Category: их-уншсан

-ХАЛДВАРТАЙ ХҮН БҮР ЭМНЭЛЭГТ ХЭВТЭХ БОЛОМЖГҮЙ-

ЭМЯ-ны Эмнэлгийн тусламжийн бодлого, хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Буянтогтохтой ярилцлаа.

-Ирэх долоо хоногт хичээл сургууль эхэлнэ. ЭМЯ-наас есдүгээр сарын дундуур коронавирусийн халдварын гуравдугаар давлагаа үүснэ гэж анхааруулаад байгаа. Нөхцөл байдал хэрхэхээр байна вэ?

-Гуравдугаар давлагаа хичээл сургуулийн үйл ажиллагаатай давхцах прогноз гарчихсан явж байна. Сүүлийн үед халдварын тохиолдлууд 2000 давчихлаа. Коронавирусийн нууц хугацаа нь 14 хоног хүртэл байдаг. Хоёр нууц хугацааны дараа буюу 28 хоногийн дараагаар халдвар идэвхтэй тархаж эхэлдэг онцлогтой. Өнгөрсөн зун хөдөө орон нутаг руу зорчих иргэдийн хөдөлгөөн эрчимтэй нэмэгдсэн. Халдварын тохиолдол нэмэгдэж байгаа нь үүнтэй холбоотой. Орон нутагт халдварын тохиолдлын тоо нийслэлээс их гарч байна. Зарим аймагт халдварын тархалт эрхчимтэй явагдаж байгаа бол заримд нь өнөөдрийг хүртэл тогтвортой хэвээр байна. Нэг аймагт илэрч байгаа халдварын тоо харилцан адилгүй байгаа юм. Сүүлийн үед Баян-Өлгий, Ховд, Дорнод, Дархан-Уул, Орхон аймгуудад халдварын тохиолдлын тоо өндөр явж байна. Нийслэлтэй харьцуулахад нэг нэгж дээр ирж байгаа ачаалал нь 21 аймагтаа хуваагддаг учраас орон нутагт эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний зохицуулалт сайн хийгдэж байна. ЭМЯ-ны зүгээс ч шаардлагатай нөөц, эм тариаг хангаад явж байгаа.

-Сургуулийн насны хүүхдүүд халдварын тархалтад хэр өртөх бол?

-Өнөөдрийг хүртэл хүүхдүүд гэр бүлийнхэн аав, ээжээсээ коронавиурсийн халдварыг хамгийн их авч байсан. Гэтэл хүүхдүүд гадуур идэвхтэй үйл ажиллагаанд хамрагдаж байгаад халдвар авсан тохиолдол харьцангуй бага. Хичээл сургуулийн үйл ажиллагаа эхлэнгүүт хүүхдүүд нэг чигийн хөдөлгөөнд оролцоно. Сургууль, гэр гэсэн нэг чигийн хөдөлгөөнөөр явна. Сургууль дээр халдвар тарахаас сэргийлсэн ЭМ-ийн сайд, БШУ-ны сайд хамтарсан тушаалаар зааврууд нь гарчихсан. Жишээлбэл, нэг ширээн дээр нэг хүүхэд сууна.

Бидний үндсэн халдвараас сэргийлэх гурван аргыг байнга хэрэглэнэ. Хүүхэд анги дотроо маск зүүхгүй. Хоорондын зайг маш сайн баримтлуулна. Хүүхэд сургуульдаа ирэхэд эмнэл зүйн болон тандалтын асуумжууд бөглөнө.

Хэрвээ халдварын шинж тэмдэг илэрвэл гэр болон ЭМ-ийн байгууллага руу шууд мэдэгдэнэ. Нэг хүүхдээс бусад хүүхдүүдэд халдварлуулахгүй байх талын арга хэмжээг авч ажиллана гэсэн үг. Явц дунд нь тодорхой тооны хүүхдүүдэд тандалтын шинжилгээг эрүүл мэндийн байгууллагууд хийнэ. Эцэг эхчүүд маань өөрсдөө хариуцлагатай байвал сургалтын үйл ажиллагаа тасралтгүй явах боломжтой.

