Category: үндэсний-бөx

Categories
мэдээ үндэсний-бөx цаг-үе

Цагаан сараар барилдах бөхчүүдийг өнөөдрөөс бүртгэж эхэлнэ

Монголын Үндэсний бөхийн холбооноос сар шинийн уламжлалт барилдааныг энэ оны хоёрдугаар сарын 11-ний өдөр Монгол бөхийн өргөөнд зохион байгуулах болсноо мэдэгдлээ.

Уг мэдэгдэлдээ “Цар тахлын улмаас Улс аймгийн цолтой 128 бөхийн барилдааныг үзэгчгүй зохион байгуулахаар төлөвлөж байгаа бөгөөд Улсын онцгой комисс, нийслэлийн Онцгой комиссоос гаргасан зөвлөмж, шийдвэр, журмыг чанд даган мөрдөж ажиллана. Төрт ёсны уламжлалт сар шинийн бөхийн барилдаанд үндэсний бөхийн цолтны төлөөллүүд оролцох бөгөөд нэрсийг МҮБХ 2021 оны хоёрдугаар сарын 3-нд УОК, НОК-д гаргаж өгөх бөгөөд барилдаанд ажиллах жаяг дэгийн баг, үйлчилгээний ажилтнууд, барилдах бөхчүүд доор заасан хуваарийг дагаж мөрдөнө” гэжээ.

Цагаан сарын баярт зориулсан бөхийн барилдаанд оролцох улсын цолтой бөхчүүдийг өнөөдрөөс цахимаар бүртгэж эхлэх юм байна.

Categories
мэдээ үндэсний-бөx цаг-үе

Дархан аварга Ж.Мөнхбатын удмын бөх аймгийн арслан И.Мандах: Их ойн наадамдаа амжилттай барилдаж цолоо ахиулахыг зорьж байна

Өнгөрсөн зуунд үндэсний бөхийн дэвжээнд тод гялалзсан оддын нэг нь Төв аймгийн Эрдэнэсант сумын харьяат дархан аварга Жигжидийн Мөнхбат агсан. Улсын наадамд долоон удаа түрүүлсэн, аатай түүндээ багтаж барилддаг энэ их бөхийн удмыг залгасан хүчтэнүүд өдгөө ч нутаг усныхаа нэрийг улс даяар дуурсгаж сайн барилдаж байна. Бид энэ удаа дархан аварга Ж.Мөнхбатын удмын бөх аймгийн шинэ арслан Идэрийн Мандахтай ярилцлаа. Түүний тухайд 2020 онд төрөлх нутаг Төв аймгийнхаа баяр наадамд түрүүлж аймгийн арслан цол хүртсэн юм.

-Таны хувьд дархан аварга Ж.Мөнхбатын удмаас тодорч байгаа залуу бөх. Дархан аваргатай ээж талаараа садан болдог уу?

-Миний ээжийн аав, Ж.Мөнхбат аварга хоёр төрсөн эгч дүүсийн хүүхдүүд юм билээ. Их ойр өссөн юм билээ. Энэ их бөхийн удам залгаж барилдаж явна гэдэг их заяа юм даа. Мөр бүтэн явахын тулд алхам тутам бүртээ л хичээж байна. Намайг хаана ч явсан хүмүүс Дархан аваргын удмаас тодорч байгаа бөх гэж хүндэлдэг нь их сайхан санагддаг. Би ээж талаараа аваргатай их ойрын хамаатан. Анх ээж минь хот руу авчирч бөхийн бэлтгэлд оруулж байсан нь саяхан юм шиг л санагдаж байна. Тэр их бөхийн удмыг залгаж сайн барилдчихаасай гэж бодсондоо л ээж минь өөрөө хөтөлж бөхийн бэлтгэлд оруулсан юм болов уу.

Сар шинээр манай гэр бүлийнхэн аваргынд очдог байлаа. Дархан аваргын удмаас аймгийн начин У.Цэндпүрэв гэж залуу сайн барилдаж байна. Мөн Эрдэнэсантын Төрболд гэж хүү өсвөр үе, залуучуудын насны ангилалд мундаг барилдаж байна лээ. Улсын начин Б.Бадам-Очир ах маань бидэнд их зүйлийг зааж зөвлөдөг юм. Аваргын ойрын хамаатан хүн шүү дээ. Ид барилдаж байхдаа Ж.Мөнхбат аваргаас их зүйлийг сонссон байх. Түүнээсээ л бидэнд зааж зөвлөж, түшиг тулгуур болоод явдаг хүн дээ, Бадамаа ах. Миний хувьд өнгөрсөн жил аймгийн арслан болж ахыгаа бага ч болов баярлуулсан болов уу. Барилдсан хүн бүр хүрээд байдаг цол биш шүү дээ (инээв).

-Хүүхэд байхад тань Мөнхбат аварга танайхаар ирдэг байсан биз. Бөх болно гэж урамшуулж байв уу?

-Манайх Эрдэнэсант сумын төвөөс баруун тийш Бадын голд зусдаг байсан юм. Хаврын амралтаас авахуулаад л хурга, ишиг хариулаад зунтай золгоно. Аварга манайхаар хааяа ирнэ. Бадам-Очир ах манайд очиж амардаг байлаа. “Миний дүү том бөх болно” гээд л эрхлүүлнэ. 10 гаруйхан настай намайг наадамд дагуулж явна. Энэ их өв соёлын зах зухаас танилцуулж байсан нь тэр юм билээ. Ахынхаа ерөөж байснаар том бөх болохын тулд хөдөлмөрлөж л явна.

2008 онд санагдаж байна. Улсын арслан До.Ганхуяг ах улсын наадамд түрүүлснийхээ дараахан манай гэрт очсон. Сургийг нь л сонсож байсан тэр том бөхийг дэргэдээс нь нүд салгалгүй харж зогссоноо мартдаггүй юм. Ганхуяг арслан Бадам-Очир начин нар их сургуулийн нэг ангийнхан юм билээ.

-Дархан аварга Д.Мөнхбатын тухайд таны ээжийн талын хамаатан юм байна. Аавын тань талд ч сайн барилддаг бөхчүүд олон байдаг гэж сонссон?

-Аймгийн заан Б.Чүлтэмпунцаг, сумын заан Т.Тэгшбат ах бид үеэлүүд. Хоёр ахтайгаа дээлний сугаа ханзартал ноцолдож л бөхийн дөр суусан. Ах нар маань сумын наадамд барилдана. Ойр байдаг улс маань түрүүлж, үзүүрлээд байхад их л баярладаг байсан даа. Одоо ч ах нартайгаа ойр байж бэлтгэлээ хамт базаадаг юм. Миний барилдаанд ямар алдаа дутагдал байна тэр бүрийг гярхай ажиглаж хэлж зөвлөдөг юм.

-Таны хувьд анх чөлөөт бөхийн бэлтгэл хийж байсан гэж сонссон. Ямар бөхчүүдтэй бэлтгэл хийж байв?

-Дархан аварга Ж.Мөнхбат их спортоор өндөр амжилт үзүүлсэн бөх шүү дээ. Тэр ч утгаараа чөлөөт бөхөөр барилдаж сууриа тавибал зөв болов уу гэж бодсон юм. Оюутан ахуйдаа гавьяат дасгалжуулагч Бямбаренчингийн Баяраа, Цэрэндагвын Цогтбаяр нарын удирдлагад чөлөөт бөхийн бэлтгэл хийж байлаа. Улсын начин Ж.Чулуунбат, улсын харцага Н.Золбоо, улсын начин Д.Хүдэрбулга гээд улсын шигшээ багийн тамирчидтай хамт бэлтгэл хийнэ. Тухайн үед хичээлийн хажуугаар тэр өндөр зэрэглэлийн тамирчидтай ачаалалтай бэлтгэл хийхэд хүнд л санагдаж байсан. Гэхдээ тэвчээд даваад гарсан. Би өөрийнхөө барилдааныг тэр бэлтгэлээс л олсон гэж боддог юм. Баяраа багш “Чиний гар урт, суйлаад сурчихвал чамд их хэрэгтэй” гэж зөвлөнө. Улсын начин Хүдэрбулга ахтай өдөрт л хэдэн зуун удаа суйлах мэхийг давтана. Ингээд л нэг мэдэхэд өрсөлдөгч бөхчүүдээ суйлаад унагадаг болчихсон байсан шүү. Олон чухал давааг сугадаж суйлах мэхээр авсан. Тухайн үед улсын харцага Б.Зоригтбаатар, улсын начин О.Мөнх-Эрдэнэ, аймгийн хурц арслан Э.Мөнхбаатар бид хамт бэлтгэл хийдэг байлаа. Өнөөдөр бүгд цолоо ахиулжээ. Мөн Ө.Батзул гэж залуу чөлөөт бөхөөр дагнаж сайн барилдаж байгаа. Сая Орхон аймгийн наадамд түрүүлсэн байна лээ. Бид нэг үеийн бөхчүүд.

-Өнгөрсөн жил Эрдэнэсант сумын зон олон шинэ аймгийн арслантай болоод их л баярлаж байгаа сураг дуулдсан. Шинэ арслангаа хэрхэн хүлээж авав?

-2016 онд аймгийн начин цол хүртэж байлаа. Тэр цагаас хойш Төв аймаг болон Багануур дүүргүүдийн наадамд их шөвөгт шалгарсан. Түрүүлчихээр хэмжээний бэлтгэлтэй барилдсан ч болж өгөхгүй л байлаа. Өнгөрсөн жил харин сайн барилдаж санасан цолондоо хүрлээ. Аймгийн наадамдаа түрүүлчихээд төрж өссөн уул усаа Цэнгэлдэхэд зарлуулах үнэхээр сайхан. Өдгөөгөөс 11 жилийн өмнө П.Иххантай ах аймгийн наадамд түрүүлж Эрдэнэсант нутгийн зон олноо баярлуулж байсан юм билээ.

