөдөр амьд сэрүүн үлджээ. Бид тэднийг бүгдийг хүндэлж, тусалж дэмжиж байдаг.

-ОХУ, Монгол Улс хоёр бол хил орчмын субъектуудын хамтын ажиллагааг хөгжүүлж байгаа хөршүүд. Манай хоёр улсын харилцааны энэхүү хүчин зүйлийг та хэрхэн үнэлдэг вэ?

-Монгол улс, ОХУ хоорондоо 3485 км урт хилийн зурвасаар хаяа нийлдэг. Манай улстай ОХУ-ын арав илүү субъект хил залгадаг. Бид цаашдаа хил орчмын субъектуудын хамтын ажиллагааг улам хөгжүүлэх бодолтой байгаа нь мэдээжийн хэрэг. Бид одоо хоёр улсын хооронд визтэй зорчдог журмыг цуцлах тал дээр ажиллаж байна.

-Энэ ажил хэр хурдан бүтэх бол?

-Ноён Ерөнхийлөгч Владимир Путиныг Улаанбаатарт айлчлах үеэр энэ талын хэлэлцээрт гарын үсэг зурагдах байх гэж найдаж байна. Үүнээс гадна бид хамтын ажиллагааны хөгжлийн дунд хугацааны хөтөлбөрт гарын үсэг зурахад бэлэн болоод байна.

-Үүнээс гадна ямар баримт бичгүүдэд гарын үсэг зурахад бэлэн болсон бэ?

– Монгол улс бүхлээрээ ОХУ, БНХАУ хоёрын дунд оршдгийг Та мэднэ. Хамгийн дөт зам бол төмөр зам. Тийм учраас бид энэ боломжоо яаж ашиглах, эдийн засаг, дэд бүтцийн томоохон төслийг хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар бодох хэрэгтэй байх. Бид дамжин өнгөрөх тээврийн тухай гурван талын хэлэлцээрийн төсөл болон ОХУ, Монгол Улсын хоорондох дамжин өнгөрөх тээврийн тухай хэлэлцээрийн төслүүд дээр ажиллаж байна. Мөн УБТЗ-ыг байгуулах тухай 1949 оны гэрээ хэлэлцээрийг шинэчлэх тал дээр ажиллаж байгаа.

Бид монголын төмөр замыг хос урсгалтай болгохыг хүсч байгаа. Хэрэв бид төмөр замаа Хятадын нутаг дэвсгэрийн гүн тийш сунгавал бүхэл бүтэн бүс нутгийн хувьд нэн чухал тээврийн тэжээгч судас бий болно. Бид Москватай улс төр, бүс нутаг, дэд бүтэц, эдийн засаг, хүмүүнлэгийн гээд бүхий л түвшинд харилцаагаа хөгжүүлэхэд бэлэн байна.

-Бараг бүгдээрээ орос хэлээр ярьдаг, сургууль болгонд орос хэлийг идэвхтэй сурдаг байсан Зөвлөлтийн үеийн Монголыг би сайн санаж байна. Монголд орос хэлийг хадгалан үлдэх тал дээр өнөөдөр юу хийж байгаа вэ?

-Бид ОХУ, БНХАУ гэсэн хоёр том хөрштэй. Амжилттай хамтран ажиллахын тулд бид тэдний соёл, хэлийг мэддэг байх ёстой. Монголд орос хэл заадаг арав гаруй сургууль бий. Өнөөдөр илүү олон залуус аугаа Пушкиний хэлээр ярих хүсэлтэй болж байгааг би мэдэж байна.

Би ч гэсэн таны харж буйгаар орос хэл эзэмшсэн. Миний хувьд оросоор ярихад хөгжим эгшиглэх шиг санагддаг. Надад хувьдаа лав тэгж санагддаг юм. Монголд орос хэлийг сонирхох сонирхол буураагүй. Холоос эрээд хэрэггүй, наад захын жишээ дурдахад жирийн монгол хүмүүс сансрын “тавган” антеннаар Оросын телевизийн арав гаруй сувгийг хүлээн авч үздэг. Би ч гэсэн Москвагийн мэдээг байнга үздэг.