-Сурагчид болон цэцэрлэгийн хүүхдүүд тав хоног танхимаар, тав хоног цахимаар гэсэн хуваарийн дагуу хичээллэхээр тогтсон. Халдвар эрчимтэй нэмэгдвэл өөр ямар арга хэмжээ авах вэ?

-Хичээл сургалт 5:9-ийн системээр явна. Тав хоног танхимаар хичээллээд дараагийн ес хоног гэрээр цахим хичээлд хамрагдана. Энэ бас учиртай. Альфа хувилбарын шинж тэмдэг илрэх дундаж нууц хугацаа нь 5-6 хоног дотор байсан бол дельта хувилбар 4.4 хоног байна. Даваа гаригт хэн нэг хүүхэд хичээлдээ халдвартай ирлээ гэж бодоход нууц үеийн хугацаандаа бусдад халдвар тараах магадлал бага гэж үзнэ. Бямба гаригаас өдрөөс хүүхдэд шинж тэмдэг илрэхэд танхимд бусдад халдвар тараах боломжийг нууц үеийн хугацаатай нь холбогдуулж хумьж өгч байгаа юм. Хэрвээ ихэнх хэсэгт нь дельта хувилбарын халдвар тархвал 4:10 системээр хичээл үргэлжлүүлж орно. Энэ нь ямар учиртай гэхээр дельта хувилбарын нууц хугацаа 4.4 хоног учраас даваагаас пүрэв гариг хүртэл хичээллээд баасан гаригаас дараагийн даваа гариг хүртэлх 10 хоногт нь гэртээ цахимаар хичээлээ үзнэ гэсэн үг. Энэ хугацаанд хүүхдийн шинж тэмдэг бүрэн илэрч эмнэлгийн байгууллагад хандаад тусламж үйлчилгээ авах, эвсэл гэрээр эмчилгээ хийгдэнэ. Энэ аргуудаар масст буюу ангийн нийт хүүхдүүдэд халдвар тараах эрсдэлийг багасгаж өгч байгаа юм.

-Хүүхдүүдийн хувьд 12-оос дээш насныхан вакциндаа хамрагдчихсан. Хичээл эхлэхэд бага, дунд ангийнхан эрсдэлтэй байна уу. Вакцинд хамрагдаагүй учраас дельта хувилбар илүү хүнд тусах уу?

