Category: мэдээ

Categories
мэдээ нийгэм

Шүүгчид тангараг өргөлөө

Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн даргын тушаалаар Давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч, анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн сул орон тоонд сонгон шалгаруулалт зарласан билээ. Шалгаруулалтад тэнцсэн шүүгчид өчигдөр тангараг өргөлөө.
Шалгаруулалтад 400 гаруй хуульч өрсөлдсөнөөс 91 шүүгч тэнцсэн аж. Тодруулбал, давж заалдах шатны шүүхийн 10 шүүгч, анхан болон давж заалдахын шатны 61 шүүгч, шинээр томилогдсон Нийслэл болон Төв аймагт байрлах анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн 20 шүүгч тангараг өргөсөн юм.
Шүүгчийн сонгон шалгаруулалтыг энэ жил шинэ журмаар зохион байгуулсан. Өмнө нь зөвхөн мэдлэг чадварын цөөн тооны шалгууртай байсан бол энэ жил эрхзүйн, ёсзүйн, зан төлөвийн тохиолдол шийдвэрлэх, мэргэшлийн чиглэлээр сэдэв сонгож эссэ бичих, мэдээллийн технологийн хэрэглээний ур чадвар шалгах, удирдан зохион байгуулах авьяас, манлайлах ур чадварын зэргээр нэмэлт үзүүлэлтээр шалгалт авсан аж.

Categories
мэдээ

Халуун ус хязгаарлах хуваарь гарчээ

“Улаанбаатар дулааны сүлжээ” компаниас зуны урсгал болон их засварын ажилтай холбогдуулан халуус ус хязгаарлах хуваарийг гаргасан байна.
Энэ сарын 14- 26-ны хооронд
-Нисэхийн орон сууцны барилгууд,“Чингис хаан” онгоцны буудал, МИАТ ХК, Иргэний нисэхийн ерөнхий газар, Спортын шинэ ордон,  Бөөний худалдаа ХК, 10-н буудал  орчмын орон сууцнууд, Төв цэвэрлэх байгууламж, Цэргийн хотхоны орон сууцнууд, “Автобус-2” ХК, “Дэвшил трейд” ХК, “Дөрвөн түшиг “ХК, Зэвсэгт хүчний 013 дугаар анги,  “Улаанбаатар импекс” ХК, “Нефть бааз” орчмын хэрэглэгчид.
/ОСНААУГ-ын Түшээ дунд гол-өргөө, Таван шар өргөө ОНӨААТҮГ-ын орон сууцнууд /
Энэ сарын 15-28-ны хооронд
-Болгарын ЭСЯ, “Тэнгэрийн цаг” ХХК, Солонгосын ЭСЯ, Олимп хотхон, Алтан тариа ХХК-ийн орон сууцнууд, 21 дүгээр сургууль орчмын бүх хэрэглэгч, 13 дугаар хорооллын орон сууцнууд, Бөхийн өргөө орчмын хэрэглэгчид, Хавдар, Халдвартын эмнэлгүүд, СЭЗДС, ҮХААЯ, Баянзүрх хүнсний зах,12 дугаар хорооллын УДДТ-1,4-ийн дараах орон сууцнууд,15 дугаар хорооллын бүх орон сууц,  2 дугаар эмнэлэг, Английн ЭСЯ, “Хаан палас” зочид буудал, Жуковын музей, Цэргийн музей, ХХЕГ орчмын албан газрууд, “Энхүүд” ХХК,  Газар хөдлөлийн станц, Актив хийц ХХК-ийн орчмын бүх хэрэглэгч.
/ОСНААУГ-ын Дэнж сансар-өргөө ОНӨААТҮГ-ын зарим байр, Дэнж найрамдал-өргөө ОНӨААТҮГ-ын 15 дугаар хорооллын бүх орон сууц /
Энэ сарын 16-29-ний хооронд
-Төмөр замын зүтгүүрийн депо, 31 дүгээр сургууль, Монгол шаазан орчмын хэрэглэгчид, Хүүхдийн ордон, УДЭТ, Төв шуудан, Хөрөнгийн бирж, Засгийн газрын ордон, Төв номын сан, Блю Скай зочид буудал, ГХЯ, Зориг сан, МУБИС, Ионсей эмнэлэг,СТӨ, Шангрилла /Централ товер/, Тусгаар тогтнолын ордон, Улаанбаатар зочид буудал, Туушин ХХК-ийн зочид буудал, Усан бассейн, Чингис зочид буудал, 25 дугаар сургууль, Монро импекс, Германы ЭСЯ ,Түшээ дээд сургууль, Сүхбаатар дүүрэг, Байгалийн түүхийн музей, Бага тойргийн 47 дүгээр байр орчмын хэрэглэгчид,
Энэ сарын 27-ноос ирэх сарын 10-ны хооронд
-УБТЗ-ын удирдах газар, түүний ойролцоох бүх орон сууц, Гранд плаза төв, Рамада зочид буудал, Цагаан өргөө зочид буудал, Гандан хийд, Максын орон сууц, ТЗ-ын хоёрдугаар хорооллын орон сууцнууд, Наран их дэлгүүрийн орчим, Богда Асар хороолол, Түндэмүн саун, Гурван билэг ХХК-ийн үйлчилгээтэй орон сууц, 3,4 дүгээр хороолол, 6 дугаар бичил хорооллын бүх орон сууц, Ганданхийд, Цагаан өргөө зочид буудал, Эх нялхас, МҮОНРТХЭГ орчмын орон сууц,албан газрууд, “Ган зам” зочид буудал,  ТЗ-ын 50 дугаар байр, Баянгол дүүргийн шүүх, ТЗ-ын цагдаагийн хэлтэс, ЦТП-9-ийн дараах орон сууцны бүх байр, 4 дүгээр хорооллын ЦТП-6-ын дараах орон сууцны бүх байр, АТС-33, Аянчин зочид буудал орчмын хэрэглэгчид.
/ОСНААУГ-ын Ганзам-өргөө ,Ганга өргөө, Батбаян бүрд,  Хүрээ дэнж өргөө, Гандан дэнж өргөө ОНӨААТҮГ-ын харьяа бүх орон сууц /
Ирэх сарын 5- 17-ны хооронд
-Баруун өмнөд үйлдвэрийн районы бүх хэрэглэгч,Цэцгийн хүлэмжүүд,  БУК-2, Байгууламж, Хэт бүрд, Улаанбаатарменежмент, “Фада” ХХК, Говь-2 үйлдвэр, Нийслэл өргөө, Хөсөг компани, “ЧММ” ХХК, БХТН-ийн авто сургууль, ЦЭХБУ трест, Витафит ундааны үйлдвэр, Комит компани, МSM ХХК, Хасу Мегаватт ХХК,Хан –Уул дүүргийн үйлдвэр албан газрууд, Хуучнаар СОТ-3 буюу Зарубежстрой, ВагнерАзи, Говь-1, Материалимпекс,Төмөр замын вокзал, “Наранбулаг” ХХК-ийн орон сууцнууд, Вербист халамжийн төв, Соёмбо клуб, Баянгол дүүргийн тамгын газар, цагдаа, УБТЗ-ын эмнэлгийн орчмын бүх орон сууц , албан газрууд, Улаанбаатар рашаан сувилал, Цэлмэг хотхон, Орчлон хороолол, УБ таун, Элегант таун, Ээрмэлийн үйлдвэр, Коко кола үйлдвэр, Богдын музей, Зайсангийн орчмын бүх хэрэглэгч, Оргил рашаан сувилал орчмын хэрэглэгчид, “Суруга Монгол” ХХК-ийн Жапан таун хороолол, Сонор рекордс, Удирдлагын академи орчим, 120 мянгат,  Эрэлийн ЦТП, “Шинэ төгөл хотхон, Жигүүр гранд зочид буудал,Жаргалан хотхон орчмын бүх орон сууц
Ирэх сарын 13- 27-ны хооронд
-ТЗ-ын дээд сургууль , БГД-ийн цагдаагийн хэлтэс, УБ палас, түүний ойролцоох орон сууцнууд,Кекшюзан, “Бэгдү” ХХК-ийн орон сууц, 10 дугаар хорооллын замын хойд хэсгийн бүх орон сууц, Техникимпорт, 3 дугаар эмнэлэг орчмын орон сууцнууд, Гэмтлийн эмнэлэг орчмын орон сууцнууд, Далд засал эмнэлэг, Говь саун, 1 дүгээр хороолол УДДТ-1,2,3,4,5-ын дараах бүх орон сууцны байр, ”Сүлжээ” ХК, Саппоро төв, Драгон төв, Авто вокзал, Сонгинохайрхан дүүргийн тамгын газар, 21 дүгээр хороолол, Орчлон хорооллын орон сууцнууд, “Аржанар” ХК-ийн орон сууцнууд, Ханын материалын орон сууцнууд,Толгойтын 5 шарын байрууд, Алтантариа, Нефть бааз орчмын орон сууц,албан газрууд
/ ОСНААУГ-ын Ашид мөнх-өргөө,Таван шар-өргөө, Өнөртулга-өргөө, Өнөр энх-өргөө ОНӨААТҮГ-ыноронсууцнууд /
Ирэх сарын 24-ноос долдугаар сарын 7-ны хооронд
-Сэргэлт УҮГ, Хайрхан ХХК, Эрэл ХХК, Автобус-1 ХК, Гоёо ХХК, ЭХЯ, Монгол Солонгосын коллеж, “Атар өргөө” ХК, УБДС ХК, Хараагүйчүүдийн төв, 19 дүгээр хорооллын орон сууцууд , УБЦТС ХК, Хан–Уул дүүргийн ЗДТГазар орчмын бүх хэрэглэгчи, Гутал ХК, Мишээл ХК, Монголгархивс, “АПУ” ХХК болон Хан-Уул дүүргийн үйлдвэрийн районы бүх албан газар, хэрэглэгчид, ОХУ-ын ЭСЯ, Нийслэл даатгал орчмын болон 40, 50 мянгатын бүх орон сууц,  МҮЭ-ийн Соёлын төв ордон, Голомт хотхоны 5 өндөр байрууд, УИД-ийн орчим, Өгөөж чихэр боов ХК, Хүмүүн эмнэлэг, 5-дугаар хорооллын хуучнаар Тээврийн товчоо орчмын орон сууцнууд, албан газрууд, Эм импекс, Саруул төв, Сарора зочид буудлын орчмын орон сууц,албан газрууд,
/ОСНААУГ-ын Энхтулга-өргөө ОНӨААТҮГ, Чин хүрээ-өргөө ОНӨААТҮГ-ыноронсууцнууд /
Долдугаар сарын 15 – 30–ны хооронд
-Их тэнгэр цогцолбор, Маршалтаун, Баянмонгол хороолол, 13 дугаар хорооллын урд хэсэг /ЦТП-3,4/, Нарны замын 163 дугаар байр орчмын хэрэглэгчид,”Гангар” ХХК-ийн орон сууцнууд,15 дугаар хорооллын орон сууцнууд /ЦТП-8/ ,Шөнийн зах, Нарантуул зах ,Аман хуур хороолол, 14 дүгээр хороолол, Ахмадын хороолол, Алтантэвш хороолол, “Баян констракшн” ХХК-ийн орон сууцны барилгууд, 16 дугаар хорооллын бүх орон сууцнууд, Батлан хамгаалахын их сургууль орчмын орон сууц,албан газрууд,
/ОСНААУГ-ын Ганзам-өргөө, Ганга өргөө ОНӨААТҮГ-ын ЦТП-6 ,Их алтан тэвш,  Улаан хуаран оронсууцнууд, Гангар ХХК-ийн орон сууцнууд /
Долдугаар сарын 31-нээс  наймдугаар сарын 15-ны хооронд
-Барс-2  зах орчмын хэрэглэгчид, МДТоп ХХК-ийн орон сууцнууд, Булган хошуу, Стройка ХХК, Гурвалжин, Тэх зах, Авзагын орон сууц, Олон улсын Бизнесын дээд сургууль, Голден парк хороолол, Комплекс импорт ХХК-ийн ойролцоох хэрэглэгчид, “Урьхан санаа” ХХК, “Эрин интернейшнл” ХХК ,  Өнөр хотхон хороолол,10 дугаар хорооллын замын урд хэсгийн орон сууцнууд, албан газрууд,Талх чихэр компани, Москва хорооллын орон сууц, Цахилгаан тээвэр, 1 дүгээр хорооллын ЦТП-6-ын дараах орон сууцнууд, түүний ойролцоох хэрэглэгчид,
/ ОСНААУГ-ын Ашид мөнх-өргөө ОНӨААТҮГ, Москва салбарын орон сууцнууд /
Наймдугаар сарын 12-23-ны хооронд
-Анчдын нийгэмлэг, Хараа зочид буудал орчмын орон сууц болон тусгай хэрэглэгчид, Бөмбөгөр зах, 70 дугаар цэцэрлэг орчмын хэрэглэгчид, Гэсэр сүм, хуучнаар ХИД-1, ”Тэнгис”кинотеатр, түүний ойролцоох орон сууцнууд, ГХЯ-ны 95 айлын орон сууц,  30 дугаар байр, Бишрэлт зочид буудал, Теди төв, Урт цагаан орчмын хэрэглэгчид,  зургадугаар хорооллын УДДТ-1,2-ын дараах  орон сууцнууд, Засгийн газрын авто бааз, 62 дугаар байр, 4 дүгээр сургууль, Дөлгөөн нуур зочид буудал орчмын хэрэглэгчид, Метро майл орчмын хэрэглэгчид, Хурд ХХК-ийн орон сууцнууд, Хүнсний дөрөвдүгээр дэлгүүр орчмын хэрэглэгчид, 100-н айлын орчмын бүх хэрэглэгч, Хүүхдийн урлан бүтээх төв, Долдугаар хорооллын орон сууцнууд, гуравдугаар сургуулийн орчим, Авто плаза төв, Дашчойлон хийд Гаалийн ерөнхий газар, Өдрийн сонины газар орчмын бүх хэрэглэгчид.
/ ОСНААУГ-ын Зүүн сэлбэ-өргөө ОНӨААТҮГ-ын орон сууцнууд /