-Таны цээжинд орос хэл үлдсэнээс гадна Львов хотод суралцаж байсны тань хувьд одоо ОХУ, Украинд болж буй үйл явдлууд ойрхон санагдаж байгаа байх аа. Өнөөдөр манай Украин хөршүүдийн хувьд амаргүй цаг болоод байна. Та энэ үйл явдлыг хэрхэн бодож цэгнэж байгаа бол оо?

-Энэ бүхнийг харахад надад маш харамсалтай байна. Намайг 1980-аад онд Украинд суралцаж байхад бид хүмүүсийг үндэс угсаагаар ялгаварладаггүй байлаа. Бүгд зөвлөлтийн- эвсэг найрсаг, сайн, сайхан сэтгэлтэй хүмүүс байсан. Томоор харахад өнөөдөр улс орон болгон л тайван, найрсаг хөршийн сэтгэлээр амьдрахыг хүсдэг гэж боддог. Украинчууд ч эцсийн эцэст мөн ингэж чадна гэдэгт найдаж байна.

-Монгол Улс хоёр дахь удаагаа дахин төрлөө гэж дэлхий даяар мэргэжилтнүүд дүгнэх боллоо. Үнэхээр аль ч үзүүлэлтүүдийг аваад үзэхэд Монголын эдийн засгийн хөгжлийн аварга хурдац харагддаг. Монгол Улс яаж ингэж нүдэн дээр өөрчлөгдөж чадаж байна вэ?

-Энэ бол маргаангүй хүмүүсийн хүч. Монголчуудад бизнес эрхлэх эрх чөлөө нь байхад тэд гайхамшгийг бүтээж чаддаг. Өдөр болгон бид хаа нэгтээ шинэ үйлдвэр, шинэ сургууль, шинэ зоогийн газар нээсэн тухай сайн мэдээ хүлээн авч байна. Харин бид өөрсдийн зүгээс баялаг бүтээж, нийгэмдээ ашигтай зүйл хийж буй хүмүүсээ дэмжихийг хичээж ажиллаж байна. Надад Ерөнхийлөгчийн хувьд эдгээр хүмүүсийн ашиг сонирхолд үйлчлэх гэсэн ганц үүрэг бий. Мэдээж Монгол Улсад хаа сайгүй шүүмжлэгчид олон байдаг. Энэ нь төр өөрийн дутагдлаа анзаарахгүй байна гэсэн үг биш. Гэхдээ би бодохдоо жирийн хөдөлмөрч, эх оронч хүн эерэг сайн эхлэлийг баримжаалдаг байх хэрэгтэй.

-Ноён Ерөнхийлөгч өө, Та Монгол төрийн өндөр дээд албан тушаалд хоёр дахь удаагаа сонгогдсон. Энэ хугацаанд танай багийнхан шүүхийн тогтолцоог шинэчлэх, авлигатай тэмцэх, цаазын ялд хориг тавих зэрэг бүхэл бүтэн шинэчлэл хийлээ. Эдгээрээс алинд нь та эерэг үнэлгээ өгөх вэ, бас хийгээгүй үлдсэн ажил юу байна?

-Ач холбогдлынх нь хувьд хамгийн түрүүнд авлигатай тэмцэх ажлыг чухалчилж тавимаар байна. Жил бүр Монголд авлигын түвшин 16-17 хувиар буурч байгаа. Ийм тооцоог би гаргаагүй. Олон улсын авлигатай тэмцэх байгууллагын рейтингээр ийм байгаа юм. Намайг анх Ерөнхийлөгчөөр сонгогдож байхад Монгол Улс дэлхийд авлигын үзүүлэлтээрээ 140 дүгээр байранд жагсаж байсан. Одоо бол 70 дугаар байранд байна. Энэ сайн үзүүлэлт боловч үргэлжлүүлэн тэмцэх хэрэгтэй.

Хоёр дахь бүрэн эрхээ эхлээд би “Том төрөөс ухаалаг төр рүү” гэсэн санаачилга дэвшүүлсэн. Бизнес эрхлэгчид бизнесээ, улстөрчид улс төрөө л эрхэлж, хууль сахиулах байгууллагууд хуульдаа л анхаарах хэрэгтэй.

