Category: туслах-ангилал

Дархан хотынхон амрал­тын өдрөөр мод тарьцгаав. Дарханы Засаг дарга С.Насан­бат “Урьд нь гадна дотнынолон суулгацтарьж үзсэн. Үр дүн нь сэтгэлд хүрдэггүй.Дарханы хөрсөнд ургасан суулгацыг энэ удаа тарьж байна. Дарханд тохирсон суул­гац гэдгээс гадна Дар­ханы иргэдээсээ суулгац авч, хөрөнгө оруулж байгаа юм” хэмээн тайлбарлав. Мөн хүрээ­лэнгийн эрдэмтэн, докторуудын зөвлөгөөгөөр модоо суулгаж байгаа боло­хоор өмнөхөөс сайн урганагэж засаг ноён найдаж байлаа. Дарханы Ургамал, газар тариалан, сургалт эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийнэрдэм шинжилгээний ажилтан С.Баттөмөр “Гадна талд нь амьд хашаа маягаар хайлаас суулгаж,дотор талд нь голтбор, монос тарьж байна. Монос цагаан цэцэгтэй, агаар цэвэр­шүүлдэг, Манай хүрээ­лэнгээс судлаад таримал­жуулсан моносны “Царам” гэдэг сорт юм. Голт бор нь Оросоос оруулж ирж нутагшуулсан “Шарын гол” гэдэг сорт. Энэ моднуудыг наян хэдэн оноос судлаад, тарималжсан ургамлаар баталгаажуулсан юм” хэмээн ярилаа. Хүрээлэнд “Хоёр, гурван настай моднууд 2000-2500 төгрөгийн үнэтэй байдаг гэнэ. Тэд суулгацандаа амьдрах баталгаа өгдөг аж. “Мод тарихад стандартын суулгац чухал. Зөв ухаж аваад, зөв хадгалаад, зөв суулгасан мод ямар ч нөхцөлд ургана. Зах дээр олон хүний гар дамжсан, үндэс нь ил гараад, нар салхинд хатсан мод үхчихдэг. Гаднаас нь хараад мэдэгдэхгүй учраас найд­вартай газ­раас авах хэрэгтэй гэж эрдэм шинжилгээний ажилтан зөвлөв. Хүрээлэнд үйлдвэрлэсэн, жижиглэж савласанбактерийн бордоог мод тарьсан нүх рүү хийцгээж харагдана.

Энэ сарын 17-нд Дархан хот байгуулагдсаны 53 жилийн ой тохиох учраас дарханчууд ойгоо угтсан олон ажил сэджээ. Аймгийн удирдлагууд хотын өдрөөр төрийн үйлчилгээг түргэн шуурхай хүргэхээр”Нээлттэй хаалганы өдөр” зарлав. Энэ үеэр Засаг дарга өнгөрсөн хугацаанд хийсэн ажлаа тайлагнаж, спорт, урлагийн тоглолт болж, эмч нар нь даралт үзээд, иргэд цахилгаан, дулаан, усны төлбөр тооцоогоо барагдуулаад л амралтын өдөр хотын хүн ам шигүү хэсэгт юм юмтай өдрийг үдэв.”Нүүдлийн шүдний эмнэлэг” лав үйлчлүүлэгч арвинтай байлаа. Нэгдсэн эмнэлгийн дарга Б.Эрдэнэтулга “ЭМЯ-ны хөрөнгө оруулалтаар 390 сая төгрөгийн “Нүүдлийн шүд­ний эмнэлэг”-тэй болсон.Бүрэн тоноглогдсон, хүүх­дийн шүдний зураг авдаг аппараттай, гэр­лийн лом­бо тавих хүчин чадал­­тай. Сур­гууль, цэцэр­­лэгийн хүүхдүүд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд тусламж үйлчилгээ үзүүлэх зориулалттай гэж танилцууллаа. АймгийнЭрүүл мэндийн газрын дарга Б.Батцэнгэл “Сургууль, цэцэрлэгийн хүүхдүүдээ үнэгүй эмчилнэ. Насанд хүрэгчдэд тодорхой тариф байхгүй бол үйлчилгээний зардлаа нөхөж хүчрэхгүй” хэмээн тайлбарлав. Бусад аймгуудад Оношилгоо, эмчил­гээний төвүүд байгуулагдаад байгаа. Дарханд ямар байгаа вэ хэмээн лавлахад”Оношилгоо, эмчилгээний төвийн дайтай хөрөнгө оруу­лалт орж ирсэн, тоног төхөө­рөмжтэй болсон” гэж Эрүүл мэндийн газрын дарга ярилаа.