Categories
мэдээ нийгэм

Хөдөлгөөн зохицуулж байсан цагдааг дайрчээ

Замын уулзвар дээр хөдөлгөөн зохицуулж байсан цагдаагийн алба хаагчийг дайрчээ. Тодруулбал, Баянзүрх дүүргийн 14 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэр Халдварт өвчин судла­лын үндэсний төвийн зүүн талын уулзар дээр өчигдөр 17.30 цагийн орчимд хөдөлгөөн зохицуулж байсан цагдааг дайрсан хэрэг гар­сан байна. Энэ талаар Замын цагдаагийн газ­рын Олон нийттэй харилцах хэлтээс тод­руу­лахад “Баянзүрх дүүр­гийн цагдаагийн хэлт­сийн цагдаа ажлаа хийж байхад дайрч, гэмтээсэн тухай дуудлагыг дөнгөж сая авлаа. Хэргийн газарт цагдаагийн бүрэлдэхүүн ажил­лаж байна. Ослын шалтгааныг тогтоогоогүй учраас үүнээс илүү мэдээлэл өгөх боломжгүй” гэсэн юм.

Ц.Өрнөх  

Categories
мэдээ улс-төр

Төсвийн тодотголыг халтуурдсан гэв

Засгийн газар алдаатай төсвийн тодотголоо татаж авах ёстой гэж МАН-ын бүлгээс өчигдөр мэдэгдлээ. Сөрөг хүчний бүлэг өчигдөр хуралдаж, энэ долоо хоногт хэлэлцэх хуулийн төслүүдийн талаар байр сууриа нэгтгэхдээ ийм дүгнэлтэд хүрсэн байна.  Тус бүлэг Ашигт малтмалын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах төсөл, 2014 оны Төсвийн тодотголын төсөл болон бусад асуудлаар хуралджээ.
“Өнөөдөр нэг ам.доллар 1820 төгрөгт хүрчихлээ. Гэтэл төсвийн хуулинд 1384  байхаар тооцож суулгасан байгаа. Тиймээс бодит байдалтай нийцүүлж үнэн зөв тооцоон дээр үндэслэн улсынхаа төсвийн орлого зарлагыг тооцож яваач гэсэн шаардлагыг МАН-ын бүлэг тавьсан. Гэтэл энэ шаардлагуудын аль нь ч төсвийн тодотголоор орж ирсэнгүй. Мөн Чингис бонд, Самурай бонд, Хөгжлийн банкны өрийг төсвийн тодотголд суулгасангүй. 30 хувийн алдаатай төсөв тодотголоор орж ирсэн. Тиймээс ханшаа зөв тооц, царцаасан 273 обьектуудын санхүүжилтийг ил тод болго, урсгал зардлаа бодитой бууруул” гэж бүлгийн дарга С.Бямбацогт хэллээ.
Эдийн засгийн хямралыг даван туулахын тулд сүүлийн дөрвөн жилийн турш хориг тавьж байсан хайгуулын тусгай зөвшөөрлийг үргэлжлүүлэн олгох санаачилгыг Засгийн газар гаргаад байгаа. Уг асуудлыг МАН-ын бүлэг ил тод, олон нийтэд нээлттэйгээр хэлэлцэх ёстой гэв. Мөн тус бүлэг Ашигт малтмалын тухай хуулийн төслийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр хөрөнгө оруулагчид, бизнес эрхлэгчдийг торгох замаар аливаа асуудлыг шийдвэрлэх гэж байгааг шүүмжлэв. Уг хуулийн төслийн талаар тодорхой шаардлагыг МАН-ын бүлгээс Засгийн газарт өгөхөөр тогтжээ.

