Category: үндэсний-бөx

Categories
мэдээ үндэсний-бөx

МҮБХ: Ерөнхийлөгчид зарим бөхийн цолны асуудлыг шийдвэрлүүлэх албан бичиг хүргүүлэв

Монголын Үндэсний Бөхийн Холбооноос Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид 2019 оны наадмын асуудлаар хандлаа.

Тус албан бичигт:

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Х.БАТТУЛГА ТАНАА
Зарим бөхийн цолны асуудлыг шийдвэрлүүлэх тухай
Монголын Үндэсний Бөхийн Холбооны Цэцдийн зөвлөлийн хурал буюу Бага хурал 2021 оны 05-р сарын 15-ны өдөр хуралдсан бөгөөд хуралд оролцсон гишүүдийн 100 хувийн саналын дагуу энэхүү албан бичгийг танд хүргүүлж байна. Удахгүй болох ардын хувьсгалын түүхт 100 жилийн ойн баяр наадмын өмнө МҮБХ-ноос допингтой холбоотой асуудлуудыг цэгцлэн маргаан будлиангүй наадмыг зохион байгуулахыг эрмэлзэн ажиллаж байна.
Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулах хорооноос 2019 оны 10-р сарын 24-ний өдөр гаргасан 08 тоот тогтоолоороо “…2019 оны Улсын баяр наадамд сэргээшийн шинжилгээнд зөрчил гаргасан улсын аварга Э.Оюунболдын цолыг хураах, түүнд өвдөг шороодсон улсын аварга Н.Батсуурьт даян аварга, улсын харцага Д.Анарт заан, улсын начин Б.Цэдэнсодномд харцага, аймгийн арслан Н.Мустафад (тухайн үеийн цолоор) начин цол олгох санал гарган Монгол Улсын ерөнхийлөгчид өргөн барих…” саналыг танд 2019 оны 10-р сард хүргүүлсэн байна. Энэ асуудлаар бөх сонирхогчид, бөхчүүдийн дунд талцал хуваагдал гарч сүүлийн 3 жил гаруй хугацаанд үргэлжилсээр байна.
Монгол улсын ерөнхийлөгч “…Үндсэн хуулийн гучдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасанаар Монголын ард түмний эв нэгдлийг илэрхийлэгч мөн…” мөн та нийгэмд шударга ёсыг тогтоон ажиллах зорилготойгоо удаа дараа илэрхийлдэгийн хувьд допингийн дээрх асуудлыг шударгаар шийдэж, бүрэн эрхийнхээ хүрээнд бөхчүүдийн цолыг даруй шийдвэрлэж өгнө үү” гэжээ.
Categories
мэдээ үндэсний-бөx цаг-үе

МҮБХ: Допинг хэрэглэсэн нь тогтоогдвол барилдах эрхийг 4 жилээр хасч, 40 сая төгрөгөөр торгоно

МҮБХ-ны Цэцдийн зөвлөлийн ээлжит хуралдаан боллоо.
Тус хуралд Цэцдийн зөвлөлийн 67 гишүүнээс 46 гишүүн оролцов. Орон нутгийн төлөөлөгчид болон зарим төлөөлөгч хүндэтгэх шалтгааны улмаас цахимаар хуралдаа оролцсон юм. Хурлыг нээж Цэцдийн зөвлөлийн дарга Г. Өсөхбаяр үг хэлж, хэлэлцэх асуудлаа батлуулав.
Цэцдийн зөвлөлийн гишүүдээс давхардсан, гадаад явсан, нас барсан гишүүдийн оронд нөхөн бүрдүүлэлт хийж, улсын аварга Ч.Санжаадамба, Баян -Өлгий аймгийн Цэнгэл сумын харьяат, а.а Х.Айдос, Өмнөговь аймгийн Хүрмэн сумын харьяат, а.н Ш.Баянбат нарыг гишүүнээр сонголоо.
Цэцдийн зөвлөлийн хурлаар дараах асуудлуудыг хэлэлцэн шийдвэрлэв. Үүнд:
1. МҮБХ-ны ээлжит бус Их эеийг 2021 оны тавдугаар сарын 29-ний өдөр зохион байгуулахаар товлолоо.
2. Их эе хурал 256 төлөөлөгч оролцох бөгөөд улсын заан, гарьд, арслан, аварга цолтонгууд, сонгуульт хугацаанд тэргүүлэгчдээр ажилласан гишүүд шууд оролцоно. Аймаг бүрээс харцага, начин, аймгийн цолтон, бөхийн зүтгэлтний төлөөлөл 5, аймгуудын бөхийн холбооноос 2 төлөөлөл, жаяг дэгийн багийн гишүүдийн төлөөлөл заасан тоогоор оролцоно.
3. Их эед бэлдэх ажлын хэсэгт У.ав Ч.Санжаадамба, у.г Б. Гончигдамба, у.х Н.Батзаяа, у.н А.Алтанхуяг, а.а Х. Айдос нарыг сонгов. Ажлын хэсгийн гишүүд МҮБХ-ны дүрмийн төслийг боловсруулах, хурлын ирц, орон нутгаас ирэх төлөөлөгчдийн асуудлуудыг хариуцан ажиллана.
4. Барилдааны дүрмээс “Барьц сонгох” заалтыг хаслаа. Энэ заалт дүрэм батлагдсан өдрөөс мөрдөгдөнө. Барьц сонгох заалтыг хассан тул 2 бөхийн давах шийдлийн хамгийн зөв хувилбаруудыг судалж Ээлжит бус Их Эе хурлаас өмнө барилдааны дүрэмд оруулах ажлын хэсэг байгууллаа. Энэ ажлын хэсэгт у.г Б. Гончигдамба, у.з Б.Соронзонболд, у.х Т.Өсөх – Ирээдүй, у.н Н.Бүрэнбаатар нарыг сонгов.
5. Барилдааны дүрэмд камераар шүүх заалт оруулав.
6. Барилдааны дүрэмд допингийн хариуцлагыг дараах байдлаар өөрчлөн оруулав.
Үүнд:
а. МҮБХ-ноос барилдааны үеийн явцын шинжилгээг авна.
б. МҮБХ өөрийн зохион байгуулсан болон төрийн байгууллагуудтай хамтран зохион байгуулалцсан барилдаанаас допингийн шинжилгээгээр зөрчил гаргасан бөхийн барилдах эрхийг 4 жилээр хасах, 40 сая төгрөгийн мөнгөн торгууль оноох, дахин илэрвэл 8 ба түүнээс дээш жилээр бүх төрлийн барилдаанд оролцох эрхийг нь хасах.
в. Хэрэв эрх хассан хугацаанд ямар нэгэн барилдаанд барилдвал тэр хугацаанаас шийтгэлийн хугацааг дахин үргэлжлүүлэн тооцох,
г. Допингийн шинжилгээ авах, хяналт тавихад бөхийн дэвжээдийг татан оролцуулах,

7. “Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль”- д нэмэлт өөрчлөлт оруулах төслийг хэлэлцэж эцэслэн, хууль санаачлагчддад өргөн барихад бэлэн боллоо гэж МҮБХ-ноос мэдээллээ.

Categories
мэдээ үндэсний-бөx

Э.Энхбат начин одоо болтол ухаан ороогүй бөгөөд уушги нь бүрэн устжээ

Олимпийн аварга, МҮОХ-ны дарга Н.Түвшинбаяр өөрийн найз болох Улсын начин Э.Энхбатыг зодож, биенд нь хүнд гэмтэл учруулсан хэрэг олныг цочирдуулаад байсан юм.

Мөн Э.Энхбат начин тархиндаа хүнд гэмтэл авч, ГССҮТ-ийн Эрчимт эмчилгээний тасагт олон хоног ухаангүй хэвтэн эмчлүүлж байсан. Улмаар БНСУ-д эмчлүүлэхээр авч явсан билээ.

Одоогийн байдлаар биеийн байдал нь дээрдээгүй, ухаан ороогүй байгаа аж. Энэ талаар түүний гэр бүлийнхэн хэвлэлд дараах тайлбарыг өгсөн байна.