Аймгийн тэргүүний Нэгдүгээр цэцэрлэгийнхэн гэхэд л амралтын өдрөөрөө “субботник” хийцгээж байна лээ. “Сар бүрийн нэг өдөр хамт олноороо цэвэрлэгээ хийдэг” гэж Нэгдүгээр цэцэрлэгийн эрхлэгч В.Отгонхүү хэллээ.”Хүүхдүүддээ зориулж чийрэгжилтийн кабинет байгуулсан. Хүүхдүүд маань сар бүр тодорхой дадал олж авдаг.Эхний сар гар угаах дадалд суралцдаг бол дараа сард нь хувцсаа тайлж,эвхэж сурах, цэгэн иллэг хийх гэх мэтээр хүүхдүүд олон зөв хэвшилд суралцжээ. Ээж, аав нарын оролцоогүйгээр хүүхдийг зөв дадалд сур­гах амаргүй. Тиймээсхүүх­дээ хэдэн аргачлалын дагуу сургах талаар эцэг, эхчүүдэд нь хичээл заадаг гэлээ. Намрын сэрүүн өдөр тус цэцэрлэгт халуун цай уухаар ороод зөндөө сонин сонслоо. Дарханыдолдугаар цэцэрлэгт хүүхдүүд хордлогод орсон нь бусад цэцэрлэгийн удирдлагуудад сургамж болсон эсэхийг тодруулав.”Аймгийн Эрүүл мэндийн газар, Боловсролын газраассэрэмжлүүлэг, заавар зөвлө­гөөг нухацтай өгч байгаа” гэв. Цэцэрлэгийн багш, удирд­лагууд болон эцэг эхийн төлөөлөл хүнс нийлүүлж байгаа үйлдвэрлэгчдээр явж, хүүхдүүдийн хүнс ямар дамжлагаар ирдэг болохыг “сурвалжилжээ”. Цэцэрлэг, сургуулиуд хүнсний зүйлсээ Дархандаа хамгийн томд тооцогдох нийлүүлэгчдээсавдаг аж. Цэцэрлэгийн багшаас хүүхэд халдвар авах эрсдэл цөөнгүй эцэг эхийн санааг зовоодог. Хэрэв тэд эрүүл гэсэн хуурамч бичиг авчирдаг бол яах вэ?Дарханы цэцэрлэгийнбагш, ажилтнууд хуурамч эрүүл мэндийн бичиг авчрах боломжгүй гэнэ. Аймгийн ЗДТГ-ын Нийгмийн хөгжлийн хэлтсийн мэргэжилтэн О.Мөнхсүрэн”Цэцэрлэг бүр дээр эрүүл мэндийн байгууллагынхан тогтсон нэг өдөр ажиллаж, багш ажилтнууд болон хүүхдүүдээс эрүүл мэндийн шинжилгээ авдаг” гэлээ.

Аймгийн Засаг дарга С.Насанбат хүүхэд, бага­чуу­дын авьяасыг нээн хөгжүү­лэхэд санаа тавьжээ.Орон нутгийн хөгжлийн сангаас аймгийн “Авьяас” дэд хөтөл­бөрийн хүрээнд25 төсөлд хөрөнгө оруулжээ.Үүний үр дүнд мэндэлсэн “Содон аялгуу” үлээвэр найрал хөгжмийн хамтлагхүүхдийн баяраар тайлан тоглолтоо хийжээ.Харин XV сургуулийнхан сургуулиараа биелдэг гэнэ. Тус сургуулийн мянган хүүхдийн биелгээ хүүхдийн баярын тоглолтын содон үзүүлбэр болсон тухай О.Мөнхсүрэн хуучилж амжлаа.

Тоон дотор үсэг цохиж явна гэдэг шиг “Нээлттэй хаалганы өдөр”-ийн содон хүнээр Ц.Түвшинтөгс гавьяат тодрох вий. Нэгэн үе “Улаанбаатар” чуулгыг толгойлж байсан энэ эрхэмөдгөөДарханы “Залуучууд” театрын дарга болсон аж.”Яагаад Дарханд ирчихэв” гээд шулууханасуучихлаа.

-“Залуучууд” театрын дарга хийх боломж байна уу гэж аймгийн Засаг дарга хүсэлт тавьсан юм. 2015 ондоо багтаа­гаад, урлагийн томчууд, судлаачид, шүүмжлэгчдийгурьж байгаад хөдөө орон нутгийн театр ямар байх ёстой талаарсимпозиумхийнэ гэж гавьяат хариуллаа. “Залуучууд театр”-ын дэргэд Хүүхэлдэйн театртай болчихож. “Ардынаман зохиол, үлгэр, домог ёс заншил, ардын ухааныг хадгалж явдаг” гэж театрын дарга үнэлэв. Сургуулийн өмнөх насныхан, нэгээс тавдугаар ангийнхан Хүүхэлдэйн театраас суралцана. Хотын ойн өдөр тус Хүүхэлдэйн театрынхан “Болдоггүй бор өвгөн”-өөр хүүхдүүдэд бэлэг барих юм.

Нийслэлдэнд тэндгүй замын өргөтгөл, уулзварууд ашиглалтад орж байгаа. Дарханд ч “Монгол алт”-ны уулзварын замын өргөтгөлийгойн босгон дээр нээхээр төлөвлөжээ.Эндэхийн бүтээн байгуулалтгазар дээрхээсээ илүү газар дор өрнөж байгаа санагдлаа. Нийслэлчүүдэд барилга барьчихаад дараа нь халаалт, дулаан, дэд бүтцийн хүрэлцээ хангамжийн асуудал өрнөдөг бол Дарханд эсрэгээрээ. Сүүлийн хоёр жилд энд нийтийн орон сууц­ны инженерийн байгуу­ламжийн шинэчлэл, шинээр төлөвлөгдсөнхорооллуудын дэд бүтцийг барьж байгуулахад чамгүй хөрөнгө хаяжээ.

