Category: туслах-ангилал

УИХ-ын чуулганы өчигдрийн хуралдаанаар ирэх оны Төсвийн төслийг хэлэлцлээ. Ирэх жилийн төсөвт олон гишүүн шүүмжлэлтэй хандаж буйгаа илэрхийлсэн бөгөөд УИХ-ын гишүүдийн бараг хагас нь асуулт асуухаар нэрээ бүртгүүлсэн юм. Асуулт асууж, санал хэлсэн гишүүн бүр өөрийн тойргийн хөрөнгө оруулалтыг тодруулж байсан бөгөөд “Төсвийн шинэ хуультай холбоотойгоор гишүүд аймгийн Засаг даргын үүргийг гүйцэтгэхээ больсон. Аймаг бүрт төсвийг багцаар нь шилжүүлэх болсон” гэдэг хариултыг сонсч байв.

Харин УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж гишүүдээс өөр чигт буюу шүүгчдийн цалинтай холбоотой асуудлыг тодруулав. Тэрээр “Шат шатны шүүгчид хэдэн төгрөгийн цалин авч байгааг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс тодруулж өгөх”-ийг хүссэн. Түүний асуултад Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Н.Лүндэндорж “Анхан шатны шүүхийн шүүгчид 2.7 сая, давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч 2.9 сая, дээд шүүхийн шүүгч 3.2 сая төгрөгийн цалин авч байгаа” гэсэн юм. Мөн Дээд шүүхийн Тамгын газрын дарга Ж.Наранпүрэв “Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын тогтоолын дагуу энэ оны аравдугаар сарын нэгнээс эхлэн Дээд шүүхийн шүүгчийн цалин нэмэгдсэн. Одоо Дээд шүүхийн шүүгч 3.2 сая, ерөнхий шүүгч 3.3 сая төгрөгийн цалин авч байна” гэдэг хариултыг мөн өгсөн. Энэ асуудал нь шүүгчдийн цалинг УИХ-аас тогтоосон тогтоол хүчин төгөлдөр байхад хууль зөрчиж өөрсдийнхөө цалинг нэмсэн байна гэдэг асуудалд хүргэж, мэтгэлцэхэд хүрэв. Бүр хууль зөрчиж нэмсэн мөнгийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Н.Лүндэндорж төлөх үү, эсвэл шүүгчдийн цалингаас авах уу гэдэг асуулт урган гарч гишүүдийн дунд яригдсан юм. Ц.Нямдорж гишүүний дараа УИХ-ын гишүүн Г.Уянга “Өнөө жил Оюу толгойгоос орж ирэх ёстой байсан 480 тэрбум төгрөг сураггүй болсон. Ирэх оны төсөвт ч энэ тухай дурдаагүй байна.

Энэ мөнгийг хаачсан гэж үзэх вэ” гэдэг асуултыг тавихад Сангийн яамны мэргэжилтэн “Оюу толгойн гэрээг өөрчилсний үндсэн дээр ийм хөрөнгө орж ирнэ гэж тооцоолон өнгөрсөн оны төсөвт суулгасан ч асуудалд төсөөлсний дагуу болоогүй” гэдэг товч хариултыг өгсөн юм. Мөн Ө.Энхтүвшин гишүүн “Төсвийн баримтууд ноцтой алдаа дутагдалтай байна. 2015 оны төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 4.5 их наяд, гадаад, дотоодын өрийн хүү 707 тэрбум, үндсэн зээл 1.3 их наяд нийлээд хоёр их наяд гэсэн тоо гараад иржээ. Гадаад зах зээлд ч дотооддоо ч зээл тавьж амьдрах философитой Засгийн газар ажиллаад байна. Тажик улсыг хар. Өрөө дийлэлгүй газар нутгаа өгч байна. Хятадын цэрэг тэнд орчихсон ард иргэдийг нь нүүлгэн шилжүүлж байна. Үүнийг анхаарах л хэрэгтэй. Бас нэг зүйлийг асуухад тэтгэврийг нэмнэ гээд байна. Яг хэд болж өсөх юм” хэмээн асуухад Сангийн дэд сайд С.Пүрэв “Таны дурдсан тоог гаргахын тулд албан ёсны аргачлалаар бодсон” гэсэн бол Хөдөлмөрийн сайд Я.Санжмятав “Цалин хэд болохыг хэлчихвэл зарлалаа гээд шүүмжлүүлнэ. Цалин тэтгэвэрт нийт 500 тэрбум төгрөг төсөвлөж байгаагаас 300 тэрбумыг нь цалинд үлдсэнийг нь тэтгэвэрт зориулна. Өнгөрсөн жил 130 тэрбумыг цалинд, 70 тэрбум төгрөгийг тэтгэврийн нэмэгдэлд өгч байсныг санах хэрэгтэй” хэмээн хариулсан юм. Мөн нийслэлийн төсөвтэй холбоотой асуудал босоход Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Одоо тогтоогдсон төсвөөрөө хогийн уутаа хийж, боржуураа солиод байж бай. Чингэс бондын хөрөнгөөс нэг их наяд шахам төгрөгөөр бүтээн байгуулалт хийнэ гээд тохирчихъё” гэсэн юм.

Ийнхүү УИХ-ын чуулганы үдээс өмнөх хуралдаан дууссан бөгөөд үдээс хойш Төсвийн тухай хуулийг үргэлжлүүлэн хэлэлцлээ. Төсөв хэлэлцэх үеэр УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхорол “Нэг обьект дээр хоёр удаа мөнгө тавьж төсөв оруулж ирсэн байна. Энэ ямар учиртай вэ” гэхэд “Харин үүнийг боль гэж байгаа юм” гэдэг хариултыг Ерөнхий сайдын зүгээс өглөө. Мөн орон нутагт төсвийн эрх мэдлийг өгнө гэдэг нь бүх төсвийн эрх шилжиж байгаа гэсэн үг биш гэдгийг нэмж тодотгов. Түүний дараа УИХ-ын гишүүн Ч.Хүрэлбаатар “Ардын намынхан улсын төсвийг гацаагаагүй. Одоо даруйхан төсвийн тодотгол хийхгүй бол болохгүй нь. Ингэж амьдралаас тасарсан алдаатай төсөв оруулж ирж болохгүй шүү дээ. 2015 оны төсвийг харахаар эдийн засаг бүр хүндрэх төлөв ажиглагдаж байна. Засгийн газар төсвийн эрх мэдлийг орон нутагт өгч байгаа нь өөрсдөө хариуцлагаас мултрах гэсэн арга. Өөрөө томилсон хэдэн аймгийнхаа Засаг дарга нартай нийлж хөрөнгө оруулалтыг шийдэх гэж байна. Ам.долларын ханшийг 1750 төгрөг бус 1950 төгрөгөөр тооцох ёстой. Ноднин та нар яалаа. Бид 1384 төгрөгт барина гэж байсан ч байгаа царайгаа хар. Эдийн засгийн ангиллаар энэ төсвийг оруулж ирээгүй байна. Учир нь олдохгүй, тодорхойгүй төсвийг шууд оруулж иржээ. Хараад байхад ямар ч удирдлагагүй ханардаг төсөв болсон байна” гэлээ. Харин Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Одоо томилох ёстой дөрвөн яамны сайдаа бушуухан томилчихъё. Дараа нь төсвийн тодотголоо оруулж ирье. Хүрэлбаатар гишүүн эдийн засаг муудна гээд эдийн засгийн том дүгнэлт хийх юм.