Түүний гэр бүлийнхэн “Эмч нар “Ийм тохиолдол бараг анх удаа харж байна. Хүнийг ийм болтол нь зодно гэдэг” гээд толгой сэгсэрч байна лээ. Хэрэв 1-2 хоног л хэтэрсэн бол найдваргүй болох байсан гэсэн. Одоо нэг дор 20-30 дусал залгаж, дөрөв, таван том аппаратад орж байгаа гэсэн. Маш олон төрлийн эмчилгээ хийж байна гэсэн.

Аппарат залгаатай байгаа учраас MRI шинжилгээ өгөөгүй. Хэрэв аппаратыг нь салгавал зүрх нь шууд зогсохоор эрсдэлтэй байгаа гэсэн учраас нарийн шинжилгээ өгөөгүй, харзнаж, хүлээлтийн байдалтай байна.

Хамгийн ноцтой нь уушги нь бүрэн устсан байна гэж эмч нар хэлсэн. Хар дарсан зүүд шиг маш аймшигтай өдөр, хоногууд өнгөрч байна.

Хэрэв тэр өдөр л хүмүүстэй уулзаагүй байсан бол өнөөдөр эрүүл байж байх байсан шүү дээ. Гурван хүүхэд нь, аав, ээж, хань, ах, дүү нь амьдын тамд байна. Цоо эрүүл хүн байсан шүү дээ. Эрүүл байсан тулдаа өнөөдөр амьд байна. Тархи гэмтэхээр бусад эрхтэн нь дагаад гэмтчихдэг юм байна” гэсэн тайлбар өгчээ.

Categories
их-уншсан мэдээ туслах-ангилал үндэсний-бөx

МҮОХ-ны ерөнхийлөгч ​Н.Түвшинбаяр 8.4 тэрбум төгрөгийн хөрөнгөтэй

МҮОХ-ны ерөнхийлөгч Н.Түвшинбаяр нь нийтдээ 4.216.000.000.0 төгрөгөөр үнэлэгдэх хоёр орон сууц, 14 ширхэг үйлчилгээний зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгөтэй аж.

Мөн туулах чадвар сайтай 170.000.000.0 сая төгрөгийн үнэ бүхий автомашин, 1600 хонь, 300 адуу, 512 үхэр, хурдан удмын 20 адуу, 20 тэмээ, 320 ямаатай.

Түүнийг Олимпын аварга болдог жил Булган аймгийн ард 1000 цагаан хонь цуглуулан бэлэглэж байсан. Түүнчлэн 1.900.000.000.0 төгрөгийн үнэ бүхий гурван ширхэг газар, 1.490.000.000.0 төгрөгийн үнэ хүрэх үнэт эдлэл хэрэгсэлтэй.

Бусдаас авах 1.636.000.000.0 төгрөгийн авлагатай, “Өү Би Жи энд Эм Эм” ХХК, “Түвшин Мандах Оргил” ХХК, “Рич Дилаят” ХХК, “Түвшин групп” ХХК, “Эххонгор Хурд” ХХК, “Тэгрикорпорэйшн” ХХК, “Түвшинсан” ХХК, “Түвшиннэйшнл Фаундэйшн” ХХК, “Ниватрейд” ХХК, “Жи Даблью Си” ХХК, “Тодгоулд” ХХК, “Эрдэнэс таван толгой” ХК, “Найдан ТБ” ХХК-ийн хувьцааг эзэмшдэг хур хөрөнгөтэй аж.

Гэтэл түүний найз, түүнд зодуулж ухаангүй байгаа Улсын начин Э.Энхбатын эмчилгээний зардалд нийтдээ 500 сая төгрөг шаардагдаж байгаа. Одоогоор Н.Түвшинбаярын зүгээс эмчилгээнд нь зориулж ямар нэг дэмжлэг үзүүлээгүй байна. Харин бөхчүүд, бөхчүүдийн гэр бүл хандив өргөж, БНСУ-д эмчлүүлэх зардалд нь нэмэрлээд байна.

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал үндэсний-бөx

Д.Цэрэнтогтох: Миний эрхийг хасч цолыг хурааж байгаа юм бол допинг хэрэглэсэн бусад бөхчүүдэд ч ижил хандах ёстой

Баянхонгор аймгийн Заг сумын харьяат улсын өсөх идэр начин Дашдоржийн Цэрэнтогтохтой ярилцлаа.

-Начин сайхан хаваржиж байна уу?

-Сайхаан. Сайхан хаваржиж байна уу. Би Баянхонгор аймагтаа ирээд бэлтгэлээ хийгээд л явж байна. Ирэх зун 100 жилийн ой болно. Хаврын урь уначихлаа. Нэг мэдэхэд л наадам хаяанд ирчихнэ шүү дээ. Бөхчүүд ч дор бүрнээ л хөдөө орон нутгаар явж бэлтгэлээ базааж байгаа сурагтай. Манайхан Баянхонгортоо ирээд чөлөөтийн н.Мөнхдуулдах багштай хамт бэлтгэл хийж байна. Цэвэр агаарт сайхан байна.

-2019 онд Үндэсний их баяр наадамд шөвгөрсөн 16 бөхийг допингийн шинжилгээнд хамруулахад Э.Оюунболд та хоёрын биенээс хориотой эмийн жагсаалтад багтдаг бодис илэрсэн. Та ямар төрлийн бодис хэрэглэсэн юм бэ?

-Яг ямар бодис илэрснийг би мэдэхгүй байна. Ямар ч л байсан хориотой бодис илэрсэн талаар Хууль зүйн яамнаас надад мэдэгдсэн. “Танаас ийм тунгаар илэрсэн байна” гэж л хэлсэн. Өнөөдрийг хүртэл миний цолыг хурааж, эрхийг хассан албан ёсны шийдвэр гараагүй. Ам дамжсан яриа төдий л зүйл явж байна. Улсын цолыг Ерөнхийлөгчийн зарлигаар олгодог учраас Ерөнхийлөгч өөрөө хураадаг.

-Цагаан тариа гэх зүйлийг хэрэглэсэн талаараа та хэлж байсан. Үүнийг хэзээ ямар зорилгоор хэрэглэсэн юм бэ?

-2019 оны тавдугаар сард шагайгаа мулталсан юм. Батлан хамгаалахын их сургуулийн ойролцоо “Цу эрдэнэ” гэж эмнэлэгт эмчилгээ хийлгэж шагайнаасаа цус авахуулаад, бариа засал хийлгэж бэртэл сайхан илааршсан. Нутагтаа очиж П.Сүхбат гардийнхаа нэрэмжит барилдаанд ч зодоглоод их сайхан болсон. Ингээд зургадугаар сард наадмын бэлтгэл хийж байхдаа өнөөхөө хөндчихсөн. Бэлтгэл сайн байсан болохоор цолоо баталж, харцага, заан цол хүртэнэ гэж төлөвлөж байлаа. Ингээд Д.Батням багшаас цагаан тариа авч 10 ширхийг хийлгэсэн. Хөл ч зүгээр болж наадамдаа сайхан барилдсан. 2018 оны наадмын өмнө ч булчингийн уутаа задалж өнөөх цагаан тариа хийж бэртлээ эдгээсэн. Тэр жил П.Бүрэнтөгс аваргаар тав давж улсын начин болсон шүү дээ. Допингийн шинжилгээнд хамрагдахад цэвэр гарсан. 2019 онд дахиад хийлгэтэл ийм асуудал болчихсон.

Энд нэг зүйлийг тодотгоход, Д.Батям багшийг буруутгаад байгаа асуудал огт байхгүй. Тэр хүн намайг 2018 онд ч, тэр 2019 онд ч тэр наадмаар барилдах уу үгүй юү гэж байхад л эмчлээд барилдуулсан. Би ч сайн барилдаж шөвгөрсөн. Намайг ядарч явахад л тусалсан хүн. Надад допинг хийгээд хорлочихсон асуудал огт байхгүй. Хүмүүс Д.Батням л хүнд тариа хийгээд алаад хаячихлаа гэх ойлголттой байх шиг байна. Тийм биш. Тэр цагаан тариаг допингийн төрлийн бодис эсэхийг Батням багш мэддэггүй юм уу, эсвэл мэддэг ч допинг биш гэж худлаа ярьдаг юм уу. Тэрийг нь мэдэхгүй. Ямар ч байсан энэ тариаг би 2018 онд хоёр ширхгийг хийлгэж өвчнөө намдаагаад барилдахад шинжилгээний хариу цэвэр гарч байсан.