М.МӨНХ

Categories
мэдээ цаг-үе

Америкаас илүү авралын элч болчихсон орон одоогоор алга

Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын 14-нд Нигерийн Борно мужийн Чибок тосгоны дунд сургуулийн дотуур байранд халдаж, 276 эмэгтэй сурагчийг хулгайлсан хэрэг гарсан билээ. Барьцаалагдсан хүүхдүүд бүгд 12-18 насныхан. Дэлхий нийтийн анхаарлыг татсан уг хэргийн талаар олон улсын байгууллагууд төдийгүй олон орны иргэд шүүмжлэлтэй хандсаар байна. Барьцаалагдсан охид өдгөө хаана буй нь тодорхой бус ч лалын “Боко Харам” хэмээх зэвсэгт бүлэглэлийнхэн энэхүү хэргийг үйлдсэнээ мэдэгдсэн юм. Мөн тэд өнгөрсөн долоо хоногт өөр нэг тосгоноос 11 охиныг барьцаалснаа зарласан. Тус бүлэглэлийн толгойлогч Абубакар Шекау энэ сарын 5-нд 57 минутын  дүрсжүүлсэн бичлэгээ интернэтэд байршуулж, олзлогдсон охидыг боол болгон 12 ам.доллараар худалдахаа мэдэгдсэн. Тэрээр “Хэрэв Нигерийн сургуулиудад барууны боловсрол олгох явдлыг таслан зогсоохгүй бол энэ мэт үйл ажиллагааг дахин явуулах болно” хэмээн сүрдүүлжээ. Тэрээр цааш нь “Охидод боловсрол эзэмшүүлэх ёсгүй. Тэд зөвхөн айлын гэргий болох ёстой” гэв. Тэгвэл саяхан  “Боко Харам”-ын толгойлогч хулгайлсан охидыг насаар нь ангилж, худалдсан гэсэн мэдэгдлийг хийв. Тэрээр “12-13 настай охидыг 19 ам.доллар, 14-18 насны охидыг  25 ам.доллараар зарсан бол 230 охины 149-ийг хүнтэй гэрлүүлсэн” гэжээ. 

Хамгийн сүүлийн мэдээгээр 53 охин зэвсэгт дайчдаас эсэн мэнд зугтаж чадсан аж. Тэдний нэг нь болсон үйл явдлын талаар дэлгэрэнгүй ярьсан байна. Тэрээр “Барьцаалагдсан охидоос хоёр нь хорт могойд хатгуулан амиа алдсан. 20 нь өвчин туссан байгаа. Хэрэг гарах өдөр 200 орчим зэвсэгт этгээд 20 гаруй автомашин болон 30 ширхэг мотоциклиор манай тосгонд  ирсэн” гэжээ. Тухайн үед тосгонд  хамгаалалтын ердөө 15 цэрэг  байсан гэнэ. Нигерийн эрх баригчид сурагчдыг Самбиса ойд нуусан гэж таамаглаж байгаа юм байна. Учир нь 60 мянга орчим ам километр талбайг хамрах тэр ой нь лалын хэт даврагсдын бүгэх газар нь болоод удаж байгаа аж. Нигерийн Цагдаагийн газраас тавдугаар сарын 7-нд барьцаалагдсан охидын талаар үнэн бодит мэдээлэл өгсөн хүнд 310 мянган ам.доллар өгөхөө амлажээ. Тус улсын Ерөнхийлөгч Гудлак Жонатан олзонд буй охидыг суллах талаар чадах бүхнээ хийж байгаа ч ард иргэд нь Засгийн газраа буруушаасаар байна. Хулгайлагдсан охидын гэр бүл болон “Сая эмэгтэйн жагсаал” хэмээх нэртэй  эмэгтэйчүүдийн холбооноос  жагсаал зохион байгуулсан. Энэ үеэр тэд “Боко Харам” бүлэглэлийн гарт орсон охидыг аврахад туслахыг АНУ-ын Ерөнхийлөгч Барак Обамагаас хүссэн юм. Үүний хариуд АНУ-ын төрийн тэргүүн арми болон тусгай албадаас бүрдсэн багаа Нигери улс руу илгээхээ мэдэгдэж байсан нь сүүлийн өдрүүдийн гол сэдэв байв. Үүнтэй адил саналыг Их Британийн Засгийн газраас ч тавьсан гэдэг. Тус улсын Гадаад харилцааны сайд Уильям Хейг “Хүүхдүүдийг олз болгон ашиглаж байгаа алан хядагчдын үйлдэл нь гутамшигтай бөгөөд ёс бус үйлдэл юм. Хүүхдүүдийг суллахад бодит тусламж үзүүлэхэд бид бэлэн байна” гэжээ. Түүнчлэн Пакистаны хүний эрхийн төлөө тэмцэгч 16 настай  Юсуфзай Малала охин “Боко Харам” бүлэглэлд барьцаалагдсан охидыг аврахыг хүсч, орон орны төрийн тэргүүн, удирдах албан тушаалтнуудад захиа илгээсэн талаар “Ройтерс” агентлаг мэдээлсэн билээ. Малала охин НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги Мүнийг өнгөрсөн долоо хоногт Өмнөд Суданд айлчлах үеэр захидал илгээжээ. Түүндээ “Хүчирхийллийн золиос болсон охидод туслахыг чин сэтгэлээсээ хүсч байна. Энэ бол орхиж болохгүй сэдэв. “Боко Харам” бүлэгт баригдсан сурагч охидыг заавал аврах хэрэгтэй” гэж онцолсон байна. Тэрбээр цааш нь “Бид чимээгүй өнгөрөх юм бол ийм байдал газар авах болно” гээд барьцаалагдсан охидыг шоронд байгаа бидний эгч, дүүс гэж тодорхойлжээ. Мөн тэрээр үүнтэй адил захидлуудыг АНУ-ын тэргүүн хатагтай Мишель Обама, Кембрижийн гүнгийн авхай Кэйт Миддлтон, Германы Канцлер Ангела Меркель, Аргентины Ерөнхийлөгч Кристина Фернандес зэрэг дэлхийн  хүчирхэг эмэгтэйчүүдэд илгээж, барьцаалагдсан охидыг аврахыг уриалсан юм. Дашрамд дурдахад, Малала охин өөрөө хохирогч болж байсан нэгэн. Тэрээр охидыг сургуульд сургахыг эсэргүүцдэг талибан дэглэмийг шүүмжилж бичсэнээрээ  2012 онд толгойн тус газраа буудуулж хүнд гэмтсэн билээ. Азаар амьд үлдсэн тэрбээр лалын шашинтай орнуудын охид бүсгүйчүүдэд урам зориг өгч ажиллах болсон юм.   


Үүнтэй зэрэгцэн АНУ-ын тэргүүн хатагтай Мишель Обамагаар удирдуулсан Холливудын одод өөрсдийн байр сууриа илэрхийлж, охидыг аврахыг дэмжин эсэргүүцлийн дуугүй жагсаал зохион байгуулсан байна. Уг жагсаалд Холливудын А зэрэглэлийн уран бүтээлчид ч нэгдсэн аж. Тэд “Охид бол хүчирхийллийн золиос биш. Тэд эд бараа биш” гэсэн бичигтэй лоозон гартаа барьцгаасан байсан бөгөөд олон нийтийн сүлжээ болох “Твиттер”, “Фэйсбүүк”, “Инстаграм”-д тэдний зургийг байршуулж хүмүүсийг нэгдэхийг хүссэн аж. Түүнчлэн АНУ-ын экс тэргүүн хатагтай Хиллари Клинтон “Боко Харам” бүлэглэлийн удирдагч Абубакар Шекауг дэлхийн номер нэг алан хядагч гээд Нигерийн олон мянган эмэгтэйд аюул заналхийлэл учруулж байна. Тиймээс гэмт этгээдийг барихыг Нигерийн Засгийн газраас шаардсан байна. Үүнтэй адил АНУ-ын экс Ерөнхийлөгч асан Жорж Буш “Боко Харам”-ын удирдагчийг Садам Хуссейн, Осама Бин Ладен шиг увайгүй, алан хядагч хэмээгээд даруй устгах хэрэгтэй гэсэн байна. 

Нигерт дахин аймшигт халдлага гарчээ
Хулгайлагдсан охидын талаарх дуулиан намжаагүй байхад дахин аймшигт хэрэг гарлаа. Энэ удаад Камеруны хилтэй залгаа орших Ганбору-Нгара хотноо өнгөрсөн пүрэв гаригт Боко Харам бүлгийнхэн халдаж, 300 гаруй хүн амь үрэгдсэн байна. Тус хотод охидыг аврахаар цэрэг арми төвлөрүүлээд байжээ. “Боко Харам” бүлэглэлийнхэн “Охид Чад нуурын ойролцоо байна” гэсэн худал мэдээ тараасан аж. Үүний дагуу Ганбору-Нгара хотод төвлөрөөд байсан цэргүүд хотыг орхин явсан хойгуур шөнө дундад халдсан байна. Тодруулбал, зэвсэгт этгээдүүд  хар зах руу  гар хийцийн бөмбөг шидэн дэлбэлжээ. Үүний улмаас  300 гаруй хүн амьдаараа шатжээ. Хотыг хамгаалж үлдсэн цэргүүд дайралтыг зогсоож чадаагүй байна. Цэргүүдийн зарим нь хотын иргэдийн хамт Камеруны нутаг руу нэвтэрсэн гэнэ. Уг хэргийн дараа Америкийн тал “Боко-Харам” бүлэглэлийг алан хядагчид хэмээн зарлаад толгойлогч А.Шекаугийг хөнөөсөн хүнд долоон сая ам.доллар өгөхөө амласан байна.  Одоогийн байдлаар алан хядах бүлэглэлийнхэнд барьцаалагдсан охидыг аврах ажиллагаанд АНУ, Их Британи, БНХАУ, Франц зэрэг улсын туслалцааг аваад байгаа талаар Нигерийн Ерөнхийлөгч Гудлак Жонатан мэдэгджээ. 

