Category: онцлох-нийтлэл

Өнөөдөр 14.00 цагт УИХ дахь Эдийн засгийн байнгын хороо хуралдаж, Н.Батбаяр сайдын асуудлыг хэлэлцэнэ. 

МАН-аас эдийн засгийн хямрал, үүссэн нөхцөлд хариуцаж буй салбарын сайд нь буруутай хэмээн үзэж, Н.Батбаярыг огцруулах асуудлыг өргөн мэдүүлсэн. Хуулийн дагуу энэ асуудлыг долоо хоногийн дотор байнгын хороо, чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэх ёстой ч гурван удаа хойшилсон юм.

Үүнийг АН-ынхан санаатайгаар хойшлуулж байна хэмээн МАН-ынхан шүүмжилж байгаа. МАН-ын Эдийн засгийн хөгжлийн сайдыг огцруулах асуудлыг хоёр дахь удаа тавьж байгаа бөгөөд өмнө нь олонхийн бүлэг огцруулах шаардлагагүй хэмээн авч үлдэж байсан юм. Харин энэ удаад Н.Батбаяр сайдыг авч үлдэх эсэхийг олонхийн саналаар шийдвэрлэнэ.

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар
өнөөдөр дөрвөн асуудал хэлэлцнэ.   Эхэнд нь аж
ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай Засгийн газраас өнгөрсөн нэгдүгээр сард өргөн мэдүүлсэн,
татварын 90 хувийг буцаан олгох тухай, анхны хэлэлцүүлэг үргэлжилнэ. Дараагаар нь
 “Монгол
Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2015 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцэх юм байна. Мөн Гэр
бүлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төсөл болон Галын аюулгүй байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн
найруулгыг хэлэлцнэ.

             
Мөн өнөөдөр 14.00 цагт таван байнгын хороогоор дараахь асуудлуудыг хэлэлцэнэ.

-Эдийн засгийн болон Байгаль орчин,
хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны хамтарсан хуралдаан 14.00 цагаас “А”
танхимд:

Хэлэлцэх асуудал: 

·        
Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт
оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн
төслүүд /анхны хэлэлцүүлэг/.

-Эдийн засгийн байнгын хорооны
хуралдаан 14.00 цагаас “А” танхимд үргэлжилнэ:

Хэлэлцэх асуудал: 

·        
Газрын тосны тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай
хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2014.05.23-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны
хэлэлцүүлэг/;

·        
Чөлөөт бүсийн тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн
төслүүд /Засгийн газар 2014.06.12-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;

·        
Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуульд
өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн
төсөл /Засгийн газар 2014.06.12-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, дуудлага худалдааг
зарлах хугацааг багасгах тухай, хэлэлцэх эсэх/;

·        
Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2013 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн биелэлт,
Улсын Их Хурлын 2013 оны 62 дугаар тогтоолын хэрэгжилтийн талаар Монголбанкны
Ерөнхийлөгчийн мэдээлэл сонсох;

·        
Засгийн газрын гишүүнийг огцруулах тухай асуудал.

-Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн
байнгын хорооны хуралдаан “Б” танхимд үргэлжилнэ:

Хэлэлцэх асуудал: 

·        
Зөвшөөрлийн тухай болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах
тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2014.06.13-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн,
хэлэлцэх эсэх, санал, дүгнэлтээ Эдийн засгийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/.

-Аюулгүй байдал гадаад бодлогын
байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “Г” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал: 

·        
“Алтанбулаг”, “Цагааннуур”-ын худалдааны болон “Замын-Үүд” эдийн засгийн чөлөөт
бүсүүдийн өнөөгийн байдал, цаашдын үйл ажиллагааны талаарх мэдээлэл сонсох;

·        
Зөвшөөрлийн тухай болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах
тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2014.06.13-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн,
хэлэлцэх эсэх, санал, дүгнэлтээ Эдийн засгийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/.

-Өргөдлийн байнгын хорооны хуралдаан
14.00 цагаас “В” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал: 

·        
Эрүүл мэндийн салбарын асуудлаар ирүүлсэн иргэдийн өргөдөлтэй холбогдуулан
Эрүүл мэндийн сайдын мэдээлэл сонсох;

·        
Зөвшөөрлийн тухай болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах
тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2014.06.13-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн,
хэлэлцэх эсэх, санал, дүгнэлтээ Эдийн засгийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/.

Зэвсэгт хүчний 016 дугаар ангийн дөрвөн цэрэг хойд солонгосчуудад зодуулж гэмтсэн тухай мэдээлэл өнгөрсөн долоо хоногт нь мандсан. ЗХЖШ-ын дэд дарга “Номин констракшн” компанийн барилгад цэргүүдийг зохих зөвшөөрөлгүйгээр ажиллуулснаас ийм асуудал болсон” гэдгийг хэлсэн. Энэ дуулиан намжаагүй шахам байхад тус ангийн дансанд бүртгэлтэй “Т-72” маркийн танк онхолдож, хүний амь эрсэдсэн гэх мэдээлэл бидэнд ирлээ. Уг явдал Говьсүмбэр аймгийн нутагт болжээ. Албаны эх сурвалжуудын ярьсанаар Баянтал сумын нутагт Зэвсэгт хүчний 016 дугаар ангийн танк онхолдон, нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн харьяат, тус ангийн алба хаагч, ахлагч цолтой Ж нас барж, гурван хүн гэмтсэн байна.

Хэдийгээр өчигдөр ЦЕГ-ын Замын хөдөлгөөний аюулг үй байдлын хэлтсээс зам тээврийн осол, хэргийн талаарх мэдээллийг сэтгүүлчдэд өгсөн ч энэ тухай дурдаагүй нь хачирхалтай. Бидний авсан мэдээллээр Зэвсэгт хүчний 016 дугаар ангийн 20 танк ангийн байрлалаас гадуур буюу Говьсүмбэр аймгийн Баянтал сумын нутагт очиж, сургалт бэлтгэл хийж байжээ. Энэ үеэр танкчин овгор шороон дээгүүр танкаа харайлгахдаа хурд хэтрүүлснээс хөмөрч, дээр нь сууж явсан гурван хүн тал тал тийшээ үсэрснээс хүнд гэмтсэн байна. Жолоо барьж байсан хүн нь газар дээрээ нас барсан гэнэ. ОХУ-тай хамтарсан “Сэлэнгэ- 2014” сургуульд оролцохоор бэлтгэлд гарсан хүмүүс ийнхүү осолд өртжээ. Гэмтсэн гурван хүн нь өдгөө Батлан хамгаалах, хууль сахиулах алба хаагчдын нэгдсэн эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж байгаа аж. 