Миний тухайд Ардын хувьсгалын 100 жилийн ойд аймгийн арслан цолтой зодоглоно гэсэн зорилго тавиад хөдөлмөрлөсөн. Санаснаар боллоо. Одоо их ойд дээшээ барилдаж цол ахиулмаар байна. Ид барилдаж байхад Ардын хувьсгалын 100 тохиож байдаг энэ үеийн бөхчүүд хувь ерөөлтэй юм.

-Энэ цагт Төв аймгаас аймгийн арслан цол хүртчихээр хэмжээнд сайн барилддаг залуус олон бий. Аймгийн заан М.Тэгшбаяр, аймгийн харцага Н.Дашдаваа, М.Жамсрандорж гээд залуусын хооронд ширүүн өрсөлдөөн өрнөсөн байна лээ. Арслан цол хүртсэн наадмынхаа талаар ярихгүй юу?

-Бэртэл гэмтэлгүй бэлтгэл сайхан таарсан болохоор түрүүлнэ гэсэн сэтгэл зүйтэй л наадамдаа зодоглосон. Барилдаанууд тун хүнд болсон шүү. Наадмын үеэр бороо орчихсон, нойтон зүлгэн дээр халтирч уначих гээд их эвгүй байж билээ. Нэгийн давааны учраатайгаа л барьц сонгож хаялцсан. Энэ нь өөрөө ямар чансаатай наадам болсныг илтгэж байгаа хэрэг л дээ. Гол барилдаануудаа дөрөв болон тавын даваанд хийж аймгийн харцага М.Жамсрандорж, М.Даваажамц нарыг өвдөг шороодуулсан. Эдгээр залуус маань наадмын түрүү бөхийн тааварт нэрлэгдэж байлаа. Алдаа гаргалгүй нягт барилдаж давсан.

-Бөхчүүдээс сумын наадамд түрүүлж байсан тухай нь асуухад сонин дурсамж ярьдаг юм билээ. Таны тухайд?

-Би Төв аймгийн Өндөрширээт сумын түүхт 90 жилийн ойн баяр наадамд түрүүлж сумын заан цол хүртэж байлаа. Олон хүн цугласан өргөн дэлгэр сайхан наадам болж байсан нь санаанаас гардаггүй юм. Сумын заан цол хүртчихээд гэртээ иртэл гэр бүл, ойр тойрныхон маань бүгд цуглачихсан их л баяр хөөртэй угтаж билээ. Тухайн үед би 19 настай байлаа. Аав, ээж минь хүүгээ их л жаахнаар төсөөлж байсан юм байлгүй, сэтгэл нь их хөдөлсөн байсан. Надаас ч илүү баярласан байсан шүү. Тухайн үед би ч их том цол хүртсэн, ер нь хэнтэй ч барилдчихмаар санагдаж байлаа. Харин хот руу ирж зааланд барилдаад ямар өндөр оргилын бэлд нь зогсож байгаагаа ухаарсан.

-Мандахын тухайд энэ цагт барилдаж байгаа аварга арслангуудтай бүгдтэй нь барилдсан байх. Мянган бөхийн манлайд гарсан хүмүүсийн арга мэх гайхамшигтай биз?

-Улсын аварга Н.Батсуурь, Ч.Санжаадамба, Э.Оюунболд, П.Бүрэнтөгс, улсын арслан Р.Пүрэвдагва гээд энэ цагийн шилдэг бөхчүүдтэй гар зөрүүлж байсан. Мянган бөхийн манлайд гарч байсан хүмүүс чинь аймаар байдаг юм билээ. Ч.Санжаадамба аваргын гар бол үнэхээр хүнд санагдаж байсан. Надтай өрөхдөө зөрөөд л өнгөрч байгаа юм. Миний тухайд нүд ирмэхийн зуурт л дээшээ хараад хэвтэж байдаг сан. Гэхдээ тэр хэрээр л сайжирч, туршлагажиж байдаг юм билээ. Анх Н.Батсуурь аваргатай барилдахад гарынх үзүүрт л өнхрөөд өгч байлаа. Дараагийн удаад зууралдаад, давхар шуудганд хүртэл тэссэн. Тэр барилдаанаас их урам авсан шүү. Нээрээ л би чангарараад байгаа юм болов уу гэж дотор хүнтэйгээ ярьж байлаа. Аймгийн начин цол хүртсэнийхээ дараахан Дорнодын Анар харцагыг давуулж гуядаж хаячихаад жигтэйхэн баярласан. Өөрөөсөө илэрхий илүү бөхийг давчихаар санаанд бууж өгдөггүй юм билээ. Улсын цолтой бөхчүүдээс ганц нэг бөхийг даваад ирэхээр үеийнхээ бөхчүүдтэй барилдахдаа өөртөө итгэлтэй болж ирсэн. Заавал давна гэж өөрийгөө хурцлаад л дэвжээнд гардаг болсон.

-Та ямар мэргэжилтэй вэ?

-Би Хүмүүнлэгийн ухааны их сургуулийн бизнесийн удирдлагын ангийг дүүргэсэн. Одоогоор бөхийн спортдоо гол анхаарлаа хандуулаад мэргэжлээрээ ажиллаж чадахгүй байна.

-Бөхийн спорт залуу насны ажил. Цаашид юу хийхээр төлөвлөсөн бэ?

-Одоогоор Зэвсэгт хүчний “Алдар” спорт хороонд харьяалагддаг. Цаашид зэсэгт хүчинд ажиллахаар төлөвлөсөн байгаа. Өөрөө ч энэ чиглэлээр ажиллах сонирхолтой. Намайг бүх зүйлд дэмждэг “Алдар” спорт хорооны хамт олондоо талархал илэрхийлье.

-Та үндэсний бөхөөс амьдралд хэрэгтэй юуг тусгаж авсан бэ?

-Таны асуултад ёс суртахуун гэж хариулмаар байна. Залуусыг анзаарахад ахмад үеэ хүндлэх тал дээр асар дутагдалтай, ёс суртахууны доголдолтой байгаа юм шиг. Хажуугаар нь аливаа зүйлээс халширдаг, тэвчээргүй зэрэг чанарууд анзаарагддаг юм. Үндэсний бөх гэх энэ их өв соёлыг тээж яваа ах нар минь биеэ хэрхэн зөв авч явах, ах зах хүмүүсийг хэрхэн хүндлэхийг надад үлгэрлэсэн. Олон өдрийн ачаалалтай бэлтгэл аливаа бэрхшээлийг тэсч гарах тэвчээр суулгасан. Бөхчүүд ийм тийм гэж шүүмжлэх хүмүүс хаа нэг таарч л байсан. Энэ спортод бие сэтгэлээ зориулж яваа залуусын олонх нь зөв ёс суртахуунтай, хэнтэй ч мэнд устай төлөвшсөн хүмүүс байдаг юм шүү.

-Шинэ арслан гэр бүл зохиож амжсан уу?

-Миний эхнэрийг Т.Оюунбилэг гэдэг. Булган аймгийн Хялгант тосгоны бүсгүй. Бид удахгүй шинэ хүнээ тосч авна гээд гэр дүүрэн баяр хөөртэй сууж байна. Сая бэр гуйх ажилтай хөдөө явж байгаад ирсэн.

-Таны аав ээж барилдааныг тань Цэнгэлдэхэд ирж үздэг үү?

-Ээж аав минь Эрдэнэсант сумандаа амьдардаг. Зурагтаар бөх гарахаар хүүгийнхээ барилдааныг харна. Дүү минь эрдэм номын хүн.

-Өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сараас хойш барилдаан зохион байгуулагдсангүй. Хөл хорионы үеийг хэрхэн өнгөрүүлж байна вэ?

-Гэрийн нөхцөлд боломжоороо бэлтгэлээ хийж байна. Хүчний бэлтгэлдээ түлхүү анхаарч байгаа. Баяр наадмын шийдвэрлэх давааны барилдаанууд шуудагны барьцнаас л шийдэгддэг. Энэ ч утгаараа хүчний бэлтгэл чухал. Хүчний бэлтгэл базаахад энерги их зарцуулна. Нөхөхийн тулд нэмэлт тэжээл, уураг шаардлагатай. Багын найз С.Болдгэрэл маань тэр бүрт л дэмжлэг үзүүлдэг. Миний зорилгыг ойлгож, дэмждэг найздаа их баярлаж явдаг. Олон наадамд баярлуулахын төлөө хичээнэ ээ.

-Сар шинийн барилдаан зохион байгуулагдах тухай асуудал УОК-ын хэмжээнд яригдаад эхэлж. Сар шинийн барилдаанд ямар амжилттай барилдаж байв?

-Сумын цолтнуудын барилдаанд зодоглож байсан. Сүүлд аймгийн харцага болоод улс, аймгийн цолтнуудын ангилалд гарч байлаа. Энэ жил Сар шинийн барилдааныг зохион байгуулаасай л гэж хүлээж байна. Бусад улс орныг анзаарахад нөхцөл байдалтай дасан зохицоод тэмцээн уралдаан явуулж л байна. Манайх ч халдвар хамгааллын дэглэм сахиад заалны барилдаануудаа зохион байгуулаасай гэж хүлээх юм. Би хувьдаа гараад барилдахад бэлэн байна. Бөхөөр барилдана гэдэг залуу насны л хөдөлмөр. Бидэнд тухайн цаг хугацаа асар үнэ цэнэтэй байна. Зөвхөн Сар шинийн барилдаан гэлтгүй заалны барилдаануудаа зохион байгуулаад яваасай л гэж бодох юм.