Миний бүрэн эрхийн хугацаа дуусахад нийгмийн ашиг сонирхолд үйлчлэх сайн хууль, сайн тогтолцоо ард минь үлдэнэ гэж найдаж байна. Надад Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн дахиад гурван жилийн хугацаа үлдэж байгаа учраас улам илүү их ажиллах хэрэгтэй гэж бодож байгаа. Хийгээгүй зүйл,биелүүлээгүй амлалт, алдааныхаа хойноос харамсаж үлдэхгүйн тулд тэр л дээ.

-Монгол Улс аялал жуулчлал хөгжүүлэх асар их боломжтой өвөрмөц орон. Энэ салбарыг хөгжүүлэхийн тулд юу хийж байгаа вэ?

-Монголд ирэх сонирхолтой хүмүүст зориулан тав тухтай орчныг бүрдүүлэх хэрэгтэй. Визийн асуулыг бид шийднэ. Тээврийн асуудлыг ч гэсэн шийдэх болно. Харин жуулчдыг яаж татах билээ гэдгийг бодох ёстой.

Улс орон болгон л өөрийн гэсэн өвөрмөц онцлогтой, үзэх зүйлтэй. Монголын хувьд нутгийнхаа төв хэсэгт тал хээр, нуур, гол устай. Хойд талаараа уул тайгатай, урдуураа толгод, асар уудам говьтой. Монгол орон үндэсний 22 парктай. Тэдний ихэнх нь хүрч очих зам, жуулчдын бааз, аяллын хөтөлбөр, бэлэг дурсгалын дэлгүүр, цайны газар зэрэг аялал жуулчлалын дэд бүтцээр хангагдсан.

Заримдаа сэтгүүлч нөхөд маань, ялангуяа барууныхан, юмны зөвхөн сөрөг талыг хараад байдаг талтай. Монгол улс соёлын асар их өв сантай, аялагчид үзэж сонирхох газар олон бий! Тиймээс би ОХУ-ын иргэдийг Монголд ирээрэй гэж уримаар байна. Хүн болгонд Ерөнхийлөгчийн хувийн урилга бий гэж бодоорой.

-Надад монголчууд ёс заншилдаа, угсаа гарвалдаа үнэнч байдаг нь таалагддаг. Бид хоёр энэ сайхан Төрийн өргөө гэрт ярилцаад сууж байна. Би мянга мянган монголчууд орчин үеийн орон сууцанд биш гэрт амьдардгийг мэднэ. Энэ бол зүгээр нэг угсаатны зүйн онцлог биш, амьдралын хэв маяг нь юм. Монгол хүний хувьд гэр гэдэг юу вэ гэдгийг тодруулж өгнө үү?

-Гэр хүнийг байгальд ойртуулдаг. Гэрт суудаг монгол хүн бидний ярьдгаар газар шороондоо ойр болдог. Би гэрт төрсөн, долоон ахтай хүн. Бид бүгдээрээ нэг жижиг гэрт амьдарч байсан ч бидэнд огтхон ч давчуу байгаагүй. Хүүхдүүд бид эцэг эхтэйгээ халуун дотно харилцаатай байсан. Бид бие биеэ хайрлаж өссөн, одоо ч хүүхэд байх үеийнх шигээ дотно, хайртай хэвээрээ. Би ээжийнхээ аавтай ямар халуун дотно ярьж, аав ч тэгж хариулдаг байсныг хэзээ ч мартдаггүй. Энэ бол амьдралын бүхэл бүтэн гүн ухаан юм даа.

Өнөөдөр Монгол даяар угсармал том байшингууд барьж байна. Зарим том орон сууцан дотор төөрч мэдэхээр болсон гэлцэх болж. Хүүгийнхээ барааг харалгүй бараг долоо хоносон ч гэх шиг. Хүү нь өөрийнхөө, ээж аав нь өөрсдийнхөө өрөөнд компьютерийн ард бүгэх болж. Энэ бүхэн дотнын хүмүүсийг холдуулж, гэр бүлийн халуун харилцааг сэвтүүлж байна.