Хятадын төрийн дөрвөн банкны нэг “Bank of China” Монголд төлөөлөгчийн газ­раа нээгээд, нэг жилийн дараа  өнгөрсөн долоо хоногт эхний 25 сая ам.долларын зээлээ олгохоор болов. “Монгол улсын эрчим хүч, боловсруулах үйлдвэр, дэд бүтцийн салбарын 40 гаруй аж ахуйн нэгжийн нийт гурван тэрбум ам.долларын зээлийн өргөдлийг тус банк хүлээн авчээ” гэж Хятадын Олон Улсын радио мэдээлж байна лээ.  

“Bank of China”-аас өмнө нээгдсэн гадаадын гурван банкны төлөөлөгчийн газар хоёр тэрбум ам.долларын зээл олгосон байдаг бөгөөд салбар нээх хүсэлгүйгээ илэр­хийлсэн байдаг. Үүнийг эдийн засгийн агуулгаараа гадаадын томоохон банкууд Монгол улсад салбар нээх нь ашиггүй буюу зах зээл нь хэтэрхий бага байдагтай холбон үздэг. Гэсэн ч Монгол Улс салбар нээхгүйгээр зээл олгоод явж болдог эрх зүйн орчинтой.

“Bank of China” нь дэлхийд шилдэг аравт багтдаг том банк. Өнгөрсөн жилийн ашиг нь  63 тэрбум ам.доллар буюу зөвхөн нэг жилийн ашиг нь л Монгол улсын ДНБ-нээс даруй зургаа дахин том аварга банк. 

БНХАУ-ын төрийн орол¬цоотой банк гэдэг утгаараа олон хүнд болгоомжлол тө¬рүүлдэг. Эдийн засгийн бус сонирхол байна уу гэ¬сэн эргэлзээ нийгэмд бий. Монгол Улсын нийт 13 банкны нэг жилийн ашиг 150 сая ам.доллар хүрэхгүй. Тэгэхээр “Bank of China”-д 150,0 сая ам.долларын зах зээл сонирхлыг нь ихээр татна гэдэг юу л бол гэсэн эргэлзээ яваа. 

Банкны салбар нээх тө¬лөөлөгчийн газартай байхын  ялгааг тандъя.  Төлөөлөгчийн газар нь зөвхөн мэдээлэл цуглуулах, харилцагч олох улмаар төв рүүгээ уг мэдээллээ явуулж, зээлийг нь төвөөс олгоод явдаг. Зөв­хөн зээл олгоход бол тө-лөөлөгчийн газар байхад л хангалттай.

Харин салбар нээвэл эрх зүйн бүх харилцаанд орох үүд хаалга нээгдэнэ гэсэн үг. Банкны төлбөр тооцоо хийх, зээл олгох, шүүх цагдаад хандах боломжтой болно. Стратегийн орд газар, томоохон лиценз, байршил сайтай обьектыг барьцаалж зээл олгоно. Зээлээ төлөхгүй бол хурааж авна гэсэн болгоомжлол ч бий.

 Нэг  жилийн ашгийнхаа 1/6 –тэй тэнцүү буюу Монгол Улсын ДНБ-тэй тэнцүү хэмжээтэй 10 тэрбум ам.долларыг төлбөр тооцоо нэртэйгээр оруулаад гаргаад байвал Монголбанк хяналт тавьж чадах уу. Хэрэв салбарын эрх олгочихвол “Bank of China”-гийн салбарын бодлогоос л хамаарч Монгол Улсын төрийн мөнгөний бодлого тодорхойлогдох болов уу гэсэн болгоомжлол энэ салбарынханд буй.

Анхны зээлээ үсэглэх ёс­лолын ажиллагаан дээ¬рээ “Bank of China”  иргэд болон жижиг, дунд үйлдвэрт зээл олгохгүй гэж мэдэгдсэн. Үү¬гээрээ тэд Монголын арил¬жааны банкуудтай өр­¬сөлдөхгүй, тэдний хүч хүрдэггүй том төсөлд санхүүжилт олгоно гэж мэдэгдээд буй.  Монгол Улсад, Хятадын хөрөнгө оруулалттай долоон мянга шахам аж ахуйн нэгж байдаг.  Эдгээр  аж ахуйн нэгж үнэндээ бүгд том  биш л дээ. 

 Хятадын банкны салбар Монголд нээгдвэл Монгол Улсын эдийн засгийг хоёр хуваах юм биш байгаа гэсэн болгоомжлол яваа.  Хятадын хөрөнгө оруулалттай долоон мянган аж ахуйн нэгж нь Bank of China-аас жилийн таван хувьтай зээл авдаг, Монголын далан мянган аж ахуйн нэгж нь Монголын арилжааны банкнаас жи¬лийн 20 хувьтай зээл авах болчихвол өрсөлдөөнд хэн ялах вэ. Малайзын эдийн засаг Хятад, Малай, Энэтхэг гэж гурав хуваагдсан жишээ бий. Хятадын банкны сал­барыг нээх эрх өгсөн Тай¬ландын эдийн засаг ч хоёр хуваагдсан.  Хятадын хөрөнгө оруулалт хэрэггүй гэж хэлээгүй. Хүссэн эс хүссэн ч дэлхий нийт БНХАУ-аас эдийн засгийн хувьд хамаарч байна. Гэхдээ банкны салбараас бусад салбарт харилцан ашигтай хамтын ажиллагаа бол хэрэгтэй байна даа.

Энд Хятад улсыг буруутгах шаардлага байхгүй. Тэд тусгаар улс, өөрийн гэсэн бодлоготой түүндээ хүрэхийн тулд тууштай явж байна. Харин бид өөрсдийгөө буруутгах ёстой. Юуны түрүүнд гадны гар хөл болоод яваад байгаа зарим гишүүд, сайд, дэд сайдуудаа буруутгах ёстой. Бидэнд бодлого гэж байна уу. 

Б.ЭГШИГЛЭН

-ЭРХ ЧӨЛӨӨ, ТУСГААР
ТОГТНОЛ, ҮЗЭЛ БОДЛЫН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТЫГ ШИНЭЭР ЭРГЭЦҮҮЛЭХ ЦАГ БОЛСНЫГ ЖИРГЭЭЧДИЙН ҮЙЛДЭЛ
ХАРУУЛЖ БАЙНА-

Хүн төрөлхтний түүхэнд интернэт орж ирснээр шийдэгдсэн  асуудлыг тоочивч баршгүй. Интернэтийг дагаад шинээр
бий болсон олон арга, технологиуд бий. Бас үүнтэй зэрэгцээд сул талууд нь ч цөөнгүй.