“Боко Харам” бүлэглэлийн тухай
“Боко Харам” гэдэг нь “Барууны боловсрол бол нүгэл” гэсэн утгатай үг аж. Лалын тусгаар улсыг байгуулах зорил­гоор анх 2002 онд Мухаммед Юсуфын удирдлага дор ийм нэртэй бүлэглэлийг байгуулж байжээ. 2009 оноос хойш бос­лого хөдөлгөөн, алан хядах үйл ажиллагаа явуулж  ирсэн бөгөөд Нигерийн өмнөд нутагт амьдардаг Христийн шашинтнуудыг тосгоноор нь хядаж, шатаах зэрэг бусармаг үйлдлийг нэг бус удаа явуулж байсан гэдэг. Тэд хүрээгээ тэлж, хөрш зэргэлдээх Чад, Камерун зэрэг улсад өөрсдийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлсээр буй. Зарим эх сурвалжид одоогоор тэдний барьцаанд байгаа охидыг эдгээр улс руу илгээсэн байж болзошгүй гэж үзэж байна. Харин тус улсуудын зүгээс уг мэдээг няцаажээ. Үүний зэрэгцээ зарим хэвлэлд “Боко Харам” бүлэглэл нь охидыг хулгайлж нууц байранд аваачин, улмаар хүчирхийлж жирэмсэн болгодог. Түүгээр ч зогсохгүй хүүхдээ төрүүлтэл жижиг өрөөнд хорьдог. Нярайлс­ных нь дараа хүүхдийг хар зах дээр худалддаг гэжээ. Мөн зарим нялхсын амийг хөнөөж, эд эрхтнийг нь борлуулдаг гэсэн мэдээ ч байдаг байна. “Боко Харам” бүлгийнхний гарт орж, жирэмсэн болж хохирсон гурван эмэгтэй зугтаж, цагдаад мэдэгдсэнээр тэдний бусармаг хэрэг ил болжээ. Мөн үүнтэй төстэй олон тохиолдол байхыг ч тэд үгүйсгээгүй байна.
Он гарснаас хойш “Боко Харам” бүлэглэлийнхний гарт 1800 орчим хүн амиа алджээ. НҮБ-ын Хүний эрхийн асуудлаарх дээд хорооны төлөөлөгч Р.Кольвиль мэдэгдэхдээ “Боко Харам” бүлэг нь “Аль-Кайда” бүлгийн заавраар ажилладаг гээд хууль бус бу­сармаг явдлаа таслан зог­соохыг анхааруулжээ. Мөн тэрээр “Бэлгийн боолчлолд оруулах нь хүн төрөлхтний эсрэг үйлдсэн хүнд гэмт хэрэг юм гээд барьцаанд байгаа охидыг даруй суллахыг уриалсан байна.
Ямартаа ч АНУ энэ хэрэг явдалд анхаарлаа хандуулж, туслахаа мэдэгдсэн нь олон хүнд итгэл найдвар төрүүлж байна. АНУ-ыг улс орнуудын дотоод хэрэгт оролцдог гэж бу­руут­гагсад байдаг ч террорист бү­лэглэлүүдийн хэрээс хэтэр­сэн үйлдэл, хүний эрх, эрх чөлөөнд ноцтой халдсан үйл явдалд тэд авралын элч болдог нь нууц биш. Дэлхийн том гүрэн гэж өөрсдийгөө дө­вийлгөж, АНУ-ыг буруутгадаг гүрнүүд цагаа болохоор хүний эрхийг дээдлэлгүй, газар нутгаа тэлэх оролдлого хийж босогч бүлэглэлүүдэд зэвсэг зарж ашиг олохоо л бодох нь бий. АНУ-ын зүгээс охидыг олоход туслахаа мэдэгдсэний дараагаас Нигерийн эрх ба­риг­чид тэдний талаар илүү анхаарал тавих болсон нь шүүмжлэл дагуулж байна. Түү­нээс өмнө эмэгтэйчүүд, эхчүүд л охидыг хулгайлж улмаар боол болгон зарах гэж байгаагийн эсрэг чадлаараа тэмцэж харин эрх баригчид гар хумхин сууж байсан билээ.  

Д.Цэрэндолгор

Categories
булангууд мэдээ танайд-өнжье

Тэр хоёр хамгийн том мөрөөдлөө биелүүлжээ

-С.Мягмар гуайнх театртаа гүйлс цэцэглэсний баяраа тэмдэглэж урлагийнхныг бөөнөөр нь цуглууллаа-

Ингэхэд бид айлд өнжчихөв үү, театрт өнжив үү гэдгээ ялгахаа байчихаад байна. “Танайд өнжье” сурвалжлагаа бэлтгэхээр найруулагч, зураач С.Мягмар гуайн гэрийг нь өнгөрсөн баасан гаригт зорьсон юм. Эднийх Монголын үндэсний радио, телевизийн баруун урд, Эх нялхсын үндэсний төвийн хойно байдаг. Хашааных нь хаалгаар ормогц нарс, гацуур, гүйлс гэхчлэн төрөл төрлийн модот бяцхан цэцэрлэгт хүрээ­лэн, гадна хаяг, пасад сэлт нь хар, улаан өнгөний зохицол бүхий “Black box” орчин үеийн театрын хоёр давхар барилга, мансардтай цав цагаан сууц угтав. Цагаан сууц нь эдний гэр-урлан, эндээ аж төрж, уран бүтээлээ хийдэг юм байна. Гүйлс цэцэглэж, өмнөх хэдэн өдрийн цас, борооны дараа ч балжингарам тэргүүт цэцэгс мөн өндийн ургаж эхэлж байна. С.Мягмар гуайн гэргий Чойсүрэнгийн Одончимэг театр судлаач юм. Тэрбээр цэцэг, мод, төрөл бүрийн ургамал тарих хоббитой, тэднээ хүүхэд шиг энхрийлэн арчилдаг нь илэрхий. Манай хоёр энэ өдөр “Гүйлс цэцэглэсний баяр” хийхээр найз нөхдөө урьчихаад хүлээж байхад нь бид яваад орчихсон хэрэг. Гүйлс цэцэглэсний баяр үдэш 18.00 цагт эхэлнэ гэв. Баяраа цэцэрлэгтээ хийхээр шийдээд байсан ч ширүүн бороо орсоор тул зочдоо театртаа хүлээж авахаар болов. Орой болохоос өмнө бид гэр бүлийн хоёртой залуу нас, хайр дурлал,  гэр бүл болсон үүх түүх, аж амьдрал, уран бүтээлийнх нь сонин сайхнаас хуваалцаж амжлаа. С.Мягмар, Ч.Одончимэг хоёр Оросын Москва орчмын Ярославскийн галт тэргэнд танилцжээ. “Буудалд учирсан хоёр” хэмээх Оросын уран сайхны киноны нэр санаанд бууж байна.