-Монгол Улс социализмыг бүтээн байгуулж явсан. Коммунист дэглэмийн үед шашин хориотой байсан. Өнөөдөр Монголд буддын шашин хэр дэлгэрч байгаа вэ? Орчин үеийн монголчуудын амьдралд шашин хэр нөлөөтэй байна вэ?

-Намын үзэл суртал нурж алга болохтой зэрэгцээд шашин шүтлэг, итгэл найдвар хэрэгтэй болсон. Өнөөдөр монголчууд эртний буддын шашны ёс заншлаа сэргээж байна. Түүний мөн чанар бол өөрийгөө хүндлэх. Таны амьдралын зам Буддагаас ч, бусад бурхдаас ч биш, гагцхүү танаас өөрөөс чинь л хамаарна. Сайн нь ч танаас гарна, муу бүхэн ч танаас өөрөөс чинь л гарна. Бүх юм өөрөөс чинь хамааралтай. Та өөрийгөө өөрчилж чадвал, хүрээлж байгаа ертөнцөө өөрчилж чадна. Энэ бол буддын гүн ухаан, бид үүнийг баримтлагчид. Гэхдээ бид бусад шашинд ч хүндэтгэлтэй хандаж, тэднээс авахаа авдаг.

-Та амьдралынхаа замыг эргэн харвал аль нь хамгийн тод, аз жаргалтай үе байв?

– Ээж, аавтайгаа хамт байсан хүүхэд нас минь. Бас Львовт сурч байсан таван жилийг мартах аргагүй. Баруун Украинд би эхнэртэйгээ гэрлэж, тэнд анхны хүү минь төрсөн. Миний эхнэр Хажидсүрэнгийн Болормаа бас Львовт их сургуульд сурч байсан монгол бүсгүй. ЗХУ-д өнгөрүүлсэн жилүүд маань бидний хувьд маш аз жаргалтай байсан даа.

-Ерөнхийлөгчийн гэр бүлийнхэн өөрийн таван хүүхдээс гадна хорин өнчин хүүхдийг асран хүмүүжүүлдэгийг Монгол даяараа мэднэ. Гэргий та хоёр яагаад ингэж шийдэв? Юунаас болов?

-Бүх хүүхэд маань бидний хувьд төрсөн мэт болсон. Зарим нь өсч томроод өөрсдийнхөө амьдралаар амьдарч байна. Үнэнийг хэлэхэд амаргүй үе ч байсан. Гэхдээ бид өргөж авсан эцэг эхийн сэтгэл хүүхдүүддээ ижил тэгш хүртэж байх ёстойг ойлгож байсан.

Би ч, эхнэр маань ч олон хүүхэдтэй гэр бүлд өссөн хүмүүс. Бид зовлон гачигдал, өрөвдөх сэтгэл гэж юу байдгийг сайн мэднэ. Зовж яваа хүнд туслах хэрэгтэй. Ялангуяа чи өндөр албан тушаал хашдаг, бизнес эрхэлдэг бол тэр тусмаа туслах ёстой. Зүсэм талхаа ойр хавийнхантайгаа хувааж идэхэд надад таатай байдаг. Хүмүүст тусалж явбал тэд ачийг чинь заавал хариулах болно. Дандаа шүү. Энэ бол миний амьдралын гүн ухаан юм.

Эхнэр бид хоёр гуч гаруй өнчин хүүхдийг хүмүүжүүллээ. Одоо бидэнтэй арван найм нь үлдээд байна. Тэд шатаар явж чаддаггүй жаахан байсныг бодвол одоо бүгд том болжээ. Бид тэдэнд цаашид ч тусалж байх болно.

-Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн эрх мэдэл гэдэг таны хувьд юу вэ? Ямаршуухан амттай санагддаг вэ?

-Эрх мэдлийн амт бол гашуун. Манайхны мэргэн үг байдаг л даа. Эхлээд биеэ зас, дараа нь гэрээ зас, тэгээд төрөө зас гэж. Би олон хүнтэй харилцдаг, олон ч улстөрчийг мэднэ. Төрийн хэрэг, төсвийн хөрөнгөнд ойртуулах хэрэггүй хүмүүс ч таардаг. Авлигад өртсөн төрийн түшмэдүүд ч бий. Тэд төрийг муухай харагдуулж, түүнд итгэх итгэлийг бууруулж, улс орныг буртаглаж, хүмүүсийг завхруулдаг. Бид ийм үзэгдэлтэй хайр найргүй тэмцэж байгаа, цаашдаа ч тэмцэх болно.