Монгол  цоорхойтой цоорхойгүй
гэж сайн муу шүүмжлэх ч хуультай, бас тэрхүү хуулиа дагадаг төрт ёстой улс. Харин
сүүлийн үед хуулинд үл хамаарагдах, хуулиас гадуур орчин үүссэн нь твиттер, фэйсбүүкийн
орон зай. Үзэл бодлоо илэрхийлэх боломж, мэдээлэл, туршлагаа солилцох давуу тал,  сонирхол хүсэлтэй хүмүүсийн нэгдэл зэрэг сайн
зүйл их ч, дагалдагч  хэд хэдэн асуудлыг орхигдуулж
боломгүй байгаа юм. Мэдээллийг түргэн шуурхай түгээдэг энэ орон зайг бид хэвлэл
мэдээллийн хэрэгсэл гэж үзэх үү. Хэрэв тэгж үзэх бол хариуцах эзэн нь хэн байх вэ.
Энэ орон зайд хэн нэгэн түрүүлж мэдээлэл тавиад түүнийхээ үнэн зөв эсэхэд ямар нэгэн
хариуцлага хүлээдэггүй. Хэрэв буруутлаа гэхэд би тэгж дуулсан нь буруу байж, эсвэл
би тэгж бодсон юм гээд бичсэнээ устгачихдаг жишиг бий. Гэвч үүнээс нь үл хамаараад
өнөөх буруу мэдээлэл нь аль хэдийнэ түгчихдэг. Мэдээлэл түгээж байгаа зарчим нь
адил учраас энгийн иргэдийн хувьд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл худлаа мэдээлэл түгээдэг
гэсэн сөрөг ойлголт давхар явчихаад байгаа тал бий. Хэрэв энэ маягаар үргэлжилбэл
хүмүүс хэвлэл мэдээллийн салбарт итгэх итгэлгүй болж, ардчиллын тулгуур чанар болсон
энэ салбарыг татаж унагах аюул байна. Ингэвэл тусгаар тогтнолд халтай байдал ч хөндөгдөнө.

Цаашлаад хувийн үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх нээлттэй ч, эрхээ эдэлж
байна гээд бусдын эрхэнд халдах байдал ч түгээмэл болсон. Нэгэнт нийтийн сүлжээнд
хандаж байгаа болохоор мэдээллийн үнэн байдал, ёс зүйн хэм хэмжээ, бусдын нэр хүндэд
халдахгүй байхыг нэхэхээс аргагүй. Гэвч үүнийг чөлөөт ертөнц гэж үзэгсэд дэндүү
олширсон учраас хуульгүй, засаг захиргаагүй давхарга үүсчихээд байгаа нь үнэн. Дэлхий
дахинд 140 сая хэрэглэгч твиттерийн ертөнцөд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байна
гэсэн тоо байдаг. Хоёр жилийн өмнөх үзүүлэлтээр өдөрт 340 сая жиргээ эргэлддэг гэсэн
тоо нь өдгөө хамаагүй өссөн гэж байгаа.  Манайд
ч твиттер хэрэглэгчдийн хүрээ өдрөөс өдөрт нэмэгдсээр байна. Нийгэмдээ дуугаа хүргэж
чаддаг гэж өөрийгөө тоодог, тэгэх хүсэл тэмүүлэлтэй, эсвэл бусдаас түрүүлж мэдээлэл
дуулгаж, олж авах сонирхолтой гээд олон мянган хүн энэ орон зайд амьдардаг. Монголын
гэх онцлогтой жиргээний гал тогоо дэлхийн хэмжээний твиттерийн ертөнцөд орон зайгаа
тэлсээр байна. Ажаад байхнээ нь хэд хэдэн таагүй зүйл эндээс харагдана. Хэрэв хэн
нэгэн хүн ярианы гол сэдэв болох юм бол тэр хүн рүү бөөнөөрөө боорлож аваад дайрчихна.
Яг л цөөвөр чонын сүрэг шиг. Цаана нь хүн байгааг, тэр хүн өөрийн гэсэн ажилтай,
амьдралтай гэдгийг мартан үгүй болтол нь хэмлэцгээнэ. Хэрэв асуудалд олонхийн барьж
байгаа өнцгөөс өөрөөр хандах юм бол нийлж байгаад дарж авна. Сүүлдээ буруутнаар
тодорсон нөхрийг өмөөрч өөрийгөө үгүй хийх зоригтон ч алга болсон нь харагдана.
Заримдаа тэр байдлыг нь харахад цаанаасаа дохиогоор хөдөлдөг, захиалгын гэмээр байдал
анзаарагддаг. Үнэндээ твиттерийн хувьд дурын хүн ямар нэгэн үнэ төлбөргүйгээр нээх
боломжтой. Нэг хүн хэдийг ч, ямар ч хамаагүй хуурамч нэрээр нээх боломж нь нээлттэй
байдаг. Монгол твиттерчдийн дунд зураг хөргөө тавиад, өөрийнхөө нэрээр нээсэн хүмүүсээс
гадна элдэв хуурмаг нэр өгч, алдартнуудын зургаар гоёсон хүмүүс цөөнгүй байдаг.
Хэрэв хэн нэгэн рүү бөөнөөрөө боорловол голдуу нэр ус нь тодорхойгүй тэр л хүмүүс
байх вий. Өнгөрсөн цагаан сарын үеэр нэг тавгийн боовыг арваар өрсөн хэрэг дээр
манай жиргээчид ёстой жиргэлдэх шиг болсон. Мэдээж, баяр ёслолын үеэр сэжиг сүжгээ
боддог монголчуудын хувьд үүн дээр яаж хандах нь тодорхой. Гэхдээ жинхэнэ шуугих
шиг болсон доо. Бүгд л зургийг нь тавьж, бүр улаанаар тойруулж зурж ирээл жиргэцгээсэн.
Тэглээ гээд хариуцлага хүлээсэн хүн нь дарга даамлууд биш үйлчилгээний гурван ажилтан
ажилгүй болж хоцорсон. Хоёр нь ч бил үү удахгүй тэтгэвэртээ гарах хүмүүс байсан
гэнэ лээ. Насаараа төрийн албанд зүтгэсэн тэр хүмүүсийн амьдрал яасан нь, хэрхсэн
нь тэдэнд хамаагүй л үлдсэн. Үнэндээ тэр боовыг арваар өрлөө гээд тэр жиргээчдийн
амьдрал яаж өөрчлөгдсөн юм, харин төрийн албаны 
хар бор ажилд зүтгэсээр ирсэн тэр эмэгтэйчүүдийн амьдрал хэрхэн орвонгоороо
өөрчлөгдсөн бол. Бодох л асуудал. Бас жиргээний ертөнцөд дуулиан болсон нэг сэдэв
байна. БШУЯ-ны хариуцлагатай албан тушаалтай нэг эмэгтэй телевизээр яриа өгөхдөө
уран зохиолын хичээлийг хасах гэж байгаа тухай мэдэгдсэн хэрэг маш удаан хугацаанд
хэлэлцүүлэг дагуулсан. Яг бодит байдал дээр уран зохиолын хичээлийг сургалтын хөтөлбөрөөс
хасах гэсэн үү гэвэл үгүй. Телевизийн сэтгүүлч олон минутын ярианаас тэгж ойлгогдохоор
хэсгийг монтажлан авч хүргэснээс энэ хэрэг мандсан гэж байгаа. Өнөөх дарга нь ч
гэж адилхан. Хариуцлагатай алба хашдаг хүн байж таслан авахад буруу ойлголт төрүүлэхүйц
ярьчихсан байдаг. Ингээд л жиргээгээр өнөөх Насанбаяр даргыг намнах ажил эхэлсэн
дээ. Ингэхдээ киноны төсөөллийн баатрын бие дээр толгойг нь аваачиж залгаад л, сүүлдээ
тэр эмэгтэйд нэр ч гэж байхгүй болсон. Мүүн л гэж жиргээгийнхэн тэр аяараа чичилсэн.
Яамны дарга эмэгтэй эхэн үедээ жиргээгээр хариу тайлбар хийх гэж оролдсон ч тэрнийг
сонсохыг хэн ч хүсээгүй, монгол жиргээчдээс. Албан тушаалтных нь хувьд ч, бүсгүй
хүн, бас эх хүнийх нь хувьд ч түүнд ямар байхыг хэн ч бодоогүй. Нэр хүндэд нь халдахын
дээдээр халдаад сүүлдээ шашин шүтлэг рүү нь ороод дууссан даа. Шашин шүтэх, эс шүтэх
нь Үндсэн хуулиар олгогдсон эрх. Монголын хууль үйлчилдэггүй  жиргээнийхэн дунд Х.Тэмүүжин сайдын асуудал орж
ирэх үед өмөөрөх ажиллагаа маш сүрхий явагдсан. Хамгийн сүүлд гэхэд НИТХ-ын төлөөлөгчид
Бразил руу явах асуудлыг будаа болгосон доо. Хөлбөмбөгийн шигшээ багийн гишүүн гэгдэж
муучлуулсан өнөө хэд нь ичсэндээ Бразил явахаа цуцалж ч байх шиг. Анхнаасаа явах
шийдвэр гарах үед ичээгүй юм бол сүүлдээ тэгж маяглаж яадаг байна аа. Тэгж яривал
онгоцны тасалбараа цуцлаад ихэнх хувиараа торгуулаад төсөвт эргэн орж мөнгө бараг
байх биш нэг ч гэсэн монгол Өмнөд Америкт хөл тавиад ДАШТ газар дээрээс нь үзээд
ирсэн бол аштай байхгүй юу. Нэг талд шүүмжлэх хүмүүс байх ч нөгөө талд нь арай өөрөөс
харах хүмүүс манай жиргээчдийн дунд байхгүй нь сэжиг төрүүлээд байгаа юм. Жаахан
өөр өнцгөөс харах гэхээр харлуулж байгаа хүнтэйгээ нийлүүлээд хуничихдаг болохоор
айгаад байдаг юм болов уу. Гэхдээ энэ нь илүү зохион байгуулалттай, захиалгаар хөдөлдөг
бүлэг хүмүүс олноор үүрлэж, жиргээг ашиглаад байна гэсэн харыг батлаад байх шиг.