Нийтийн эзэмшлийнорон сууцны 24 байрнызоорийн давхрын инженерийн шугам хоолойн засварын ажилд 1,8 тэрбум зарцуулсан тухай Засаг даргын тайланд дурдагдсан юм. Амины орон сууцны хорооллын дэд бүтцийг босгохдоо өвөрмөц шийдэл хэрэглэжээ. 250 айлын амины орон сууцны инженерийн шугам сүлжээ, хашаа, зам талбайн цогц шийдлийг аймгаас хийж өгсөн байна. Ингэхдээ айл бүрээс дэд бүтцийг байгуулахад зориулж 25 орчим сая төгрөгийг тат­сан гэсэн. Хотын өнгө үзэм­жийг бодолцож амины орон сууцны арван загварыг гарга­жээ. Иргэд эдгээрээс сонгох учиртай.Амины орон сууцны хорооллын эхний оршин суугчид хэдийнэ байрандаа оржээ. Аймгийн ИТХ-ын даргаар олон жил ажилласан, өдгөө Иргэний танхимын даргын алба хаш­даг Л.Гүнчин эдний нэг. “Аймгуудаас хамгийн түрүүнд Иргэний танхим байгуулсан” гэдгээ Л.Гүнчин даргаонцлох дуртай. 2010 онд байгуулагдсан аймгийн Иргэний танхимынхан хэлэл­цүүлгээ аль болох сонир­холтой хэлбэрээр явуулахаар эрэлхийлдэг.Л.Гүнчин дарга Х.Соёл-Эрдэнэ “цэрэг”-тэйгээзах дээр ч “Чөлөөт индэр” ажиллуулж үзжээ. “Захын дарга нар байхгүй үедхүмүүс нэг өөр юм ярьдаг. Хөдөө сумдаар, малчдаар ч явж үзсэн” гэж Иргэний танхимын дарга хэллээ. “Их хотын иргэд хагас дутуу мэндлээд нэг л яарсан хүмүүс явдаг бол манайхан хамаагүй баяр баясгалантай амьд харилцдаг” гэж Л.Гүнчин харьцуулсанюм.

Дархан амар амгалан хот.Камерын хяналтын нэгдсэн систем нь энэ хотыг аюулгүй байхад их үүрэг гүйцэтгэдэг.Хяналтын нэгдсэн сис­темийн тусламжтайгаар хүнс, барааны зах, төмөр замын буудал,гудамжинд үйлдэгд­сэн хулгай, танхай, дээрэм, хүчин, осол зэрэг гэмт хэргийг илрүүлж, камерын бичлэгээр баримтжуулчихдаг.

Дархан Олон улсын эрүүл хотуудын холбоонд нэгдсэн хот. Аймгийн ИХТ-ын дарга Ч.ЦэндсүрэнДархан сумын дарга байхдаа Эрүүл хотын талаарх ажлыг зангиддаг байсан. Одоо ч “Эрүүл хот”-ын төлөө зүтгэсэн хэвээр.

Дарханчууд сар бүрийн хоёр өдрийг “Эрүүл мэндийн өдөр” болгожээ.Баа­сан гаригт байгууллагуудынэрүүл мэндийн өдөрлөг, урал­даан тэмцээн өрнөдөг бол бямба гаригт гэр бүлээрээ агаар салхинд амарч аялахыг илүүд үзнэ.Сар бүрийн 17-ны өдрийг буюу хотын өдрийг”Архигүй өдөр” болгосон аж.Дарханы Засаг дарга архины эсрэг зоримог шийдвэр гарга­сан юм билээ. Сүүлийн хоёр жилийн дотор тэрбээр сог­тууруулах ундаагаар үйлчилдэг, борлуулдаг 281 цэгийн тусгай зөвшөөрлийг цуцалж чаджээ. Согтууруулах ундаагаар үйлчилдэг цэгийн тоо 53 хувиар буурсан аж.

Хүчирхийлэлд өртсөн иргэдэд үйлчлэх хамгаалах байрыг бий болгосон нь сайн мэдээ байв.Хүчирхийллийн эсрэг төвийн Дархан салбарын зохицуулагч Б.Сүндэрмаа хэдэн жилийн өмнө “Хам­гаалах байргүй болохоор хүмүүс манайд ирээд, бодит тусламж авч чадахгүй гэсэн хандлага байдаг” хэмээн гомдоллож билээ. “Өвлийн хүйтэнд гэр хороололд жорлондоо зогсоод, шөнийг өнгөрөөсөн. Үүр цайхаар нь гараад зугтаасан гэсэн эмэгтэй ирж л байсан. “Манай нөхөр алчих гээд орцонд хонолоо” гэсэн эмэгтэй ч түүнд хандаж байжээ. С.Насанбат дарга харин “Монгол УлсынЕрөнхийлөгчөөс Засаг дарга нарт албан даалгавар өгөхдөө гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөнэмэгтэйчүүд, хүүхэд, ахмад настны эрх ашгийг хамгаалахыг үүрэг болгосон” гэв.14 ортой түр хамгаалах байрыг байгуулахдаа Улаанбаатарт туршлага судалж, камертай, харуул хамгаалалттай болгожээ.Дарханы Засаг даргаЭрүүл хотуудын хуралд оролцохдооБНСУ-аас”Нийгмийн эрүүл мэндийн төв” байгуулах санаатай иржээ. Энэ төвд хүмүүс биологийн насжилтаа тогтоолгож, ямар дасгал хөдөлгөөн хийж, хэрхэн зөв хооллох тухай сонсох учиртай. Нийгмийн эрүүл мэндийн төвийн байрыг орон нутгийн хөрөнгө оруулалтаар аль хэдийнэ худалдан авчээ. Удахгүй энд эрүүл мэндийн чиглэлээр ажилладаг сайн дурын байгууллагуудэрчимтэй ажиллаж эхэлнэ дээ. Ахмадууд дасгалаа хийх газар нэгээр нэмэгдэнэ. Дарханы ахмадууд эрүүл зан үйлтэй. Өглөө эртээр цэцэрлэгт хүрээлэнгээр алхаж, гүйдэг настан залуусаас олон. Ахмадын байранд долоо хоног бүрийн нэг өдөр хуучны нийтийн бүжгийн ая хангинаж байдаг. Ахмадууд эндээ танцалж өгнө. Хийн дасгалаа хийнэ. Шинэ жилээр гоёлын даашинзтай, хөнгөн шаахайтай эмээ нар бүжиглэхээр яарна…

Б.ЯНЖМАА

“Өдрийн сонин”-ы дөрөвдүгээр улирлын захиалга амжилттай явагдсан билээ. Аравдугаар сарын 31-нийг хүртэл “Монгол шуудан”, “Улаанбаатар”, “Скай”, “Түгээмэл шуурхай” шуудангийн салбаруудаар нэмэлт захиалга үргэлжлэн явагдахыг уншигч та бүхэнд дуулгая.