Таны хэлж байгаа шиг эдийн засаг унахгүй ээ. Хамтраад асуудлаа яриад болохгүй зүйлээ шийдээд явбал болохгүй зүйл байхгүй. Өмнө нь нэг сая тонн нүүрснээс 100 сая ам.доллар олдог байсан. Гэтэл одоо 30 сая ам.доллар л олж байна. Энэ бүхнийг тооцох ёстой. Юманд учиртай, бодитой хандах хэрэгтэй. Бид харин ч тараасан бүхнийг чинь цуглуулж байна” гэхэд Ч.Хүрэлбаатар гишүүн “Би бодит зүйл ярьсан. Та Увсад дулааны цахилгаан станц байх ёсгүй гэсэн. Энэ станц гурван жил хөлдүүсэнд амьдарсан нутгийн иргэдийн хүслээр баригдсан. Наадмын талбай барих гэж байхад та царцаасан шүү. Ингэж улс төржих хэрэггүй” гээд микрофоноо хаалаа. Тэгвэл Ерөнхий сайд “Увсад хүүхдийн цэцэрлэг байхгүй гэхээр нь наадмын талбайн төсвийг оруулсан. Увсын энэ станц алдагдалтай байгаа. Тиймээс иргэд өндөр үнэ төлөх болчихоод байна” гэсэн юм. УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурь “Байнгын эрчим хүчгүй цөөхөн суманд Дорноговийн Хатанбулаг, Мандах сумд багтаж байна. 2012 онд улсын төсөв батлахдаа зураг төслийг нь гаргахаар сум бүрт 300 саяыг шийдсэн. Гэтэл энэ мөнгө хаашаа орсон нь мэдэгдэхгүй байна. Эмнэлэг барих асуудал юу болж байна” гэхэд ҮХАА-н сайд Ш.Түвдэндорж “Таван сум эрчим хүчинд холбогдоогүй байгаа. Энэ талаар сайн мэдэхгүй байна. Манай яамныхнаас асуу” гэлээ. Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Эрчим хүчинд холбогдоогүй гурван сум бий. МАК Цагаан суваргын орд руу эрчим хүч татахдаа Мандах сумыг дайруулахаар тохиролцсон. Хатанбулаг сум руу эрчим хүч татах гэхээр долоон тэрбум төгрөг шаардлагатай гэсэн. Төсөв нь өндөр байна гэтэл 5.5 тэрбум болгож оруулж ирсэн” гэсэн хариултыг өглөө. Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвал “Анх төсөвлөгдсөнөөс хойш өртөг нэмэгдсэн олон барилга бий. Түүнд эмнэлгүүдийн барилга ч багтсан. Шинээр эмнэлгийн барилгыг төсөвт суулгаагүй. Царцаагдсан барилгуудаа эхэлж дуусгах хэрэгтэй гэж Засгийн газраас чиглэл гарсан” гэхэд Ж.Батсуурь гишүүн ихэд бухимдсан байдалтай “Асуудлаа мэддэг хүн ч алга. Орон нутагт очоод иргэдэд манайхан дотор асуудлаа мэддэг хүн алга гэж хэлэх болж байна уу” гээд хуралдааны танхимыг орхин гарав. УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт “2015 оны төсөв холион бантан болсон. Төсвийн тухай болон Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг зөрчсөн. Төсвийн орлого нэг их наядаар тасарч байгаа. Гэтэл үүнтэйгээ ч уялдуулаагүй байна. Энэ төсөв хууль зөрчсөн үү, үнэхээр холион бантан мөн үү. Ирэх онд хүүхдийн мөнгийг өгч чадахгүй гэж яригдаж байна. Хүүхдийнхээ мөнгийг өгч чадах юм уу. Оюутны тэтгэмжийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр тогтоосон. 196700 төгрөгийг нэг оюутан ирэх онд авч чадах уу. Ам.долларыг 1750 төгрөгт багтаан барьж чадах уу” хэмээн асуулаа. Засгийн газрын тэргүүний зүгээс “Зургаан яам гурав болсон тул дахин зардлаа тооцож оруулж ирсэн. УИХ-ын бүрэн эрхэд халдаагүй” гэсэн бол ХАХНХ-ын сайд С.Эрдэнэ “2012 онд хүүхдийн мөнгийг сэргээсэн. 2015 онд ч гэсэн хүүхдийн мөнгө олгогдоно. Хүүхдийн мөнгийг хасах зүйл яригдаагүй. Хүүхдийн мөнгөнөөс хэмнэгдсэн төсвөөр хүүхдэд хөрөнгө оруулалт хийж хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн төвүүдийг барина” гэдгийг дуулгалаа. Боловсрол шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр “Ирэх онд оюутны тэтгэлэг 70 мянгаараа олгогдоно. Дүнгийн голчийг харж хоёроос бага голчтой оюутанд тэтгэлэг олгохгүй. 2015 онд 101 мянган оюутанд 71 тэрбум төгрөг олгоно” гэдгийг мэдэгдлээ. Харин хуучнаар Эдийн засгийн хөгжлийн яамны Хөгжлийн бодлого, стратеги төлөвлөлт, зохицуулалтын газрын дарга Г.Батхүрэл “Валютын ханшийг гадаад худалдаа, төлбөрийн тэнцлийг харгалзан судалгаан дээр үндэслэж 1700 орчимд хэлбэлзэнэ гэж тооцсон” гэдгийг хэллээ. Харин УИХ-ын гишүүн М.Зоригт Засгийн газрын оруулж ирсэн төсвийг хараад харамсч байгаа илэрхийлэн “Хот хөдөөгийн ялгаа үнэхээр их байна. Хамгийн их орлого олж буйгаа хүн, хамгийн бага орлоготой хүний хооронд 250 дахин ялгаа гарч байна. 10 дахин ялгаа гарахад л долдугаар сарын нэгэн шиг үйл явдал болдог. Нэг ч шинээр ажлын байр бий болгохгүй. Ямар ч ажил хийхгүй. Өөрсдөөсөө хариуцлагыг холдуулан орон нутагт төсвийн эрх мэдлийг төвлөрүүлж байгаад сэтгэл гонсгор байна. Ийм унхиагүй зүйл хийж байгаад дургүй хүрч байна. Төсвөө эргүүлэн татахаар нь аятайхан сайхан төсөв орж ирэх нь гэтэл тийм биш байж. Ерөнхий сайд, Засгийн газрыг огцруулж байж юм хийх юм байна. Тиймээс одоо ямар ч гишүүн үг хэлж, асуулт асуухгүйгээр төсвийг шууд баталъя. Дараа нь Засгийн газрыг огцруулж, шинэ бүрэлдэх Засгийн газ­раар төсвийн тодотголоо хий­гээд явъя” гэсэн саналтай байгаа хэмээв. Энэ мэтчилэн гишүүд өөрсдийн сонирхсон асуултдаа холбогдох хүмүү­сээс хариулт авч байсан юм.