Сүртэй үйл явдлууд өрнөхөөс бусад үед жиргээнд шар айраг ууж, цуйван
идэх тухай бас тэгээд бүсэлхийнээс доош зүйлийг жиргэх нь элбэг байдаг юм. Энгийн
сайхан мэдээлэл түгээдэг хүмүүсийн дагагчдын тоо нэмэгдэнэ гэж байдаггүй гэж байгаа.
Харин бүсэлхийнээс доошоо жиргээд эхэлбэл гэрлийн хурдаар нэмэгддэг талаар архаг
жиргээчин ярьж байсан. Үнэндээ ч жиргэж байгаа сэдэв нь халуухан, бусдыг уриалан
дуудсан залуу бүсгүйчүүдийн аккаунт хаяг элбэг. Тэд жиргээг янз бүрийн зорилготой
ашиглаж байх шиг. Оройн цагаар бусдыг илэрхий өдсөн, урин тачаангуй үгс энд их өрнөдөг
гэх. Зарим хүнтэй дайрект мессэж буюу хоёулхнаа харьцдаг хэсгээр нь элдвийг бичилцсэнээ
олонд дэлгэнэ гэж сүрдүүлэх хэрэг ч гарах болжээ.

Яг үнэндээ сайхан бүсгүйн хаягийн цаана эрчүүд ч байдаг гэлцэнэ.
Эр хүн дэнгийн эрвээхэй хоёр гэнэдэж дуусах биш нэгнийхээ гох дэгээнд орчихоод элдэв
сүрдүүлэгт нь орж байгаа талаар жиргээнийхэн ярилцацгааж л байна лээ. Тэгэхээр энд
бас л гэмт хэргийн шинж чанартай үйлдлүүд яваад байгаа биз дээ. Бас хүнийг гүтгэх
доромжлох гэмт хэрэг энд үйлдэгдсээр. Засгийн газар, Ерөнхий сайд, Фортуна эд нарыг
бол амиар нь гүйцээнэ. Шүүмжилж болно, доромжилж болохгүй гэдэг сэн дээ. Бусдыг
гүтгэсэн, нэр хүндэд нь халдсан хэргээр хувь хүмүүс, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд
шүүхийн өмнө буруутдаг. Харин нэгнээ тал талаас нь цөөвөр чоно мэт боорлож аваад
хэн ч биш болгодог, нэгнээ дайрч давшилдаг энэ ертөнцөд хуулийн зохицуулалт гэж
байна уу. Онлайн ертөнцийн хамгийн аюултай нь хүний нэр хүндэд халддаг, бусдыг гүтгэдэг
тэгсэн атлаа хариуцлага хүлээдэггүй явдал гэж дэлхий нийтээр үзэж байгаа. Зарим
улс орнууд үүнийг тусдаа хуулиар зохицуулах нь зүйтэй гэж үзэж байгаа бол зарим
нь бүр наяад оны хуулиндаа нэмэлт өөрчлөлт оруулж асуудлыг шийдсэн байх жишээтэй.
Онлайн ертөнцийн сул талууд зөвхөн манайд ч байгаа юм биш. Англид болсон нэг хэрэг
твиттерийн эзэн бие нь тодорхойгүй нөхөдтэй хариуцлага тооцох хэрэгтэй гэсэн яриаг
улам даамжруулсан юм. Их Британийн уран гимнастикч Бет Кимберлей Твидл бол гимнастикийн
дамнуургын төрөлд улсдаа анхны Олимпийн медалийг нь авчирч байсан, гурван удаа олимпийн  утаа үнэртсэн, дэлхийн аваргын гурван удаагийн
аварга, олимпийн хүрэл медальт тамирчин юм. Тэрбээр “Скай Спортс Ньюс”-ийн асуулт
хариултын нэвтрүүлэгт оролцох үед нэвтрүүлгийнхэн твиттерт түүнээс асуух асуултаа
ирүүлэхийг хүссэн байна. Харин асуултууд нь гэж ямар юм ирсэн гэж бодно. Бет Кимберлейн
хувьд жаахан ам томтой, магнай уужимтай монголчуудын дүрсэлдгээр морин толгойтой
гэгдэхээр бүсгүй л дээ. Гэвч асуулт нь түүнийг аль шүдний эмнэлэгт очдогоос эхлээд
өөрийгөө царай муутнуудын аль ангилалд оруулах вэ, амандаа теннисний цохиур чихэж
чадах уу гэхчлэн нүүр царайтай нь холбоотой доромжилсон өнгө аястай байв. Уг явдлын
дараа ийм тохиолдолд твиттерийн хэрэглэгчдэд хэрхэн хариуцлага хүлээлгэх талаар
багагүй ярилцжээ. Хамгийн гол нь хуурамч нэрээр нээсэн хүмүүс хэний ч өмнө буруутаж
хариуцлага хүлээдэггүй, ёс зүйн ичгүүр хүлээдэггүйд асуудал байдаг. Гадныхан ч хэрэглэж
байгаа хуулийн хүрээнд уг асуудлаа шийдээд эхэлсэн. Бас Англид болсон нэг хэрэг
бий. Их Британийн доод танхимын спикерийн гэргий твиттерээр хүн гүтгэсэн хэрэгт