-Судалгаагаар 0-17 настай хүүхдүүдийн вакцин хийхээс өмнөх үеийн 12-15 настай хүүхдүүдийн дунд өвчлөл 30 хувьтай байсан. Өнөөдөр 12-15 насны хүүхдүүдийн ихэнх нь вакцинд хамрагдчихлаа. Энэ насны хүүхдүүд вакцинд хамрагдсаны дараа халдвар авсан байдал нь 15 хувь болж нэг дахин буурчихсан байна. 16-17 насны хүүхдүүд вакцин огт тариулаагүй үед тархалтын хувь 15 хувь байсан, одоо таван хувь болж буурсан. 16-17 настай хүүхдүүдийн хувьд вакцин хийхээс өмнөх үетэй нь харьцуулахад хоёр дахин халдварынх нь тохиолдлын тоо буурчихсан байна. Вакцинжуулалтын нөлөө үнэхээр өндөр байгаа нь эндээс харагдаж байгаа юм. Гэхдээ вакцин тариулсан хүүхдүүд цөөн тоотой халдвар авч байна. Вакцин 100 хувь халдвараас сэргийлж чадахгүй. Гэвч хүүхэд халдвар авлаа гэхэд хүндрэлээс бүрэн хамгаалж чадаж байна. 4-11 насны хүүхдүүд вакцинд хамрагдаагүй учраас халдвар авах эрсдэл бий. Гэхдээ гээд танхимын сургалтын үйл ажиллагааг бүрэн зогсоох боломжгүй. Яагаад гэхээр Азийн орнуудад долоохон орон хоёр жилийн хугацаанд танхимын сургалтын үйл ажиллагааг зогсоож цахимаар хичээллэсэн. Дэлхийд энэ жишиг 20 ч хүрэхгүй улсад байна. Танхимаар хичээллэхгүй бол хүүхдүүдийн суурь боловсролын үр дүн сөрөг гарна. Хүүхдүүд гэрт байгаад ирэхээрээ жожгирох хам шинж илэрч байна. Эрүүл мэнд нь тодорхой хэмжээнд муудаж байна. Хүн нийгмийн амьтан учраас нийгэмтэйгээ тодорхой хэмжээний харилцаатай байх ёстой. Энэ бүгд эргээд боловсролын системд нөлөөлөхөөс гадна хүүхдүүдийн суурь эрүүл мэндийн системд ч ноцтой нөлөөлөхөөр байна. Халдвар авахгүй боломж ямар ч үед байгаа. Тиймээс эцэг эхчүүд маань маш хариуцлагатай байх хэрэгтэй. Хичээл сургууль гуравдугаар давлагаатай зэрэгцэж байгаа хэдий ч ямар нэгэн сургалтын үйл ажиллагааг зогсооё гэдэг хандлага гаргамааргүй байгаа юм. Эрүүл мэндийн яамны хувьд Засгийн газраас гаргасан шийдвэрийг дэмжиж оролцож байгаа. Сургалт танхимаараа хичээллэх ёстой. Хүүхдүүдийн хувьд насанд хүрсэн хүнтэй харьцуулахад хамаагүй хөнгөн өвдөж байна. Өнөөдөр манай улсад 200 мянган хүн коронавирусийн халдвар авсан. Үүний 40 мянга гаруй нь хүүхэд байна. 40 мянган хүүхдээс ямар хүндрэл гарсан талаар судалж үзэхэд эрчимт эмчилгээнд 41 хүүхэд орсон байна. Шалтгаан нь юу байна гэхээр хөгжлийн бэрхшээлтэй, бага сартай хүүхдүүдийн хувьд жин багатай, чихрийн шижин, бөөрний дутагдалтай хүүхдүүд хүндэрч байгаа юм. Архаг суурь өвчтэй үед ковид хүндрэх тохиолдол байгаа болохоос эрүүл саруул хүүхэд өвдлөө гэхэд хүнд хэлбэрээр өвдөхгүй байна.

-Дельта хувилбар голомтлон тархвал эмнэлгийн ор хүртээмж хэр байх вэ?