Төрийн алба бол чи өөрийнхөө эрх ашгийн төлөө хашиж байгаа алба биш. Төрийн албан хаагчид эх орон, жирийн ард иргэддээ үйлчилж, тэдний эрх ашгийг хамгаалан хүндэлж, хэрэгтэй хүнд нь тусалж байх ёстой хүмүүс. Гэхдээ ядуурлыг даван туулж, жинхэнэ утгаараа цэцэглэн хөгжиж буй улс үндэстэн болохын тулд цаг хугацаа хэрэгтэй.

Миний бүрэн эрхийн хугацаа дуусч Ерөнхийлөгчийн албыг орхих цаг ирнэ. Тэгээд би Монголдоо амьдарна. Арваад жилийн дараа төрөлх хотынхоо гудамжаар алхаж явахад хүмүүс намайг хараад: “Хараач Элбэгдорж явж байна! Манай Ерөнхийлөгч байсан хүн шүү дээ!” гэх болно.

Одоо бол Төрийн тэргүүний хувьд даруу байж, хүмүүст илүү ойр байх хэрэгтэй. Хаалгаа байнга нээлттэй байлгах хэрэгтэй гэдгийг та ойлгож байгаа биз дээ? Хүмүүс Ерөнхийлөгч хэнтэй уулзаж, ямар асуудлыг шийдвэрлэж, ард түмний татварын мөнгийг юунд зарцуулж байгааг харах ёстой. Үүнд миний бодлоор одоо бол интернет маш их тус болж байна. Хүмүүс улстөрчдийн ухаалаг үгийг сонирхохоосоо илүүтэйгээр татварын мөнгийг юунд зарцуулж байгааг нь сонирхох нь мэдээж. Төсөв тунгалаг байх ёстой. Тэгсэн цагт авлига багасаж, ард түмний зүгээс хяналт тавих нь нэмэгдэнэ. Монголд үүнд чиглэсэн хэдэн арван хууль бий.

-Улаанбаатарт байх хугацаандаа бид танай хамгийн гайхалтай баяруудын нэг болох Наадмыг үзэж сонирхлоо. Монгол улс даяараа үүнийг тэмдэглэж нааддаг юм байна. Таны болон танай гэр бүлийн хувьд ямар баяр хамгийн ойр дотно байдаг вэ?

-Мэдээж Наадам байлгүй яахав! Монголчууд наадмыг мянганы тэртээгээс хийж ирсэн. Наадам бол монголын уламжлалт баяр, “Эрийн гурван наадам” гэж мөн нэрлэдэг. Наадам бол үндэсний бөх, хурдан морины уралдаан, сур харваанаас бүрддэг баяр. Энэ баяр монголчуудыг монгол болгодог юм.

Хурдан морины уралдааны нэг насанд 500 гаруй морьд уралдаж 20 орчим километр замыг туулдаг. Энэ бол дэлхийн өөр хаана ч олж үзэхгүй өвөрмөц уралдаан юм шүү! Өнөө үед хурдан морины уралдаан, сурын харваанд эмэгтэйчүүд ч оролцож байна. “Эрийн гурван наадам”-д дөрөв дэх төрөл болж монгол шагайн харваа нэмэгдээд байна. Энэ төрөлд оролцогчид хоёр баг болон хуваагдаж өвдөг дээрх хашлага дээр тавьсан ясан сумыг дунд хуруугаараа няслан хасаа харваж тоглодог. Шагайн харваанд зөвхөн эрэгтэйчүүд оролцдог.

Наадам бол бас элбэг дэлбэг баярын ширээндээ сууцгаан, айраг ууж, дуу дуулан, бүжиглэдэг баяр. Эрт үед цэцэн өвгөд “Монголчууд наадам тэмдэглэж байхад хөрш орнууд амар тайван амьдарч болно” гэцгээдэг байсан гэдэг.