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл спорт туслах-ангилал үндэсний-бөx

Улсын аварга С.Мөнхбат: Баяр наадмын тухай хуулийн төслийн ард цөөхөн хүний ашиг сонирхол харагдаж байна


МҮБХ-ноос Баяр наадмын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төсөл боловсруулснаа олонд ил болгосон. Дээрх хуулийн төслийн ард нийт бөхчүүд бус цөөхөн хүний эрх ашиг яригдаж байна гэх шүүмжлэл гарсан. Бид Увс аймгийн Баруунтуруун сумын харьяат улсын аварга С.Мөнхбатаас тус хуулийн төслийн талаарх байр суурийг нь сонслоо.

-МҮБХ-ноос Баяр наадмын тухай хуулийн төслийг боловсруулсан байна лээ. Төслийн тухайд та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Харин төсөл гэх зүйлийг боловсруулаад олонд ил болгосон байна лээ. Хэн ийм төсөл боловсруулав гээд холбооноос тодруулахад “Зүгээр л бичсэн юм” гэх зүйл ярьж байсан. Зүгээр л бичээд олон нийтэд ил зарладаг зүйл биш л дээ. Хорио цээр гайгүй болоход бөхчүүд уулзаж санаа бодлоо нэгтгэж төсөлд саналаа оруулах төлөвлөгөөтэй байна. Төсөлтэй танилцахад ард нь цөөхөн хүний ашиг сонирхол л харагдаж байна лээ.

-Тус төсөлд улсын наадмаар 1024 бөхийн барилдаанд 10 давж түрүүлсэн бөхөд улсын хурц арслан цол олгох тухай дурдсан байсан. Үүнтэй холбоотойгоор 1024 бөхийн барилдаанд түрүүлсэн Д.Сумъяабазар, Ч.Санжаадамба гээд аваргуудын цолыг хурааж болзошгүй нөхцөл байдал үүссэн тухай бөхийн хүрээнийхэн ярьж байна. Энэ асуудлаар та тайлбар авсан уу?

-Улсын аварга Ч.Санжаадамба яг энэ асуудлаар МҮБХ-руу хандсан юм билээ. Өмнө нь 1024 бөхийн барилдаанд түрүүлсэн бөхчүүдийн цолыг хураахгүйгээр цаашид мөрдөөд явна гэх байр суурийг МҮБХ-ны зүгээс илэрхийлсэн юм шиг байна лээ. Энэ заалт ч түрүү үеийн бөхчүүдийн амжилтыг үгүйсгэж байгаа л асуудал. Хувьдаа би огт дэмжихгүй байна. Дахиад л эрэмбэний маргаан үүсэх суурийг тавих гээд байна.

-Хуулийн төслийн ард хэд хэдэн хүний эрх ашиг анзаарагдаж байна. Хэрэв төсөл батлагдвал улсын гарьд Б.Гантогтох улсын арслан цол хүртэх зохицуулалт харагдаж байна лээ. Үүн дээр таны байр суурийг сонсох гэсэн юм?

-Тийм байсан. Цол дүйцүүлж олгох асуудалд болгоомжтой хандахгүй бол дагаж гарах хор уршиг их байдаг. Дээрх төсөлтэй танилцахад Б.Гантогтох гарьдад улсын арслан цол өгөх нөхцөл үүсэх юм билээ. Хэрвээ тийм бол улсын наадамд дөрвөн удаа тав давсан Булган аймгийн харьяат улсын өсөх идэр начин Э.Энхбатад улсын харцага, гурван удаа дөрөв давсан аймгийн арслан А.Отгонбаатарт улсын начин цол дүйцүүлж олгох бололцоотой ч болж байгаа юм шиг. Энэ мэт зүйлсийг сайтар тооцох хэрэгтэй. Хууль батлах дээд байгууллага УИХ-д суугаа гишүүд маань бөхийн талаар ямар ойлголттой байгаа билээ. Бидний эрх хаана ямар тохиолдолд хөндөгддөг билээ гээд энэ мэт зүйлсийн талаар ойлголт дутмаг байдаг шүү дээ. Бөхчүүд дотроо зөвлөж, нягтлаад төслөө өргөн барих нь зөв. Хэсэгхэн хүмүүсийн эрх ашгийнхаа төлөө төсөл бичээд бөхчүүдийн нэр барьж явах нь зүйлд нийцэхгүй. Ер нь тэгээд өмнөх тохиолдлуудыг анзаарахад цөөхөн хүний эрх ашигт нийцсэн төсөл боловсруулж батлуулдаг, зөвхөн өөрсдийнхөө барилдааны арга барилд зориулсан дүрэм гаргаж амжилт үзүүлж ирсэн байдаг шүү дээ.

Үр дүнд нь өнөөгийн монгол бөхийн үнэ цэн унаад байна. Энэ удаад бол чимээгүй өнгөрч болохгүй гэж хувьдаа үзэж байгаа. Жишээ нь, МҮБХ-ноос боловсруулсан энэ төсөл батлагдлаа гэж үзвэл улсын наадамд ганц ч удаа түрүүлж үзээгүй хүн аварга цол хүртэх нөхцөл байдал үүсэхээр байна. Үндэсний бөхийн энэ том цолны нэр хүндийг ингэж үнэ цэнийг алдагдуулж хэрхэвч болохгүй зүйл.

-Хуулийн төсөл энэ хэвээрээ батлагдлаа гэж үзэхэд эрэмбэний маргаан дахиад эхлэх төлөв анзаарагдаж байна лээ. Үүнийг засч залруулах гарц гаргалгааг та хэрхэн харж байна вэ?

-Эрэмбэний асуудал эргэлзээтэй хэвээр байна. Эрэмбэ тогтоохдоо эрт үед амжилттай барилдаж байсан хүмүүсийн амжилтыг үнэгүйдүүлдэг муухай жишиг тогтоод байна л даа. Жишээ нь, монгол бөхийг Гиннесийн амжилтад бүртгүүлэх барилдааны үеэр миний бие О.Балжинням багшийн өмнө эрэмбэлэгдэж гарч байсан. Би ч тухайн үедээ санаа зовж багшийнхаа өмнүүр алхаж зүрхлээгүй, холбогдох хүмүүст нь хэлж араас нь гарч байлаа. Энэ мэт алдаа дутагдлуудын гор нь ахмад үеийн сайхан бөхчүүдээ хүндэтгэдэг уламжлалыг эвдэж байгаа юм. Залуу бөхчүүдийн ухамсарт асар сөргөөр нөлөөлж байна. Цолтой улсаа хүндэлдэг уламжлал ч алдагдахад их ойрхон ирээд байна шүү. Тэр дөрвийн давааг оноолтоор барилдуулж байгаа асуудлыг би огт дэмждэггүй юм. Хүний олон жил хөдөлмөрлөж авсан цолыг үнэгүйдүүлж байна. Илүү хөдөлмөрлөж өндөр амжилт үзүүлснийг нэг талаараа үл ойшоож байгаа асуудал гэж хардаг юм. Өндөр цолтой хүн барилдах бөхөө амлаж авдаг уламжлагдаж ирсэн зүйлийг эвдэж байна. Нөгөө талдаа ид сайн барилдаж байгаа залуу аймгийн цолтнуудыг аварга арслангуудтай оноож урам зоригийг нь мохоох асуудал ажиглагдаж байгаа. Өнөөх залуус нь эрэмбээ ахиулж аварга, арслангуудын амнаас гарах гээд хөдөө орон нутгийн наадамд явна. Зарим тохиолдолд найраа ч хийж байна. Уул нь дөрвийн давааны оноолт чинь бөхийн найрааг таслан зогсоохын тулд хийгдсэн ажил биз дээ. Гэтэл үр дүн гарахгүй байна. Иймэрхүү асуудлуудын уршгаар нь үндэсний бөхийн нэр хүнд унаж байгаа юм. Энэ бол МҮБХ-ны өмнөх удирдлагууд нь ажил үүргээ гүйцэтгэж чадаагүй, үндэсний бөхийн хөгжлийн төлөө бус Монгол бөхийн өргөө гэх байшингийн төлөө л тэнд сууж байсныг илтгэж байгаа хэрэг.

-Энэ их өв соёлыг цаашид хэрхэн авч явах вэ. Зөв замд орох гарц гаргалгаа юу байна?

-Мэдээж энэ цагт барилдаж буй бөхчүүдийн үүрэг оролцоо чухал үр нөлөөтэй. Үүний хажуугаар энэ их өв соёлыг хамгаалахад үндэсний бөхийн талаар мэдээ, сурвалжлага бэлтгэдэг сэтгүүлчдийн оролцоо чухал үүрэгтэй гэж хувьдаа үздэг. Сэтгүүлчдийн дуу хоолой үндэсний өв соёл монгол бөхийг зөв замд хөтлөхөд чиг нэг байгаасай гэж хүсдэг юм.

-Үндэсний бөхөд өөр нэг тулгамдаад байгаа асуудал допинг. МҮБХ-ноос сая боловсруулсан төсөлд допингийн эсрэг дорвитой арга хэмжээ авсан зүйл заалт харагдахгүй байна лээ. Допингийн хэрэглээ үндэсний бөхөд хавтгайраад байгаа нь олон жишээнээс харагддаг шүү дээ. Үүний гарц гаргалгааг та хэрхэн харж байна вэ?