-Гуравдугаар давлагааны хувьд өмнөх хоёр давлагааг бодоход тодорхой хэмжээний зэвсэг бидэнд байна. Вакцины хоёдугаар тунд хамрагдсан иргэд нийт хүн амын 64 хувь руу дөхөж байна. Халдвар тархах хэдий ч вакцинтай хүмүүс хөнгөн өвдөж байгаа. Хөнгөн өвдсөн тохиолдолд эмнэлэгт хэвтэх магадлалыг бууруулж өгч байгаа юм. Дельта хувилбар нь альфа хувилбараас 2.2 дахин их эмнэлэгт хэвтүүлэх магадлал байна гэх дэлхийн судалгаа байна. Гэхдээ бидэнд вакцинтай иргэд нь их байна. Хөнгөн хэлбэрээр өвдөөд гэрээр эмчлэгдэх боломжтой хүмүүсийн тоо манайд илүү гэсэн үг. Өнөөдрийг хүртэл хамгийн оргил үедээ манайх 14500 ор дэлгэлээ. Өнөөдрийн байдлаар (өчигдөр) 12106 хүн эмнэлэгт хэвтэж байна. Дээд лимит рүүгээ ойртсон гэсэн үг. Гэхдээ бид үүнээс илүү ор дэлгэж чадахгүй. Дэлгэх бодлого ч барихгүй. Вакцинтай хүмүүс илүү хөнгөн өвдөж байгаа учраас заавал эмнэлэгт хэвтэх шаардлагагүй. Гэрээрээ эмчлэгдэх бүрэн бололцоотой. Монгол Улс дэлхийн бусад өндөр хөгжилтэй орнуудтай харьцуулахад эмнэлгийн хэвтэлт нь дөрөв дахин их байна. Манайд хэвтэх сонирхол маш их байдаг. Тохиолдлын тоо нэмэгдээд ирвэл хүн бүрийг эмнэлэгт хэвтүүлэх боломж байхгүй. Эмнэлэгт зайлшгүй шаардлагатай хүмүүсээ л хэвтүүлнэ. 14500 орноос илүү дэлгэхгүйгээр энэ орнууд дээрээ бид зохицуулалт хийгээд явна. Хэвтэж байгаа хүмүүстээ шалгуур үзүүлэлтээ маш сайн тавиад гарцаагүй хэвтэх ёстой хүмүүсээ хэвтүүлнэ. Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын давлагааны үед дархлаагүй олон иргэн байсан. Одоо бол өөр. Дельта хувилбар орж ирсэн хэдий ч хөнгөн хэлбэрээр өвдөөд эдгэрэх бололцоо илүү. Тиймээс бид энэ түвшиндээ бодлогоо барьж тусламж үйлчилгээгээ үзүүлнэ. Өвдөхгүй байх боломж иргэн танд байгаа. Ковид эрүүл мэндийн салбарын даацаас аль хэдийнэ давчихсан. Нэгдүгээр тундаа хамрагдаад хоёрдугаар тундаа хамрагдаагүй олон иргэн байна. Вакцин тариулах эсэх нь тухайн хүний шийдвэр байж болох ч танаас болж бусад чинь хохирох ёсгүй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Тиймээс гуравдугаар давлагаанаас урьтаж хоёрдугаар тундаа ирж хамрагдаач ээ гэж уриалмаар байна.

-Засгийн газар биобэлдмэлийн үйлдвэрийг дахин ашиглалтад оруулахаар болсон гэсэн. Энэ тухай дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөч?

-Хуучин манайд биобэлдмэлийн үйлдвэр гэж байсан. Хэсэгтээ үйл ажиллагаа нь зогсоод Засгийн газрын тогтоол гарч үйлдвэрийн үйл ажиллагааг эхлүүлэхээр болсон. Ковидын үеийн хариу арга хэмжээнд биобэлдмэлийг үйлдвэрлээд эмчилгээнд ашиглах зориулалтаар энэ үйлдвэрийг нээж байгаа юм. Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн шатанд явж байна. Энэ нь хүний цуснаас эсрэг биеийг ялгаж авч савлаад хүнд тарьдаг. Хуучин дархлаа султай, эрчимт эмчилгээнд биеийн эсэргүүцэл сулаас болоод өвчин эсэргүүцэх чадамж нь суларсан хүмүүст дархлааных нь бэлэн цэргүүдийг булчинд тарьж өгдөг байсан арга. Дэлхий дахинд энэ аргыг хэрэглэдэг, ковидын үед ч хэрэглээд явж байна. Ковидоор өвдсөн хүмүүсийн цуснаас эсрэг биетийг нь ялгаж аваад үйлдвэрлэн тарьж хэрэглэж байгаа тохиолдлууд ч байна.

Энэ сарын 16-нд орон нутагт зам тээврийн осолд орсон иргэнд нисдэг тэргээр эмнэлгийн яаралтай тусламж үйлчилгээ үзүүлж, Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвийн хашаанд газардсан билээ.

Энэ нь олон хүний талархлыг хүлээж, цаашид машин хүрэх боломжгүй, мөн яаралтай тусламж шаардлагатай өвчтөнийг нисдэг тэргээр энэ мэт тээвэрлэж, амь насыг нь аврах үйлчилгээг нэмэгдүүлэх шаардлагатай хэмээсэн юм. Тухайлбал, 100 орчим км-ийн зайтай орших орон нутагт гэмтсэн, осолд орсон хүнийг машинаар тээвэрлэхэд 2-3 цаг зарцуулна.