-Таны энд яриад байгаа цагаан тариа чухам ямар үйлчилгээтэй юм бэ?

-Нэг их хүч тамир оруулах төрлийн тариа биш. Гэхдээ допингийн төрөлд ордог юм билээ. Допингийн эсрэг Үндэсний төвөөс сургалт зохион байгуулдаг л гэж яриад байдаг. Би лав мэдэхгүй. Хааяа нэг хийхдээ зар тараадаггүй. Наадмын бэлтгэлийн үеэр бөхийн галуудаар явж сургалт хийдэг л гэдэг. Худлаа байхгүй юу. Тэд нар жүдо, чөлөөтийн шигшээ багийнхантай л нягт холбоотой ажилладаг юм билээ. Өнөөдөр бөхчүүдийн ихэнх нь элэг хамгаалдаг лив 52, цистон гэж бөөрний эмүүдийг хэрэглэж байна. Мэргэжлийн хүмүүс удаан давтамжтай хэрэглэхэд допинг илэрдэг талаар мэргэжлийн хүмүүс хэлдэг юм билээ. Анхаарууштай л санагдсан.

-Улсын аварга Э.Оюунболдын тухайд баяр наадам зохион байгуулах хорооноос гаргасан шийдвэрийг үндэслэлгүй хэмээн үзэж гурван шатны шүүхээр явж асуудал цэгцэрч байх шиг байна. Өөрөөр хэлбэл барилдах эрх нь нээгдэж байх шиг байна. Таны асуудал юу болж байна вэ?

-Манайх тусгаар тогносон улс шүү дээ. Өнөөдөр “Таны цолыг хурааж эрхийг хаслаа” гэсэн албан ёсны шийдвэр гараагүй байна.

Миний шинжилгээнээс нэг төрлийн бодис бага хэмжээгээр илэрсэн. Өнгөрсөн жил допингийн шинжилгээнд бүдэрсэн Н.Батсуурь, Р.Пүрэвдагва, Б.Бат-Орших нар ирэх наадмаар барилдах болж байх шиг байна. Би хоёр жилийн хугацаанд барилдаагүй. Хүлээлгэж байгаа хариуцлага нь өөр хоорондоо харилцан адилгүй байх юм. Ц.Магалжав зааны ярьснаар бол сайд, дарга нарын нөлөө орж шийтгэлгүй өнгөрч байгаа юм шиг байна. Би хэл ам хийхгүй хүлээцтэй хандсанаараа хохироод үлдэж болохгүй биз дээ. Энэ жил допинг хэрэглэсэн хүмүүс ч ижил хариуцлага хүлээх хэрэгтэй хэрэгтэй.

-Ер нь допингийн шинжилгээ хэр шударга явагддаг вэ?

-Олон улсын дүрмэндээ допингийн шинжилгээний өрөөнд гадны хүн байх ёсгүй байдаг юм билээ. Намайг шинжилгээ өгөхөд Хөдөлмөрийн баатар Х.Цагаанбаатар улсын начин Ж.Ням-Эрдэнийг дагаад явж байсан. Анзаараад харахад Ч.Насанбат эмч гэх мэтийн хүмүүстэй уулзаад байгаа юм. Допингийн шинжилгээний өрөөнд эрх бүхий албан тушаалтантай уулзах ямар шаардлага байсан юм бол. Би хувьдаа Ж.Ням-Эрдэнийн шинжилгээнд нөлөөлсөн байж болзошгүй гэж хардаж байгаа. 2018 оноос хойш шинжилгээний өрөө рүү гэрчтэй оруулах аа больсон шүү дээ. Намайг ийм зүйл ярилаа гэж олон хүн үзэн явах байх. Би хоёр нүдээрээ харсан аа л хэлж байна. Шударга байх хэрэгтэй.

-Бөхийн хүрээний хүмүүсийн ярьж байгаагаар бол допингийн шинжилгээ чинь мөнгө угаах хэрэгсэл болчихсон юм биш үү. АТГ-аас Баяр наадам зохион байгуулах хороонд орж ажилласан хоёр эмчид эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн талаараа мэдээлж байсан. Энэ хүрээнд 38 бөх допинг хэрэглэчхээд эмч нарт авлига өгч нуун дарагдуулсан байж болзошгүй нөхцөл байдал үүсчихээд байгаа юм билээ…

-Энэ допинг хэрэглээд нуун дарагдуулсан 38 бөх гэх яриа хуулийн хяналтынхан дунд яваад байна. Энэ бол үнэн байх магадлалтай шүү дээ. Үнэхээр тийм бол хуулиараа одоо барилдаж байгаа аварга, арслангуудын ихэнх нь аймгийн арслан болчих гээд байна. Асуудлын үнэнийг илрүүлээсэй гэж хүлээж сууна.

-Залуу бөхчүүдийн тархийг угааж допинг зардаг бүлэглэл бий болчихоод байна уу?

-Энэ талаар ярихад намайг өөрөө авч хэрэглэдэг гээд л ярих байх л даа. Надад бол элдэв янзын бодис хэрэггүй. Хэрэгцээтэй витаминаа эмч нараас зөвлөгөө аваад уучихдаг юм. Өнөөдөр допингийн бизнесийг захын фитнессийн багш л хийдэг болж дээ. Залуу бөхчүүд бэлтгэл хийгээд өндөр ачаалал авна, ядарна. Бие нь сулраад ирэхээр багшдаа хандана. Өнөөх нь “Тариа хийлгэхгүй бол чи хэн ч биш. Надад тийм үйлчилгээтэй тариа ийм үнэ ханштай байна” гэх маягаар тархийг нь угаана. Энэ бол захын фитнесст л өрнөдөг яриа. Нуугаад байх асуудал биш.

-Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаа танд амаргүй байсан болов уу. Хүнд үед дэргэд тань хэн байв?

-Допингийн асуудалд орсноос хойш хэн нь хүн бэ, хэн нь хүн биш вэ гэдгийг би мэдэж авлаа. Цол аваад сайн сайхан явахад минь олон хүн намайг дагаж далдганаж байсан. Олон нөхөдтэй сайхан явлаа. Амаргүй цаг үеийг ганцаараа л давж гарлаа. Сэтгэл санаа гундуу явахад минь хүмүүсийн харц хүртэл эрс өөрчлөгддөг юм билээ. “Энэ ингээд л дууслаа. Дахиж барилдахгүй” гэх хандлага гаргаж байгаа юм. Тэр бүр хүн амьтантай найз нөхөд гээд яваад байх шаардлагагүй гэдгийг ойлгож авлаа.

-Та сумын заануудын барилдаанд их мундаг барилдаж байсан юм шиг санагддаг. 2014 онд хаалтын барилдаанд түрүүлж байсан бил үү.

-Миний гол зорилго сумын заануудын барилдаанд түрүүлэх байлаа шүү дээ. Ур чадвар ойролцоо залуус сайхан харгүй үзнэ. Би 2013 оны аравдугаар сарын 13-нд цэргээс халагдаж байлаа. Хоёр хоногийн дараа 15-нд нь сумын заануудын барилдаан болдог юм. Цэрэгт ч өдөр бүр дасгал сургуулилт хийдэг болохоор ямар ч тамиргүй болчихдог юм билээ. Тэр барилдаанд гурав даваад Архангайн Л.Жамбалд (хожим аймгийн арслан болсон) унаж байлаа. Дараа сарын барилдаанд өнөөх л Л.Жамбалдаа унасан. Харин арванхоёрдугаар сараас нь дээгүүр барилдаж эхэлсэн. Бэлтгэл ч сайхан жигдэрч ирсэн. 2013 оны хаалтын барилдаанд түрүүлж зорилгоо биелүүлж байлаа. Маргааш нь бүх цэргийн баяр наадамд шөвгөрч цэргийн начин цол хүртсэн. Би сумын заан цолтойдоо нэг удаагийн бэлтгэл тасалж үзээгүй. Зарим тохиолдолд багш нарын зөвлөмжөөр амардаг байлаа.