унаж, 50 000 паунд төлсөн явдал гарсан. 2012 оны арваннэгдүгээр сард хатагтай Берков
Лорд МакАлфайныг асрахаас авсан хүүхдээ бэлгийн мөлжлөгөд ашигладаг гэж шүүмжилж,
өнөөх нь шүүхээр заргалджээ. Хэдийгээр хаягаа хааж үзэж, уучлалт гуйсан хэдий ч
бусдыг гүтгэсэн хэрэгт буруудан шүүхээс шийтгэл ногдуулсан юм. Манайд харин анхны
гомдлууд нь цагдаагийн байгууллагад очиж байх шиг. Нэг жиргээч А.Гансүх сайдын талаар
твиттерт бичсэнийг сайд гүтгэлэг гэж үзэн зохих байгууллагад нь хандаж улмаар түүнийг
гүтгэсэн нь нотлогдсон талаар өнгөрсөн долоо хоногт мэдээлэгдсэн. Хэдийгээр гүтгэснийг
нь нотолсон ч хариуцлагын ямар тогтолцоо байгаа талаар юу ч дуулдаагүй.

Зөвхөн Монголынхоо жиргээний хүрээнд байдаггүй зарим жиргээч ярихдаа
“Манайхны жиргээ гэж монгол зан нь тэр чигээрээ үнэртсэн, хоосон хийрхэж шүүмжилсэн,
улстөржсөн зүйлс байх юм. Гадныхан танин мэдэхүйн чанартай, бусдадаа хэрэг болохуйц
мэдээлэл өгсөн зүйлс жиргэдэг”  гэцгээж байсан
билээ. Манай нэг жиргээч “Гагарины тухай кино гарлаа. Манай Гүррагчаагийн тухай
нэг ч дурдсангүй. Хамт ниссэн биз дээ” гэж бухимдан бичээд бусдаасаа банга дуулж
байгаа харагдсан. Юмаа мэдэхгүй хоосон хийрхдэг залуусаар дүүрсний нэг жишээ болов
уу. Дээрээс нь жиргээнд манай улстөрчид, өндөр албан тушаалтнууд олноороо бий. Тэд
яагаад ч юм жиргээчдийг тэр чигээрээ ард түмэн маань гэж ойлгоод байх шиг байдаг.
Мэдээж түмэн олны төлөөлөл мөн ч твиттерт саатдаггүйчүүд  монголчуудын үлэмж нь. Сүүлийн үед улс төрийн
намууд твиттерт бүлэг байгуулж, янз бүрийн нэрээр нам намаа хамгаалж, бусдыгаа үгүйсгэж
үүндээ бас санхүү төсөвлөх болсон гэдэг. Тэгэхээр өөрсдийгөө ард түмнийхээ дуу хоолойг
твиттерээр сонсдог гэж улстөрчид маань тайлбарлавал худлаа болов уу. Хуурамч хаягаар
нэг асуудлыг мянга давтаж үнэн болгож магадгүй шүү.

Одоогоос хэдэн жилийн өмнө хувьсгалыг гудамжинд биш гэрээсээ хийдэг
болсон талаар шуугиж байлаа. Үнэндээ ч Арабын хувьсгалыг нийгмийн сүлжээгээр хийж,
гэр гэртээ байсан олон залуусыг фэйсбүүкээр уриалсаар гаргаж ирж чадаж байв. Тухайн
үедээ баатарлаг явдал мэт, гайхалтай түүх мэт санагдаж байсан эргээд бодохнээ тэнд
юу болов. Цус нулимс, үхэл хагацал, ядуурал хоосрол, үнс нурам. Удирдагчдын дарангуйлал
тэднийг зовоож байсан гэх боловч тэр ард түмэн өнөөдөр юуг хожсон юм бэ гээд бодохоор
бас л харьцангуй ойлголт юм даа. Танкийн гинжний хяхтнаан, нисдэг тэрэгний нүргэлээн,
пуужингийн дэлбэрэлт үргэлжилсээр байна. Амьдрал мэдэхгүй залуучуудын хөөрөл, худлаа
донгосолт арай энэ бүгдийг авчирсан юм биш биз дээ. 2009 оны Үрэмчийн бослогыг гаргасан
залуус фэйсбүүкийг ашиглаж байсан болохоор Хятадад хаачихсан байгаа, мөн Египет,
Иран, Мавритан, Сири, Бангладеш, Мароккод ч хаасан.

Мэдээж, эдгээр улс шиг хаана гэж юу байхав. Гэхдээ хэлсэн үгэндээ,
бичсэн постондоо эзэн болохгүй, доромжлолоо шүүмжлэл гэж ойлгодог, бусдыг гүтгэдэг
гүжирддэг энэ байдалд ямар нэгэн зохицуулалт хийхгүй бол болохгүй байна. Хэн ч намайг
мэдэхгүй гэж хөнгөн бичсэн хурууны өндөгний цаана хүний амь амьдрал, улс орны тусгаар
тогтнол гэж байдаг юм шүү. Эрх чөлөө, тусгаар тогтнол, үзэл бодлын тухай ойлголтыг
шинээр эргэцүүлэх цаг болсныг жиргээчдийн үйлдэл харуулж байна. Энэ утгаар нь “Жиргээчдэд
талархъя”.