Энэ хооронд тухайн хүний биеийн байдал хүндэрч, нас барах эрсдэлтэй. Тэгвэл нисдэг тэргээр 20 орчим минутын хугацаанд тээвэрлэн эмнэлгийн гадна буулгах боломжтой аж. Иймд энэ чиглэлийн үйлчилгээний талаар сурвалжиллаа.

Гэмтэл согог судлалын үндэсний төв өөрийн гэсэн нисдэг тэрэггүй. Тиймээс энэ чиглэлийн үйлчилгээг хувийн нислэгийн компани Иргэний нисэхийн ерөнхий газар, Эрүүл мэндийн яам, ГССҮТ зэрэг холбогдох байгууллагуудтай хамтарч, Улсын онцгой комиссоос зөвшөөрөл авч, зохих гэрээ байгуулсны үндсэн дээр үзүүлдэг байна. Сүүлд буусан тохиолдлын тухайд “Mongolian aviation academy” нислэгийн сургалтын төвийн нисдэг тэрэг байжээ. Тус өдөр Завхан аймгийн Цэцэн-Уул суманд гэмтсэн зургаан сартай хүүхдийг 1000 гаран км газраас тээвэрлэн авчирсан байна. Нислэгт 4 цаг 10 минут зарцуулжээ. Цаг алдалгүй ирж чадсан. Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг шуурхай үзүүлж амжсан тухай тус төвийн нислэг эрхэлсэн дэд захирал Г.Баттулга хэлсэн юм. Энэ нь тус төвийн он гарснаас хойш гэмтэл осол, эрүүл мэндтэй холбоотой шуурхай үйлчилгээ үзүүлсэн дөрөв дэх тохиолдол юм байна.

Тус төв Airbus helico­tel A-125, Robinson R-66 загварын дунд оврын нисдэг тэрэгтэй аж. Биднийг очиход нэг нь нислэгт гарсан байсан юм. Нисдэг тэргүүд 4-5 хүний багтаамжтай. Цагт 200-250 км хурдтай аж. Нэг дүүргэлтээр 600-800 км зам туулдаг байна. Robinson R-66 загварын нисдэг тэрэгтэй танилцав. Ардаа дөрвөн хүний суудалтай аж. Ерөнхийдөө дотор талыг нь машины бүхээгтэй зүйрлэж болохоор юм. Өвчтөн тээвэрлэх тохиолдолд тусгай зориулалтын дамнуур ашигладаг аж.

Яаралтай нөхцөл байдал үүсч, дуудлага өгөх шаардлагатай бол тухайн нислэгийн компанитай холбогдоно. Тус төвийн тухайд 51-311111 утсаар холбогдох боломжтой юм байна. Дуудлага өгснөөс хойш 30 минутаас нэг цагийн дотор хөөрдөг аж. Хөөрөхөөс өмнө иргэний нисэхээс зөвшөөрөл авна. Уг зөвшөөрлийг цахимаар шуурхай авах боломжтой болсон тул ийн богино хугацаанд нислэг үйлдэх эрх баталгаажсанаар хөөрдөг байна. Нэг нислэгт 8-10 хүн баг болж ажилладаг аж. Нисгэгчээс гадна Гэмтэл согог судлалын үндэсний төв дээр инженерийн баг бий. Тэд нисдэг тэрэг буух аюулгүй ажиллагааг ханган ажилладаг байна. Нислэгийн явцад эмч нартай холбогдож, улмаар газардахад яаралтай тусламж үзүүлэх бэлэн байдлыг хангасан хүлээж байдаг гэсэн үг.