-Хэсэг бүлэг хүмүүс үндэсний бөхөд допингийн хэрэглээг зөвшөөрье гэх зүйл яриад явж байгаа сураг дуулдсан. Ийм асуудал байж хэрхэвч таарахгүй. Энэ хортой бодис үндэсний бөхийг мөхөлд хөтөлнө. Үндэсний бөх удам дагадаг. Өнөөдөр барилдаж байгаа залуус бүгд л бөхийн удамтай. Аав нь ч юмуу өвөө нь нутаг орондоо барилдаж байсан л хүмүүс байдаг шүү дээ. Үүнээс цааш бидний үр удам л үндэсний бөхийг үргэлжлүүлээд авч явна. Харамсалтай нь энэ цагт барилдаж байгаа бөхчүүдийн зарим төлөөлөл есөн бусын хор хэрэглэж энэ өв соёлыг бараантуулж байгаад нь харамсах сэтгэл төрөх юм. Допинг гэдэг хүний үр удамд асар хор нөлөөтэй зүйл. Иймээс үндэсний бөхийг маань цаашид хэн авч явах билээ гэдэг асуудал дээр бөхчүүд маань ухамсарлаж энэ хортой зүйлээс татгалзахыг уриалж байна.

Хэсэг бөхчүүд допингийн эсрэг дуугарч тэмцэж шүүмжлэлтэй хандаж байна. Энэ асуудал дээр бөхчүүдийн байр суурь хуваагдмал байх шиг. Сүүлдээ гал дотроо ч үл ойлголцох байдал үүсэх гээд байна. Допингийн эсрэг дуугарсан хүмүүсийг хавчих бодлого ч яваад байна уу гэж зарим тохиолдолд бодох юм. Ер нь шуудхан хэлэхэд, үндэсний бөхийг одоо л цэвэрлэхгүй бол шударга бус байдал нүүрлэчихээд байна. Цөөхөн хүмүүс л хөдөлмөрлөж зүтгээд байдаг.

Нөгөө талд амар хялбар аргаар нэрд гарахыг санаархсан, бай шанд шунасан хүмүүс янз бүрийн бодис хэрэглэж бусдынхаа хөдөлмөрийг үнэгүйдүүлдэг болжээ. Хүчтэй допинг хэрэглэснээ ч эрх мэдэлтэн албан тушаалтнуудтай хуйвалдаж нуун дарагдуулдаг болсон байна. Энэ бүхний эсрэг дуугарахад хоорондоо хэрэлдээд ч байгаа юм шиг ойлголт нийгэмд төрүүлэх юм. Удахгүй хөл хорио гайгүй болох биз. “Их эе”-ээ зарлаж энэ бүх асуудлаа нэн даруй цэгцлэхийн төлөө хуралдана даа.

-Цагаан сараар чансаа өндөр 128 бөхийн барилдааныг зохион байгуулна гэх мэдээлэл гараад байна. Өнгөрсөн жилийн тухайд Сар шинийн барилдааныг зохион байгуулаагүй өнжсөн шүү дээ. Энэ асуудал дээр та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Энэ жилийн тухайд Сар шинийн барилдаан болох нь шиг байна. Мөн МАН-ын 100 жилийн ой энэ онд тохиож байгаа. Үүнд л ач холбогдол өгч том барилдаан зохион байгуулах гээд байна уу даа л гэж ойлгосон.

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл спорт туслах-ангилал үндэсний-бөx

Цагаан сараар бөх барилдуулахыг бөхийн холбоо, бөхчүүд, үзэгч олон дэмжиж байна

-УЛСЫН ЗААН М.БАДАРЧ: УЛАМЖЛАЛАА ТАСАЛДУУЛАХГҮЙ САР ШИНИЙН БАРИЛДААНАА ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ НЬ ЗӨВ-

100 орчим аймгийн арслангууд нэмэгдээд ороод ирэхэд бусад цолтнуудын төлөөлөл оролцох боломжгүй болдог. Иймээс 2020 оны улсын наадам, намрын улиралд зохион байгуулагдсан барилдаануудад оролцсон бөхчүүдийн үзүүлсэн амжилтыг харгалзаж цол цолны төлөөллөөс оролцуулаад барилдуулж болно. Сумын заан, аймгийн начин, харцага, заан, арслан гээд цол цолтнуудаас сайн барилдсан бөхчүүдийг оролцуулах боломжтой.

-МҮБХ-оо, бөхчүүдийн зүгээс бол зохион байгуулахад ямар нэгэн асуудалгүй, УОК-оос чиглэл ирэхэд ажилдаа ороход бэлэн гэж ойлгож болох уу?

-Ер нь бол зохион байгуулах магадлал өндөр. Гэхдээ өвчин хаашаа ч эргэж болно. Ковид хавтгайраад хяналтаас гарвал заавал барилдаан хийнэ гээд байж болохгүй гэлээ. МҮБХ-ны зүгээс бусад улс орон цар тахалтай дасан зохицоод амьдарч байна. Манайх ч дасан зохицохоос өөр арга байхгүй. Халдвар хамгааллын дэглэм сахиж барилдаан зохион байгуулна гэх байр суурийг илэрхийлж байна. Гэхдээ хэсэг хугацаанд нөхцөл байдлыг ажиглаж удахгүй албан ёсны мэдээллийг гаргах бололтой.

Бид энэ талаар бөхчүүдийн төлөөллийн байр суурийг сонслоо.

УЛСЫН ЗААН М.БАДАРЧ: УЛАМЖЛАЛАА ТАСЛАЛГҮЙ САР ШИНИЙН БАРИЛДААН ЯВУУЛАХ НЬ ЗӨВ

Архангай аймгийн харьяат улсын заан М.Бадарчаас тодруулга авлаа.

-саяхнаас сар шинийн барилдааныг зохион байгуулна гэх мэдээлэл гараад байна. МҮБХ-ны зүгээс ч нөхцөл байдлыг ажиглаж байгаад барилдаан зохион байгуулах боломжтой гэх байр суурийг илэрхийлж байна. Энэ асуудал дээр таны байр суурийг сонсох гэсэн юм.

-Би хувьдаа барилдахад бэлэн байна. Сар шинийн барилдааныг зохион байгуулах хэд хэдэн шалтгаан байна. Бид эртнээсээ л өвлийг өнтэй давсны баяраа хаврын тэргүүн сарын шинийн 1-нд өргөн дэлгэр тэмдэглэж ирсэн. Өндөр ач холбогдол өгдөг энэ баяраараа бөхөө барилдуулж баярлаж цэнгэж ирсэн сайхан уламжлал бий. Үүнийг тасалдуулж боломгүй санагддаг юм. Ялангуяа хөл хорио тогтоосон, хүмүүс гэр гэртээ байгаа энэ цаг үед сар шинийн барилдааныг зохион байгуулбал монголчууд үзэх харах юмтай сайхан наадах байх. Зарим тохиолдолд үзэх харах юм хомс бухимдах үе гарч байгаа шүү дээ, манайханд. Бөхөө үзээд гэр гэртээ баярлавал их л сайхан биз дээ.

Хоёрдугаарт, дэлхийн бусад улс орон цар тахалтай дасан зохицоод явж байна. Спортын уралдаан тэмцээнээ хэвийн явуулж байна. Иргэд нь үзэх харах юмтай сайхан байх шиг. Манайх яагаад болохгүй гэж гэв.

УЛСЫН НАЧИН Б.ДАВАА-ОЧИР: ШИНЖИЛГЭЭНД ХАМРАГДААД БАРИЛДМААР БАЙНА. ХЭДИЙ БОЛТОЛ ХҮЛЭЭХ ВЭ

Хөвсгөл аймгийн Их-Уул сумын харьяат улсын начин Б.Даваа-Очирын байр суурийг хүргэе.

–Сар шинийн барилдааныг зохион байгуулна гэх мэдээлэл гарлаа. Холбогдох газрууд ч судалгаа явуулж байгаа бололтой. Та үүн дээр ямар байр суурьтай байна вэ?

-Дан ганц Цагаан сарын барилдаан гэлтгүй бөхчүүдээ шинжилгээнд хамруулаад заал танхимын барилдаанаа хэвийн явуулаасай гэж хүсч байна. Жил бүрийн энэ өдөр Шинэ Үндсэн хуулийн том барилдаан явагддаг байлаа шүү дээ.

Өнөөдөр (өчигдөр) барилдаан болсонгүй. Японд л гэхэд сумо барилдааныг 5000 үзэгчтэйгээр явуулж болоод л байна. Сая олон улсын жүдо бөхийн холбооноос их дуулга тэмцээн зохион байгуулж 60 гаруй орны тамирчид оролцож байна. Дээрх жишгийн дагуу л барилдаанаа явуулах нь зөв.

-Хөл хорионы үед бэлтгэл сургуулилт хэрхэн базааж байна вэ?

-Гэрийн нөхцөлд л базааж байна. Бөх барилдах чинь бидний ажил.

Хэдий болтол ингэж хорих юм бэ. Цаашид энэ өвчин хэдэн сар, жил үргэлжлэхийг бид мэдэхгүй. Бөх барилдана гэдэг залуу насны л ажил. Цаг хугацаа бидэнд асар үнэ цэнэтэй. Ирэх зун Ардын хувьсгалын 100 жилийн ойн их баяр наадам болно. Бөхчүүдийн замналд ховор тохиох боломж. Сар шинийн барилдаан зохион байгуулагдвал 100 жилийн ойн наадмын том сорил болно гэлээ. Энэ цагт барилдаж буй бөхчүүдийн олонх нь бусад орны жишгийг дагаж халдвар хамгааллын дэглэм баримтлаад барилдаануудыг зохион байгуулаад явах байр суурьтай байна.