Ш.САНАА

-Марксист ленинист үзэл сурталгүй түүхэн тэмдэглэл-

Аливаа улс орнууд хөгжлийнхөө явцад туулж үзээгүй зам мөр гэж үгүй. Улс төржилт, дайн самуун, үзэл бодлын хуваагдал, эдийн засгийн хямрал, хөрөнгө мөнгөний гачигдал гээд урт жагсаалтыг сийрүүлж болно. Манай улс эдгээр элдэв замыг тойрох бус дайрч байна. Тэгшитгэлийн коммунист нийгмээс салснаас хойш эдийн засгийн хүндрэл, дэлхийн эдийн засгийн хямрал гэдэг үг ч нэгэнтээ танил болж, бүсээ чангалах гэдэг ойлголтыг хүн бүр мэддэг болоод тэвчээртэй хүлээдэг, туулдаг болсон. Ардын хувьсгалын үеэр ч бүсээ чангалах шийдвэрийг засаг цөөнгүй гаргаж байжээ.

Бодоог Ерөнхий сайд болоход улс орон мөнгөгүй, эдийн засаг хүнд нөхцөл байдалд байв. Ерөнхий сайд Бодоо шаазан тавцан дээр гарч ард олныхоо өмнө “доклад” хийжээ. /Үг хэлэхийг доклад хийх гэж тэр үед ярьдаг байсан гэнэ Г.Д/  Тэрээр “Манжийн төр уначихаад байхад Манжийн хааны шагнасан, ноёдын зэрэг дэв жинс отгыг зүүсэн ноёд олон байна. Цэргүүд гэзэгтэй байна гэдэг нь гагцхүү Манжийн заншил. Цэргүүд тав гэзэгтэй байгаа нь дайн тулааны үед дайсандаа үсдүүлэх, үс гэзэг нь бөөс, хуурсны үүр болж байна. Ардын намын Засгийн газар сургууль соёл нээх мөнгөгүй ядаж байхад хуучин засаг ба засаг бус ноёдын хатад, авгай хүүхнүүд далавчин үсэндээ “сургууль байгуулах хэмжээний алт мөнгө шүр сувд зүүгээд баярхан” явцгаана. Цэргүүдийн тав гэзгийг авч, эхнэр хүүхнүүдийн гэзгийг тайрвал боловсон ёсонд нийцэх нь зүй. Ноёд хатад хэт хээнцэрлэн, пүүст өр тавьж байж, үнэтэй ёслолын хувцас өмсөх нь шинэ төрийн ёс биш Манжийн ёс. Дэлхийн орнуудын боловсон ёсыг эрхбиш дагах цаг болсон. Хэт хээнцэрлэлгүй алт мөнгө эдлэх хэмжээг заасан Богд хааныхаа лүндэнг биелүүлэхгүй явна. Богд хаан зүүдлээгүй би өөрийн биеэр энэ тухай танилцуулсан” гэж ирээд ухуулах, ухааруулахыг урьтал болгосон байдаг.

 Бодоо сайд Хүрээнийхнийг цуглуулж ингэж хэлсэн нь тэр үеийн баяд ноёдын том эсэргүүцэлтэй тулгарчээ. Харин ардууд ажил хэрэгч ноёд эхнэр үс, элдэв хээнцэрлэхийг устгах нь зүйтэй гэж үзэж байв. Ерөнхий сайд Бодоо хэт хээнцэрлэж болохгүй, эхнэр хүүхнүүдийн толгойн хэрэгсэл зүүх, Манжийн үеийн тогосын отго, үнэт чулуун жинс зүүх, хоргой магнаг хүрэм, шүр сувдан гутал хэрэглэхийг халах хүрэм, тухай бодлого боловсруулж, Засгийн газрын хуралдаанаар оруулжээ. 

Дэлхийн боловсон ёсыг дагах тухай бодлогоо Богд хаанд учрыг тайлбарлан олон удаа бичиг явуулсан байна. Богд хаан Засгийн газрын энэ бодлогын зарим зүйлтэй нь санал зөрж байсан байна. Бодоо бас бошгыг халах залуучуудын эвлэл хариуцсан Ерөнхий сайдын хувьд эмэгтэйчүүд нь үс гэзгээ тайрч халимаг үстэй болох, эрэгтэйчүүд нь нэг их далбайсан нударгаа авч мухар ханцуйтай дээл өмсч, боловсон ёсоор хувцаслахад бошгыг халах залуус урд нь явж манлайлах үүргийг өгчээ. Ийм үйл ажил болсон байна. Харин Бодоогийн тухай “Өглөө” кинонд юу гэж өгүүлдгийг бид мэднэ. Харин Бодоо сайд  бичиг үсэгтэй тулдаа, Засгийн газраас эхнэр үс, хэмжээгүй хээнцэрлэлийг зогсоох, ёслолын хувцасны тухай өгүүлсэн бичгээ Богд хаанд явуулж санал солилцож байжээ. Монголын тэр үеийн бүдүүлэг байдлыг гадаадынхан шоолж байна гэдгийг ч тодорхой бичиж үлдээжээ. 

Ц.Дамдинсүрэн гуай, Г.Дэлэг багш нар энэ тухай “Наад түүхэн кино чинь   худлаа. Ардын намын анхны Ерөнхий сайд Бодоог хэлмэгдүүлж байна” гэж зүрхлэн бичиж, чанга дуугарч чадаагүй ч гэсэн Бодоо эхнэр хүүхний гэзэг огтолсон нь худлаа гэдгийг хэлсэн баримт үлдээж чаджээ. 

Бодоо Ерөнхий сайд байхдаа улс төрийн зүтгэлтэн нэг гадаад хүнтэй уулзсан гэнэ. Бодоо сайд ингэж асуужээ. “Сургууль байгуулъя гэхэд Ардын засаг мөнгөгүй байна. Төрийн сан хоосон шахуу байна” гэхэд гадаадын хүн “Танай улс их баялаг шүү дээ. Нэг эхнэрийн толгойн чимэг нь нэг сургууль байгуулахад хүрэх мөнгө байна” гэжээ. “Эмэгтэй хүний толгойн дунд зэргийн чимэг 100-150 алтан рубль хүрдэг байхад том ноёдын эхнэрийн толгойн чимэг хэдэн зуу мянган алтан рублийн үнэ хүрнэ” гэж Майский бичиж үлдээжээ. Эхнэр үсийг халах, хэт хээнцэрлэлийг болиулах, цэргийг гэзэггүй болгох зэрэгтэй холбогдсон түүхийн баримт гурван бичиг архивт үлджээ.