Сонин захиалахын тулд та бүхэн доорх хүснэгтэд буй утсаар холбогдоорой.Мөн 9911-2954, 8811-1375 дугааруудад хандан дэлгэрэнгүй мэдээллийг лавлана уу.

БХЯ-ны СБТГ-ын дар­га, бригадын генерал Д.Баярсайхан НҮБ-ын энхийг дэмжих ажиллагааны бүсийн командлагчаар ажиллахаар томилогдсон байна. Түүнийг шинэ албанд нь үдэх ёслол сая БХЯ-нд болж өнгөрлөө. Тэрээр Монгол Улсын Зэвсэгт хүчнээс уг томилолтыг авч буй анхны хүн боллоо. Бригадын генерал Д.Баярсайхан Монголын энхийг сахиулагчдын II ээлжийн цэргийн багийг удирдан “Иракийн эрх чөлөө” ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэсэн аж.

Түүний удирдлага дор үүрэг гүйцэтгэсэн ахлагч Г.Аззаяа, Д.Сам­буу-Ёндон нар амиа золиослогчдын халдлагыг таслан зогсоож дэлхий даяар монгол цэргийн ур чадвар авхаалж самбааг гайхуулж байсан билээ. Тэрбээр ЗХУ-ын Артиллерийн инженерийн дээд сургууль, АНУ-ын Хуурай замын цэргийн Команд штабын коллеж, Дайны коллеж гээд цэргийн мэргэжлийн дээд төвшний сургуулиудыг дүүргэсэн, АНУ-ын төвийн командлалд стратегийн шинжээч, төлөвлөгчөөр ажиллаж байжээ. Түүний бичсэн “Амиа золиослогч террорист ажиллагаа” судалгааны бүтээлийн дүгнэлтийг Ирак, Афганистаны дайнд эвслийн цэргийнхний гарын авлага болгон ашигладаг гэнэ.

Монголчуудын найдвар горьдлого тавьж суугаа газруудын нэг бол Таван толгой. Таван толгойтой холбоотой шинэ шийдвэр, мэдээлэл бүрийг монголчууд бид чих тавин хүлээж суудаг. Таван толгойтой холбоотой нэг зөв шийдвэр гарсан байдаг. Тэр нь гадныхны мэдэлд байсан Таван толгойн лиценз үндэсний хөрөнгөтнүүддээ ирсэн явдал. Харин нэг муу шийдвэр гарсан байдаг нь төр мэдэлдээ авч нийгэмчилсэн байдал. С.Баяр Ерөнхий сайд байхдаа хурц, эрмэг имижээ ашиглан хувийн мэдлийнхэнд байсан Таван толгойн хувь, хувьцаануудыг төрд эргүүлэн авч байлаа. Тухайн үедээ эелдгээр хэлэхэд хөөрцөглүүлж, үнэндээ бол шахалт үзүүлж байгаад л хувийн хэвшлийнхнээс булааж авч байв. Хэдийгээр хэдэн хүний мэдэлд байж байгаад цөөхөн хүнийг баяжуулах биш бүх нийтийн өмч болгоно гээд байсан ч үнэндээ төр мэдэлдээ авснаар юу өөрчлөгдсөн юм бэ. Бид баахан хувьцаатай болсон гээд баярлаад байдаг урагшлахгүй, хөгжихгүй өм­чийн эзэн болох хэнд хамаатай билээ. Сүүлийн үед сонсоод байх нь ээ туслан гүйцэтгэгч компанитайгаа ойлголцохгүй, гучаад сая долларын наад цаадах асуудлаас болоод ажил нь бүр таг зогсч байгаа дуулдах юм.

Тэгэхээр Таван толгой төрийн мэдэлд очлоо гээд сайжирч урагшилсан зүйл байна уу. Угаасаа төрийн мэдлийн Таван толгой, хувийн мэдлийн Ухаа худгийг харьцуулаад харахад арчтай айлын хүүхэд, урд хормойгоо өшигчсөн авгайн хүүхэд шиг л ялгаатай харагддаг. Бид Таван толгойг ард түмнийх болголоо гээд төрийн мэдэлд авчраад хожсон зүйл үнэндээ алга. Олж байгаа мөнгө ч алга, гаргаж байгаа нүүрс ч алга. Үнэндээ хувийнхны мэдэлд байсан бол эзэнтэй, арчтай байх байжээ. Гэхдээ одоо хувийнханд өгнө гэвэл би ч авна, чи ч авна гээд хардлага сэрдлэг нь дуусахгүйн зовлон монголчуудад бий. Одоогийн байдлаар хамгийн шударга хийгээд ухаалаг шийдэл бол концессын гэрээ л байна.

Төр-хувийн хэвшлийн түншлэлийн ганц гол арга концессын гэрээ болоод удаж байна. Төр өөрөө хөрөнгө оруулж барахгүй тэгсэн атлаа дороо дараад суугаад байхын оронд хувийн хэвшилд байдаг нөөц бололцоог ашиглах хэрэгтэй. Өмч төрд очихоор үнэгүйдэж, хувийн хэвшлийнхэнд очихоор хамгийн ашигтай бас хамгийн шинэ технологи орж ирдэг гэдэг нь үнэн. Тэгэхээр төр Таван толгойг ч гэсэн хувьд өгвөл таарна. Монголчууд бид хэдэн толгойдоо найдаж амьдарч байгаа улс. Төр мэдэлдээ Таван толгойг авчирчихаад аваад явж чадахгүй гэдэг нь батлагдлаа. Тиймээс манийгаа тэжээх Таван толгойг мажийчихаас нь өмнө хувийнхны бараа л харуулчихмаар байна шүү.