– Бүхий л цаг үед монголчуудын амьдралд морь маш чухал үүрэг гүйцэтгэж ирсэн. 21 дүгээр зуунд ч гэсэн энэ хэвээрээ юу?

-Өнөөдөр Улаанбаатарын гудамжинд машины замын түгжрэл маш их байна. Би саяхан телевизээр үг хэлэхдээ монголчууддаа морио илүү унацгаая гэж уриалсан. Монголчууд мотоциклыг их унах боллоо шүү дээ. Үүнийг ямар монгол гэх вэ дээ. Манай улс эрт үеэс адууны соёлтой байсан. Монголчууд морин дээр төрж, морин дээр нас бардаг байлаа. Морины амь хүний аминаас илүү үнэтэй байсан үе ч бий.

Хүн бүрийн тэр болгон мэдэхгүй нэг зүйл бол дэлхийн хоёрдугаар дайны үед монголчууд Улаан армид хагас сая гаруй агт морь илгээсэн байдаг. Бүр хоёр морьтой бол нэгийг, зуун адуутай бол тавийг Улаан армийн хэрэгцээнд өгөх журамтай байсан байгаа юм. Монгол морьд цэргүүдтэй хамт Берлин хүрсэн. Манай Улаанбаатарын музейд энэ тухай түүхэн гэрэл зураг хадгалагдаж байгаа.

Ийм жишээн дээр залуу үеэ хүмүүжүүлэх хэрэгтэй юм. Дайнд хамтран ялалт байгуулж, Зөвлөлт, Монголын ажилчид, барилгачид мөр зэрэгцэн хөдөлмөрлөж нурсан хот, тосгон, үйлдвэр, заводуудыг сэргээн босгож байсныг хэзээ ч мартаж болохгүй. Бид сансарт ч цуг нисэж байлаа шүү дээ. Үүнийг мартаж болно гэж үү?

Мэргэжлийн сүмогийн Бүх Японы аварга шалгаруулах тэмцээн саяхан болж өндөрлөжээ. Уг тэмцээнд 71 дэх аварга Какүрюү М.Ананд түрүүлсэн байна. Түүнтэй аваргын төлөө Маэгашира Такайнова Д.Баасандорж өрсөлдсөн юм.

Аки башёд гол дуулианыг тарьсан Ичиножёо А.Ичинноров шөвгийн дөрөвт Такайновад унасан байна. Харин Их аварга Хакүхо М.Даваажаргал Маэгашира Икиойд унажээ.