Марксист түүхчид Ерөнхий сайд Бодоогийн дэлхийн жишигт нийцсэн соёлтой  хувцаслалт,  Монголын бүдүүлэг байдлыг халах гэсэн Засгийн газрын энэхүү дэс дараалсан арга хэмжээг “Өглөө” киноны  сэдэв болгон авчээ. Тэгээд л Бодоо сайд гэгч нь эхнэр хүүхдийн гэзэг тайрч, эрчүүдийн нударга огтолсон ухаангүй нэгэн. Бодоо гэгч нь зэр зэвсэг цуглуулж Ардын нам, ардын Засгийг устгах гэсэн нэг асман лам мэтээр түүхэнд үлдээсэн. Харин үнэн түүхийн эх сурвалж нь харин ийн ажгуу. 

Өдгөө ч Засгийн газрын хээнцэрлэлийг хэмжээлэх шийдвэр нь тэр бүр хүний санаанд нийцэхгүй таарахгүй байх нь олонтаа. Гэсэн хэдий ч ардчиллын замыг сонгосон манай улсын хувьд олонхийн шийдвэрээ хүндэтгэн хүлээн зөвшөөрдөг жишиг нэгэнтээ тогтоод байгаа билээ.

Мөнгө аваад  муу муухай зүйл хийлгэдэг хүмүүсийг хөлснийхөн буюу хөлсний алуурчид гэж нэрлэдэг. Үүнтэй адил УИХ-д эрх ашгийн  төлөө юу ч хамаагүй хийдэг бүлэг хүмүүс байдаг болж. Өөрийн идэх халбага хоолны төлөө иргэдийнхээ идэх тогоо шөлөнд хор хийхээс буцахгүй хүмүүс хууль санаачилж, баталдаг эрх мэдэлтнүүдийн  талаар сүүлийн үеийн хэд хэдэн жишээ байна л даа. 

Саяхан баахан дуулиан болж,  амтай болгон ярьсан давхар дээл тайлах асуудал байна.  Бүх л шатанд хэлэлцээд чуулганы эцсийн хэлэлцүүлгээр уначихсан. УИХ-ын дарга “Түүхэндээ эцсийн хэлэлцүүлгээр хууль унаж байгаагүй. Бодолцоорой,  та нар” гэж хэлж байсан даа. Ерөнхийлөгч 2016 оноос дан дээлтэй болгохоор оруулж ирсэн хуулийг 2014 оноос болгоё гэж МАН-ынхан  Н.Алтанхуягийн Засгийн газрыг  унагахаар өөрчилж, тэр санал нь Ардчилсан намын Х.Баттулга, Р.Бурмаа, Ж.Батзандан, М.Зоригт болон О.Баасанхүү, Л.Цог, З.Баянсэлэнгэ нарын саналыг тохирч авснаар эхний хэлэлцүүлгээр дэмжигдээд явчихсан.   

Харин эцсийн хэлэлцүүлгээр  энэ хуулийг  бүрмөсөн  унагасан. Угтаа Ерөнхийлөгчийн санаачилснаар 2016 оны долдугаар сарын 1-ээс хэрэгжүүлэхээр оруулж ирж баталж болох байв. Угтаа  МАН 2016 онд өөрсдөө  хэрэв сонгуульд  ялбал давхар дээлтэйгээ байх хүсэлтэй байсан. Тиймээс хуулийн хугацааг нааш татаж буй нь давхар хонжоо хайсных.  Засгийн газрыг унагах эхний сонирхол мөн  АН-ыг дотор нь хагалах, цаашлаад АН 2014 он болгох саналыг унагалаа гэхэд муу нэр нь МАН-д биш АН-д ирнэ.    Энэ захиалгыг нь хөлсний хүмүүс нь гүйцэтгэчихсэн. Үр дүнд нь МАН дан дээлтэй болохыг хүсээд АН давхар дээлтэй байхыг хүсээд байгаа гэж ойлгуулж чадлаа. Хэдийгээр эцсийн хэлэлцүүлгээр 2014 болгож оруулж ирсэн хуулийн төсөл дэмжигдээгүй унасан ч  МАН өөртөө оноо авлаа. 

Ийнхүү анх байснаасаа буцаж эрх бариагүй намынхантай нийлж  ямар нэгэн эрх ашиг байна. Даваадуулж хэлэхэд энэ бүхнийг хөлсөөр хийсэн гэж харж байнам. Юугаар, ямар хөлсөөр, ямар тохироогоор хийснийг амьдрал яваандаа харуулна биз. 

Казиногийн хууль байна. АН,  МАН-аас  хэн ч санаачлаагүй. Мэдээж аль эрт санаачилсан гишүүд нь шоронгийн хаалга татаж, нэлээд ч үгүй хэл ам дагуулсан. Энэ  хууль яагаад дэмжигддэггүй гэвэл казино байгуулах, байгуулахгүй байх хоёулаа захиалагчтай. Хоёр талын ашиг сонирхол зөрчилддөг учраас энэ хууль гарахгүй өнөөдрийг хүрсэн. Тиймээс ч дараагийн сонгууль дөхөж байхад яагаа ч билээ, хэл ам таталсан энэ хуулийг хэрэгтэй гэж үзсэн ч санаачилж оруулж ирэхгүй өдийг хүрсэн. Гэтэл МАХН-ын Ц.Оюунбаатар гэнэт санаачилж, УИХ-ын Тамгын газраар сэтгүүлчдийг дуудуулж ирээд л ярилцлага өгч  сүйд болов. Энэ нөхөр гэнэт яагаад энэ хуулийг санаачилж,  тэр байтугай хэвлэлийнхнийг цуглуулж сурталчаад эхлэв. Өөрөө ч гэсэн хөлсөөр л хийж байгаа гэж биз хардахад хүргэж байна. Хэвлэлийн дайснаар тодроод, хэвлэлийнхнийг үзэж чадахгүй байсан тэрээр  Казиногийн хуулиа лүндэгдэж байж сурталчлуулаад санаачилсан хуулиа муулуулахаас урьдчилан вакцин хийж байгааг эрхэм уншигч гадарлах буй за.

     Шилэн дансны хууль байна. Хэдийгээр ялихгүй шалтаг хэлж буцаасан ч Ерөнхийлөгчийн зүгээс дахин өргөн барьж  байгаа. Аль хэдийнээ хэлэлцээд баталж болох байлаа. Төсвийн мөнгө хэрхэн зарцуулагдаж байгааг олон нийтээрээ хянах боломжтой энэ хууль их л хэрэгтэй юмсан. “Нэр нь зөв үү, буруу юу, олон улсын жишгээр үнэхээр ингэж нэрлэж болдог уу, судалмаар байна” гэсэн шалтгаар буцаачихаж байгаа юм. Төрийн мөнгийг хэрхэн өөрсдөө ашиглаж зувчуулдгийгаа нуух гэж эмээж л буцаасан хэрэг. Тэрнээс биш ийм хууль хэрэгтэйг улстөрчид мэдэхгүй л байв гэж дээ.  