Э.ЭРЭЛ

Сүхбаатар дүүргийн хуучин байраар очиж, нүүдэл суудал болж, ундуй сундуй болсныг нь хараад олон хүн гайхаж бас шинэ байр нь арваннэгдүгээр хорооллын яг хаахна гэнэ ээ гэж лавласаар гарч одно. Мэдэж цөхөх юмгүй. Арваннэгдүгээр хороололд тэнгэр цойлон дүнхийх шил толь шиг цоо шинэ байшинд оржээ. Үүнийг нь мэдээгүй олон хүн хоосон хаалга мөргөж, ганцаар үлд­сэн Газрын алба руу нь орох хэрэггүй л бол шинэ байр руу нь явахаас аргагүй болж байгаа нь харагдана. Манай дүүргүүдийн засаг захиргааны түшмэдүүд өндөр сайхан байшинд тухлан суудаг жишиг тогтоод удлаа. Баянзүрх дүүргийнхэн өмнөх Засгийн үед хааны ордон шиг шилтгээнд орсон, түүний дараагаас Хан-Уулынхан ком­бинатын хэдэн шар, цагаан байшин дундаа л байхгүй өндөр харшид тухлах болсон. Тэгээд Сүхбаатар дүүргийнхэн Сэлбэ голын хөвөөнд тохи­жиж авлаа. Өндөр сайхан байшингууд ашиглалтад орж байгаад дургүйцэх зүйл алга л даа. Гэхдээ арваннэгдүгээр хороололд сүг сүүдэр шиг цайрах Түлэнхийн төв туурь мэт байхад Сүхбаатар дүүр­гийн­хэн, зүүн талд Гурав­дугаар амаржих газар нурах шахам дэнжигнэж байхад Баянзүрх дүүргийнхэн, дүүр­гийн нэгдсэн эмнэлэг нь өвчтөнүүддээ дарагдаад уначихаар байхад Хан-Уул дүүргийн удирдлагууд шинэхэн байшинд тарвалзаж суух дэндүү утгагүй байна аа. Тэр өндөр сайхан бай­шинд хорвоод шинэхэн хүнээ угтаж авах гэж яарч догдолж, эмээж байгаа ээжүүд биш, түлэгдлийн улмаас шаналж суугаа хүүд биш, цэцэрлэг олдохгүйгээс гэртээ цоож­луулж байгаа бяцхан жаа­лууд биш, сургууль нь нурах бол­чихоод хавийнхаа сургуулиудад хуваагдаж ижилдэн дассан нөхдөөсөө хол суралцаж байгаа хүүхдүүд биш өнөөх л хамгийн их эрх дархтай, татвар төлөгчдийн мөнгөөр цалинжиж суудаг төрийн эрхтнүүд суух хэрэг шүү дээ. Өнөөдөр улсын хэмжээнд Түлэнхийн төв гэж ор алга болоод хувийн эмнэлэгт түрээс төлж өвчтөнүүдээ эмчилж байхад Сүхбаатар дүүргийн захиргаа шинэ байранд ороод өрөө хуваарилж байгаа нь дэндүү шударга бус байна. Ер нь аливаа улс орны эрх мэдэлтэн, дарга даамлууд ард түмнээ сайн сайхан амьд­руулахыг л хичээж, түүний төлөө энэ албанд очихоор тэмүүл­дэг байх учиртай. Сайхан амьдруулна гэдэг нь эмнэлэгт хэвтэхдээ хонгилд хоноод байхгүй, үр хүүхдээ цэцэр­лэгт өгөхдөө хонон өнжин дугаарлаж орох эрх авахгүй, сургууль нь гэрийн хаяанд, өглөө үдэшдээ салхилчих талбайтай байх л явдал шүү дээ. Харин манайд ард түмний нэрээр эрх мэдэлд хүрдэг улсууд үүнийг ор тас мартчихдаг. Эрх мэдэлд хүрснийхээ дараа ард түмний хүсч байгаа энгийн хэрэгцээг нь мартчихаад өөрийгөө, гэр бүл, ах дүүсийнхээ амьжиргааг дээшлүүлж, хувийн бизнесээөргөжүүлэх боломж гээд ойлгочихдог юм. Магадгүй улсын хэмжээнд Түлэнхийн төв ажиллахгүй, аль нэг хувийн эмнэлэгт түрээс төлөөд байж байх нь хэн нэгэн даргад ашигтай байж болох юм. Энэ нь монголчууд бидний сүүлийн гурван зуугаад жилийн турш бусдын мэдэлд, хараанд явсны гай юм даа. Төр засаг нь ард түмнийхээ төлөө байх ёстой гэдгийг мэдэж чадаагүй нь Манжийн нөлөөнд хоёр зуу гаруй, үргэлжлүүлээд Коминтерний хараанд зуугаад жил байсантай холбоотой. Уг нь төрт засаг бол ард түмний­хээ татвараар босгож авсан мөнгөө ард түмэндээ л зарцуулах учиртай. Гэвч манайд үүнийг мэдэж байгаа эрх мэдэлтэн алга. Олон ний­тийн­хээ төлөө гарч бай­гаа шийдвэр ч алга. Хүмүү­сийнхээ т­өлөө хийсэн гэж ганц урдаа барьдаг хуримын ордон, хүүхдийн Найрамдал зусланг бол А.Филатова гуай санаачлан бариулсан байдаг. Тэрбээр төр засаг нь хүмүүсийнхээ төлөө юм хийх ёстой гэж үзэл бодлоор хүмүүжсэн, ­тийм улс орны иргэн байсан учраас ингэсэн хэрэг л дээ. Тэрнээс монголчууд бол эрх мэдэлд очихоороо авдаг л гэж мэдэхээс, өгдгийг мэдэхээ больчихсон хүмүүс. Товчхоноор хэлбэл бид засаглаж сураагүй улс юм. Хуучны их уламжлал, ёс журмаа мартаад бусдын нөлөөнд байсан үеийн сур­цаа­раа явж байгаа үндэстэн гэж болно. Үүний тод жишээ бол дүүргийн засаг захиргааны нэгж нь өндөр шилэн байшинд ороод байдаг эмнэлэг, сургууль цэцэрлэг нь балгас болсон байшинд үйл ажиллагаагаа явуулсаар бай­гаа явдал юм. Энэ бүхнийг дараахь сурвалжлагууд баталж өгнө.