Намрын дунд сарын шинийн 17-ны өдөр ямар их нөлөөтэй болоо вэ, Монголд. Балжинням, Дашням давхацсан намрын дунд сарын шинийн 17-ны билэгт сайн өдөр гэдэг нь “Хүчин төгсөхийн барилдлагатай, буяны үйл хийгээд шинэ хувцас өмсөх, чимэг зүүх, аливаа үйлийг хийхэд жилийн бусад бүх сайн өдрүүдийн дотроос онцгой, нэн өлзийтэй сайн өдөр” гэж байна. Үүнийг нь Монголын бүх хүмүүс мэддэг юм байна. Тийм болохоор монголчууд энэ өдрийг хүлээж, сонгож байгаад хүссэн бодсоноо хийдэг бололтой. Энэ удаагийн 17-ны өдөр нь хавтгайдаа хуртай байлаа. Тэгээд хуримтай. Хурим найр нь лав урьд хожид байгаагүй олон болсон дуулдана. Урьд жил нийслэлд 1400 орчим хурим болсон бол энэ тоо энэ жил 600-аар нэмэгджээ. Хурим ийн болсон бол түүнээс хол давсан бэр гуйх ажиллагаа Монголд энэ өдөр явагджээ. Эдгээрээс дутахгүй олон тооны хүүхдүүдийн даахины үргээлэг болсон сурагтай. Энэ бүгд найр ёслолын том жижиг ажиллагааг заавал дагуулдаг учиртай. Найр ёслолын ажиллагаа ямар нэг хэмжээгээр хаа сайгүй болж байна гэдэг чинь угтаа эдийн засаг шүү дээ. Эдийн засаг хямарлаа, мөнгө ховордлоо л гэнэ үнэндээ мөнгө хэзээ ч алга болдоггүй. Эдийн засгийн хямралтай холбоотойгоор мөнгөтэй хүмүүс бүгдээрээ “За энэ чинь юу болох гээд байна” гэж болгоомжлоод хав дарчихдаг. Ингэхээр л эдийн засаг царцчихаж байгаа юм. Ойрын төсөртөө ийм хөлдүү болчихоод байсан Монголын нийгэм дэх мөнгийг энэхүү намрын дунд сарын шинийн 17-ны өдөр гэсгээж өгөв. Одоо тоо бодоцгооё. Одооны залуус айхавтар болсон, заяа нь хадмынхантайгаа хамт амьдрахгүй. Тэгэхээр яахав, тусдаа гарна. Нийслэлд гэрлэсэн 2000 орчим хосын дийлэнх нь шинэ байранд орсон багцаа тоо байна. Дор хаяж 1200 орчим орон сууц ямар үнээр зарагдсан байна, нэг тоо гарна. Ингээд л эдийн засаг эргэлдэж байгаа нь энэ. Намрын дунд сарын шинийн 17-ны өдрийн хамгийн том эдийн засгийн тоо юм. Залуу хосод худын нэг тал нь машин бэлэглэж байгаа, за тэгээд хурим найрын бусад зардал бүгд л эдийн засаг. Ингэхээр энэ өдөр лав нийслэлийн хувьд эдийн засаг сэргэчихэж. Орон сууцаа зарсан барилгын компаниуд, машины худалдаа, ресторанууд, хувцасны дэлгүүрүүд… тэр байтугай малчны хотноос ууцаа авна шүү дээ. Хурим болохоор энэ. Тэгвэл бэр гуйна гэж яадаг юм. Нэг нөхөр хадаг хармаалж очоод хаалгаар нь шагайгаад “Охиноо өгвөл өг, байвал бай” гэж шидчихээд явчихдаг юм уу. Үгүй, хоёр талынхан сууж байгаад ёс горим хийнэ, найрлана шүү дээ. Энэ ч гэсэн бичил эдийн засаг. Ийм эдийн засгийн үйл явц өнгөрсөн баасанд нийслэлд лав хэдэн мянгаараа өрнөжээ. Хөдөөд бол бүр тоогоо алдаа биз. Хүүхдийн үсний үргээлэг мөн л хурим руу дөхөж мэдэх том эдийн засаг. Яагаад гэвэл монголчууд нялх амьтандаа голоосоо хайртай, гүн хүндэтгэлтэй ханддаг ард түмэн. Даахиа үргээлгэсэн өнөө муу жаахан амьтанд чинь мөнгө өгнө шүү дээ. Одоо бол шууд л нэр дээр нь нээсэн хадгаламжийн дэвтрийг гардуулаад байдаг болсон байна лээ. Банк багаар ч гэсэн авч байна. Ингээд яривал их юм бий. Өнөө царцсан мөнгөний нэг хэсгийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж өгсөн энэ удаагийн намрын дунд сарын шинийн 17 танд баярлалаа. За баахан эдийн засаг ярьчихлаа. Өөр энэ өдөр юу болов.

Энэ жилийн 17-ны өдөр Н.Энхбаяртай байв. Н.Энхбаяр энэ өдрийг сонгож Монголд орж ирсэн, тэгээд Төрийн ордон руу орсон юм билээ. Мань эр Солонгост байхдаа намрын дунд сарын шинийн 17-ны өдөр гэхэд олон жил “хаан ширээн”-д заларсан ордондоо ямар ч байсан очно гэж буддын шашинтай хүний хувьд шийдсэнээ ойрынхондоо хэлжээ. Ингэх аваас цаашдын зам мөрд маань учрал ерөөлтэй байх магад гэж тэр сүсэглэсэн байна. Өнөө хүчин төгсөхийн барилдлагатай-аливаа үйлийг хийхэд нэн өлзийтэй сайн өдөр гэдэгтэй нь холбоотой буй заа. Элдэв үйл, хилэнц ихтэй энэ эрийн яах гэж ирснийг нь янз бүрээр тааварлан мэргэлж буй хүмүүст хэлэхэд ийм юм билээ шүү.