Дээд давхрын ажлын өрөөнд байх дурсгалын зүйлс дотор ачаатай тэмээ, жижигхэн цэн­хэр саарал илжиг хоёрыг зэрэгцүүлэн тавьжээ. Арабын Эмиратаас авчирсан дурсгал гэнэ. “Цай цүй, алт эрдэнэсийн авдар сэлтээ ачаад явж байгаа тэмээ нь Мягмар, илжиг нь би” гэж Одончимэг гуай хошигнов. Энд номын сангийн хэсэг, төгөлдөр хуур, Одончимэг гуайн ажлын ширээ компьютер, буйдан ор байхын хамт янз бүрийн гар урлалын зүйлс, гар хийцийн машины цуглуулга, бэлэг дурсгалын зүйлс дүүрэн. Доод давхарт “Боролдой” студийн техник хэрэгсэл, компьютерүүд, зураг авалтын хэсэг, бас гал тогоо байна. Дотоод засал нь нэн этгээд. Ханын цаас, гял цал тавилга мэтийн нийтлэг шийдэл эднийд үгүй. Мягмар найруулагч бүгдийг өөрийн мэдрэмж таашаалд нийцүүлсэн гэж байв. Одоо бидний яриа гал тогооны хэсэгт байх хоолны ширээний ард өрнөж байна. “Залуу техникчдийн үзэсгэлэн Москвад болдог байлаа. Би Багшийн дээдийг төгсчихсөн, Залуу техникчдийн ордонд ажиллаж байв. Монголын залуучуудын шинжлэх ухаан, техникийн бүтээлүүдийн үзэсгэлэнг Москвад гаргах ёстой. Би зураачаар нь, хоёулхнаа ачаагаа ачаад, Москва орох галт тэргэнд явж байлаа. Москвад хүрэх замд Ярославль гээд нэг газар байдаг юм. Тэндэхийн буудал дээр галт тэрэг зогсч, нэг эмэгтэй ороод ирэв. Коридорт суугаад байна. Би дуучин Ц.Ерөө эгчтэй цуг нэг купенд явж байсан юм. Ерөө эгч “Эмэгтэй хүн гадаа суугаад байхад оруулж ирээч” гэж байна. Очлоо, зөндөө юм ярилаа. Би урлагийн тухай л яриад байсан. Яг буухынхаа өмнө чи аль сургуульд сурдаг вэ гэж асуусанд нөгөө эмэгтэй чинь Театр урлагийн дээд сургуульд сурдаг гэхгүй юу. Би ч баахан урлагийн тухай цуурч цуурчихсандаа ихэд ичиж билээ. Тэгж бид хоёр танилцаж, богинохон хугацаанд бие биедээ хайртай болж, дараа жил нь гэрлэсэн дээ. Заяаны хань минь зам дээр тэгж таарсан” гэж Мягмар гуай дурсамжаа сөхсөн юм. Энэ үед Одончимэг гуай хорин тавтай, театр урлагийн дээд сургуулийн төгсөх курсийн оюутан, Мягмар гуай хорин долоотой байжээ. Ингэж Ярославлийн галт тэрэгний буудалд учирсан хос амьдралаа зохиож, хоёр хүү, дөрвөн ачтай болжээ. Энэ гэр бүлийн гол онцлог нь бүгдээрээ мэргэжлийн театр, киноны уран бүтээлчид юм. Одончимэг гуайтай цуг Москвагийн театр урлагийн дээд сургуулийг Лхасүрэн, И.Нямгаваа, Б.Мөнхдорж найруулагч нар, бүжиг дэглээч С.Сүхбаатар нар цуг сурч төгсчээ. Тэгээд уулзахаар очиход нөгөө хэдэн харцуул нь Одончимэгээ харамлаад, нэг нэгээрээ гарч ирэн элдвийг асууж шалгаагаад байдаг байж. Одончимэг гуай өмнө нь Хөгжим бүжгийн дунд сургуулийг хийлчээр төгсч Дуурийн театрт ажиллаж байгаад Москва руу театрын сургуульд явсан юм билээ. Уг нь Свердловскийн Консерваторийн хөгжим суд­лаачийн ангид сура­хаар очсон ч театрын сургуулиар сольсон гэнэ. Сургуулиа төгсөөд Хүүхэд, залуучуудын театрт ирж Сугар найруулагчтай, дараа нь Лхасүрэн, Нямгаваа нартай ажиллажээ. Сүүлд наян хэдэн онд Драмын театрт орж Доржсамбуу, Мөнхдорж, Найдандорж гээд бараг бүх найруулагчтай ажилласан гэж байв. Хэдийгээр дандаа реалист жүжгүүд тавьж байсан ч гэлээ маш цэгцтэй, замбараатай бүтээл гаргадаг байсан. Өнөөгийн тайзны урлагийн амьдралыг харахад хэн дуртай нь дурын юмаа хийдэг, урын сангийн бодлого алдагдчихсан, дээрээс нь элдэв янзын хошин шог мэтийн хүнд юу өгөх, юу хэлэх гээд байгаа нь мэдэгдэхгүй их эмх замбараагүй болж гэлээ. Өнөөдөр оюунлаг цөөнхийн цуглардаг газар болоод байгаа “Black box” театрыг дан ганц Мягмар гуайн “бүтээл” гэж бодож байсан минь бяцхан эндүүрэл байж. Наяас ерээд оны Хүүхэд, залуучуудын болон Драмын театруудын урын сангийн бодлогын гол судсыг нь барилцаж байсан театрын утга зохиолын ажилтан, судлаач Ч.Одончимэг гуай яалт ч үгүй “Black box”-ын ард байгаа олон нийтэд бол “нууц хатагтай” ажээ. Мэргэжил, хүсэл сонирхлоороо нэгдмэл нөхөр, эхнэр хоёрын хамгийн том мөрөөдөл нь хувийн театртай болох. Хүсэл мөрөөдлөө биелүүлж театрынхаа үндэс суурийг хэзээ хэрхэн тавьсан тухайгаа ярьж өгөв.  Тэр хоёр мөрөөдлөөрөө амьдралаа босгох гэж, мөрөөдлөө бодитой болгох гэж явсаар өдий хүрчээ. Гэр бүл болсны дараа гэргий нь нөхрөө хойшоо сургуульд явахыг зөвлөж, нөхөр ч Багшийн дээд төгсөөд ажиллаж байсан хэрнээ явахаар шийджээ. Эргэн тойрны найз нөхөд нь тухайн үеийнхээ маш өндөр соёл боловсролтой улс бай­сан гэнэ. Зураач Ц.Энхжин, Ц.Мөнхжин гээд л. Энхжин гуай тэр үед Германд сургууль төгсөөд ирчихсэн, жинхэнэ хийсвэр урлаг, гайхамшигтай уран зургууд, цоо шинэ Европ стилиэрээ социалист реалист амьдрал дундуур гэрэл гэгээ болон орж ирж байсан үе гэв. Гэргий нь театр, урлаг судлаач боловч нэг л урсгал чиглэлийг барьж байсан учир нэг их судлаад сүйд болох юм байгаагүй гэнэ. “Бусад урсгал орж ирэх хориотой. Барууны үзэл сурталд автлаа гэдэг нэрийн дор тэр зүгийн ололтыг оруулж ирэх хориотой үед урлаг судлаач, театр судлаач байна гэдэг хэцүү. Тэгээд ч цөөхөн хүн амтай, цөөхөн найруулагчтай нөхцөлд судлаад л ухаад төнхөөд байх юм байхгүй. Гэвч гэргий минь гол нь театрын урын сангийн бодлого руу орсон. Тэр үеийн залуу жүжигчид манай хүнийг “ерөөсөө л гадаад эгч ороод ирсэн” гэж одоо ч ярьдаг юм. Гадаад эгч гэдэг нь тэр өндөр боловсрол, өндөр соёл, мэдлэг, Москвагийн номын санг ухсан агуу их туршлага чинь л театрт урын сангийн бодлого болж орж ирж байгаа юм л даа. Гэхдээ социалист реалист жаазан дотроо” гэж Мягмар найруулагч тайлбарлаж байна. Тэгээд гэргийнхээ зөвлөснөөр Москвагийн Бүх холбоотын кино урлагийн дээд сургуульд явж, хүүхэлдэйн киноны найруулагч, зураа­чаар төгсч иржээ. Хэн хэнийх нь сурсан сургууль, эзэмшсэн мэргэжил нэгэн том мөрөөдлийг бий болгосон нь хувийн театртай болох байв. Эхнэр нь театрт, өөрөө Теле кино үйлдвэрт хүүхэлдэйн кинонд ажиллаж эхэлсэн. байна. Монголдоо бие дааж хийсэн анхны хүүхэлдэйн кинонуудыг С.Мягмар гуай хийсэн гэнэ. Анхны зураг авдаг төхөөрөмжөө тавьж, “Өвгөн, арслан хоёр”, “Арван хоёр жил” гэхчлэн хүүхэлдэйн кинонуудаа хийжээ. “Арван хоёр жил”-ийг оросуудтай, Тэмүүжингийн тухай, монгол хүүхдийн тухай “Анхны ав” нэртэй хүүхэлдэйн киногоо америкчуудтай хамтарч хий­сэн байна. Ингэж Мон­голд хүүхэлдэйн кино бий болжээ. Дараа нь зах зээлийн бужигнаан эхлэхэд PR-ийн чиглэлийг барьж авч. Тэр хооронд Хүүхэд, залуучуудын театрт зураачаар бас ажиллаж байсан гэнэ. Тэрбээр “Нямгаваа бид хоёр Хүүхэд, залуучуудын театрт, Доржсамбуу, зураач Төмөрхуяг хоёр Драмын театрт хоорондоо өрсөлддөг байлаа” гэсэн юм. Эдний гэр бүлийн орчинд театр, кино хэмээх урлагийн хоёр том чиглэл байна. Гэргий Одончимэгийнх нь өвөө Жамьян ардын хувьсгал ялсны дараахан  Ховдод хувийн гэрийн театртай байжээ. Дуу, хөгжмөөс гадна, жүжиг ч тоглодог байсан тухай сонирхуулав. Одоо Ховдын театрыг түүний хүү, нэрт удирдаач Ж.Чулууны нэрэмжит гэдгээр нь манайхан мэдэх биз ээ. Энэ нь тэртээх мянга есөн зуун хорин хэдэн оны театрын уламжлал юм. Нэрт удирдаач Ж.Чулуун түүний үеэл бол Ч.Жамсранжав удирдаач түүний төрсөн ах нь юм.
“Бид хоёрын хамгийн том мөрөөдөл болсон хувийн театраа эдийн засаг хүнд үед зах юм уу, дэлгүүр болго­чихоод түрээсийг нь аваад амьдраад байж болох л байсан байх. Гэвч өөрийн театртай байгаад, өөрсдөө жүжиг хийж үзээд, мөрөөдлөө биелүүлж, тэр их уншсан мэдсэнийхээ үр дүнг үзэхийн төлөө явж байгаад энэ театраа барьсан юм. Нэг мэдсэн чинь л театраа бариад эхэлсэн. 2002 онд театраа барьсан. Тав зургаан жил болж байна даа” гэж Мягмар гуай ярилаа. Түүнийг  хүмүүс голдуу “Боролдой”-н Мягмар гэж студийнх нь нэрээр тодотгодог. Гэтэл бага хүүгийнх нь нэр Боролдой аж.  Хүүдээ яагаад Боролдой гэж нэр өгсний учир нь “Боролдойн цаг” хүүхдийн нэвтрүүлэг хийж эхэлсэнтэй холбоотой гэнэ. Эхнэр нь хүүгээ төрүүлээд амаржих газраас гэртээ гарч ирэхэд аав нь хүүдээ энэ нэрийг өгчихсөн байсан гэнэ. Эрэгтэй хүн эмэгтэй хүнээс маш их хайр халамж шаарддаг гэж Одончимэг гуай ярилаа. “Хэрвээ эр хүний дэргэд хань ижил нь сайн байж хийморь лундааг нь өргөж явах юм бол сайхан амьдардаг. Эр хүний сүр сүлдийг нь муутгаад ирэх юм бол архичны амьдрал руу орчихдог юм байна гэж би боддог юм. Дөрөв дөрвөн жил тутамд болж байгаа энэ олон сонгуулийг дагаад хүний амьдрал ч бас доргидог. Анх манайх юун дээр боссон бэ гэхээр, телевизийн хашаан дотор нэг уурын зуух байдаг байв. Одоо ч бий. Тэр уурын зуухыг Мягмар маань бүтэн сар цэвэрлээд, орой нь уурын зуухны галч шиг болчихсон орж ирдэг байсан. Тэгж байж анхны хүүхэлдэйн киноны студиэ бий болгож байсан юм. Бадар-Уугантай цуг телевизээс хөөгдөж ч үзсэн. Зах зээлд шилжихэд юугаа ч мэдэхгүй явж байхдаа, арайхийж бий болгосон студийн төхөөрөмжөө бүгдийг нь хураалгачихаад монгол эсгий гэрт ч байрлаж үзжээ. Хичнээн олон сайхан уран бүтээлчид тэр үед хөл алдаж архинд орж, зарим нь чадал нь барагдаж, насаа ч алдаж байсан. Тийм үед унаж тусахгүйгээр амьдралаа авч явж, урагшлах тоолондоо ахиц гаргаж ирсэнд нь би нөхөртөө маш их баярлаж явдаг. Манай хүн их дураараа, зоргоороо хүн. Зоргоороо ч байж мөрөөдлөө биелүүлэх гэж цуцалтгүй зүтгэж, хажууд нь би түшиг тулгуур нь байж, ингэж л бид хоёр мөрөөдөлдөө хүрсэн” гэсэн юм. Эдний том хүү Ангараг нь англи, герман, франц, орос, япон хэлтэй. Бага нь англи, орос, хятад хэлтэй гэнэ. Хэл гэдэг боловсрол олж авах хамгийн том суурь гэж хоёул үздэг гэнэ. Том хүү нь Германд урлагийн дээд сургууль төгссөн, зураглаач мэргэжилтэй юм байна. Дараа нь Японд төрийн удирдлагын чиглэлээр сурч төгсчээ. Одоо төрийн байгууллагад ажилладаг бол бага хүү Боролдой нь БНХАУ-ын Драмын урлагийн академийг төгсчээ. “Найруулагч болох болов уу, их нарийн мэдрэмжтэй, хөгжмийн маш нарийн мэдрэмжтэй, сэтгэлгээ нь их өвөрмөц” гэж Мягмар гуай бага хүүгээ магтав. Найруулагчийн өөрийнх нь тодорхойлсноор эднийх жинхэнэ пост модернист гэр бүл аж. Театр нь ч пост модернист жүжгүүд тавьдаг. Дандаа хурц хурц, сонгомол жүжгүүдийн эмхэтгэл хийж байгаа юм хэмээн гэрийн эзэн хошигносон нь энэ гэр бүлийн тун оновчтой тодотгол. “Пост модернист нийт арван зургаан жүжиг нийслэлийнхэндээ үзүүлчих санаатай, эхний долоон жүжгээ үзүүлчихээд байна. Театр гэдэг маань их том нүсэр юм байдаггүй юм аа. Театр чинь ерөөсөө эргээд цөөн үзэгчдэдээ ойрхон байж, хоорондын ярилцлага болж хувирч байж, нэгнээ мэдэрч байж амилдаг юм аа. Хуучны, театр анх бий болж байсан тэр хэлбэр рүү бид орж байна. Оросын том баячууд хувийн том театртай, тэндээ ном уншдаг, Достоевскийн романыг хэдэн өдөр дараалан цуглаж сууж сонсдог, жүжигчид нь тоглодог, том том заалуудтай, урлагийн меценатууд нь тэгж урлагийг дэмжиж явсан. Тэр хэлбэр рүү л орж байгаа юм” гэв. Эдгээр жүжиг нь Соёлын яам, Олон нийтийн телевизийн дэмжлэгтэйгээр хийгдэж байгаа юм байна. Олон удаа тоглодоггүй, нэг жүжгийг сайндаа л мянга гаруй, хоёр мянга орчим хүн үзэж байгаа болов уу гэж байв. Ер нь энэ хэдэн жилд оюуны их хомсдолд орчихлоо гэж театрын, гэрийн эзэн хэллээ. Хоолны мөнгөө олох гээд завгүй ажиллаж байгаа хүмүүс амрахаараа хошин шог үзэж стрессээ тайлдаг, эсвэл нэг их уйлдаг жүжиг, үгүй бол солонгос кино үзвэл сайхан байх жишээтэй болчихлоо хэмээн ихэд санаа зовниж байна. Ийм үед нийгэмд оюуны тэжээл болгож, театртаа тавьж байгаа сонгомол жүжгүүдээ телевизээр үзүүлэхээр зорьж байгаа аж. Театр бол энэ хоёрын мөрөөдөл. Мөрөөдлөө биелүүлсэн нь атаархмаар. Атаархмаар төдийгүй арай өөрөөр сэтгэхийг хүссэн үзэгчдийн ч мөрөөдлийг давхар биелүүлж байгаа нь гайхамшиг юм. Энэ хооронд олон ч уран бүтээлч эдний дэргэдээс төрж, “Hero еntertianment”-аас эхлээд өөрийн бяцхан вант улсыг ч байгуулж авцгаагаад буй. Эдний театр дэлхийн сонгомол реалист, авангард жүжгүүдээ өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард тавьж эхэлсэн. Үүгээр С.Мягмар гуайн театр манай театр урлагт одоо хэр хоосон байсаар байгаа орон зайг хийсвэр сэтгэлгээний жүжгүүд, туурвил зүйн болон тайзны авангард тавилтуудаараа нөхөж гарч ирсэн. Энэ нь хэдхэн сарын дотор хэдийнэ нийгмийн оюунлаг хэсгийн сонголт болж чаджээ. Харин өмнө нь “арт фильм” буюу жинхэнэ кино урлагийг нийтэд үзүүлж, олон улсын кино өдрүүдийг зохион явуулж байв. 