Э.ЭНХ

Л.ТӨР

Монголын хөлбөмбөгийн холбооны ерөнхийлөгчийн суудал “амттай” аж. Тийм гэдэг нь холбооны ерөнхийлөгчийн ээлжит сонгууль болох гэж буйтай холбогдуулан сарын өмнөөс дэгдсэн дуулиан гэрчилнэ. “Б.Ганболд гэдэг нөхөр энэ холбоог толгойлоод удсан ФИФА-гаас жил бүр орж ирдэг мөнгийг хувьдаа завшсан”,”Тэр авлигачин” гэж бичиж байна. Монголын Хөлбөмбөгийн холбоо нь ТББ гэсэн статустай. ФИФА-гаас жил бүр Монголд орж ирдэг 250 мянган ам.долларын төсөвтэй. Энэ холбоо нь ТББ-аас ялгаатай нь Монгол Улсыг төлөөлөн Олон улсын хөлбөмбөгийн холбооны гишүүнчлэлтэй гэдгээрээ давуу эрхтэй. Эдгээр шүлс асгаруулам зүйлүүд энэ ТББ-ын тэргүүний төлөөх “алалцааныг” эхлүүлжээ. 250 ам.доллар болоод манай монголчууд хүний санаагүйг, санаж хийхгүйг хийж чадаж байна. Энэ Ганболд нь ч яасан больж цадахаа мэддэггүй юм. Цаад ажлыг нь авах гэж хөөцөлдөж байгаа хүмүүс ч ямар аймаар нөхөд байдаг юм. Тэд зөвхөн Монголдоо ч биш бүр байчихаад дэлхийгээр нэг хөдөлж байна. Үүний жишээ нь Б.Ганболдыг Олон улсын хөлбөмбөгийн холбоо ажлаас нь таван жил чөлөөлөх шийдвэр гаргасан явдал. Түүнийг 2011 оны Олон улсын хөлбөмбөгийн холбооны ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үеэр ФИФА-гийн гүйцэтгэх хорооны гишүүн Мухамед Бин Хаммамаас авлига авсан болохыг тогтоосон гэнэ. Мухамед Бин Хаммам нь 2002-2011 онд Азийн хөлбөмбөгийн ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан бөгөөд 2011 онд З.Блаттертэй ФИФА-гийн сонгуулиар ерөнхийлөгчийн төлөө өрсөлдсөн юм. Б.Ганболдын энэхүү үйлдэл нь Олон улсын хөлбөмбөгийн холбооны ашиг сонирхлын зөрчилд өртөхгүй байх, бусдаас бэлэг, авлига авахгүй байх зэрэг ФИФА-гийн Ёс зүйн кодыг зургаан үндэслэлээр зөрчсөн аж. Түүний эрхийг хассан энэхүү шийдвэр энэ оны аравдугаар сарын 15-наас эхэлж байх юм.

Ажлыг нь авахаар хөөцөлдөж байгаа нөхдүүд догдолсон сэтгэлээ барьж ядан мэдээлэл хийцгээж байна. “Тээр харав уу, та нар. Ийм муухай амьтан байсан байгаа биз” гэж. Б.Ганболд нь үнэхээр ч муухай хүн байжээ. Тэр Монголд хэд гурван юм зөвшөөрүүлэх гэж саналаа худалдсан байна. Бас авлига авчээ. Тэрийг нь бид нийтээрээ жигшиж байна. Гэхдээ энэ авлига авсан санал худалдсан гэдэг зүйлийг нь эндээс нөгөө монголчуудаас нь “матаагүй” байгаа. Авлигыг өнгөрсөн хойно нь өгсөн авсан гэж батлах боломжтой билүү. Гарцаагүй баримттай байж л авлига авсан гэдгийг тогтоодог. Харин Улаан мах олддог, улаан нүүр олддоггүй гэдэг. Мөнгө, албан тушаал яах вэ, харин хүн чанар, эргэж уулзах улаан нүүр олдох болов уу даа.

Г.ЯЛГУУН

Монгол Улс сүүлийн хорин жилийн хугацаанд танигдахын аргагүй болтлоо өөрчлөгдсөн. Энэхүү өөрчлөлт шинэчлэл, хөгжил дэвшил нь хүмүүсийн сэтгэлгээнд байлаа. Бид бүхний бодол сэтгэхүй эрс шинэчлэгдэн, хүүхэд залуу үе маань оюунлаг чадварлаг болж үзэл бодол, амьдралын хэв маяг нь зөв төлөвшөөд ирэхээр улс орны нэр хүнд дэлхий дахинд өсч үнэт капиталууд бий болоод эхэлж байгаа юм. Тэрхүү үнэт капитал нь улс орны ирээдүй болсон монгол хүн, Монголын залуучууд байлаа.