СҮХБААТАР ДҮҮРГИЙН ТАМГЫН ГАЗРЫН ОРДОН 6.5 ТЭРБУМ ТӨГРӨГӨӨР БОСЧЭЭ

Сэлбэ голын хөвөөнд Улаанбаатар хотын хамгийн гоё барилгуудын нэг ашиглалтад ороод удаагүй байна. Шилэн фасадтай, арван давхар уг барилгад Сүхбаатар дүүргийн Тамгын газрынхан нүүж ороод хэдхэн хонож буй. Өчигдөр шинэ байранд нүүж орсны анхны шуурхай хурлаа хийсэн. Дарга нар шинэ барилгынхаа тохьтой танхимд хуралдаад маадгар байгаа нь дамжиггүй. Ямар ч байсан үүдээр оруут томоохон зочид буудлын хүлээн авах аятай угтах танхимтай юм. Иргэдэд үйлчлэх танхим, УИХ-ын үйл ажиллагааг сурталчлах танхим бас бий. Гурван цахилгаан шатаар дарга нар зөрөлдөж дээш доош яваад сүртэй юм билээ.

Уг барилгын зураг төсөл нэлээн хэдэн жилийн өмнө батлагдсан. Ажил хэрэг болох гэж багагүй хугацааг ард орхисон ч гэлээ өнөөдөр ашиглалтад орчихлоо. Нийслэлийн Хөрөнгө оруулалтын газраас төсөв мөнгийг нь баталж, гаргасан байна. Нийт 6.5 тэрбум төгрөг буюу долоон цэцэрлэг, дөрвөн эмнэлэг барих мөнгөөр дарга нар өөрсдийнхөө ая тухад нийцсэн байшин бариад суучихлаа. Гэтэл хэдхэн алхмын наана Түлэнхийн төвийн навсайсан хоёр давхар байшин хэзээ нурж унахаа хүлээгээд байж л байна. Монголд ганцхан байх Түлэнхийн төвийн барилга 1957 онд баригдсан. Аль 57 жилийн өмнө одоогийн байгаа дүр төрхөөрөө баригдаж. Арван жилийн хүүхэд байхдаа хоёр давхар уг эмнэлгийн дэргэдүүр өнгөрөхдөө “Сүнстэй байшингийн хажуугаар явж байна” гээд ааг амьсгаагүй гүйдэг байв. Сүнстэй гэж хэлэгдэхээр тийм л муухай хэмхэрхий барилга байж. Гэтэл өнөө хэр бахь байдгаараа. Түлэнхийн төвийг мэргэжлийн хяналтынхан хоёр жилийн өмнө хүчээр нүүлгэсэн. Дээвэр, хана нь нураад олон жил болсон ч нүүгээд очих байргүйн улмаас өнөөдөр л битгий нураасай гэж залбиран ажиллаж байгаад нүүсэн.

Түлэнхийн төв хуучин байранд байхдаа 120 хүний хүчин чадалтай байсан. Өдөрт амбулаториор 40-50 хүнд үйлчилдэг. Энэ тоо байнга хэтэрнэ. Хоёр зуу давсан өвчтөнтэй байгаа тухай мэдээ чих дэлсдэг байлаа. Тасагт бүү хэл хонгилд гудас чирэн эмчлүүлэх өвчтөнүүдийн тоо өвлийн улиралд эрс нэмэгдэнэ. Аав ээжийгээ ажилдаа яваад эзгүй хойгуур гэртээ үлдсэн багачууд янз бүрийн шалтгаанаар түлэгдчихнэ. Бас хөлчүү согтуу явж байхдаа эсхүл хөдөө хээр яваад гар хөлөө хөлдөөсөн хүмүүс ч эднийхийг л бараадна. Тиймээс ачаалал тасрахгүй. Тоо нэмэгдэнэ үү гэхээс хасагдахгүй. Тиймээс жилдээ мянга хол давсан хүмүүст үйлчилдэг байв. Гэтэл улсдаа ганцханд тооцогддог эмнэлэг өнөөдөр ямархан төрхтэй байгаа бол. 120 ортой байсан бол 501 болгож цөөлөөд, тасгийнхаа тоог багасгаад түрээсийн байранд үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Түрээсэнд сар бүр 29 сая төгрөг төлдөг гэсэн. Уг нь тус эмнэлэгт шинэ байр барьж өгнө гэж аль дээрээс л ярьж байв. Бүр 200 ортой, долоон давхар эмнэлэг барина гээд зураг төсөл нь гарчихсан. Түлэгдэлт, хөлдөлтийг төгс эмчилдэг олон улсын жишигт нийцсэн эмнэлэг барина гээд нэг хэсэг мөн ч их ярьсан даа. Долоон давхар тэр эмнэлэг одоо хаана байгаа юм бүү мэд. Цаасан дээр л зурайж байгаа байх. Харин дарга нарын суух тансаг “харш” ямар нэгэн саад, зовлонгүйгээр ашиглалтад орчихлоо.