“Ерэн оноос монголчууд бид улс төрийн, эдийн засгийн эрх чөлөөгөө олж аваад эргээд нэг харсан чинь оюуны эрх чөлөө гэж байхгүй, социалист реализм өөрийн инерциэрээ хориод жил явчихсан, одоо хүртэл үзэл суртал бүхий киног хүмүүс телевизээр үзэж байгаа нь харамсалтай. Гэтэл хүний оюун ухаан бодит, реалист байхаас гадна хийсвэрлэн бодохуй гэж агуу их орон зай байдаг. Хийсвэрлэж бодож байгаа тэр газар л урлаг, уран бүтээл илүү эрх чөлөөтэй болж эхэлдэг. Энэ орон зай руу бид орж байна. Эхлээд бид жүжгээр орж байгаа, дараа нь киногоор энэ орон зайд хандана” гэж тэрбээр театрынхаа урын сангийн бодлого, байр суурь, ирээдүйг товчхон танилцууллаа. Энэ чиглэлээр хүү Боролдой нь нэг кино хийгээд байгаа гэнэ. Арт фильм болж чадсан гэж аав нь үзэж байгаа юм байна. Ер нь оюуны хийсвэрлэлээр уран бүтээлийн эрх чөлөөнд хүрэх нь энэ гэр бүлийн зорилго аж. Ийм чиглэлээр манайхан бүтээл хийх болол­цоо тун хомс байгааг мөн найруулагч онцолно лээ. Бүх урлагийн суурь нь уран зохиол. Уран зохиолын хөг­жил дэвшлээс үүдэж, түүний сэтгэлгээний хэлбэр, хэв маягаас үүдэж урлаг тэлж хөгжиж байдаг. Үүнээс үүдэж хөгжим, театр, кино, хүүхэлдэйн кино буй болдог. Тэгэхээр зохиолчид маань их эрэл хайгуул хийгээсэй гэсэн чин хүсэлтэй явдаг гэнэ. Одоо юу ч хамаагүй бичиж ном хэвлүүлээд арилжиж, арилжааны уран зохиол хийгээд байгаа нь бусад урлагийн зохион туурвигчдад таатай санагдахгүй байгааг онцолж байв. Ер нь ч жинхэнэ уран бүтээл хийдэг хүмүүс баян цатгалан явсан түүх үгүй гэж тэрбээр зохиолч, уран бүтээлчдэд хандан хэлэв. Мягмар найруулагч манайд оюуны тэсрэлт хийсэн хоёр гурван үзэгдэл бий, агуу их Д.Нацагдорж, хойшлоод Д.Урианхай гуай, ерээд оныхны нэг Уриадайн Шигүүргэ гэж тоймлож буй аж. Харин эртний уран зохиолд Агваанхайдав, хуульч Сандаг нарын бүтээлүүдийг сэтгэлгээний гайхамшигтай зохиол гэж үздэгээ хэлэв. Хуульч Сандагийн “Салхинд хийссэн хамхуулын үг”, Агваанхайдав гуайн “Бие, сэт­гэл, бодгаль гурав ярилцсан нь” зэргийг жишээ татсан. Түүний яриа хөөрөөг сонсч суухад уран бүтээлчийнхээ хувьд үнэхээр сонин фигур юм. Гэргий Одончимэг нь театрынхаа ажлыг хогоо шүүрдэж, хоолоо хийхээс эхлээд жүжигчидтэйгээ ажил­лах хүртэл бүгдийг хийдэг байна. Тэрбээр театрынхаа утга зохиолын ажилтан нь ч юм шиг, эсвэл олон хүүхдийн ээж ч юм шиг болчихсон гэж байв. Одоо эдний театр арав гаруй жүжигчинтэй хамтарч ажилладаг юм байна. Орон тооных бус, жүжигт тоглох сонирхолтой, тус тусын алба ажилтай, олонх нь СУИС төгссөн залуучууд гэнэ. Анх ирэхдээ яаж жүжигт тоглоно оо, яаж уран бүтээл гаргана даа гэж эргэлзэхээр байсан залуучууд хэдхэн сарын дотор мэргэжилдээ маш их өссөн гэж байв. Биднийг очиход хоёулхнаа гэр урландаа байсан хос маань үдэш арван найман цаг дөхмөгц Гүйлс цэцэглэсний баяраа найзуудтайгаа тэмдэглэхээр “Black box” театр руугаа орцгоов. Бид ч мөн адил. Зочид эхнээсээ цувсаар оройн арван есөн цагийн орчимд театр дүүрэн хүн цугласан нь дандаа зураачид, төгөлдөр хуурчид, хийлчид, хуучин Хүүхэд залуучуудын театрт хамт ажиллаж байсан жүжигчид, Драмын  театраа төлөөлөн дэд захирал Н.Сувд, жүжигчин Өлзийхүү, найруулагч Ц.Хүсэлбаатар гэхчлэн дандаа уран бүтээлчид цуглав. Эдний гэр бүлийн амьдралын хөгжилтэй бөгөөд өдөр тутмын агшнуудыг буулгасан видео эвлүүлэг, Одончимэг гуайн тарьсан цэцэгс хэрхэн дэлбээлж буйг хөдөлгөөн бүрээр нь буулгаж үлдээсэн видео эвлүүлгүүдийг үзэж сонирхсны дараа оройн зоог барьцгаав. Энэ гэр бүлийн ойр дотнын нөхөд, ах дүү хамаатан садан нь гээд дандаа урлагийнхан энэ үдшийг хамтдаа өнгөрүүлсэн. Тэр хоёр мөрөөдлөө биелүүлж, Монголд маань цоо шинэ театр орон зайгаа эзэлжээ.