Энэ мэтээр хүчээр шийдвэр гаргуулдаг гишүүд УИХ-д байна. Унагах хуулиа зориуд унагана.  Өөрсдөд нь хэрэгтэй гэж үзвэл  олон нийтэд хэрэггүй байсан ч баталж орхино. Дээрхээс харахад хууль тогтоох байгууллага шан харамж, хөлс авч ажил гүйцэтгэдэг байгууллага болж. 

УИХ-д шантаажчид рекетчид олон гэж олны ярих үг ортой бололтой.  Тэд бизнес эрхлэгчид Засгийн газар, гадны хөрөнгө оруулагчдыг ажил хийлгэхгүй шантаажилдаг. Төрийн бүх институциуд нь улстөрчдөд барьцаалагдаж ажил хийх боломжгүй болсон. Монголын лидерүүд нь бодлого гаргагч, шийдвэр гаргагчид шиг харагдавч фракц,  бүлэглэлийнхэндээ  таалагдах гэдэг.  Тэднийг дагагчид  нь бас удирдлагадаа таалагдах гэдэг. Ард түмэн харин тэс  өөр зүйл хүсдэг.  Гэтэл эрх ашигтаа барьцаалагдсан улстөрчид нь  “Тэр  илүүг хүртэх гээд байна, би яагаад  бага идэв” гээд л хомхой сэтгэлээр асуудалд хандсаар. 

Энэ мэтээс болж, үйлдвэржилт, төмөр зам, цахилгаан станцууд гацчихсан. Овоо нэг юм бүтэх нь дээ гэхээр л нэг хөлсний хүн гараад ирнэ. Нэг хэсгээрээ болоод эсэргүүцнэ.  Хэний захиалга вэ. Захиалагчийн сэтгэлд нийцэх гэж өөрийн эрх ашгаа бодож нийтийн эрх ашгийг уландаа гишгэж байгаа улстөрчдийг ийм л учраас “Хөлсний алуурчид”-тай зүйрлэв. Тэд өөрсдийн хүслээр биш дохиураар л  ажлаа гүйцэтгэж байна. Ингэж гаргасан  шийдвэр чинь нэг хүнийг захиалгаар буудаж хороосноос илүүтэй үр дүнг нийт монголчуудад авчирч байгаа шүү. 

М.СҮЛД

Нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлынхан өчигдөр Бразил, Куба улсыг зорилоо. Тэд эдгээр улсад арав хоногийн хугацаатай айлчилж, туршлага судлах юм гэнэ. Нийтдээ 18 хүний бүрэлдэхүүнтэй айлчлалын багийн талаарх мэдээлэл хоёр хоногийн өмнөөс цахим сувгаар өртөөлсөн. Энэ тухай жиргээчид ам уралдан бусдадаа ховлохын хажуугаар дор бүрнээ шүүмжлэл, бу¬химдлаа багтааж ядан овол¬зоцгооно. “Эдийн засаг хүндэрч, гаднаас валют орж ирэхгүй байхад төрийн албан хаагчид татвар төлөгчдийн  мөнгөөр гадаадаар аялж, зугаацаж мөнгө үрлээ” гэж хүмүүс бухимдаж байна. Үүнээс гадна тэднийг буруут¬гаж буй гол шалтгаан бол хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнийг үзэх нь гэсэн ол¬ны хардлага. Хэдхэн цагийн өмнө Бразилд нээлтээ хийсэн энэ тэмцээнд бөмбөрцгийнхөн бүхэлдээ анхаарлаа хандуулж байгаа цаг үетэй тэдний айлч¬лал давхацсан болохоор тэгж сэрдэх нь ч үндэслэлтэй биз. 

Хоёр улс дамнан туршлага судлах айлчлалын багийн бүрэлдэхүүнд НИТХ-ын дөр­вөн тэргүүлэгч, 14 төлөөлөгч багтжээ. Ардчилсан нам болон Ардын намынхан гэсэн. Тэднийг явах тухай мэдээлэл онлайнаар олон нийтэд тү¬гэ¬хэд ард хоцорч байгаа намын нөхдүүд нь өмөөрсөн мессэж тараав. “Манай намын тэр онгоцныхоо тийзийг буцаа­чихсан, явахаа больсон” гэх зэргээр бухимдагчдын санааг амраах янзтай тайл¬баруудыг жиргэх нь тэр. Үнэхээр эдийн засгаа хэмнэж ийм шийдвэр гаргасан бол харин ч эсрэгээрээ тэнэг алхам болно. Нэгэнт захиалаад худалдаад авчихсан онгоцны тийзийг буцаахад нэлээд хувийг нь суутгуулдаг. Хэрэв ингэж л буцаах байсан юм бол анхнаасаа захиалаагүй нь дээр байсан юм. Агаарт  дэмий мөнгө цацсанаас ялгаа юу байхав. 

Улсын маань эдийн засаг хотойж, нумарчихаад байхад гадаадад хөрөнгө оруулалт хийж, төрийн албан хаагчдыг бөөн бөөнөөр нь явуулж буй нь үнэхээр тансаг давилуун загнаж байгаагийн илрэл юм. Улс орны амьдрал туйлдаа хүрнэ үү, яана тэдэнд огт падгүй бололтой. Нэг хүний замын зардал гэхэд 13 сая төгрөг болж байгаа гэсэн. Тэгэхээр бүгдийнх нь 200 гаруй сая төгрөг болно. Энэ мөнгөөр хүүхдийн цэцэрлэг, усан бассейн, ногоон байгууламж гээд л нийгэмд хэрэгтэй бүтээн байгуулалтууд өрнүүлж болох байлаа. Адаглаад л хөрөнгө мөнгөөр гачигдаж яваа жижиг дунд бизнес эрхлэгч хөл дээрээ зогсчих алтан боломж. 

Уг нь энэ 18 хүний аяллын маршрут аль сар гаруйн өмнө гарчихсан байж. Тавдугаар сарын 5-ны өдөр НИТХ-ын дарга Д.Баттулга явуулах хүмүүсийн нэрсийг жагсааж, тамгаа даржээ. Гэтэл бүх юм жин тан болоод, ачаа тээшээ баглачихсан хойно нь сошиал сүлжээгээр хичнээн бөмбөгдөөд ч үр дүнд хүр­сэнгүй. Энэ тухай эртнээс ил болгосон бол байдал өөрөөр ч эргэх байсан юм бил үү. Харин одоо нэгэнт оройтсон.  Хаашдаа л явна гэснээрээ төлөөлөгчид сайн яваад, ихийг сурч ирээд, эрдэм чадлаа хөрсөндөө буулгаарай гэж одоо бүгдээрээ ерөөцгөөе. Бразил, Кубад туршлага судлагчдыг баалж, гоолж, хичнээн харааж зүхлээ гээд нэмэргүй шүү дээ. Тэд зорьсон газартаа оччихсон болохоор, дэмий бухимдахын нэмэр, яршиг зүгээр. 

М.МӨНХЦЭЦЭГ