-Таны барилдааныг анзаарахад давхар ачих мэх том бөхчүүдэд их халтай юм аа. Улсын аварга П.Бүрэнтөгс, улсын заан Н.Жаргалбаяр, улсын харцага О.Хангай гээд бөхчүүд танд ачуулаад жинтэйхэн газардахыг дэргэдээс нь харж байлаа.

-Би хөдөөнөөс ирээд гавьяат дасгалжуулагч Ц.Шийрэв багшид шавь орсон юм. Жил орчим бэлтгэл хийгээд Япон руу сургуульд явсан. Тэнд л давхар ачаа, хөмрөө мэхийг яс рефлекс болтлоо давтсан даа. Өдөрт багадаа 2000 орчим давтдаг байсан. Ингээд л нэг мэдэхэд давхар ачдаг болчихсон байсан. Их спортоор хичээллэсэн хүмүүс мэхэндээ тэсрэлттэй, бэлтгэлийн ачаалал даах чадвар сайтай болдог. Улсын цол авч өдий зэрэгтэй амжилттай барилдаж яваа минь багаасаа их спортоор хичээллэсний ач гэж боддог юм.

-2018 оны улсын наадмаар улсын начин цолны даваанд улсын аварга П.Бүрэнтөгс таныг амлаж барилдсан. Аваргыг давхар тохоод л дээш нь харуулж байсан. Та тийм барилдаан төлөвлөж гарсан уу?

-Хэн нэгний дэмжлэггүй өөрөөрөө зүтгээд улсын цол авсандаа баярладаг юм. Найраа хийж, бөхийн цол үнэгүйдүүлж байгаа улс цөөхөн бий байх. Бөхөд сэтгэлтэй монгол ард түмэн хэн нь яаж байгааг мэдэж байгаа шүү дээ. П.Бүрэнтөгс арслангаас барьцаа авахаар хөөгөөд хоёр ч удаа гаргасан. Жаахан зай гарвал л атгаж авчих гээд хөөгөөд байсан хэрэг. Тухайн үед надаас яагаад зугтаад байгаа юм бол гэж бодож л байлаа. Өөрийгөө хурцалж байсан л хэрэг л дээ. Аварга надаас айж зугтана ч гэж юу байх уу. Ингэж өөрийгөө зоригжуулж итгэлтэй барилдаж санасан мэхээ хийж улсын цол хүртсэн. Хүмүүс гарахын өмнө “Чи наадмын түрүү бөхтэй таарчихлаа. Бодолтой барилдаарай” гэх зэргээр л зоригжуулж байсан.

-Энэ жил таны бэлтгэл сургуулилт хэрэг зэрэг байна вэ?

-Ямар нэгэн бэртэл гэмтэлгүй, боломжийн сайн байгаа. 130 орчим кг байсан ч жингээ хасаад 110 кг болчихсон байна. Барилдаад ирэхэд жин тавигдах болов уу. Миний хувьд наадмаар хэнтэй таарчих бол, тэр эвгүй энэ ч эвгүй гэж барилдаан бодож нервтдэггүй. Тухайн цаг үедээ л санасан бодсоноо хийгээд барилддаг.

-Барилдаан бодож нервтдэггүй хүн ирэх наадмаар шөвгийн даваанд амархан гарах болов уу гэж харж байна.

-Энэ жил бэлтгэл дажгүй сайн байгаа. Цолоо ахиулж цаашлаад батлахаар зорьж байна.

-Танд барилдаан таардаггүй бөх бий юү?

-Хэнтэй ч таарсан санасан бодсоноо хийгээд л барилдчихдаг юм. Харин Б.Гончигдамба гарьдтай барилдах их эвгүй байдаг юм. 2018 оны наадмын дөрвийн даваанд Гончигдамба гарьдаас л зөрчхөөсэй гэж залбирч суусан. Аз таарч зөрж таарсан. Улмаар сайн барилдаж улсын цол хүртсэн дээ.

-Таныг дэмждэг олон хүн бий байх.

-Дэмждэг олон хүн бий. Тэр бүртэй уулзаад талархсан сэтгэлээ илэрхийлээд байж чадахгүй юм. Надад итгэж дэмжиж суудаг та бүхэндээ гүн талархал илэрхийлье.

Categories
мэдээ үндэсний-бөx

Найман харцагын тойргийн барилдаанд Т.Баасанхүү түрүүллээ

Монголын үндэсний бөхийн холбоо, “Грийн шоу” продакшн хамтран хэрэгжүүлж буй “Хийморь” төслийн хүрээнд шилдэг 8 харцагын тойргийн барилдаан зохион байгууллаа.

Барилдааны хөлийн цэцээр МУГД Б. Адьяахүү, Н.Бүрэнбаатар, А.Алтанхуяг начингууд ажиллаж, тайлбарыг М.Өсөхбаяр заан, Д.Батболд харцага нар улсын тайлбарлагч С. Гантөр нар ажиллажээ.

May be an image of 1 person, standing and indoor

Барилдаанд Т.Баасанхүү харцага хувийн дүнгээр 7 барилдаж 5 давсан амжилтаар тэргүүлж, цомын эзэн болсон бол Т.Бэгзсүрэн харцага мөн 7 барилдаж, 5 давсан амжилтаар удааллаа. Харин О.Хангай харцага 4 даваа, Х.Гантулга харцага 3 даваа, Ц.Одбаяр харцага 3 даваа, А.Цацабшир харцага 3 даваа, Д.Анар харцага 3 даваа, Д. Бат-Эрдэнэ харцага 2 даваа тус тус давсан амжилттай барилдлаа.

May be an image of 2 people, people standing and indoor

May be an image of 3 people, people standing and indoor

May be an image of 2 people, people standing and indoor

May be an image of 2 people and people standing

May be an image of 3 people, people standing and indoor

Эх сурвалж: МҮБХ

Categories
мэдээ үндэсний-бөx

МҮБХ: Шинэлэг хэлбэрийн барилдаан зохион байгуулна

Дэлхий даяар тархаад байгаа цар тахлын улмаас Монгол Үндэсний Бөхийн Холбооноос зохион байгуулдаг олон барилдаанууд цуцлагдаад байгаа билээ.

Цар тахлын энэ үед үндэсний бөхийг сурталчлах, түгээн дэлгэрүүлэх үүднээс МҮБХ “Грийн шоу продакшн”-тай хамтран “Хийморь” төслийг хэрэгжүүлэхээр болсон байна.

No description available.

Categories
мэдээ нийгэм үндэсний-бөx цаг-үе

Аймгийн харцага Баяраагийн Төрмагнай: Сар шинийн барилдааны үеэр аавынхаа дээлийн захыг гараа цуцтал мушгидаг байж билээ

Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Үүр сумын харьяат удамт бөх аймгийн харцага Баяраагийн Төрмагнайтай ярилцлаа. Түүний хувьд улсын наадамд завсаргүй тав түрүүлсэн дархан аварга Дамдины ач хүү юм.

-Сар шинэдээ сайхан шинэлэв үү та. Баярын өдрүүдийг хэрхэн өнгөрүүлж байна?

-Сайхан шинэлж байна уу. Баярын өдрүүдэд халуун ам бүлээрээ бужигнаад, дулаан уур амьсгал дунд л өнгөрүүлж байна. Өмнө нь бэлтгэл сургуулилт гэж яваад гэр бүлдээ тэр бүр цаг зарцуулж амждаггүй байж дээ. Хөл хорио тогтоосон өдрүүдэд өөрийгөө чөлөөлөөд хүүхдүүдтэйгээ шуугилдаад сайхан байна.