Өнөөдөр Монголын залуу үеийг ерээд оны үетэй харьцуулахын аргагүй болсон. Аливаад хандах хандлага, амьдралын зарчим чиг шугам нь манайхны хэлдгээр тэнгэр газар шиг зөрүүтэй болж. Үүнийг наад захын хэдэн жишээгээр аваад үзье л дээ. Дугуй унадаг залуучууд олон болсон байна. Монголын залуучуудын холбоо нь санаачилга гаргаад, төсөл хэрэгжүүлээд “спиртийг биш спортыг сонгоё” хэмээн залуучууддаа уриалж байна. “Унадаг дугуйтай Улаанбаатар” төслийг манайхан хэн хүнгүй мэдэж байгаа. Гэвч Монголын төр энэхүү уриалгыг дэмжиж дугуйн зам Улаанбаатар хотноо бий болгосонгүй. Дэлхийн хотуудын ижил эрүүл нийгмийг Монголдоо бий болгохсон гэж зорьж тэмүүлсэн залуусынхаа санаачилгыг дэмжсэнгүй, гөлгөр дүлий өнөөх л хөрзгөр хэвээрээ байж байна.

Дугуй унахаас гадна эрүүл мэндээ бодоод залуучууд гүйдэг болжээ. Нийслэл хотод олныг хамарсан тэмцээн зохиох нь бүү хэл ганц хоёроороо гүйчих талбай алга. Гүйлтийн зориулалтын зам ч алга. Монголын нийслэл Улаанбаатар хүн амьдрахын аргагүй хот гэдэг нь энэ хоёр жишээнээс л илт харагдаж байгаа юм. Дэлхийн хотуудын жишгээс харахад, иргэдийнхээ эрүүл мэнд, тав тухыг бодож тэдний эрхийг хүндэтгэх үүднээс дугуйн зам, гүйлтийн замыг нэн түрүүнд шийддэг юм билээ.

Өнөөдөр манай нийгэмд юу бугшиж байгаа вэ гэхээр замын түгжээ, агаарын бохирдол гээд цааш явна. Түүнээс улбаалсан уур бухимдал, стресс ноёлох нь мэдээж. Сэтгэл гутрал, стрессийг гүйлтийн хүчинд хөнгөхөөн давж гарахыг сэтгэцийн эмч нар зөвлөдөг. Мөн чийрэгжүүлэх гүйлтийн нөлөөгөөр цусны биохимийн найрлагад өөрчлөлт орж хорт хавдраар өвчлөх нь эрс буурдаг гэсэн судалгаа ч бий. Эл бүгдийг залуучууд гүнээ ухамсарлаж, эрүүлээр сэтгэж зөв амьдралын төлөө тэмүүлэх болсон. Үнэндээ Монголын залуу үе ийнхүү өндөр боловсрол мэдлэг эзэмшиж, олон улсын стандарт бүхий сургуулиудад нэр төртэй суралцаж нийгэмдээ өөр сэтгэлгээ, өөр орчинг бий болгож эхэлсэн.

Дэлхийд эхний гуравт бичигддэг бидний сайн мэдэх Массачусетсийн технологийн их сургууль буюу МIТ-ыг манай залуусаас хүссэн нь очоод төгсөж байна. Уг сургуулийн институтыг компьютерийн шинжлэх ухаан, инженерийн мэргэжлээр дүүргэж, Стэнфордын их сургуульд боловсролын чиглэлээр магистрын зэрэг хамгаалж байна. Тэгээд мэргэжлээрээ Google, Yahoo зэрэг дэлхийн томоохон компаниудад шууд ажиллах эрхийг авч байгаа нь бахархмаар.

Ойрын гуравхан сарын мэдээг эргээд харъя. Оюуны олимп гэгддэг шатрын өсвөрийн дэлхийн аваргад долоон настай охин Д.Мөнхзул түрүүллээ, “Алдар”-ын тамирчин охин С.Цэрэнчимэд бөхийн чөлөөт барилдааны дэлхийн аварга болж өөрийн жиндээ дэлхийд нэг номерт бичигдлээ, Г.Болдбаатар жудогийн дэлхийн аварга боллоо, Америкт болсон цэргийн дэлхийн аваргад Монголын тамирчид багаараа түрүүллээ гэсэн мэдээ ар араасаа давалгаалж байна. Инчоны Азийн олимпод Монголын тамирчид ямар дуулиантай оролцов. Бөхийн төрлүүдээс гадна сагс, волейболоор мөн онцгойрч манай тамирчдыг дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнууд сонирхож үнэ хаялцаж байна. Үүнийг л өнөөгийн залуу үе, ерээд оны үетэй харьцуулашгүй тэнгэр газар шиг зөрүүтэй гэж хэлээд байгаа хэрэг шүү дээ. Ерээд оны эхээр залуучууд маань ямар байлаа. Эх захгүй архиддаг, уусан идсэнээ нэгэндээ гайхуулж ярихаас өөр зүйлгүй, даанч өрөвдмөөр байсан. Өнөөдөр ерээд оныхон шиг тэгж архиддаг залуусаас үе тэнгийнхэн нь шууд л зайгаа авч, бусаддаа хэлж архи гудардаг нөхдөө оркууд гээд ойртохоос цэрвэдэг болсон байна. “Соёлт хүн төрөлхтөнд ийм л том зөрүү байгаа юм” гэдэг шиг өнөөдөр ийм л зөрүү манай залуу үеэс ажиглагдах боллоо. Орк гэдгийг манайхан мэдэж байгаа. “Бөгжний эзэн” киноны зэрлэг бүдүүлэг омгийн нэр л дээ.

Архи уудаг, идсэн ууснаа гайхуулдаг нөхдөө оркууд гэж зэрлэг бүдүүлэг мэтээр ойлгож өөрийн хүрээллээс маш хурдан гаргаж, эрүүл амьдрал хөгжил дэвшлийн төлөө залуу үе тэмүүлж буй. Үүний баталгаа бол Монгол Улс сүүлийн хорин жил танигдахын аргагүй болтолоо өөрчлөгдсөн явдал юм. Энэхүү өөрчлөлт шинэчлэл нь монгол хүний сэтгэлгээ сэтгэхүйд байна хэмээн томьёолсон маань ч ийм учиртай. Залуу үе ингэж хөгжиж олон улсын стандарт зэрэглэлийн дагуу боловсрол мэдлэг эзэмшиж, соёлт хүн төрөлхтөнтэй алхаа нийлүүлж, авьяас чадвараараа дэлхийд гайхуулж, бишрүүлж байхуйд Монголд нэг л зүйл хуучин хэвээр, огтоос өөрчлөгдөхгүй бахь байдгаараа байна. Ерэн оны цаг үетэйгээ ижил сэтгэлгээтэй, өөрчлөлт шинэчлэлийн салхи савир үзэлгүй зэвхий даасан өнгөтэй байна. Энэ бол Монголын улс төр хийгээд улстөрчид.