Н.Пагма
Гэрэл зургуудыг
Ц.Мягмарсүрэн

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

УИХ-ын чуулганыг хаалттай хуралдуулж байвал яасан юм бэ

УИХ-ын чуулганаар Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төслийг хэлэлцэж эхэллээ. Хуулийн төслийг хэлэлцэх явцад дархан аварга Б.Бат-Эрдэнээс эхлээд ярьдаг юмаа ярьж эсэргүүцэж байна. Энэ хуулийн эсрэг надтай хамт тэмцэж явсан С.Ганбаатар, Г.Уянга, Д.Ганхуяг нар хаана байна, хаачив гэж ирээд популизмаа хийж эхэллээ. Сүүлийн таван жил сонссон популист үгийг нь энэ удаагийн чуулганаар бас дахин сонсов. Яасан зогсдоггүй, дуусдаггүй популизм бэ. Ингэснийх нь үр дүн улс орны хөгжилд ямар их саад тотгор авчирч байгааг бодож үздэггүй юм байх даа. УИХ-ын гишүүн Л.Энх-Амгалан баасан гаригийн нэгдсэн чуулган дээр “Монгол Улс хөгжих юм уу, хөгжихгүй юм уу. Засгийн эрх барьж байгаа эвслийн бүлгийн гишүүд нь өчигдөрхөн эдийн засгийг эрчимжүүлэх тухай ярьчихаад өнөөдөр болохоор эсрэг зүйл яриад сууж байна. Эсвэл хоёр Засгийн газартай, хоёр эрх баригчтай болчихсон юм уу. Кабинетын зарчмаар ажиллах ёстой шүү дээ. Гадны хөрөнгө оруулагчдын хувьд Монгол цорын ганц сонголт биш шүү” гэж хэллээ. Энэ бол бодитой, зөв үг. Одоо бид популист үгэнд ханадаг бол ханахаар сонслоо. Чуулганаас харж байхад манай аварга л далай даян дархан популистаараа босоо үлдэж байх шив дээ. Бусад нь популизм хийгээд цаддаггүйг хаа хаанаа ойлгож байх шиг байна. Энэ дашрамд хэлэхэд манай УИХ нь популизм хийдэг гол индэр болчихсон юм биш үү. Хүмүүсийн анхаарлыг татсан гол гол хуулиудыг УИХ баталдаг. Эдгээр хуулиудыг хэлэлцээд эхлэхээр хүмүүсийн анхаарал УИХ дээр төвлөрдөг. Яг энэ үед нь тухайн хэлэлцэхээр оруулж ирж буй хуулийг эсэргүүцэн шударга, мундаг хүн болж тодрохын тулд дараа нь ямар үр дагавар дагуулахыг нь мэдрэхгүй, тооцохгүйгээр шууд л жадлан эсэргүүцэж дайрах гишүүд олон болжээ. Улс орны хөгжлийн тулгуур хуулиудыг ийнхүү устгаж байна. Сайн сайн популист улстөрчид энэ торгон мөчөөс төрж байна. Ард түмэн болохоор энэ их сайн, шударга хүн байна гэдэг. Зарим нь болохоор энэ их зэвүүн, худлаа, дэмий донгоссон төрийн түшээ гэж ч хэлдэг. Энэ бүхнээс улбаатайгаар алдаршиж, олонд танигдаж эхэлж байгаа юм. Эцсийн үр дүн нь өлөн хоосон монголчууд хоорондоо алалдаад үлддэг. Өнөө популизм хийсэн нөхөр учир мэдэхгүй ард түмний дунд “Шударга хүү” гэсэн нэртэй үлдэж байна. Дараа нь дахин сонгогдож байна. Ард түмэн ядуурлаас гардаггүй. Тэгэхээр популизм хийсэн хүндээ тус болно уу гэхээс бусдад нь байнга ус болдог үйл ажиллагааны гол эх үүсвэр нь УИХ хэдүйн болжээ. Дээр дурдсан жишээнээс гадна өөр жишээг хэлье. Эдийн засгийн өршөөлийн хуулийг хэлэлцье гэж ярилцсан. Энэ үед УИХ-ын тулхтай гишүүдийн нэг Д.Дэмбэрэл үг хэлэв. Хувьдаа бизнестэй гишүүд энэ хуулийг хэлэлцэж болохгүй. Яагаад гэвэл эрх ашгийн зөрчилтэй гэж тэр хэлсэн. Өнгөц харахад их шударга мэт энэ үг яг амьдрал дээр нийгмийн сэтгэл зүйгээр тоглож буй тоглолт, популизм мөн юм. 1921 оноос эхтэй баян, ядуу гэсэн сэтгэлгээгээр хэлж байгаа үг. Баячууд муу, ядуучууд сайн гэсэн сэтгэхүйгээр ярьж, нийгмийг хувааж байгаа хэрэг юм. Нийгмийг баян-ядуу хэмээн хагаралдуулж өөрөө шударга болж харагдаж байгаа юм. Хариуд нь Р.Гончигдорж гишүүн үг хэлсэн. Тэр “Баян хоосон гэж ялгаад яахав Дэмбэрэл гишүүн ээ. Бүгд л ажиллаж, хөдөлмөрлөж, зүтгэж байгаа хүмүүс. Та бид хоёрын хувьдаа бизнесгүйг бүгд мэднэ. Хэдий болтол ингэж ялгаж хооронд нь хагаралдуулах юм бэ. Бидний энэ хэрүүл популизм, нийгмийн сэтгэл зүйд яг энэ чигээрээ бууж нийгмийг хагалан бутаргаж байдаг. Үүнийгээ одоо болих хэрэгтэй” гэж хэлсэн.
Тэгэхээр УИХ-ын гишүүдийн популизм хийхийг нь болиулахын тулд УИХ-ын чуулганыг хаалттай хийж байх хэрэгтэй байна. Х.Тэмүүжин сайдад охидууд захидал бичсэн, бичээгүйг хэлэлцэхдээ хаалттай хийж маяглаж байхаар улс орны эрх ашигт амин чухал болоод байгаа Ашигт малтмалын хууль, Гэмт хэргийн тухай хууль, Эдийн засгийн өршөөлийн тухай хууль, Өмч хөрөнгө эзэмших эрхийн тухай хууль гэх мэт гишүүд ядуучуудыг өмөөрсөн нэр зүүж, шударга харагдах болно хэмээн горьдож байгаа хуулиудыг туушинд нь хаалттай хэлэлцэж байх нь улс орны эрх ашигт хэрэгтэй, зөв үйл хэрэг болох гээд байна. Телевизийн камер, сэтгүүлчдийн микрофон харахаараа хяналтаа алддаг гишүүд дийлэнх олонхи болчихсон энэ цаг үед нээлттэй хэлэлцээд ямар ч амжилтад хүрэхгүй нь. Эх орон, ард түмнийхээ эрх ашгийн төлөө хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд өөрсдөө санаачилга гаргаж, уриалж, ихэнх тохиолдолд хаалттай явуулж байх хэрэгтэй байна. Тэгэхгүй бол наад амбиц нь хэтийдсэн улстөрчид чинь улс орны хувь заяагаар тоглож дуусгах нь байна шүү. Баатар Бат-Үүлийн нэгэнтээ хэлж байсан Байнгын хороодыг хаалттай хуралддаг болгоё гэсэн санал зөв байж. Гэхдээ чуулган нээлттэй болохоор энэ нь ямар ч нэмэргүй. УИХ нь үнэн хэрэгтээ “Эх оронч” хэмээх жүжгийн театр, гишүүд нь “Шударга хүү” гэсэн жүжигчид болоод хувирчихсан байна. Босоо хэмээх С.Ганбаатар гишүүнийг би л хувьдаа гэртээ босоо зогсоод юм ярьдаг гэхэд итгэхгүй байна. Түүнийг байнгын хороон дээр сууж ярьж байхыг олон харсан учраас би ингэж хэлж байна. Зүгээр л жүжиглэлт, дээрх “Шударга хүү” гэсэн жүжгийн гол дүрд тоглож байгаа хэрэг шүү дээ.
Чуулганы хуралдааны мэдээллийг УИХ-ын хэвлэлийн алба нь мэдээлдэг байя. Гишүүд өөрсдөө УИХ-ын чуулганы дараа хэвлэлийнхэнд хандаж хэвлэлийн бага хурал зарладаг нь нээлттэй байх хэрэгтэй. Ингэж чуулганыг дэг журамд оруулахгүй бол хэвлэлийн бид хөөс сахарсан популистуудын жүжгийг 20 жил үзлээ. Амьдрал огт дээшилсэнгүй. Амьдралыг доош нь чангаадаг газар нь УИХ болчихоод байна.