Хүүхэд байхад битүүний өдөр өглөө эртлэн босоод аавынхаа зодог шуудгийг арцаар ариулж сайхан эвхэж цүнхлээд ээжийнхээ хийсэн хоол цайг идчихээд аавтайгаа хамт Спортын төв ордон руу цүнхийг нь үүрээд гардаг байлаа. Аавын минь цүнх хүнд гэж жигтэйхэн. Өдөржин л бөхийн барилдаан дээр аавыгаа үзээд л тэрүүгээр тоглож гүйдэг байж. Аавыгаа барилдахаар гарахад дээлнийх нь захыг гараа цуцтал зангидаж эргүүлдэг байлаа. Бөх тараад л хоёулаа Спортын төв ордноос хойшоо гэр лүүгээ явна. Явах замдаа өнөөдрийн бөхийн талаар ярьж хөөрөлдсөөр гэртээ ирэхэд ээж, эгч нар минь идээ будаагаа засчихсан нэг л дулаахан сайхан гэр минь угтдаг байж билээ. Би ч ороод аавынхаа зодог шуудгийг гаргаж хатаагаад байны мөнгөө бурхан дээрээ өөрөө даваад мөнгө авчихсан хүн аятай л тавьдагсан. Өдөржин халуун зааланд ядарсан намайг унтаж байхад аав маань сэрээгээд гэрийн хоёр эр хүн гарч мөрөө гаргана гээд дууддагсан. Хоёулаа гарч мөр зүгээ гаргачихаад гэртээ ээж, эгч нартайгаа шинэлээд бүгдээрээ нар мандахтай зэрэгцээд өвөөгийндөө очно.

-Сар шинийн барилдаан зохион байгуулах тухай яриа хүчтэй гараад намжлаа. Барилдаан болох нь гэсэн хүлээлт байв уу, танд?

-Сар шинийн баярт зориулсан барилдааныг зохион байгуулагдах сургаар өөрийнхөө хэмжээнд бэлтгэлээ базаагаад догдолж л суусан. Харамсалтай нь, цуцлагдчихлаа. Жаахан эрт барилдах цөөхөн бөхөө шинжилгээнд хамруулж тусгаарлаад зохион байгуулчихсан бол гэж санах юм. Хатуу өвлийг өнтэй давснаа тэмдэглэдэг уламжлалт баяраар бөхөө барилдуулж цэнгэдэг энэ сайхан уламжлалыг тасалдуулалгүй зохион байгуулаад явчихсан бол хэрэгтэй байсан юм болов уу.

-Та аавынхаа улсын заан болдог өглөө нь мэндэлсэн гэдэг бил үү?

-Би Улаанбаатарт төрж өссөн. Манайх Бага тойрууд Монгол гуравдугаар сургуулийн хойно амьдардаг байлаа. Тэр хавьд л хүүхэд нас минь өнгөрсөн. Миний аав 1957 оны долдугаар сарын 13-нд төрсөн. Тэр жил нь дархан аварга Д.Дамдин миний өвөө улсын наадамд хоёр дахь удаагаа түрүүлж байсан юм билээ. Улсын баяр наадмаар төрсөн учраас аавд минь Баяраа гэх нэр хайрласан гэдэг. Миний тухайд 1988 оны долдугаар сарын 12-ны өглөө үүрээр 05:00 цагийн алдад төрж байсан гэдэг. Тэр өдөр нь миний аав улсын заан цол хүртэж байсан юм билээ. Аав минь улсын наадамдаа хоёр давчихаад гэртээ ирэхэд нь л ээж минь өвдөж эхэлсэн гэдэг. Маргааш өглөө нь нар мандаж байхад хүүтэй болсон баярт мэдээг дуулаад л аав минь Төв цэнгэлдэх рүү гарч байсан тухайгаа сүүлд хэлж байсан. Сонин түүх шүү.

-Сар шинийн баяраар өвөөгийнд тань дүүрэн хүн цуглана биз. Өвөөгийн өвөр дээрээс буудаггүй хүүхэд байв уу?

-Баяр жаргал бялхсан өдрүүд болдог байж. Шинийн нэгний өглөө бид аав, ээжтэйгээ золгоод л өвөөгийнх рүү очно. Өвөөгийнх Сансарын колонкийн урд талд 25 дугаар байранд амьдардаг байлаа. Тэнд л жинхэнэ Цагаан сар болно шүү дээ. Өвөөтэй золгохоор ирэх ах дүү нар нь олуулаа. Нутгийнхан нь, бөхчүүдийн төлөөлөл гээд л орцонд багтахгүй л шахцалдаж байдаг сан. Өвөө минь намайг дуудаад л өвөр дээрээ суулгана. Надаас өөр хүн тэнд суухгүй. Хүмүүс ч зай завсаргүй золгоно. Өвөөгийн өвөр дээр суувал л мөнгөтэй болно гэсэн ойлголттой хүүхэд байж билээ (инээв). Хүүхэд насны Сар шинийн өдрүүд иймэрхүү өнгөрдөг байсан даа.

-Аавыгаа дагаж наадмын бэлтгэлд гардаг байсан биз. Аварга Батсуурь та хоёр хамт явдаг байсан байх?

-Мэдээ орсон цагаасаа л аавыгаа дагаад наадмын бэлтгэлд гардаг байлаа. Бөхийн гал дээр мөн ч гоё өдрүүд үлдэж дээ. Бөхийн бэлтгэлд гарахыг их хүлээнэ. Аав минь намайг дагуулж бэлтгэлд гарах их дуртай. Нэг зун аав наадмын бэлтгэлд гарахаар шигшээ багийн цугларалтаас ирсэн юм. Би унтаж байж таарч л дээ. “Хүүгээ сэрээгээд яах вэ, энэ удаа үлдэг” гээд гарахад нь би сонсчихсон. Хувцсаа ч гүйцэд өмсөлгүй харайгаад аавынхаа машинд сууж байсан тухай манай гэрийнхэн хэлдэг юм. Аав минь монгол бөх гэх энэ их өв соёлын тухай ойлголт өгөх гэсэндээ л намайг дагуулж бэлтгэлд гардаг байсан юм болов уу даа.

Тэр үед улсын харцага Г.Намсрайжавын хүү аварга Батсуурь, Ч.Бямбадорж зааны хүү улсын начин Заяамандах, Ганболд зааны хүү аймгийн хурц арслан Ганням бид бөхийн гал дээр таарна. Өдөржингөө л хөөцөлдөж тоглодог байж дээ. Бага байхаас нь мэдэх найзуудыгаа сайн сайхан явааг нь хараад баярладаг юм. Батсуурийгаа аварга болоход нь жигтэйхэн их баярласан даа. Ямар хэцүү бэрхийг туулсныг нь эрт үеэс л мэдэх хүний хувьд огшоод л ирсэн. Бусдын сайн сайханд баярлах чанарыг аав минь надад сургасан юм болов уу гэж боддог юм. Өөрөө аливаа зүйлд тууштай, ноён нуруутай яваарай гэж хэлдэг байсан.

-Таны өвөө Дарийн Дамдин аварга Уйлган голын хүн. Гурван дархан аварга төрсөн монгол бөхийн голомт нутаг шүү дээ. Өвөө, аавынхаа нутгийн талаар ярихгүй юу. Зун болгон л очдог байв уу?

-Жил бүрийн наадмын дараа л гэр бүлээрээ Уйлган голдоо очдог байлаа. Хөвсгөлийн Цагаан-Үүр сум битүү модоор хүрээлсэн байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн сайхан нутаг. Тэр дундаа Уйлган голын хөндий онцгой сайхан газар. Тэнд одоо ч гэр бүлээрээ очдог. Аав, өвөөгийнхөө өссөн газраас амар амгаланг мэдэрдэг дээ. Аавын минь талын ах дүү нар Уйлган голын хөндийдөө л мал аж ахуйгаа эрхлээд аж төрдөг юм. Нутгийн зон олон минь намайг аваргын ач хүү гэж их хүндэлдэг нь үнэхээр сайхан.