Монгол ардын нам, Ардчилсан нам хоёрыг голлох намууд гэж авч үзэх нь мэдээж. Энэ хоёр намаас өөр улс төрийн томоохон хүчин өнөөдөр алга. Тэгтэл МАН, АН хоёр ерээд оны ихээр ямар үзэл баримтлалтай, ямар удирдлага түшмэдтэй байсан тэр хэвээрээ байна. Үүний тод баталгаа нь дээрх хоёр улс төрийн хүчин ерээд оны эхээр юу ярьдаг байсан, яаж улс орны хөгжлийг хойш нь татдаг байсан, яаж ард түмнийхээ ахуй амьдралыг балладаг байсан нь өдгөө тэр чигээрээ хадгалагдаж буй нь үнэндээ зэвүү хүргэж байна.

Сүүлийн үед манай улстөрчид нэг жишээ ойр ойрхон татах болжээ. Энэ бол маш ноцтой жишээ. 1990 онд Хятад, Орос, Монгол гурав яг адил байжээ. Нэг гараанаас гарсан гэнэ. Одоо харахад Орос, Хятад хоёр супер гүрэн болоод Монгол ерэн оныхоо хэмжээнд үлдсэн гэцгээдэг боллоо. Тэгээд үүнийгээ ардчиллыг сонгосноос боллоо гэж одоохондоо арай хэлэхгүй байна. Яваандаа бол хөршүүд шигээ байя гэх байх. Яг жинхэнэдээ яагаад ийм байна гэхээр ерэн оны улстөрчид ерэн онд хийж байсан зүйлээ дахин давтан хийгээд байхаар чинь энэ улс орон яаж хөгжих юм бэ. Тэд л огцруулна гэсэн. Өөрсдөө гарна гэсэн. Огцруулсан өөрсдөө гарсан. Дараагийн улстөрчид бас л огцруулна гэсэн огцруулсан гэх мэт.

Саяхан Их хурлын гишүүн Я.Содбаатар манай сонинд өгсөн ярилцлагадаа “Ардчилсан нам боловсон хүчнийхээ бодлогод өөрчлөлт хийгээсэй гэж хүсч байна. Сүүлийн 25 жил салхи орсонгүй. 25 жилийн өмнө байсан улстөрчид өнөөдөр байж л байна. Ардчилсан намын бодлого энэ хэдэн хүний хүрээнд явж байна. Энэ хүмүүс бүгд өвгөрсөн, тэтгэврийн нас нь ойртсон. Шинэ чадварлаг хүмүүс орж ирээсэй” гэж хэлсэн. Энэ маш үнэн үг юм. Залуу гишүүний хэлсэнчлэн Ардчилсан нам сүүлийн 25 жил намынхаа бодлогод салхи оруулсангүй ээ.

Хэдэн данхар толгой л байгаад байдаг. Дороо хөлгүй тулах суурьгүй явж иржээ. Энэ бол нэг л өдөр маш хүчтэй газардаж, тун эвгүй байдалд орохын дохио мөн биз дээ. Монгол ардын нам ч мөн ялгаагүй. Хэдэн егзүгэр улстөрчид л хөмхийгөө зуусаар өдий хүрсэн. Улс төрийн энэ хоёр хүчин залуу үеэ бэлдэлгүй өвгөрцгөөжээ. “Араасаа залгах үегүй Ардчилсан нам” гээд л манай сонин бичиж байлаа. Хоёр намын цөөн хэдэн улстөрчид ялзартлаа бугштлаа явж ирсний горыг ард түмэн л амсдаг юм.

Өнөөдөр харж байгаа биз дээ. Юм л болбол засаг унагана, огцруулна, завсарлага авна гээд өвчигнөж байна. Ерээд оны эхээр тэд ийм л байсан, одоо ч ийм л байна. Энэ хорин жилийн хугацаанд огтхон ч өөрчлөгдсөнгүй. Их хурлын танхимд ажил ярьж бүтээн байгуулалт бий болгохоосоо урьдаж улс төрөө буюу хэн дараагийн ээлжинд хоолонд орохоос ярьдаг. Талцаж хэрэлддэг, хороо найруулдаг. Нэгийнхээ муу муухайг олны өмнө дуудаж, үндсэндээ засгийн эрх барьж буй нам руугаа давшилж, ажил хийлгэхгүйн төлөө зүтгэцгээдэг. Тэр нь дараагийн сонгуулиар өөрсдөө засгийн эрхийг авах гэсэн өчүүхэн бодлого, өөр юу ч биш. Монголын улс төрд голлох хоёр намын 20, 20 бугшсан улстөрчид, дээр нь жижиг намуудын популизм хийсэн хэдэн нөхөд л байна. Тэгэхээр улс орон яаж хөгжих юм бэ. Ард түмний ахуй амьдрал бидний бодсон шиг дээшлэх үү. Гадны хөрөнгө оруулалт, эдийн засаг бүтээн байгуулалт энэ хэдэн нөхдөөс болоод зогсож байгаа нь үнэн байх. Ерээд оны эхээр л хоёр намын толгойд байсан нөхөд жил жилийн сонгуулиар өөрсөддөө зориулж хууль баталж, нам гэх нэрээр халхавчлан автоматаар Их хуралд суудгаа одоо болих хэрэгтэй. Эрүүл сэтгэлгээтэй эх орныхоо хөгжил дэвшил, хүн зоныхоо сайн сайхан амьдралын төлөө зүтгэж буй дараа үедээ байраа тавьж өгөх цаг чинь хэдийнэ иржээ. Энэ бүхнээс харахад, Монголын улс төр болоод улстөрчид үнэхээр хоцрогджээ.

Н.ГАНТУЛГА

Өглөө бүрийг тантай хамт угтдаг “Өдрийн сонин”-ы лхагва гаригийн дугаар 20 нүүрээр танд хүрч байна. Сонины тэргүүн нүүрт УИХ-ын гишүүн Д.Арвингийн ярилцлага, Н.Алтанхуяг, Н.Энхбаяр нарын хамтран ажиллах гэрээний нууц гэх заалт юун тухай өгүүлэв, жолооны ард зөв дадалтай байхыг уриалсан мэдээлэл, оргосон сэжигтнүүд 23 хоногийн турш хаана бүгж байсан тухай сурвалжлага зэргийг онцоллоо.