АЙМГИЙН АРСЛАН П.ЭРХЭМЖАРГАЛ: ХАМТ БЭЛТГЭЛ БАЗААДАГ БӨХЧҮҮД МААНЬ САР ШИНИЙН БАРИЛДААН ЗОХИОН БАЙГУУЛАХЫГ БҮРЭН ДЭМЖИЖ БАЙНА

Төв аймгийн Алтанбулаг сумын харьяат аймгийн арслан П.Эрхэмжаргалын байр суурийг хүргэж байна.

–Сар шинийн барилдаан зохион байгуулах асуудал яригдаж байна. та үүн дээр ямар байр суурьтай байна вэ?

-Бүрэн дэмжиж байна. Хамт бэлтгэл сургуулилт базаадаг бөхчүүд маань ч үүнийг дэмжсэн байр суурьтай байгаа. Гаднын улс орнуудад бол спорт урлагийн арга хэмжээг халдвар хамгааллын дэглэм сахиад хэвийн зохион байгуулаад явж байна. Манайд өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сараас хойш барилдаан огт зохион байгуулагдсангүй.

Үүний ард зөвхөн бөхчүүд биш, бөх сонирхогч олон мянган хүний эрх ашиг хөндөгдөж байгаа. Тэр дундаа Цагаан сарын барилдаан чинь уламжлал болж ирсэн зүйл. Үүнийг тасалдуулах хэр зохимжтой юм бол доо. Энэ сайхан уламжлалыг тасалдуулж хэрэггүй л санагдаж байна гэсэн юм.

БӨХИЙН ЗҮТГЭЛТЭН С.ДАРАМСҮРЭН: САР ШИНИЙН БАРИЛДААН ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ НЬ ГАР ХӨЛИЙН ҮЗҮҮРЭЭР ХИЙХ ХЯЛБАРХАН АЖИЛ

Мөн бөхийн зүтгэлтнүүдийн төлөөллийн байр суурийг сонслоо. Энэ удаа бид иргэн С.Дарамсүрэнгээс тодруулга авсан юм.

-Сар шинийн барилдааныг халдвар хамгаалллын дэглэм сахиж зохион байгуулах ажил яригдаж байна. Энэ асуудал дээр таны байр суурийг сонсох гэсэн юм?

-Сар шинийн барилдааныг зохион байгуулах нь зөв. Нөхцөл байдал хамгийн хүнд байсан Итали улс өнөөдөр хөлбөмбөгийн лигийн тэмцээнээ хэвийн явуулж байна. Ийм байхад бид ковид гээд ухраад хойш суугаад байж болохгүй. Холбогдох албаны хүмүүс бол гар хөлийн үзүүрээр л хийх ажил шүү дээ. 128 бөхөөс шинжилгээ авч, цөөхөн хоног тусгаарлаад л барилдуулж болно. Нэг их зардал ч шаардахгүй дээ. Өдөрт 10 гаруй мянган хүнээс шинжилгээ авч байгаа тухайгаа өглөө бүр л зарладаг. 128 бөхөөс шинжилгээ аваад барилдуулахад болохгүй нь юу байх вэ дээ.

Сар шинийн барилдаан бол үндэсний хэмжээнд зохион байгуулдаг уламжлалт баяр. Орон даяар олон мянган хүн хүлээж байгаа. Сар шинийн үеэр аягүй бол хатуу хөл хорио тогтоож таарах байх. Гэр гэртээ байгаа хүмүүст үзэх харах юм хомс байна. Иймээс барилдаан зохион байгуулах зайлшгүй шаардлагатай байгаа юм. Битүүний өдөр бөхөө үзэж суух иргэд гарч орж гүйгээд алба хаагчдын ажилд хүндрэл учруулахгүй нь лавтай гэсэн юм.

УОК-оос өнгөрсөн зун баяр наадмыг хөдөө талд халдвар хамгааллын дэглэм баримталж аюулаас ангид өргөн дэлгэр тэмдэглэж өнгөрүүлсэн. Монголчууд ч бөхөө үзэж, морио хараад сайхан баярласан. Дээрх жишээнээс харахад л манайхан спорт, соёл урлагийн арга хэмжээ зохион байгуулах туршлагатай нь анзаарагдаж байна.

Энэ удаад ч үзэх харах юмаар хомс, гэр гэртээ зурагтын өмнө суугаа үзэгчдэд зориулж чансаа өндөр бөхийн барилдаан зохион байгуулбал цар тахлын нөлөөгөөр бухимдуухан байгаа иргэддээ нэг орой ч болов сэтгэлийн цэнгэл эдлүүлэх юм даа.

Categories
мэдээ нийгэм үндэсний-бөx

Цагаан сараар 128 бөх барилдуулахаар яригдаж байна

Ковид-19 цар тахлын улмаас өнгөрсөн жил сар шинийн бөхийн
барилдаан болоогүй. Энэ жилийн тухай ч цагаан баярыг тэмдэглэхгүй байх
шийдвэрийг УОК-иос гаргаад байгаа.Харин УОК дээр сар шинийн бөхийн барилдааныг энэ жил зохион
байгуулья, ингэхдээ халдвар хамгааллын дэглэмийг сайтар сахиулж барилдах 128
бөх болон жаяг дэгийн багийн хүмүүсийг шинжилгээнд хамруулж тусгаарлалтад
байлгаж байгаад сар шинээр бөхөө барилдуулчихья гэдэг санал гарчээ.Дэлхийн бусад улс орнуудад тэмцээн уралдааныг үзэгчгүй, халдвар хамгааллын дэглэм баримталж зохион байгуулж байгаа. Энэ жишгийн дагуу сар шинээр уламжлалт болсон бөхийн барилдаанаа зохион байгуулья гэдэг санал гарч, яригдаж эхэлжээ.

Categories
мэдээ үндэсний-бөx

Допингийн хариу ирсний дараа цол олгох санал гаргажээ

Монголын үндэсний бөхийн холбооноос Үндэсний их баяр наадмын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах төслийн саналуудаа өнөөдөр цахим хуудаснаа танилцууллаа.

Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль анх 2003 оны зургаадугаар сарын 19-ний өдөр батлагдаж, үүнээс хойш нийтдээ зургаан удаа нэмэлт өөрчлөлт оруулсан байдаг.

Гэвч одоог хүртэл допинг, бөхчүүдийн эрэмбэ, тэгш ойн түрүү, үзүүрийн бөхчүүдэд хэрхэн цол олгох асуудал маргаантай байж ирсэн учир Монголын үндэсний бөхийн холбоо Ардын хувьсгалын түүхт 100 жилийн ойн их баяр наадмын өмнө асуудлуудыг цэгцлэхээр хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах саналыг гаргажээ. Мөн бөхчүүдийн цолыг допингийн хариу ирсний дараа олгох санал гаргасан байна.

Categories
булангууд мэдээ нийгэм үндэсний-бөx

“Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль”-ийн нэмэлт, өөрчлөлтөд бөхчүүдийн саналыг авч эхэллээ

Бөхчүүд, бөхийн зүтгэлтэн, бөхийн хамт олон, бөх сонирхогчдынхоо энэ өдрийн мэндийг эрье. Энэ жил Ардын Хувьсгалын түүхт 100 жилийн ойн баяр наадам болохтой холбогдуулан “Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль”-ийн зарим заалтуудад /тухайлбал: тус хуулийн …2-р зүйлийн 2.2 ба 2.6-д заасан улс, аймаг, сумын баяр наадмын товын тухай, 6-р зүйл Ерөнхийлөгч цол олгох, 7-р зүйлийн 7.1-7.7-д заасан бөхөд цол олгох, 7.8, 7.9-д заасан бөхийг эрэмбэлэх, мөн 10-р зүйлийн 10.2 ба 14-р зүйлийн 14.3-т заасан сэргээш, сэргээшийн хариуцлага гэх мэт/ нэмэлт өөрчлөлт оруулах саналаа Монголын Үндэсний Бөхийн Холбооноос бэлтгэн өргөн барихад бэлэн болоод байна.
Тус хуулийн төслөө холбооны пэйж хуудсанд удахгүй нээлттэйгээр гаргаж, олон нийтэд хүргэх бөгөөд нэмэлт өөрчлөлтөд өөрийн санал хүсэлт байвал бөхчүүд, бөхийн зүтгэлтэн, бөхийн хамт олон, бөх сонирхогчид та бүхэн 2021 оны 01-р сарын 18-ны дотор МҮБХ-д ирүүлнэ үү.

МОНГОЛЫН ҮНДЭСНИЙ БӨХИЙН ХОЛБОО

Categories
мэдээ спорт үндэсний-бөx цаг-үе

Бөх судлаач Т.Түмэндэмбэрэл: “Ерөнхийлөгчийн цом”-ын төлөөх барилдаан болсон бол П.Бүрэнтөгс, О.Хангай нар түрүү үзүүрт үлдэх магадлалтай

Өнөө жил Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны түүхт 109 жилийн ой тохиож буй. Арванхоёрдугаар сарын 29-нд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн цомын барилдаан гэж шилдэг 128 бөхийн барилдаан болдог. Уг барилдааны түүх хийгээд ямар бөхчүүд хэрхэн амжилт үзүүлж байв, хэрвээ өнөө жил цар тахал дэгдээгүй, бөхийн барилдаан болдгоороо болсон бол хэн хэн түрүү, үзүүрт шалгарах байсан талаар бөх судлаач, Улсын гарын даа Т.Түмэндэмбэрэлтэй ярилцсанаа хүргэе.

-Ерөнхийлөгчийн цомын төлөөх барилдаан тухайн жилийн сүүлийн том барилдаан байдаг. Анхны барилдаанд Мөнхбат аварга түрүүлдэг бил үү? Энэ барилдааны үнэ цэнэ, онцлогийн тухай ярихгүй юу?