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Эмэгтэй хүнийг өшиглөх эрх зөвхөн хэвлийд нь бойжих үрд нь л байдаг

Сүүлийн үед хэвлэлээр гарч байгаа мэдээ, мэдээллийг харвал олон жилийн турш цагдаа нөхрийнхөө дарамтад байсан бүсгүй учир битүүлгээр өндрөөс унаж амь насаа алдсан тухай, уулнаас хоёр эмэгтэйн цогцос олдсон тэгэхдээ толгой, хөл гарыг нь тасалж, бүр овоон дор булсан байсан гэхчлэн үргэлжилнэ. Эмэгтэйчүүд гадуур  гарсан ч амь насанд нь аюултай, гэртээ байсан ч гэр бүлийн хүчирхийлэлд дарамтлуулж хорвоогоос халих цөвүүн цаг иржээ. Үнэндээ эрэгтэй, эмэгтэй хоёр хүйсийн хүмүүс бие, физиологийн хувьд ялгаатай ч нийгмийн нэг гишүүний хувьд ямар ч эрх, үүргийн ялгаагүй амьдрах ёстой. Энэ бүхэн Үндсэн хуулиар баталгаажсан улс оронд бид амьдарч байгаа. Гэвч өнөөдөр өрнөж буй үйл явдлууд үүний яг эсрэг байна. Эмэгтэй хүнийг өшиглөх эрх ганц л хүнд буй. Тэр нь эхийнхээ хэвлийд өсөн бойжиж байгаа бяцхан үрд нь байдаг. Өөр хэнд ч биш. Энэ ертөнцөд хүн болон мэндлэхээр  ирсэн тэр бяцхан хүний жаахан хөлөөрөө нудчин эхийнхээ хэвлийг өшигчих нь хязгааргүй аз жаргалыг бэлэглэж байдаг. Заримдаа эхийнхээ ууж байгаа аягатай цайг нь цалгиатал нудчих нь бий. Харин үүнээс өөрөөр өшиглөж, өр рүү нь чичиж болохгүй.
Онлайн ертөнцөд ихээхэн тархаж байгаа “Эмэгтэй хүнийг өшиглөх эрх зөвхөн хэвлийд байдаг үрд нь л буй” гэдэг үгтэй санал нэгдэж, лайк дарсан олон мянган хүн энэ бодлоо өөрийнхөө хийдэл, байдалтайгаа тохируулан бүсгүй хүнд хүндэтгэлтэй хандаасай билээ.

Э.ЭНЭРЭЛ

Categories
мэдээ нийгэм

“Аялал жуулчлал – Ирээдүй” ТББ-тай хамтран ажиллах гэрээ байгууллаа

Өнөөдөр Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яаман дээр  “Ай Ти Би – Берлин 2015” олон улсын аялал жуулчлалын үзэсгэлэнд Монгол Улс түнш орноор оролцох бэлтгэл ажлыг хангах зорилгоор шинээр байгуулагдсан  “Аялал жуулчлал – Ирээдүй” ТББ-ын гүйцэтгэх захирал Б. Индраатай хамтран ажиллах гэрээнд ССАЖЯ-ны ТНБД П. Алтангэрэл гарын үсэг зурлаа. Харин үүнийг ССАЖ-ын сайд хатагтай Ц.Оюунгэрэл баталгаажуулсан юм.

“Аялал жуулчлал-Ирээдүй” ТББ нь Монгол Улс ХБНГУ-д зохиогддог “Ай-Ти-Би 2015” олон улсын аялал жуулчлалын үзэсгэлэнд түнш орноор орохтой холбоотой бэлтгэл ажлыг хангах, гадаад дотоод сурталчилгаа, маркетингийн үйл ажиллагааг  зохион байгуулах, тус үзэсгэлэнд оролцоход шаардлагатай санхүүжилтийн эх үүсвэрийг хувийн хэвшил, гадаад ба дотоодын хандивлагчдаас бүрдүүлэх зэрэг үйл ажиллагааг зохион байгуулах юм.

Ай-Ти-Би 2015 олон улсын аялал жуулчлалын үзэсгэлэнд Монгол Улс түнш орноор оролцсоноор тогтвортой аялал жуулчлалыг Монгол Улсад хөгжүүлэх, аялал жуулчлалын салбарыг Улсын эдийн засаг, гадаад валютын санд бодитой хувь нэмэр оруулдаг салбар болгоход хийгдэх томоохон алхам болох юм.

Categories
мэдээ улс-төр

Шүүгчид зарлиг гардуулах ёслолын ажиллагаа боллоо

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2014 оны 8, 24 дүгээр тушаалаар давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч, анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн сул орон тоонд сонгон шалгаруулалт зарласны дагуу сонгон шалгаруулалт явуулж Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2014 оны тавдугаар сарын 9-ний өдрийн 53, 54 дүгээр зарлигаар давж заалдах шатны шүүхийн 11 шүүгч, анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн 61 Ерөнхий шүүгчийг тус тус томилсон билээ.

Эдгээр шүүгчдээс Иргэний хэргийн давж заалдах шатны 10 дугаар шүүхийн шүүгч, Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны 10 дугаар шүүхийн шүүгч, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч, анхан шатны Ерөнхий шүүгчийн албан тушаалд шинээр томилогдсон 20 шүүгчид Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлиг гардуулах ёслолын ажиллагаа өнөөдөр Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн байранд боллоо.

Зарлиг гардуулах ёслолын ажиллагаанд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Хүний эрх, хуулийн бодлогын зөвлөх Ч.Өнөрбаяр, Улсын дээд шүүхийн Эрүүгийн хэргийн танхимын тэргүүн С.Нямжав, Шүүхийн мэргэшлийн хорооны дарга, Улсын дээд шүүхийн шүүгч Т.Уранцэцэг, Эвлэрүүлэн зуучлагчдын зөвлөлийн дарга, Улсын дээд шүүхийн шүүгч Д.Тунгалаг, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Н.Лүндэндорж, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүн Д.Эрдэнэчулуун, Д.Дамдин-Од, Ж.Эрдэнэчимэг, Б.Сарантуяа, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гүйцэтгэх нарийн бичгийн дарга Т.Мэндсайхан, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гүйцэтгэх нарийн бичгийн даргын орлогч М.Туяа болон Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн ажлын албаны үндсэн болон бүтцийн нэгжийн дарга нар, ажлын албаны ажилтнууд оролцлоо.