-Та Хөвсгөл аймгийнхаа наадмаар харцага цол хүртсэн байх аа. Цол хүртсэн наадмынхаа талаар дурсвал…

-Хөвсгөл аймгийнхаа 80 жилийн ойн их баяр наадмаар зургаа давж аймгийн харцага цол хүртэж байлаа. Тэр баяр наадмын зургаагийн даваанд улсын начин цол хүртээд удаагүй байсан М.Эрдэнэбат ах маань намайг амлаж барилдаад элэг бүсээ тайлж билээ. Их аваргын удмыг дуурсгаж сайн барилдаасай гэсэндээ намайг дэмжсэн юм билээ. Тухайн барилдааны өмнө надад юу ч хэлээгүй байж байгаад амлаж барилдаад даваа өгсөн. Их л сайхан санагдаж байсан даа.

-Наадмын өглөө аавыгаа болон өвөөгөө дурсана биз?

-Аймгийн харцага цол хүртсэнээс хойш 10 орчим жил өнгөрчээ. Наадмаар миний төрсөн өдөр тохионо. Аймгийн наадмуудад л зодоглож таарна. Наадмын нээлтээр баярын жагсаал болж байхад өвөө минь, аав минь нүдэнд харагдаад л үнэхээр сайхан санагддаг. Хүүхэд байхад гараас нь хөтлөөд л Төв цэнгэлдэх рүү орж байсан үе санаанд буудаг юм. Одоогоор би цолоо ахиулж хараахан амжаагүй л явна. Гол төлөв дөрвийн даваанд л тахим буулгана. Сэтгэл дундуур үлдсэн наадмаас буцаж явахдаа “Өвөө минь, аав минь байсан бол хариуцлагатай давааны өмнө надад юу зөвлөх байсан бол” гэж их эргэцүүлдэг юм. Их л нөмөр нөөлөг болох байж дээ. Гэлээ гээд мөнх бусын хорвоог яалтай билээ. Тэр бүрийг бодоод биеэ бариад байвал өөрийгөө дайчилж барилдаж чадахгүй. Анхандаа ч аваргын ач хүү гээд л хүмүүс их анзаарна. Тэр нь сайхан ч барилдааны үеийн сэтгэл зүйд их нөлөөлдөг байлаа. Одоо ч сэтгэл зүйгээ бэлтгээд сурсан байна. Гэхдээ л наадмын дэнж рүү зүглэхэд аавыгаа, өвөөгөө дурсаж өөрийн мэдэлгүй л огшдог юм.

-Та гэр бүлээ танилцуулахгүй юу?

-Миний эхнэр Эрдэнэчимэг Говь-Алтай аймгийн Тонхил сумынх. Бид хүү, охин хоёртой. Миний хадам аав түрүүлж байсан Галхүү гэж бөх хүн. Хүүгээ дагуулаад наадмын бэлтгэлд гарах юм сан гэж хүсдэг. Хүү минь гурван ой гарантай. Ирэх зун дагуулаад гарах бодолтой л байна. Өөрөө бөхийн орчны гоё сайхныг дэндүү сайн мэдэх болохоор хүү минь барилдаасай гэж хүсэх л юм. Гэхдээ хүү минь юу сонирхох нь уу, анзаарч л байна.

-Та барилдахын хажуугаар ямар ажил эрхэлж байна вэ?

-Спорт залуу насны л ажил. Бөхийн замнал өндөрлөхөд дахиад олон жилийн амьдрал ард нь бий. Миний тухайд их сургуулиа аялал жуулчлалын мэргэжлээр дүүргэсэн. Би 032 дугаар ангийн тамирчин хүн. Бэлтгэлийнхээ зай завсраар өгсөн үүрэг чиглэлийн дагуу ажил үүргээ гүйцэтгээд л явж байна.

-Дамдин аваргын удмын өөр ямар бөх барилдаж байна вэ?

-Өвөөгийн төрсөн ах Жамсран гэж хүн бий. Түүний охиных нь хүүхэд Нармандахын Жаргалбат гэж аймгийн арслан цолтой залуу бий, цэргийн ангид ажилладаг. Бид хамтдаа бэлтгэл сургуулилтаа базаадаг юм.

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал үндэсний-бөx

Улсын начин Д.Нэмэхбаяр: Улсын цолгүй бөх тэр жилийн Цагаан сараар гурван аваргатай их шөвөгт шалгарч байлаа

-ДАЛ НАЯАД ОНЫ ЦАГААН САРЫН БАРИЛДААНЫ НЭГЭН ЧИМЭГ НЬ ЦАХИЛГААН МӨНХӨӨ ГУАЙ БАЙСАН ЮМ ШҮҮ-


Говь-Алтай аймгийн Цээл сумын харьяат улсын начин Дугарын Нэмэхбаяртай ярилцлаа. Түүний хувьд 1981 оны Сар шинийн барилдаанд аймгийн арслан цолтойдоо их шөвөгт шалгарч байсан хүчтэн юм.

-Сар шинийн баяр дөхсөн өдрүүдэд таныг зочноор урьсан нь учиртай. Таны тухайд 1981 онд аймгийн арслан цолтойдоо Сар шинийн барилдааны их шөвөгт шалгарч содон амжилт үзүүлж байсан шүү дээ. Тэр дундаа гурван дархан аваргатай үлдэж олны анхаарлыг татаж байсан. Сар шинийн барилдааны дурсамжаас тань хуваалцах гэсэн юм.

-Би хөдөө суманд амьдарч байсан хүн. зорьж бэлтгэл сургуулилт нэг их хийдэггүй байлаа. Бага наадамд би ганц удаа л барилдсан. Тэр жил үндэсний бөхийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцохоор нутгаасаа онгоцоор нисч ирээд л маргааш нь Сар шинийн барилдаанд зодоглож таарсан. өмнө нь нутаг орондоо л зодоглодог байсан залуу анх удаа дархан аваргуудтай нэг дэвжээнд гарсан минь тэр. Цол олгодоггүй учраас бөхчүүд шударга барилдаж, ирэх наадмын өнгөө үздэг өндөр ач холбогдолтой барилдаан болдог байлаа. Тэр хэрээрээ үзүүштэй барилдаан ч олон гардаг.

-Орон нутгаас онгоцоор ирсэн залууд бага наадмын оноолт эхнээсээ л хатуу таарсан биз?

-Нэгийн даваанд улсын арслан Б.Ганбаатартай оноолт таарч байлаа. Арслан тухайн үед цэрэг байсан юм. Шавчихаад эргэтэл засуул маань “Хүү минь наадах чинь зааланд түрүүлээд байгаа цэрэг шүү” гэж хэлж билээ. Би ч залуу бөхтэй нэг их бэргэлгүй барилдаад давсан. Б.Ганбаатар тэр жилийнхээ наадмаар улсын начин болсон байдаг. ингээд бодоход шаггүй залуутай оноолт таарсан байгаа биз. Хоёрын даваанд Жамц начинг даваад туг тойртол Ж.Хайдав арслан намайг амладаг юм байна. Арслантай нэг их удаан барилдалгүй давсан.

-Дөрвийн даваанд манлай заан Д.Долгорсүрэнтэй хүч үзсэн гэдэг бил үү?

-Тийм. Долгорсүрэн заан зүүн зөрөх гээд би баруун зөрөх гээд л хэцүү барилдаан болсон шүү. Эцэстээ би зүүн золгоод хавирч давсан. Заан ч тухайн үед ид сайн байсан шүү дээ. Заантай хүнд барилдаан хийж даваад их ч баярласан. Ингээд бага наадмын шөвгийн наймд үлдэж билээ. Үзэгчид шуугилдаад л сүртэй байж билээ.


-Бага шөвөгт Булганы Д.Галдандагва начин та хоёрыг хүн амлалгүй тунаасан санагдаж байна. Аваргууд залуу аймгийн цолтныг амлахаас жийрхээд л байж дээ?