Улс төрийн амьдрал үйл явдлаар дүүрэн байгаа энэ өдрүүдэд УИХ-ын гишүүн Д.Арвингийн ярилцлага сонины II нүүрнээс үргэлжлүүлэн уншаарай. Мөн энэ нүүрнээс улс төрийн прогнозыг тольдоорой. Төсөв батлах хугацаа ойртсонтой зэрэгцээд Засаг хөдөлж, Ерөнхий сайдыг огцруулахыг сөрөг хүчнээс авахуулаад намын нөхөд нь шаардаж байгаа. Харин АН-ын бүлгийнхэн түүнийг огцруулах шаарлагагүй гэж үзсэн бол Р.Амаржаргал гишүүн Н.Алтанхуяг Н.Энхбаяр нарын байгуулсан гэрээг эсэргүүцсэнээ илэрхийлэв. 2015 оны төсвийг өчигдрийн нэгдсэн чуулганаар хэлэлцэж эхэллээ. Хэлэлцүүлгийн шатанд хэн юу гэснийг зөвхөн “Өдрийн сонин”-ы өнөөдрийн дугаараас уншаарай.

Нийтлэлийн бодлогоороо нийгэмд жин дардаг “Өдрийн сонин”-ы брэнд нүүрүүдийн нэг бол III буюу нийтлэлчдийн булан билээ. Лхагва гариг бүрт хэвлэгддэг нийтлэлч Баабарын сонирхолтой нийтлэлийг манай уншигчигд шимтэх дуртай. Баабар энэ удаад “Алтанхуяг Ерөнхий сайд болсонд орвол Ардчилсан нам лааз өшиглөсөн нь дээр” гэж өгүүлжээ.

Лениний музейн байрыг МАН эзэмшиж байх хугацаандаа нэг сая ам.долларын барьцаанд тавьсан тухай мэдээлэл саяхан сөхөгдсөн. Тэгвэл энэ байр Г.Алтангийн мэдэлд шилжих нөхцөл бүрдсэнийг Төрийн өмчийн хорооны Тамгын газрын дарга Ц.Одмаагийн ярилцлагаас уншаарай. Мөн энэ дугаараас “Номин талст” хамтлагийн ахлагч Д.Батсүхийн ярилцлага, өмнөх дугаарт нийтлэгдсэн “Шар нар ээж, зөгий дүнгэнэсэн Шаамарын сурвалжлага”-ын үргэлжлэл нийтлэгдлээ. Мөн манай сэтгүүлч Д.Гансаруулын “Замчид завсгүй ч ур чадварын уралдаанаа алгассангүй” гарчигтай аян замын тэмдэглэлийг уншаарай.

Дэлхий дахинд өрнөдөг үйл явдлуудыг тусгадаг IX нүүрт Нобелийн Энхтайваны шагналыг 17 настайдаа хүртсэн Малала Фсуфзай охины Германы сэтгүүлд өгсөн ярилцлага, Францын газрын тосны компанийн захирал ОХУ-д амиа алдсан тухай, Японы Ерөнхий сайд Ш.Абэ сайдуудаа томилсон зэрэг мэдээллүүд багтлаа. Энэ мэтчилэн “Өдрийн сонин”-ы лхагва гаригийн дугаар цаг үеийн мэдээ, мэдээлэл, үйл явдлуудыг тусгалаа.

Танд мэдлэг олгох мэдээллээр баялаг “Өдрийн сонин” өглөө бүр тантай хамт.

УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг өчигдөр үдээс хойш хуралдаж, хоёр асуудлыг хэлэлцсэн юм. Хэлэлцсэн асуудлын талаар өнөөдөр Ардчилсан намын бүлгийн удирдлагууд сэтгүүлчдэд мэдээлэл өглөө.

Бүлгийн хуралдааны эхэнд Ардчилсан намын Гүйцэтгэх зөвлөлийн зөвшөөрснөөр 2014 оны аравдугаар сарын 18- ны өдөр буюу өнгөрсөн хагас сайн өдөр Ардчилсан нам МАХН-ын хооронд хамтран ажиллах гэрээ байгуулсантай холбоотойгоор Ерөнхий сайдын мэдээллийг сонссон. Хоёр нам хоорондын улс төрийн шийдлийн асуудлаар шийдвэр гаргах эрх Ардчилсан намын бүлэгт байхгүй. Гэсэн ч үүссэн нөхцөл байдлын талаар гишүүд өөрсдийн байр суурийг илэрхийлж, санал солилцоод АН, МАХН-ын хооронд үзэглэсэн гэрээний зарим заалтуудад өөрчлөлт оруулах шаардлага байна. Хоёр нам хоорондын урт хугацааны стратегийн асуудлууд туссан байгаа учраас намын зохих шатны эрх бүхий байгууллагаар батлах саналын намын удирдлагуудад хүргүүлэх нь зүйтэй. Тиймээс бүлгийн хуралдаанаар хэлэлцсэн асуудлын гол протокол болон гишүүдийн саналыг Ардчилсан намын удирдлагад хүргүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

2012 оны долоодугаар сарын 19-нд “Шударга ёс” эвсэлтэй байгуулсан хамтран ажиллах гэрээний үйлчлэл 2016 он хүртэл хэрэгжиж, гэрээгээр хүлээсэн үүргээ талууд биелүүлэн ажиллаж байгаа гэдгийг бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат хэллээ.

Бүлгийн хуралдаанаар хэлэлцсэн дараагийн асуудал нь МАН-ын 26 гишүүн бүхий 28 гишүүнээс өргөн барьсан Ерөнхий сайдыг огцруулах тухай санал. Ерөнхий сайдыг огцруулах уг асуудлыг бүлгийн гишүүд хэлэлцээд дэмжих боломжгүй гэж үзжээ.

Д.Эрдэнэбат: Хамтарч ажиллах гэрээтэй холбоотой тодорхой саналаа намын удирдлагуудад хаяглаж явуулахаар шийдвэр гаргасан

Мэдээллийн үеэр Ардчилсан намын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат сэтгүүлчдийн асуултад хариулт өглөө.