Одоо үнэ ханшийн тухайд тодруулъя. Нислэгийн цагийн үнэлгээ 4-6 сая төгрөг байна. Өндөр зардалтай салбар тул уг ханшид барихаас өөр аргагүй байдаг гэнэ. Дэлхийн олон оронд эрүүл мэндийн яаралтай тусламж үйлчилгээг нисдэг тэргээр үзүүлдэг байна. Үүнд эмнэлгийн нисдэг тэрэг байхаас гадна хувийн хэвшлийн авиа компаниудтай хамтран ажилладаг аж. Хамгийн гол нь эрүүл мэнд болон нийгмийн даатгалын уян хатан систем үйлчилдэг. Өөрөөр хэлбэл, зайлшгүй шаардлагатайн улмаас нисдэг тэргээр тээвэрлэн тусламж үйлчилгээ үзүүлсэн тохиолдолд даатгалаас зохих төлбөрийг гаргаж өгдөг. Энэ нь тухайн улс хүний эрүүл мэнд, амь насыг хамгаалахад хэрхэн хичээл зүтгэл гаргаж байгаагийн илрэл юм. Харин манай улсын тухайд даатгалын систем үйлчилдэггүй. Гэнэтийн осол болж, амь нас нь дээсэн дөрөөн дээр очсон үед нисдэг тэрэг дуудахад төлбөрөө 100 хувь өөрөө хариуцна. Алслалаас хамаарч овоо хэдэн сая төгрөг яригдана. Гэтэл энэ мөнгийг халааснаасаа гаргаад өгөх хүн ховор байна. Иймд даатгалын системтэй уяж, иргэнд очих ачааллыг бууруулах шаардлагатайг “Скай Жет” компанийн гүйцэтгэх захирал Э.Энхзориг хэлж байв. Тухайлбал, 2018 оны нэгдүгээр улиралд зам тээврийн ослын улмаас эмнэлгийн тусламж авч чадалгүй орон нутагт нас барсан 60 гаруй тохиолдол байжээ. Монгол өргөн уудам нутагтай. Дэд бүтэц сайн хөгжөөгүй. Зам харгуй хүнд. Өндөр хурдтай давхих бололцоогүй. Энэ тохиолдолд осолд орсон нэгнийг автомашинаар тээвэрлэж, нийслэл рүү “сэгсчүүлэх” хооронд амьсгал хураадаг байна. Харин нисдэг тэргээр үйлчилгээ үзүүлэх тоог бодлогоор дэмжиж, эрх зүйн хувьд ч хориг саадыг нь бууруулаад өгвөл олон хүний амийг аврах боломжтой санагдсан юм.

Дашрамд дурдахад, энэ төрлийн үйлчилгээ сүүлийн хэдэн жил идэвхжиж байгаа юм. Тодруулбал, Иргэний нисэхийн ерөнхий газарт ерөнхий зориулалттай нислэгийг дэмжих зорилгоор 2016 онд Ерөнхий зориулалтын нисэхийг хөгжүүлэх тасаг байгуулагдсан аж. Улмаар Засгийн газрын 2018 оны 120 дугаар тогтоолоор Ерөнхий зориулалтын нисэхийг хөгжүүлэх хөтөлбөр батлагдсанаар эрх зүйн орчин бүрэлдсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, бага оврын агаарын хөлөг, нисдэг тэргийг Монголд хөгжүүлэх суурь баримт бичиг болсон гэсэн үг. Ингэж хувийн хэвшлийг бодлогоор дэмжиж, уг салбарт хөрөнгө оруулалт татах боломж бүрдсэнээр бага оврын агаарын хөлөг, нисдэг тэргийн тоо нэмэгдэх болжээ. Хувийн хэвшлүүд нисдэг тэрэг авч эрэн хайх, авран хамгаалах, яаралтай тусламж үйлчилгээ үзүүлэх ажиллагаанд ашиглахаас гадна аялал жуулчлал, уул уурхай зэрэг олон хэлбэрээр нислэг үйлдэх боломж бүрдсэн байна. Энэ чиглэлээр манай улсад одоогийн байдлаар гурван компани идэвхтэй ажиллаж, хөрөнгө оруулалт хийх болсон байна. Он гарснаас хойш манай улсад дөрвөн нисдэг тэрэг орж иржээ. Энэ нь тун өндөр тоо аж. Дандаа сүүлийн үеийн загвар. Нэг нь гэхэд АПУ компанийх юм байна.

Г.БАТ