-2011 оны арванхоёрдугаар сарын 29-нд “Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 100 жилийн ойд зориулсан Ерөнхийлөгчийн цомын төлөөх шилдэг бөхчүүдийн барилдаан”-ыг анх зохион явуулсан түүхтэй. Анхны барилдаанд тэр жилийн дуулиант наадмын түрүү бөх залуу аварга С.Мөнхбат түрүүлж байлаа. Энэ барилдаан бол нэг талаас монголчууд тэмцэж, бас нэгдэж чаддагаа харуулсан түүхэн үйл явдлаа бахдан санах, баталгаажуулан тэмдэглэх, нөгөө талаар баяр цэнгэлийн манлай хүчит бөхчүүдийнхээ тухайн оны эцэс, ирэх оны эхлэлийн чансаа, царааг харах томоохон сорилго юм даа.

-Тэр жил Өсөхбаяр заан аатай сайхан түрүүлж билээ, хоёр дахь цом байх. Тэгэхэд Өвөрхангайн Чимэддорж улсын цол аваагүй байхдаа тун сайн барилдсан, Мөнхбат аваргыг хаяад л шуугиулсан даа?

-Тийм цомын төлөөх хоёр дахь барилдаан байсан. Өсөхөө заан түрүүлээд, тухайн жилийн наадмын үзүүр бөх улсын гарди Рагчаа үзүүрлэж байлаа. Цэндзэсэмийн Чимэддорж начин аймгийн арслан цолтойдоо дөрвийн даваанд шинэхэн арслан П.Бүрэнтөгсийг, тавын даваанд залуу аварга С.Мөнхбатыг орхиод их шөвөгт шалгарсан. Хоёр жилийн түрүү бөхийг дараалан давж байлаа. Ер нь энэ барилдааны түүхэнд улсын цолгүй байхдаа их шөвгөөс дээш шалгарсан цор ганц бөх Чимэддорж начин даа.

-Пүрэвсайхан заан энэ барилдаанд хоёр ч түрүүлсэн. Хэн хэнтэй хэрхэн барилдаж байсныг эргэн санавал… Пүрэвдагва тэр хоёрын тэмцэл энэ барилдаанаас үүдэлтэй ч бил үү, юу билээ?

-Гурав дахь удаагийн барилдаанд улсын заан Пүрэвсайхан улсын начин цолтойдоо түрүүлсэн. Арслан, заан хоёрын тэмцэл, тэнцэл аль эрт аймгийн цолтой байхаас эхэлсэн зүйл л дээ. Тэр жилийн “Ерөнхийлөгчийн цомын барилдаан”-д Сугаржаргал начин, Баасанхүү харцага, Мөнхбаатар арслан, Эрхэмбаяр, Санжаадамба аваргуудыг даваад анх түрүүлсэн дээ, Пүрэвсайхан. Сүүлийн есөн жил зохион байгуулсан энэ барилдаанд хоёр удаа түрүүлсэн хоёр бөх бий нь Мөнхбат аварга, Пүрэвсайхан заан нар. Давтан түрүүлбэл уг барилдааны шилжин явах цомын хувилбар, бага цомыг үүрд хадгалуулдаг журамтай юм. Аварга, заан хоёр л ийм цомтой гэсэн үг.

Бөх судлаач Т.Түмэндэмбэрэл, О.Хангай харцагын хамт

-Баасанхүү бас нэг жил шуугиулсан даа. Өөрийнх нь төрсөн өдөр ч болоод л. Санжаадамба аварга, Жаргалбаяр заан гээд бүгдийг нь хаяад л, үзэгчдийн хөөрөл ч дээд цэгтээ хүрч байсан санагдана?

-“Ерөнхийлөгчийн цом”-ын барилдаанд чансаатай 128 бөх барилддаг. Уг барилдаанд багтана гэдэг, зодоглоно гэдэг бөхчүүдийн хувьд нэр төрийн хэрэг байдаг гэж болно. Нөгөө талаар өөрийгөө дүгнэх, тухайн жилийнхээ “дүнг тавиулах” барилдаан учраас бөхчүүдэд маш чухал байдаг байх. Тийм ч учраас бөхийн хорхойтнуудын хүсэн хүлээсэн барилдаан байж, дуулиан шуугиантай болдог. Ер нь хамгийн дуулиантай нь 2016 оны “Ерөнхийлөгчийн цом”-ын барилдаан байх аа. Тэр жилийн наадам ч их дуулиантай болсон доо. Дунд шөвөгт улсын заанаас дээш цолтой бөхчүүд шалгараад л. Бүрэнтөгс аварга ам авахаар бидэн рүү ирж явахад Бөхийн өргөө дүүрэн үзэгчид шуугиад байсан. Аварга шууд над руу гараараа дохиод Пүрэвдагва арсланг амлаж байлаа. Пүрэвдагва арслан Бүрэнтөгсийг сэнжигнээс тойрч дунгуйлдаад давдаг чинь тэр барилдаан шүү дээ. Дараагийн даваанд Пүрэвсайхан зааныг даваад, үзүүрт Санжаадамба аваргын бас л дунгуйлдаад түрүүлж байлаа даа. 2017 оны барилдаанд улсын харцага Төрөөгийн Баасанхүү түрүүлсэн. Жинтэй, бяртай бөхчүүдийг л давсан санагдана. Улсын начин Цогбаяр, харцага Бат-Эрдэнэ, гарди Бат-Орших, аварга Санжаадамба гээд. Үзүүр түрүүнд Жаргалбаяр зааныг татаад өргөхөд хариу мэхээр давж өөрийнхөө төрсөн өдрөөр дэмжигчдэдээ томхон бэлэг барьж байсан даа. Их шөвөгт Санжаадамба аваргатай ч бас их дайчин барилдсан шүү. Баруун золгонгуутаа хутгаад, давхар тахимдаад давчихаж байсан. Сугаржаргал начин, Баасанхүү харцага хоёр “Бидний төрсөн өдөрт зориулсан барилдаан” гэж хошигнодог.

-Энэ жил хэрвээ цомын барилдаан болсон бол хэн хэн өнгөнд барилдах байв. Мэдээж шинэ аварга Бүрэнтөгс зодоглож таарна, аварга түрүүлж чадах байв уу, түүнд хатуу учраа хэн байх байсан бол?

-Шинэ аварга танхимын барилдаан алгасахгүй шахам зодоглодог бөхчүүдийн нэг. Тэгэхээр цомын барилдаан болсон бол барилдаж л таарах байсан болов уу. Доогуурхан давааг түүргүй давчихвал аварга үзүүр түрүү рүү л барилдана даа. Бэлтгэл таараагүй үедээ бага даваанд хааяа бүдэрчих гээд байдаг талтай. Бусдаар бол ер нь үзүүр лүү л очдог бөх дөө. Магадгүй шинэ заан Бадарч, харцага Хангай нарыг их шөвөгт тунаагаад, хэн давсантай нь үзүүрт барилдах байсан байж болох юм. Хангайтай үлдвэл үзүүр, Бадарчтай хоцорвол түрүүлчих байсан болов уу даа. Өмнө нь Хангайтай барилдсан барилдааны харьцаа харцага давуу байгаа, барилдаад сурчихсан гэх юм уу даа. Харин шинэ зааныг арлаар илүүрхээд шуудхан дайрчих болов уу гэж бодогдож байна.

-Хангай, Бат-Өлзий, Бадарч, Орхонбаяр, Анар өөр хэн байна, бэлтгэл сайтай бөхчүүд, бүр санаандгүй хүн дээшээ гараад ирэх ч байв уу. Завханы Лхагвагэрэл гэдэг шиг?

-“Ерөнхийлөгчийн цом” есөн жил болоход улсын цолгүй хүн их шөвөгт нэг удаа л шалгарсан гэж дээр хэлсэн. Ажиглаад байхад энэ барилдаанд ахлах цолтнууд ач холбогдол өгч зорьж, хичээж барилдаж харагддаг юм шүү. Тэгэхээр бага цолтнуудад зай хомс л байсан байх. Намрын байдлаар бол Төв аймгийн хурц арслан Ууганбаяр гайгүй барилдаж мэдэх байсан биз. Бадарч, Хангай, Бат-Өлзий нар бэлтгэлийн горим алддаггүй, жигд байдлаа хадгалж чаддаг онцлогтой бөхчүүд. Ховдын хоёр харцага дунд юм уу их шөвөгт тунахад хэн давсан нь үзүүр лүү ирэх магадлалтай гэх юм уу. Харин Анар харцага энэ зуны наадмаар, бас намрын барилдаануудад бэлтгэл таараагүй ч юм уу, биед нь нэг зовуурь байх шиг харагдсан. Уул нь тийм байдалтай барилддаг бөх биш юм. Баасанхүү харцага намрын барилдаануудад аятайхан барилдаж байв. Том барилдааны одтой бөх шүү дээ. Өсөх идэр начны Орхонбаярын тухайд сэтгэл зүй сайтай, бэлтгэл сургуулилалтаа сайн тааруулдаг “арай өөр” бөх. Хэнтэй ч таарсан хаяна л гэж үзнэ. Тавын даваанд Бадарч заан ам авахаар ирэхэд Ховдын хоёр харцага(Хангай, Бат-Өлзий), Орхонбаяр гурав байж байвал ярвигтай. Гээд бодоход хэрэв энэ жил Ерөнхийлөгчийн цомын төлөөх барилдаан болсон бол ширүүхэн л болох байлаа даа.

Categories
мэдээ спорт үндэсний-бөx

Сумын заан Б.Өсөхбаяр: Энэ намрын барилдаанууд амжилтаар дүүрэн байлаа

Сумын заануудын халз барилдаан, мөн “Алдартан” клубийн нэрэмжит барилдаанд түрүүлсэн. Увс аймгийн Тэс сумын харьяат сумын заан Б.Өсөхбаяртай ярилцлаа.