ГЭРЛЭХ ЁСЛОЛЫН ӨРГӨӨТЭЙ БАЯНЗҮРХИЙН ТАМГЫН ГАЗАР

Нийслэлийн дүүргүүдээс хамгийн түрүүнд тансаг байртай болсон нь Баянзүрх. Тус дүүргийн байр 2011 оны арванхоёрдугаар сард ашиглалтад орсон. Хэдийгээр бусад дүүргээс түрүүлэн байртай болсон ч гэлээ одоо бол хамгийн дарууханд тооцогдоно. Өчигдөр дүүргийн тамгын газрын зарим хүмүүстэй уулзахад “Сүхбаатар, Хан-Уулыг хар даа. Тэнгэр баганадсан байртай болчихож. Манайх арай л түргэдсэн юм шиг байна” хэмээн амаа барьчихсан тууж явна лээ. Үргэлжлүүлээд “Тухайн үед гурван давхар байшинтай боллоо гэж сагсуураад байсан чинь одоо эндээ багтаж шингэлцэхгүй хэцүү байна” гэж ярих юм. Үүдэндээ угтах үйлчилгээний томоо хэсэгтэй. Тэнд нь хоёр хүн суугаад хэн дарга аль давхарт суудгийг зааж өгнө. Тааруухан хувцастай ядруухан нэгнийг юугаа хийж яваа юм гэсэн аятай муухай харж, хөөж гаргах нь холгүй болох ажээ. Харин хоёрдугаар давхрын хонгилд хоёр бүсгүй компьютер ширээтэйгээ сууж байна. Тэд төрийн сангийнхан гэнэ. Тансаг байр нь томдсоноос болж хонгилдоо суун ажиллаж байлаа. “Манай төрийн сангийнхан иргэдэд ойр үйлчлэх үүднээс ингэж сууж байна” гэж тайлбарлах юм. Шинэ тамгын газрын байранд Баянзүрх дүүргийн Засаг даргын тамгын газрын долоон хэлтэс тэр чигтээ нүүж орсон. Дээрээс нь Засаг даргын дэргэдэх албадууд бий. Аудитын газар, дотоод аудитынхан, дүүргийн худалдан авах ажиллагааны газар зэрэг албаны хүмүүс шинэ байранд ажилладаг. Хоёр жигүүрт нь дүүргийн онцгой байдал, боловсролын салбарынхан бий. Эдгээрт нийт 250 орчим хүн ажиллаж буй. Үүнээс Тамгын газарт 80 хүнтэй гэсэн. Харин тус байгууллагаар өдөрт хоёр мянган хүн орж гардаг гэж байна. Холбогдох хүмүүс “Манайх олон хүнд үйлчилдэг. Хаалганы бариул тэсэхгүй шүү дээ” гээд нэг муу модон хаалгандаа санаа зовчихсон явна.

Гурван давхар тус барилга дөрвөн тэрбум төгрөгийн төсөвтэйгээр босчээ. Гуравхан жилийн өмнө ашиглалтад орсон болохоор мэдээж хэрэг их засварт ороогүй. Гэхдээ л гэрэл чийдэн солих, хаалганы бариул эвдрэх, сантехник цахилгааны асуудал гээд хүнд мэдэгдэхгүй хэрнээ төсвийн хөрөнгөөс багагүй хөрөнгө хумсалж байгаа гэсэн. Энэ гоё байшинд бусдаас ялгарах нэг онцлог байгаа нь дотроо ёслол хүндэтгэлийн өргөөтэй. Барилга ашиглалтад орсны дараа Баянзүрх дүүргийнхний хуримын ордон гээд сүртэй зарлаж байсан. Тэнд хэд хэдэн хосын хурим болох нь болсон байх. Тухайн үед гэрлэлтээ батлуулах хосууд гучин хэдэн мянган төгрөг төлөөд орж байна гэсэн. Гэвч өнөөдөр шал өөр зориулалтаар ашиглаж байгаа.

Уг гоё барилгын замын эсрэг талд гуравдугаар амаржих газар бий. 1956 онд байгуулагдсан нийслэлийн гуравдугаар амаржих газар анх яаж баригдсан, өнөө хэр тэр хэвээрээ л байна. Амаржих газрын гадаа очиход 70 хол давсан настай өвөө сууж байв. “1970 онд ууган охин минь энд мэндэлж байлаа. Эмнэлэг тэр үеийн дүр төрхөөрөө л байна. Жаахан будагны ажил хийгдсэн шиг байна. Өнөөдөр зургаа дахь ачаа тосож авахаар хүлээж байна. Орчин нь нэг янзаараа болохоор яг л тэр үеийн дүр төрх харагдаж байна шүү” гэж ярих юм.Сүүлийн жилүүдэд улсаас хөрөнгө мөнгө гаргаж хоёр жилд нэг удаа засвар хийдэг болсон гэнэ. Гэхдээ хангалттай хөрөнгө мөнгө төсөвлөдөггүй учраас ёстой нэг аминд тулсан ажлаа амжуулаад хоёр жил хурдан өнгөрөхийг хүлээдэг болжээ.