Мөн энэ өдөр Хангарьд ордныхоо хаалгаар барагтай бол шагайдаггүй Үүл баатар хамаг албатаа, олон сэтгүүлчидтэй дагуулан давхиж баахан замын ажилтай танилцсан нь өнөөх л шинэ хувцас өмсөх, чимэг зүүх, аливаа үйлийг хийхэд нэн өлзийтэй сайн гэх энэ өдөртэй холбоотой юм билээ. Үнэхээр сайн өдөр юм бол Үүл баатар нь цас бороог үл тоон бүтээн байгуулалтын жаал жуул ажилтай танилцаатахъя, нэн өлзийтэй сайнаар бүтэж магад гэж тэр ярьсан байна лээ.

Аливаа үйлийг хийхэд сайн явдлууд энэ өдөр цааш үргэлжилсэн аж. Монголын барилгын салбарт том үйлдвэр нээгдсэн нь “Weiler” нэртэй. Төмөр бетон хана хийц үйлдвэрлэдэг “Weiler” үйлдвэр нь “Гранд байшин” ХХК-ийнх бөгөөд Герман улсын “WEILER” брэндийн шинэ технологи болох угсармал барилгын материалын үйлдвэрийг эх орондоо оруулж ирж буй нь энэ аж. Ингэснээр манай улсын барилгын салбар хүйтний улиралд сул зогсолт хийлгүй жилийн дөрвөн улиралд, цаг агаарын ямар ч нөхцөлд барилгын ажил явуулах боломжтой болж байгаа юм бус уу.

Сайн үйл хийх энэ өдрийг бас муу үйлээ хийхэд сайн өдөр гэж сэтгэсэн нөхөд байна. Намрын дунд сарын шинийн 17-ны өдрийн 16.00 цагийн орчим ломбард ухаж байгаад хоёр нөхөр баригдсан нь энэхүү билэгт сайн өдрийг хүлээж байгаад хийсэн үйлдэл гэнэ. Хороололд болсон хэрэг явдал аж. Тэр өдөр дүүгийнхээ хуримд оролцохоор ломбардын эзэд явах ёстойг мань хоёр урьдчилж мэдэж байжээ. Анхны мэдүүлгээрээ тэд бас сонин мэдүүлэг өгсөн дуулдах юм. Ямар өдөр, яаж хулгай хийвэл зохилтойгоо ламаас асуусан гэж. Тийм юм асуудаг нөхөд, асуусанд нь мэрэг төлгөө буулгадаг лам байдаг байх нь. Ингээд өнөө лам нь тэр хоёрт “Намрын дунд сарын шинийн 17-ны өдөр л тэр ломбардаа ухвал өлзийтэй сайн” гэсэн юм биз дээ. Лам багшийнхаа зааснаар мань хоёр хөдөлжээ. Гэгээн цагаан өдөр болохоор хүмүүс ломбардын эзэд нь л түлхүүрээ хаячихаад цоожоо ухаад мунгинаж байна даа гэж бодоод ер харгүй байсан гэсэн. Авдгаа аваад гардгийн даваан дээр бас л 17-ны өдөр тэр хоёрыг барьж өгсөн байгаа юм. Ломбардын эзэд энэ сайн өдөр ажил дээрээ даллага авахуулахаар ламтай тохирсон байгаад амжиж иртэл өнөө хоёр хамаг байдгийг нь цүнхэлчихсэн зогсож таараад баригджээ. Эндээс харахаар хулгайч, хударгагүй хүмүүс бас үйл хийхдээ энэ өдрийг өлзийтэй сайн гэж үздэг юм бус уу.

Намрын дунд сарын шинийн 17-ны буян хишиг маргааш нь ч үргэлжилж байна лээ.Нийслэлийн замууд ямар ч түгжрэлгүй сайхан байна лээ. Урьд өдрийн их хурим найраас хишиг хүртэгсэд гэртээ л хэвтээд байх шиг байсан.