-Сумын заануудын барилдаанд тогтмол амжилттай барилдаж байгаа бөхчүүдийн нэг нь та. Энэ жилийн барилдаанд түрүүлсэн сэтгэгдлээсээ хуваалцаач?

-Он гарснаас хойш цар тахал гээд зарим нэг барилдаан болоогүй. Харин намраас хойш хэд хэдэн барилдаан боллоо. Тэр тусмаа сумын заануудын барилдаан, Алдартан клубийн нэрэмжит барилдаан, Алдарын цом гэх мэтчилэн барилдаанууд болж бүгдэд нь амжилттай оролцож түрүүлсэн. Хамгийн сүүлд Бөхийн өргөөнд болсон сумын заануудын халз барилдаанд 20 орчим баг өрсөлдсөнөөс. Үеийн сайхан заануудтайгаа нэг баг болж “Бөхийн цомог” хэмээх группийг төлөөлж оролцоод түрүүлсэндээ маш их баяртай байна. Энэ намрын барилдаанууд амжилтаар дүүрэн болж өнгөрлөө.

Зурагт дараах зүйл агуулагдаж болно: 7 хүн, үүний дотор Аръяандэвийн Доржханд, зогсож буй хүмүүс

–Тэс сумын наадамд хоёр жил дараалж түрүүлсэн. Тухайн үед ямар бөхчүүдтэй барилдаж байв?

-Сумын цол горилсон, цолоо батлах гэсэн залуустай л барилдаж байсан. Сумын заан Г.Бандибаатар, Я. Ядамсүрэн гэх мэт.

– Одоо та ямар багшийн удирдлагад бэлтгэл сургуулилт хийж барилдаж байна вэ?

-Увс нуур дэвжээний багш О.Балжинням болон Монгол Улсын аварга С.Батсуурь аваргыг л дагаж бэлтгэл сургуулилтаа хийдэг. Одоо хөл хорионд байгаа болохоор төдийлөн бэлтгэлээ хийж чадахгүй байна.


– Танд бэлтгэлийн үед баримталдаг зарчим бий юу?

-Бэлтгэл хийх 2-3 цагийг аль болох үр бүтээлтэй өнгөрөөж өөрт хэрэгтэй шинэ содон зүйл суралцахыг эрмэлздэг.

–Ямар бөхөөс үлгэр дуурайлал авдаг вэ?

-Нутгийнхаа ахмад бөхчүүд болон хамт бэлтгэл сургуулилт хийдэг найз нөхөд гээд хүн хүнээс л үлгэрлэх зүйл байдаг даа.

-Та хоёр ч том барилдаанд түрүүлчихээд эр бяр орж байхад тань хөл хорио тогтоож барилдаануудыг цуцаллаа. Танд хэрхэн нөлөөлж байна вэ?

-Залуу хүний хувьд барилдаан болж л байвал баярладаг. Орсон барилдаан болгоноосоо урамшиж, даваа, унаа болгондоо дүгнэлт хийдэг. Түүнчлэн давааныхаа мөнгөө амьдралдаа нэмэр болгож явдаг. Ялангуяа бага цолтой бидний хувьд цалин мөнгө гэж байхгүй. Урд хормойгоороо хойд хормойгоо нөхөж явдаг хүмүүс шүү дээ.

– Ирэх жил Ардын хувьсгалын 100 жилийн ой болно. Та улсын наадамд барилдах уу. Увс аймагтаа барилдах уу?

-Дараа жил тэгш ой тохиож байгаа. Бөхчүүд болгон л сайн барилдахыг хичээж зорьж байгаа байх. Миний хувьд ч адилхан. Улсын наадам, аймаг, сумдын наадам гээд хоорондоо давхцахгүй болно гэж бодож байна. Хэрвээ зөрж таарвал хоёуланд нь барилдах боломж гарч ирнэ. Тийм болохоор боломжийг ашиглаад сайн барилдахыг хичээнэ дээ.

– Үеийнхээ бөхчүүдээсээ хэнийг үндэсний бөхийн өндөр цолд хүрнэ гэж бодож байна вэ?

-Манай үеийнхэн зорилгоо тодорхойлчихсон. Үндэсний бөх гэдэг спортоор цаашид явна. Том цолонд хүрнэ гэсэн хүмүүс нь л одоо барилдаж байгаа. Бэртэл гэмтэл холуур байвал хичээсэн хүн бүрд л боломж байгаа. Тийм болохоор яг энэ гэж хэлэхэд хэцүү байна. Бүгд л жигд сайхан барилддаг залуус.

– Та эхээс хэдүүлээ вэ, гэр бүлийнхээ тухай ярихгүй юу?

-Эхээс дөрвүүлээ нэг эгч, хоёр дүүтэй. Аавыг маань Т.Баттулга гэдэг. Сумын заан цолтой, аймгийн тойргийн начин, аймгийн алдарт уяач хүн байсан. Ээжийг маань Д.Насан гэдэг оёдолчин хүн бий. Миний хувьд эхнэр охинтойгоо амьдардаг. Эхнэр маань Хөвсгөл аймгийн галт сумын бүсгүй. Гэр бүл болоод гурван жил болж байна.

-Бөх удам дагадаг гэдэг үнэн юм. Яагаад заавал бөхийн спорт сонирхох болов ?

-Би хоёр талаасаа удамтай. Аавын талд Увсын “Улаан Гуталт” хэмээн алдаршиж байсан МУ–ын начин М.Цэрэндорж гэж Тэс сумын анхны улсын цолтон хүн байсан. Их булган сүүлтэй начин гэж ярьцгаадаг. Араасаа 15 улсын цолтон дагуулсан хүнийг булган сүүлтэй гэж ярихаас ч яахав. Цаашид ч хэдэн арваараа нэмэгдэх байх. Мөн улсын харцага Э.Батбаатар, аймгийн хурц бадрангуй арслан Ю.Эрдэнээ, М.Авирмэд, Х.Оргилболд гээд аймгийн цолтой олон бөх байдаг. Би бага байхаасаа л бөх болно гэж мөрөөдөг байсан. Аав маань барилддаг болохоор надад гараа дэвээг анх зааж өгч байсан. Найз нөхөд нь ирэхээр “Миний хүү нэг дэвээд харуулчи”х гэж хэлэнгүүт л би босож үзүүлнэ. Энэ дурсамжууд оюун бодолд маань гүн шингэж бөх болно гэсэн мөрөөдөлдөө хөтлөгдөөд явж байна даа.

-Хамгийн сэтгэлд үлдсэн дурсамжтай наадмаасаа хуваалцаач?

-2013 онд манай үеэл ах Х.Баярнэмэх ирээд намайг Улаангомд наадмын бэлтгэлд явуулна. Өсвөрийн аймгийн наадамд барилдуулна гээд дуудсан юм. Би ч замын унаанд суугаад аймаг орлоо тэр үед Х.Баярнэмэх ах маань хуримаа хийж байсан. Би шууд тэднийх рүү очоод л найрын хоол, цай гээд янз бүрийн л юм идэж уулаа. Маргааш нь бэлтгэлд гарсан чинь бие нэг л сонин болоод гэдэс дотор өвдөөд болдоггүй. Би ч нуугаад бэлтгэлээ хийгээд хоёр хонолоо зүгээр болдоггүй шүү. Тэсэхээ байгаад хэлсэн чинь эмчид аваачиж үзүүллээ. Тэгсэн хоолны хордлого болсон байна. Эмнэлэгт долоо хоног хэвт гээд юун нөгөө бэлтгэл сургуулилт хийх эмнэлэгт хэвтээд наадмын урд өдөр гарсан. Эмч маань барилдаж болохгүй гэсэн ч би дотроо барилдах бодолтой тэрийгээ ч хэлээгүй “За” гээд эмнэлгээс гарсан. Маргааш нь наадам эхлэхээс өмнө очоод өсвөр үед бүртгүүлээд барилдсан. Бэлтгэл сургуулилт хийгээгүй болохоор өөртөө итгэл муутайхан байсан ч чармайсныхаа эцэст наадамдаа түрүүлсэн дээ. Хүнд зорилго байхад бүх зүйл болдгийг би тэгэхэд л мэдэрсэн. Томчуудын барилдаанд манай үеэл ах Х. Оргилболд түрүүлж аймгийн арслан цол авсан. Мөн аав маань морь уяад түрүүлж байлаа. Ингээд гурван түрүүтэй гэрийн зүг явсан даа. Энэ наадам миний санаанаас ер гардаггүй юм.

No description available.

–Залуу хүний хувьд үндэсний бөхөө хэрхэн хөгжөөсэй гэж боддог вэ?

-Хөгжлийн хувьд нэг их юм бодож байгаагүй. Харин Монгол гээд жижиг улс аймгуудынхаа наадмыг хаалттай, нээлттэй гэдэг зүйлийг л нэгдсэн нэг журамд оруулмаар юм шиг санагддаг. Мөн маргаантай барилдаануудыг камераар л шүүдэг болбол дээр юм шиг хөлийн цэц шийднэ гээд нэг их олон талтай юм болдог. Тэр олон бөхийн захад сууж байгаа хүн харсан, хараагүй гээд зөндөө тохиолдлууд байхад дан ганц Хөлийн цэц шийддэг гэхээр дутагдалтай юм шиг л санагддаг. Бөхийн лайв хийгээд байдаг Б.Баярбаатар ахын зарим нэг санаа хэрэгтэй ч юм шиг. Энэ хувь хүний л бодол шүү.