ХАН-УУЛЫН ГОЁ БАРИЛГА

Хан-Уулын Тамгын газрынхан шинэ байрандаа нүүж ороод жилийн ойтойгоо золгох гэж байна. Өнгөрсөн жилийн арваннэгдүгээр сард шинэ байрны нээлт болж байлаа. “Төрийн үйлчилгээг тав тухтай орчинд үзүүлэхээр боллоо” гэсээр нээлтээ хийсэн. Уг гоё байшин арван давхар. Байшингийн тал бүртээ хаалгатай. Дүүрэг рүү урд талынхаар, прокурорын газар руу хойд хаалгаар гэхчилэн орно. Засаг даргын дэргэдэх хэлтсүүд арван давхар байшиндаа хуваагдаад суучихсан. Яг төөрдөг байшин дотор байгаа аятай тэр дарга хаачив, энэ хаана явна гэж нэгийгээ сурсан шигээ ажиллаж байна. Дотроо гурван цахилгаан шаттай. Өнөөдүүлээ тэгш тоотой давхарт зогсоно, сондгойд зогсоно, бүх давхарт зогсоно гээд ангилчихаж. Тэтгэврийн насны өвөө цахилгаан шатыг хараад “Энд биш эмнэлгүүдэд л байхаар эд юм. Эртээд бие муутай хөгшнөө эмнэлгийн гурван давхар руу гаргах гэж амьтан хүнээр үүрүүлж бөөн л юм боллоо” гэж байна. Бас тансаг сайхныг нь гайхаад илж таалах нь холгүй юм болж байлаа. Уг барилга таван тэрбум төгрөгийн хөрөнгөөр боссон. “Баянзүрхийн гурван давхар юмны үнэ гайгүй байхад баригдсан. Тэгээд гурван давхар байж дөрвөн тэрбумын өртөгтэй. Манайх хаа очиж бага мөнгөөр байртай болсон байгаа биз дээ” гэж байна. Харин хүмүүс плита, ханын цаас, гэрлийн бүрхүүл гээд үнэтэй бүхнээр боссон барилга даа гэж ярих ажээ.

Хан-Уулын эрүүл мэндийн нэгдэл Тамгын газрынхаа урдхан бий. Бас л хуучны навсархай байшинтай. Дотор, мэс засал, хүүхэд, эмэгтэйчүүд, зүрх судас, мэдрэл, чих хамар хоолой, гэмтэл, шүд, арьс, харшил, ДОХ/БЗДХ-ын кабинет, биеийн тамир чийрэгжүүлэлт, сургалт арга зүй, дархлаажуулалт, халдварт, хавдар, дотоод шүүрэл, сүрьеэ, сэтгэц наркологи, хүүхдийн түргэн тусламж, эхо, уламжлалт эмчилгээ, физик эмчилгээ, рентген, клиник болон биохимийн лаборатори, статистикийн зэрэг нарийн мэргэжлийн ба үйл оношийн бусад туслах кабинеттай. Бусад дүүргийн эмнэлгүүдийн адил хэдэн арван жилийг элээсэн барилга. Улсын хөрөнгөөр хэдэн жил болж байж засвар хийгддэг хэдий ч өнөөх мөнгө нь хаанаа ч хүрэхгүй тул “гал унтраах” арга хэмжээ авсаар өдийг хүрчээ.

Э.ЭНЭРЭЛ

С.АЛТАНЦЭЦЭГ

Аргын тооллыг 10 сарын 15, Буд гараг. Билгийн тоолын 22, Өглөгт охин одтой, шарагчин хонь өдөр. Өдрийн наран 7 цаг 35 минутад мнадан, 18 цаг 17 минутад жаргана. Тухай өдөр гахай, туулай жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба могой, морь жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тулэлдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр архи уух, тамхи татах, сэтгэл муутантай нөхөрлөх зэргийг цээрлэх хэрэгтэй ба хишиг даллага дуудуулах, насан бүтээл хийлгэх, эрдэнийг гадагш өгөх, мал худалдан авах, мал түгээх, сахил санваар авах, огторгуйн үүдийг боох, их хүмүүнтэй уулзах сайн. Хануур төөнүүр хийлгэх, балгадын суурь тавихад муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, туулай, могой, бич, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод зүүн хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эд, эдлэл, идээ, ундаа олдно.

Монгол Улсын Авиогын эсрэг хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.6, 33 дугаар зүйлийн 33.1.3, Нийтийн албан нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 29 дүгээр зүйлийн 29.2.4-т заасныг үндэслэн ИНЕГ-ын Тэргүүн дэд дарга С.Энх-Амгаланг ажлаас нь халсан тушаалыг Зам, тээврийн сайд А.Гансүх өнөөдөр гаргасан байна гэж Зам тээврийн яамны сайтад мэдээлжээ.

С.Энх-Амгалан нь өөрийн хүү Э.Ганхүүд сургалтын төлбөр 59000 ам.доллар гаргуулан авсан, мөн хүүгийнхээ ашиг сонирхолд нийцүүлэн Иргэний нисэхийн багц дүрэмд өөрчлөлт оруулахаар шинэчилсэн дүрмийн найруулгын төсөл боловсруулж, албан тушаалын эрх мэдлээ урвуулан ашигласан гэж үзэж, ийнхүү ажлаас халах шийдвэр гаргасан гэнэ.

УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороо чуулганы үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдааны дараа хуралдаж, Засгийн газрын бүрэлдэхүүний тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийхээр товлосон байсан ч түр хугацаагаар хойшлов.

Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Засгийн газрын бүтцийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулиуд батлагдсантай холбогдуулан Засгийн газраас өчигдөр өргөн мэдүүлсэн Засгийн газрын бүрэлдэхүүний тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох зарим хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг тус Байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар хэлэлцсэнийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаас дэмжсэн юм.

Мөн Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Засгийн газрын бүтцийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулиуд батлагдсантай холбогдуулан нийтдээ 12 хуульд өөрчлөлт оруулахаар Засгийн газраас хууль тогтоомжийн төсөл санаачлан өргөн барьсныг Байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцээд дэмжсэн. Засгийн газрын бүтцэд өөрчлөлт орж, зарим яамны нэр, эрхлэх асуудлын хүрээ өөрчлөгдсөнтэй нийцүүлэн холбогдох салбарын хуульд заасан яам, Засгийн газрын гишүүний эрхлэх асуудал, нэр томъёог жигдлэхээр эдгээр хууль тогтоомжийн төслүүдэд тусгасан байна гэж Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс мэдээлэв.