-Хоёр намын хамтран ажиллах гэрээтэй холбоотойгоор нийслэлийн Ардчилсан намын дарга Э.Бат-Үүл өчигдөр мэдээлэл хийсэн. Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг дэмжиж байр сууриа илэрхийлэхийн зэрэгцээ АН-ын гишүүддээ энэ саналаа уриална гэж байсан. Энэ асуудлаар та ямар байр суурь илэрхийлэх вэ?
-Нийслэлийн Ардчилсан нам мэдэгдэл гаргасан байсан. Э.Бат-Үүл дарга намын удирдлагуудын нэг. Хамтарч ажиллах гэрээтэй холбоотой тодорхой саналаа намын удирдлагуудад хаяглаж явуулах шийдвэрийг бүлэг гаргасан. Ардчилсан намын удирдлагад Ардчилсан намын дарга, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Нийслэлийн Ардчилсан намын дарга багтдаг. Тиймээс Э.Бат-Үүл дарга энэ асуудлыг нам дотроо шийдэх бүрэн боломжтой гэж үзэж байна.

-Хоёр намын гэрээнд тусгасан ямар заалтыг зайлшгүй өөрчлөх ёстой гэж үзсэн юм бэ?
-Хамтран ажиллах гэрээний гуравдугаар заалт буюу тойрогтой холбоотой асуудлыг эргэж харах зайлшгүй шаардлагатай гэж гишүүд үзсэн. Есдүгээр заалт дээр байгаа нэр дэвших гэдгийг хэрхэн ойлгох талаар ойлголттой болох шаардлага байна. Мөн улс төрийн бодлого, хөрөнгө оруулалтын талаар гэрээнд тусгах нь зөв эсэх талаар анхаарлаа хандуулах шаардлага байна. Урт хугацааны стратегийн бодлогын гэрээ байгаа учраас гэрээний хугацааг хэрхэн авч үзэхээ эрх бүхий байгууллагаар авч үзэх шаардлагатай гэж үзсэн.

-Ерөнхий сайдыг огцруулах тухай асуудлыг эхэлж хэлэлцэх үү. Эсхүл одоо өргөн баригдаад байгаа сайд нарын бүрэлдэхүүнтэй холбоотой төслөө хэлэлцэх юм уу?
-Ерөнхий сайдыг огруулах тухай асуудлыг хуулийн дагуу долоо хоногийн дотор байнгын хороогоор хэлэлцэнэ. Байнгын хороогоор хэлэлцсэний дараа УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар хэлэлцэх үүрэгтэй.

Сайдуудыг томилох асуудлаар МАН-ын бүлэг ажлын тав хоногийн завсарлага авсан байгаа. Завсарлын хугацаа дуусмагц мөн хэлэлцэнэ.

-Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг огцруулах шаардлагагүй гэж үзэж буй шалтгаан нь юу юм бэ?
-Ерөнхий сайдыг огцруулах дөрвөн заалт бүхий шаардлагыг тавьсан. Үүнд тоо хэмжээний тухайд зөрж байгаа, зарим шаардлагууд Ерөнхий сайдын хувь хүнийх нь тухайд эрээ цээргүй, үндэслэлгүй халдсан заалтууд орсон байна. Хүнийг гэм буруутай эсэх нь тогтоогдоогүй байхад хувь хүн рүү халдсан, гэр бүл хамаатан садан найз нөхөд гээд хэвлэл мэдээллээр гарсан зүйлсийг үндэслэл болгож тавьсан нь Үндсэн хуулийг зөрчиж байгаа юм. Ерөнхий сайдыг огцруулсны дараа эхний ээлжинд доорхи хэргүүдийг шалгуулах ёстой гэсэн заалт орж ирсэн. Огцруулчихаад шалгуулна гэсэн ойлголт байхгүй. Хэрэв Ерөнхий сайд буруутай байгаа бол түүнийг нь нотлосны дараа хариуцлага тооцох нөхцөл үүсч болно.

Хоёрдугаарт, Ерөнхий сайдыг огцруулах тухай Ардын намын санал нь улс зохион байгуулалттай улс төрийн үйл ажиллагаа байна гэсэн дүгнэлтэнд хүрч байна. Тиймээс Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг дэмжих боломжгүй гэж үзсэн.

-УИХ-д суудалтай улс төрийн намуудыг улсын төсвөөс санхүүжүүлдэг болно гэсэн. Улсын төсөвт хэр ачаалал ирэх юм бэ. Тооцоолол байна уу?
-Гэрээнд Ерөнхий стратеги зарчимд тусгагдсан байгаа гэж ойлгож болно. Харин гарах зардлын хэмжээ болон бусад тооцоог гаргах боломжгүй. Улс төрийн намуудын санхүүжилтийн тухай хуулийн төслийг боловсруулах ажлын хэсгийг УИХ байгуулаад ажиллаж байна. Үүнд зөвхөн санхүүжилтийн бус өмчийн тухай асуудал яригдана.

-Ж.Батзандан гишүүн Ерөнхий сайдыг огцруулах саналд гарын үсэг зурсан байгаа. Хариуцлага тооцох хөөх яригдсан сураг байна?
-Өнөөдөр УИХ-ын гишүүн Д.Батцогт Ардчилсан намын бүлэгт элсэх хүсэлтээ илэрхийлсэн нь УИХ-д мэдээлэгдээд баталгаажсан. Яг өнөөдөр Ардчилсан намын бүлэг 35 гишүүнтэй. Харин хариуцлага тооцох асуудлыг Ардчилсан намын бүлэг тогтоодоггүй. Гарсан үр дагавар тогтоогдвол намынхаа үндсэн дүрмийн хүрээнд шийдвэрлэдэг дүрэмтэй.

УИХ-ын чуулганы үдээс хойших хуралдаанаар 2015 оны нэгдсэн төсвийн төслийг үргэлжлүүлэн хэлэлцсээр байна. Орон нутагт шилжүүлж буй хөрөнгө оруулалт, зардалтай холбоотойгоор шүүмж өрнөсөөр байсан бөгөөд нэгдсэн төсвийн бодлогыг задлаж байна гэсэн. Үүнд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Нэгдсэн төсвийг задлаагүй. 800 тэрбумийн 200 тэрбумыг л орон нутагт шилжүүлж байгаа гэдгийг сайн ойлгох хэрэгтэй” хэмээн тайлбарласан юм.

Хуралдааны үеэр Д.Сумъяабазар гишүүн “Улс орны нийгэм эдийн засгийн байдал үнэхээр хүнд байна. Ард иргэдтэй уулзаж, барааны зах, нийтийн тээврээр явж байхад эдийн засгийн байдал уруудан доройтож буй тухай л ярьцгааж байна. Борлуулагч нар дор хаяж тав дахин буурчихаад байгаа тухай хэлж байна. Гэтэл энд бид төсвийг нь хамгаалсан аргацаасан байдлаар л батлах гэж байна” гэсэн бол Ё.Отгонбаяр гишүүн “Төсвийн орлого чинь босоо, зарлага чинь хэвтээ байна гэдгийг хүмүүс хэлээд байна шүү дээ. Салбарын нэгдсэн бодлого алдагдана шүү. Зарим нь боловсролдоо анхаарна, зарим нь эрүүл мэнддээ анхаарна. Улсын нэгдсэн бодлого алдагдаж болзошгүй шүү. Ямар заяа муутай нь сайдын багцад багтаад, ямар заяагүй нь тэр орон нутгийн багцад нь ордог юм” гэв.

Шүүмжлэлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаагаа ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг илэрхийлэн “эрх мэдлийг орон нутагт өгнө гэдэг нь хариуцлагагүйгээр үлдээнэ гэсэн үг биш. Мэдээж шинэ зүйлээс болгоомжлох сэтгэлгээ байгааг ойлгож байна. Би тал еэвэнгийн тухай яриагүй. Тэр чинь кинон дээр л гардаг байх. Жишээ нь өмнө Боловсролын яам чинь барилгын боловсролын яам болсныг бид засч барилга барих асуудлыг барилгынх нь яам нь хариуцаг гэсэн шүү дээ. Байшин савтайгаа бодлогоо холиод байна. Та бид хоёр хамтдаа сууж хийсэн нэг буруу зүйлийг урхаг нь одоо ч гараагүй байна. Цэцэрлэгт гарч буй зардал дээр гэхэд 100 хүүхдийн хоолны мөнгөний 50 хувийг эцэг эх нь даадаг байсан. Гэтэл одоо бүгдэнгийнх нь 100 хувийг төр даадаг. Ингэхээр мөнгө алга болохгүй яадаг юм. Булган аймгийн нэг сургуулийн зардлыг энд УИХ дээр шийдэх хэрэг байхгүй, тэндээ өөрсдөө шийдэж яагаад болохгүй байгаа юм” гэсэн юм.

Мөн хэлэлцүүлгийн үеэр УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаяр БШУ-ны сайд Л.Гантөмөрт хандан “Хувийн сургууль цэцэрлэгт урсгал зардлын мөнгө өгдөггүй болсон юм уу. Үндсэн хуулинд суурь боловсролыг үнэгүй олгоно гээд заачихсан байгаа. Цэцэрлэг, сургууль хүрэлцэхгүй байгаа үед энэ бол буруу шийдвэр шүү” гэв. Хариуд нь Л.Гантөмөр сайд “Хувийн сургууль, цэцэрлэгт урсгал зардал олгохгүй гэсэн ойлголт огт байхгүй шүү. Хүмүүс буруу мэдээлэл авах вий. Ирэх жил 82 цэцэрлэг ашиглалтад орно. Тэдний урсгал зардлыг тооцож төсөвт оруулсан. Энэ дунд хэд хэдэн хувийн цэцэрлэг байгаа” гэсэн юм.

БШУЯ-аас сургууль цэцэрлэгийн хүртээмжийг сайжруулах үүднээс олон хөтөлбөр хэрэгжүүлж байгаа тухай бид өмнө нь мэдээлж байсан. Боловсролын салбарт өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд сургууль, цэцэрлэг, спорт заалны 102 барилга шинээр ашиглалтад оруулсан байна. Мөн дан ганц байшин барихаас гадна хувийн цэцэрлэгүүдийн сул орыг гүйцэд ашиглах талаар тодорхой ажил эхлүүлээд байгаа юм байна. Өөрөөр хэлбэл цэцэрлэггүй үлдээд байгаа хүүхдүүдийг хувийн цэцэрлэгт бага зардлаар сургах боломжийг судалж байгаа аж..

Лениний музейн байсаншид саяханыг болтол нийслэлийн МАН-ын хороо эзэмшиж байсан. Улмаар хувийн хэвшлийнхэнд түрээсэлдэг байлаа. Харин Ардчилсан нам Засгийн эрхэнд гарсанаар төр өмчөө буцааж авсан юм. Жил гаруйн хугацаанд шүүхээр явсан Лениний музейн барилга төрийн өмч болох нь тогтоогдсон. Гэтэл МАН-ынхан 2012 оны сонгуулийн мөнгөө босгохын тулд энэ байшинг газрын хамт Г.Алтан хатагтайд нэг сая ам.долларын барьцаанд тавьсан нь саяхан ил болсон. Иймд ТӨХ-ны зүгээс, төрийн өмч, онцгой объект болох музейн барилга, түүний доорх газрын үүргийн гүйцэтгэлийг хангах баталгаа болгож бусдад барьцаалсан болохыг мэдсэн даруйдаа Монгол Ардын Намд хандаж, дээрх үл хөдлөх эд хөрөнгүүдийг барьцааны гэрээний шаардлагаас сольж, барьцаанаас чөлөөлөхийг шаарджээ. Гэвч өнөөдрийг хүртэл тухайн шаардлагыг биелүүлэхгүй, ямар нэг байдлаар хариу өгөхгүй байгаа аж.

Хууль бусаар гадагшаа гарсан палентлогийн олдворуудаас 22 ширхэг нь АНУ-аас 2014 оны маргааш Улаанбаатар хотноо ирэх гэж байгаатай холбогдуулан дээрх үүсээд байгаа нөхцөл байдлыг нэг бүр нэг талд шийдвэрлэхээр Төрийн өмчийн хороо, Үлэг гүрвэлийн төв музей хамтран ажиллаж буй юм байна.

Соёлын өвийг хамгаалах тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.4-т Улс, орон нутгийн музей нь тухайн нутаг дэвсгэрт орших соёлын өвийг бүртгэх, цуглуулах, хадгалж хамгаалах, судлах, сурталчлах чиг үүрэгтэй гэж заажээ. Энэ дагуу тэд түүх соёлын дурсгалт өвийг хадгалж, хамгаалах онцгой чиг үүргийг хэрэгжүүлэн ажилладгийн хувьд өчигдөр “Дүүргийн иргэний хэргийн анхан шатны 1 дүгээр шүүх”-д хамтарсан нэхэмжлэл гаргасан байна.

Нэхэмжлэлдээ, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.3-т “хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн өөрийн өмчийн эд хөрөнгийг эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр барьцаалах…-ыг хориглоно” гэж заасны дагуу Монгол Ардын Намыг хариуцагчаар татаж, тухайн төрийн өмчит музейн барилга, байгууламж, эзэмшлийн газрыг барьцаанаас чөлөөлөх, барьцааг солих асуудлыг хуулийн хүрээнд шийдвэрлэж өгнө үү гэжээ.