Сэтгүүлч Д.Баттогтох

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал үндэсний-бөx

Сумын заан Б.Өсөхбаяр: Энэ намрын барилдаанууд амжилтаар дүүрэн байлаа DNN.mn

Сумын заануудын халз барилдаан, мөн “Алдартан” клубийн нэрэмжит барилдаанд түрүүлсэн. Увс аймгийн Тэс сумын харьяат сумын заан Б.Өсөхбаяртай ярилцлаа.

-Сумын заануудын барилдаанд тогтмол амжилттай барилдаж байгаа бөхчүүдийн нэг нь та. Энэ жилийн барилдаанд түрүүлсэн сэтгэгдлээсээ хуваалцаач?

-Он гарснаас хойш цар тахал гээд зарим нэг барилдаан болоогүй. Харин намраас хойш хэд хэдэн барилдаан боллоо. Тэр тусмаа сумын заануудын барилдаан, Алдартан клубийн нэрэмжит барилдаан, Алдарын цом гэх мэтчилэн барилдаанууд болж бүгдэд нь амжилттай оролцож түрүүлсэн. Хамгийн сүүлд Бөхийн өргөөнд болсон сумын заануудын халз барилдаанд 20 орчим баг өрсөлдсөнөөс. Үеийн сайхан заануудтайгаа нэг баг болж “Бөхийн цомог” хэмээх группийг төлөөлж оролцоод түрүүлсэндээ маш их баяртай байна. Энэ намрын барилдаанууд амжилтаар дүүрэн болж өнгөрлөө.

–Тэс сумын наадамд хоёр жил дараалж түрүүлсэн. Тухайн үед ямар бөхчүүдтэй барилдаж байв?

-Сумын цол горилсон, цолоо батлах гэсэн залуустай л барилдаж байсан. Сумын заан Г.Бандибаатар, Я. Ядамсүрэн гэх мэт.

– Одоо та ямар багшийн удирдлагад бэлтгэл сургуулилт хийж барилдаж байна вэ?

-Увс нуур дэвжээний багш О.Балжинням болон Монгол Улсын аварга С.Батсуурь аваргыг л дагаж бэлтгэл сургуулилтаа хийдэг. Одоо хөл хорионд байгаа болохоор төдийлөн бэлтгэлээ хийж чадахгүй байна.

– Танд бэлтгэлийн үед баримталдаг зарчим бий юу?

-Бэлтгэл хийх 2-3 цагийг аль болох үр бүтээлтэй өнгөрөөж өөрт хэрэгтэй шинэ содон зүйл суралцахыг эрмэлздэг.

–Ямар бөхөөс үлгэр дуурайлал авдаг вэ?

-Нутгийнхаа ахмад бөхчүүд болон хамт бэлтгэл сургуулилт хийдэг найз нөхөд гээд хүн хүнээс л үлгэрлэх зүйл байдаг даа.

-Та хоёр ч том барилдаанд түрүүлчихээд эр бяр орж байхад тань хөл хорио тогтоож барилдаануудыг цуцаллаа. Танд хэрхэн нөлөөлж байна вэ?

-Залуу хүний хувьд барилдаан болж л байвал баярладаг. Орсон барилдаан болгоноосоо урамшиж, даваа, унаа болгондоо дүгнэлт хийдэг. Түүнчлэн давааныхаа мөнгөө амьдралдаа нэмэр болгож явдаг. Ялангуяа бага цолтой бидний хувьд цалин мөнгө гэж байхгүй. Урд хормойгоороо хойд хормойгоо нөхөж явдаг хүмүүс шүү дээ.

– Ирэх жил Ардын хувьсгалын 100 жилийн ой болно. Та улсын наадамд барилдах уу. Увс аймагтаа барилдах уу?

-Дараа жил тэгш ой тохиож байгаа. Бөхчүүд болгон л сайн барилдахыг хичээж зорьж байгаа байх. Миний хувьд ч адилхан. Улсын наадам, аймаг, сумдын наадам гээд хоорондоо давхцахгүй болно гэж бодож байна. Хэрвээ зөрж таарвал хоёуланд нь барилдах боломж гарч ирнэ. Тийм болохоор боломжийг ашиглаад сайн барилдахыг хичээнэ дээ.

– Үеийнхээ бөхчүүдээсээ хэнийг үндэсний бөхийн өндөр цолд хүрнэ гэж бодож байна вэ?

-Манай үеийнхэн зорилгоо тодорхойлчихсон. Үндэсний бөх гэдэг спортоор цаашид явна. Том цолонд хүрнэ гэсэн хүмүүс нь л одоо барилдаж байгаа. Бэртэл гэмтэл холуур байвал хичээсэн хүн бүрд л боломж байгаа. Тийм болохоор яг энэ гэж хэлэхэд хэцүү байна. Бүгд л жигд сайхан барилддаг залуус.

– Та эхээс хэдүүлээ вэ, гэр бүлийнхээ тухай ярихгүй юу?

-Эхээс дөрвүүлээ нэг эгч, хоёр дүүтэй. Аавыг маань Т.Баттулга гэдэг. Сумын заан цолтой, аймгийн тойргийн начин, аймгийн алдарт уяач хүн байсан. Ээжийг маань Д.Насан гэдэг оёдолчин хүн бий. Миний хувьд эхнэр охинтойгоо амьдардаг. Эхнэр маань Хөвсгөл аймгийн галт сумын бүсгүй. Гэр бүл болоод гурван жил болж байна.

-Бөх удам дагадаг гэдэг үнэн юм. Яагаад заавал бөхийн спорт сонирхох болов ?

-Би хоёр талаасаа удамтай. Аавын талд Увсын “Улаан Гуталт” хэмээн алдаршиж байсан МУ–ын начин М.Цэрэндорж гэж Тэс сумын анхны улсын цолтон хүн байсан. Их булган сүүлтэй начин гэж ярьцгаадаг. Араасаа 15 улсын цолтон дагуулсан хүнийг булган сүүлтэй гэж ярихаас ч яахав. Цаашид ч хэдэн арваараа нэмэгдэх байх. Мөн улсын харцага Э.Батбаатар, аймгийн хурц бадрангуй арслан Ю.Эрдэнээ, М.Авирмэд, Х.Оргилболд гээд аймгийн цолтой олон бөх байдаг. Би бага байхаасаа л бөх болно гэж мөрөөдөг байсан. Аав маань барилддаг болохоор надад гараа дэвээг анх зааж өгч байсан. Найз нөхөд нь ирэхээр “Миний хүү нэг дэвээд харуулчи”х гэж хэлэнгүүт л би босож үзүүлнэ. Энэ дурсамжууд оюун бодолд маань гүн шингэж бөх болно гэсэн мөрөөдөлдөө хөтлөгдөөд явж байна даа.

-Хамгийн сэтгэлд үлдсэн дурсамжтай наадмаасаа хуваалцаач?

-2013 онд манай үеэл ах Х.Баярнэмэх ирээд намайг Улаангомд наадмын бэлтгэлд явуулна. Өсвөрийн аймгийн наадамд барилдуулна гээд дуудсан юм. Би ч замын унаанд суугаад аймаг орлоо тэр үед Х.Баярнэмэх ах маань хуримаа хийж байсан. Би шууд тэднийх рүү очоод л найрын хоол, цай гээд янз бүрийн л юм идэж уулаа. Маргааш нь бэлтгэлд гарсан чинь бие нэг л сонин болоод гэдэс дотор өвдөөд болдоггүй. Би ч нуугаад бэлтгэлээ хийгээд хоёр хонолоо зүгээр болдоггүй шүү. Тэсэхээ байгаад хэлсэн чинь эмчид аваачиж үзүүллээ. Тэгсэн хоолны хордлого болсон байна. Эмнэлэгт долоо хоног хэвт гээд юун нөгөө бэлтгэл сургуулилт хийх эмнэлэгт хэвтээд наадмын урд өдөр гарсан. Эмч маань барилдаж болохгүй гэсэн ч би дотроо барилдах бодолтой тэрийгээ ч хэлээгүй “За” гээд эмнэлгээс гарсан. Маргааш нь наадам эхлэхээс өмнө очоод өсвөр үед бүртгүүлээд барилдсан. Бэлтгэл сургуулилт хийгээгүй болохоор өөртөө итгэл муутайхан байсан ч чармайсныхаа эцэст наадамдаа түрүүлсэн дээ. Хүнд зорилго байхад бүх зүйл болдгийг би тэгэхэд л мэдэрсэн. Томчуудын барилдаанд манай үеэл ах Х. Оргилболд түрүүлж аймгийн арслан цол авсан. Мөн аав маань морь уяад түрүүлж байлаа. Ингээд гурван түрүүтэй гэрийн зүг явсан даа. Энэ наадам миний санаанаас ер гардаггүй юм.

–Залуу хүний хувьд үндэсний бөхөө хэрхэн хөгжөөсэй гэж боддог вэ?

-Хөгжлийн хувьд нэг их юм бодож байгаагүй. Харин Монгол гээд жижиг улс аймгуудынхаа наадмыг хаалттай, нээлттэй гэдэг зүйлийг л нэгдсэн нэг журамд оруулмаар юм шиг санагддаг. Мөн маргаантай барилдаануудыг камераар л шүүдэг болбол дээр юм шиг хөлийн цэц шийднэ гээд нэг их олон талтай юм болдог. Тэр олон бөхийн захад сууж байгаа хүн харсан, хараагүй гээд зөндөө тохиолдлууд байхад дан ганц Хөлийн цэц шийддэг гэхээр дутагдалтай юм шиг л санагддаг. Бөхийн лайв хийгээд байдаг Б.Баярбаатар ахын зарим нэг санаа хэрэгтэй ч юм шиг. Энэ хувь хүний л бодол шүү.

Сэтгүүлч Д.Баттогтох