-Баруун бүсийн барилдаанд түрүүлчихээд байсан үе л дээ. Ирээд Д.Долгорсүрэн зааныг хаячихлаар аваргууд амлаад яах уу гэж санасан байх. Ингээд Д.Галдандагва начинтай тунаж таарсан. Дархан аваргуудын сэнжигнээс нь атгачихвал тавьдаггүй тийм л бяртай том биетэй бөх байсан шүү, Галдандагва начин. Түрүү бөхийн тааварт ч орж байсан байх. Бид хоёрын барилдаан бужигнаад л өнгөрсөн. Тухайн үедээ яаж давсан аа ч мэдээгүй. Сүүлд асуухад босоо өрдөг хүнийг баруун талд нь хонгодоод давсан байна лээ. Ингээд баруун Алтайгаас ирсэн аймгийн арслан гурван дархан аваргатай үлдэж их урам авч байлаа. Мөөеө, Баянаа, Цэрэнтогтох гэсэн гурван их аварга шүү дээ. Ингээд Ж.Мөнхбат аварга намайг амлаж барилдаад давсан. Тэр үеийн аваргууд хүчтэй, байгалиасаа бяртай төрчихсөн, биднээс илүү өгөгдөлтэй амьтад байсан даа. Мань мэтийн залуусаас бол хол илүү хүмүүс байсан санагддаг юм. Бага наадмын их шөвөгт үлдчихээд заалнаас гарч байхад хүмүүс баяр хүргээд мөн ч сайхан байсан шүү. одоо ч сар шинийн барилдаан болоход ид сайн барилдаж байсан үе минь нүдэнд харагддаг юм. Би шинийн барилдаанд нэг удаа барилдсан хүн.

-Улсын аваргад оролцохоор хот руу ирсэн гэдэг шүү дээ. Ямар амжилттай оролцов?

-Өөрийнхөө хэмжээнд сайн барилдсан. Тавдугаар байр эзэлж уран барилдааны тусгай шагнал авч байлаа. Ингээд хотод үлдэж бэлтгэл сургуулилт хийгээгүй, хөдөө сум руугаа буцсан. сумынхан радиогоор сар шинийн барилдааны мэдээ сонсчихсон байгаа юм. Нутаг орны нэр дуурсгалаа гэж бүгд баяр хүргээд л сайхан л байсан.


-Бага наадамд шөвгөрсөн залуу тэр дороо л бөхийн хүрээнийхний анхаарлын төвд орсон шүү дээ. Улсын цол хожуу авах шиг санагдсан…

-Тухайн үедээ дагнаад бэлтгэл хийгээд явсан бол гэж одоо хааяа харамсдаг юм. суманд хэнтэйгээ барилдах вэ дээ, гүйж харайж гимнастик хийхээс хэтрэхгүй. Том тэрэгний жолооч байсан учраас хүнд ачаа өргөнө. Тэр л миний бэлтгэл болдог байж дээ. Улсын наадамд долоон удаа л барилдсан. Нэг удаа тав, гурван удаа дөрөв давсан. Уул нь хоёр удаа тав давсан юм. Нэгийг нь тооцоогүй.

-Яагаад тэр билээ?

-1989 оны наадмаар тавын даваанд М.Мөнгөн арслан намайг амласан юм. Намайг давуулж гуядахаар нь тахимдаж хөөгөөд давчихлаа. Гэтэл арслан маань суучихаад намайгаа татаж унагаад дэвээд гүйчихдэг юм. Хөлийн цэцүүд ч нэг муу начинг тоохгүй, Мөнгөн арсланг давуулчихсан. Туг тойроод буцахад нь с.Эрхэмбаяр бид хоёр тосч очоод “Арслан уначихаад дэвээд явчих юм. Яаж байгаа юм” гэтэл өөдөөс “тэгсээн тэгсэн” гэчихээд хурдхан гүйгээд явчихаж билээ. Бид хоёр ч инээлдээд л үлдсэн. Эрхэмбаяр маань тухайн үед шигшээ багийн тамирчин байсан. Олимпийн наадамд зодоглож байсан хүн шүү дээ. Их гоё тонгордог дархан мэхтэй. Жин их хасдаг нь амжилтад нь бага зэрэг сөргөөр нөлөөлсөн гэж боддог юм. Наанадаж л заан болчихоор байсан шүү.

-Тухайн үед баруун бүсийн барилдаан их өрсөлдөөнтэй болдог байсан тухай ахмад бөхийн хорхойтнууд хуучилдаг, та ямар амжилттай барилдаж байв?

-Хоёр удаа зохион байгуулагдсан, би түрүүлсэн. Аймаг бүрээс шалгарсан шилдэг найман бөх тойргоор барилддаг. Улсын заан Ө.Тулгаа, Баянхонгорын А.Норов начин, Говь-Алтайн Ч.Амартүвшин, Цэрэндаш, Буянт начин гээд бөхчүүд тойргийн журмаар барилдаж аваргаа тодруулж, эхний зургаан бөх улсын аварга шалгаруулах барилдаанд оролцдог байсан.

-Та цэргийн алба хаана хаасан хүн бэ?

-Би 1971 онд Ардын хувьсгалын 71 жилийн ойгоор 10 хэдтэй хүүхэд сумандаа түрүүлж байлаа. Ингээд цэрэгт татагдаж Батлан хамгаалах яамны авто гараашийн ангид цэргийн алба хаасан юм. Чойдонгийн Пүрэвдорж генералын жолооч хийж байгаад л халагдсан. Их ажилтай учраас заалны барилдаануудад гарч чаддаггүй байлаа. Армийн аварга шалгаруулах барилдаанд 31 давахад ангийн захирагч цэргийн начин цолны үнэмлэх бичиж өгсөн нь одоо ч надад байдаг юм.

-Аймгийн наадамдаа олон жил сайн барилдсан байх…

-Цэргээс халагдаад сумын наадамдаа түрүүлсэн.Ингээд 1978 онд Говь-Алтай аймгийнхаа наадамд улсын начин Буянтаар давж түрүүлж аймгийн арслан цол хүртэж байсан. 1979 онд Цэрэндаш начинтай үлдэж үзүүрлэсэн. Аймгийнхаа наадамд би таван удаа түрүүлж, хоёр удаа үзүүрлэсэн.

-1986 оны улсын наадмын талаар танаас асуумаар байна. Таны хувьд улсын цолны босго алхсан шүү дээ, тэр жил.

-Би улсын наадамд их цөөхөн барилдсан л даа. Сүүлийн хэдэн жил сумандаа биеийн тамирын багш хийсэн юм. Хичээл зургадугаар сарын дундуур амарна. Тэр хүртэл чөлөө олдохгүй, бэлтгэл хийх боломж гарахгүй шүү дээ. Хичээл амрахад л хөнгөхөн бэлтгэл хийж байгаад улсын наадамдаа барилдана. Тэр жил Пүрэвийн Дагвасүрэн арслангаар тав давж улсын начин болсон. Дараагийн даваанд нь Д.Цэрэнтогтох аваргын аманд гараад унасан. Аварга ч хурдтай, олон угсраа мэхтэй тэсрэлттэй ховор заяах өгөгдөлтэй хүчтэн байсан даа. Цагаан шүд гаргаад л яралзал сайхан инээдэг, сайхан бөх. Тэр жил Хадбаатар аварга хоёр дахь удаагаа түрүүлж байсан нь тод санагдаж байна.

-Ө.Тулгаа зааны талаар танаас асуумаар байна.

-Шагай шиг биетэй, дөрвөн мөчиндөө тэнцүүхэн бяртай гоё бөх байсан даа. Хоёр хөлд суудаг, эгзэг нь таарвал айхавтар өмсдөг, угсраа мэхтэй сайхан хүчтэн. Жолоочоо хийгээд л барилдаад явдаг, байгалиасаа засан авьяастай бөх. Бид гурван ч удаа таарч барилдсан. Эхэлж би унаад сүүлийн хоёрт нь би хаясан санагдаж байна. Баруун бүсийн тойргийн барилдааны үеэр гар дээрээ цохиж зайлж татаад туг тойрч байсан маань саяхан юм шиг санагдаж байна.

-Таны үед тодорч байсан хүчтэн бол Д.Хадбаатар аварга. Аваргын талаар асуухгүй өнгөрч чадахгүй нь …

-Би цэргийн алба хааж байхдаа “Алдар” спорт хороонд Тавхай гэж даргын тэргийг хэсэг барьсан юм. Тэр үед заалаар шагайхад буржгар үестэй, тарган шар цэрэг бэлтгэл хийдэг байсан нь хожмын аварга Д.Хадбаатар байсан юм билээ. Би Хадаатай гурван ч удаа барилдаж унаж байсан. Ойгүй их бяртай хүн гэж Хадбаатар аваргыг л хэлнэ дээ. Намайг сэрвүү барьцнаас л тохоод унагачихаж байсан. Хүүхэд шиг цайлган цагаахан сэтгэлтэй, хүн муу санадаггүй мөн ч гүндүүгүй сайхан эр дээ, Хадбаатар маань. Бид сайхан л нөхөрлөж явсан.

-Та Засагт ханы хөх харчуултай сайхан нөхөрлөж л явсан байх. Цахилгаан Мөнхөө гэж үзэгчдийг шуугиулдаг бөхийн тухай ахмад бөхийн хорхойтнууд хаа нэг дурсаж байдаг. Мөнхөө гуай Говь-Алтайн хүн байсан гэх юм билээ…

-Хавирга нь хэрзийсэн буурал толгойтой хөгшин нас өндөр болтлоо зодоглосон. Эгзэг нь таарвал эвгүй тойгддог мэхтэй хүн байж билээ. Хөх буурал толгойтой хөгшин ногоон торгон зодгоо өмсөөд гараад ирнэ. Дэвж байгаа гэж тунчиг сүртэй. Харцага шонхортой төстэй юм шиг.

Ёстой л нөгөө харцага шонхрын дэвэлтээр гэдэг чинь Мөнхөө гуайн дэвэлт болж таарч байгаа юм шиг. Мөнхөө гуай учраа бөхтэйгөө нэг сүрхий өрснөө буцаад алхчихна. Ингэж байгаад шүдээ тачигнуулж байгаад барилдана. Хэд хэд сүрхий хална. Тэгээд яахав цуцна даа, хөөрхий. Эрийг нас, уулыг цас гэдэг шиг залуусын хөлийг яаж гүйцэх билээ. Тахимаа өгчихөөд, өнөө залуугаа нэг үнсэж авчихаад хуучин ногоон далбааныхаа тоосыг гөвсөн шигээ алхаж явахад үзэгчид бас л алга ташина. Дал наяад оны Цагаан сарын барилдааны нэгэн чимэг нь Мөнхөө гуай байсан юм шүү. Ахмад бөхийн хорхойтнууд сайн мэднэ.

-Домог болсон хоёр Мөнх тантай нэг үед л барилдаж явсан хүчтэнүүд.

-Надаас эрт тодорсон улс л даа. Намайг барилдаж эхлэхэд л сар шинийн барилдаанд хамт их шөвөгт шалгарч үлдэж байсан. Бяртай бол бяртай, уртай бол уртай тийм л хүчтэнүүд. Миний тухайд хөдөөний хүн учраас тэр нарийн ширийн юмыг нь хэлж мэдэхгүй юм.

-Нутаг руугаа явж байна уу та?

-Хар азаргын нурууны өвөрт байршдаг Цээл сум үнэхээр сайхан нутаг шүү. Нас ахихаар нутгаа их санах юм. Жилд хоёр удаа очдог. Цээлээс сайн бөхчүүд олон төрсөн байдаг. Улсын начин С.Баатар, улсын гарьд Ж.Бат-Эрдэнэ, улсын начин Л.Гантулга гээд сайн бөхчүүд төрсөн. Бат-Эрдэнэ маань шөрмөсөө гэмтээгээд амжилт нь бага зэрэг уруудсан байх. Наадамд түрүүлчихээр хэмжээнд барилдаж байсан хүн шүү дээ.

Categories
булангууд мэдээ үндэсний-бөx цаг-үе

МҮБХ сар шинийн барилдааныг Говь-Алтай аймагт зохиох хүсэлт гаргалаа

Монголын үндэсний бөхийн холбооноос өнөөдөр (2021.02.04) мэдэгдэл гаргаж, сар шинийн барилдааныг ирэх хоёрдугаар сарын 11-ний өдөр Говь-Алтай аймагт зохион байгуулах хүсэлтийг Нийслэлийн онцгой комисст хүргэлээ.

Энэхүү мэдэгдэлд:

“УЛААНБААТАР ХОТЫН ЗАСАГ ДАРГА БӨГӨӨД НИЙСЛЭЛИЙН ОНЦГОЙ КОМИССЫН ДАРГА Д.СУМЬЯАБАЗАР ТАНАА

Хүсэлт гаргах нь:

Монгол түмний уламжлалт сар шинийн бөхийн барилдаан цар тахлын улмаас Улаанбаатар хотод хөл хориог тогтоохтой холбогдуулан УОК-оос зохион байгуулагдах боломжгүйг зарлалаа. Дэлхий нийт энэхүү шинэ төрлийн цар тахлыг сөрж, түүнтэй зохицон амьдрах хэв маягт орж байгаа үед Монгол Улс тодорхой оновчтой шийдэл огт үгүй байж хөл хориог олон сараар тогтоож, соёл урлаг, спортын арга хэмжээнүүд зохион байгуулагдахгүй болж байгаа нь нийгэмд эерэг уур амьсгал үгүй болж, бухимдал, архидалт, хүчирхийлэл улам ихсэж байгааг та бид бүгд мэдэж байна.

Олон зуунаас уламжилж ирсэн Сар шинийн баяр нь Монгол түмний сайн сайхны эхлэлийн бэлгэдэл болж байдаг тул олон нийт, бөхчүүд энэхүү өдрийн барилдаанд ихээхэн ач холбогдол өгдөг. МҮБХ нь Сар шинийн барилдааны талаар 2021 оны нэгдүгээр сарын 8-ны өдөр Монгол Улсын Шадар сайд бөгөөд УОК-ын даргад албан ёсоор хандаж, түүний дагуу УОК-ын Шуурхай штабаас зохих заавар, зөвлөгөөг аван хэрэгжүүлж ажилласан. Үүний дагуу барилдах бөхчүүд болон ажиллах жаяг дэгийн баг болох нийт 190 хүний тусгаарлагдах байр, хоол, бусад зардлыг шийдвэрлээд байлаа.

Давагдашгүй хүчин зүйл болох цар тахлын голомт нь Улаанбаатар хотод тодорхойгүй шалтгааны улмаас нэмэгдсэнтэй холбогдуулан барилдаан зохион байгуулагдахгүй болсон тул энэхүү барилдааныг цар тахлын голомтгүй орон нутагт үзэгчгүйгээр зохион байгуулах санал гаргаж байна.

Иймд НОК-оос МҮБХ-нд сар шинийн барилдаанд цахимаар барилдахаар бүртгүүлсэн 128 бөх, орон нутагт очиж ажиллах жаяг дэг, шууд дамжуулах ТВ-ийн ажилтан болох нийт 140 хүний шинжилгээг 2021 оны хоёрдугаар сарын 10-ны өдөр Монгол бөхийн өргөөнд авах, 2021 оны хоёрдугаар сарын 11-ний өдөр Улаанбаатар хотоос гарч нисэх онгоцны буудлаас Говь-Алтай аймаг руу нисэх хөдөлгөөн, мөн өдрийн орой ирэх хөдөлгөөнийг цар тахлын үеийн дүрэм журмын дагуу шийдвэрлэж өгөхийг хүсье.

Жич: Орон нутагт зохиогдох барилдааны бүх зардлыг МҮБХ бүрэн хариуцах бөгөөд нислэгийн хоёр онгоцны захиалгыг өгсөн байгаа болно.

Таныг хүндэтгэсэн, Тэргүүний үүргийг гүйцэтгэгч Ц.Магалжав” хэмээжээ.

146078577_713009186027063_3235577129151071353_n

146935455_713009216027060_306395725390211043_n