Азербайжаны арми Туркийн ардын баатар, туг баригч бага дарга Байрактар (1755-1808)-ын нэрээр нэрлэгдсэн дроноор армийг бут цохин өмнө нь 1992-1994 оны дайнаар алдсан зарим газар нутгаа буцаан авснаас яг хоёр жилийн дараа Уулын Карабахад дахин байлдааны ажиллагаа эхлүүлэв. Мэдээж энэ явдалд Ереван болон Баку бие биенийгээ харилцан буруутгав.
ЗХУ задран унасны дараа Армены шууд дэмжлэгээр Уулын Карабахын Бүгд Найрамдах улс азербай-жанаас салж тусгаар тогтнож буйгаа зарласан ч өнөөг хүртэл аль ч улс хүлээн зөвшөөрөөгүй байгаа билээ. Ийнхүү 1992-1994 онд энэ нутагт 25-30 мянган хүн амь үрэгдсэн дайн болж арменчууд ялж азербайжанчууд ялагдан газар нутгаа алдсан. Энэ хоёр улсын хооронд дахин 2020 оны есдүгээр сарын 27-ноос арваннэгдүгээр сарын 9-ний хооронд 6.5 мянган хүн амь үрэгдсэн байлдаан болж энэ удаа азербайжан ялж, алдсан нутгийнхаа багагүй хэсгийг буцаан авсан.
Өнөөдөр энд дайн, тулаан
дахин сэргэж буй нь мэдээж энэ
хоёр улсын хооронд “зогсож”
байсан Гюмрийн хоолой дахь
Оросын 102 дугаар цэргийн
баазын цэргүүдийг Украин руу
шилжүүлсэнтэй холбоотой.
Өнөөдөр энд Оросын туг, уг
баазын хамгаалалтын хэдхэн
цэрэг л үлдсэн. Өөрөөр хэлбэл,
Оросууд Арменыг хувь заяанд
нь даатган орхисон гэсэн
үг. Харин цаад шалтгаан нь
НАТО-гийн гишүүн Турк улс
Азербайжан, Казахстантай
цэргийн харилцан туслах
гэрээ байгуулсан явдал.
Бүр
цаад зорилго нь Кавказын
нурууны улсууд улмаар
Исламын ертөнцийг Оросын
нөлөөллөөс гаргах явдал.
Харин албан ёсоор бол
Азербайжан “Оросууд болон
Армен энхийн гэрээгээр
хүлээсэн өөрсдийн үүрэг болох
манай улсыг Турктэй холбох
Нахичваны ногоон-зурвас зам
гаргаж өгөх үүргээ өнөөдрийг
хүртэл биелүүлээгүй, Оросууд
гурван талт энхийн гэрээний
зэвсгийг нь хураах үүргээ
биелүүлээгүйгээс Армены
цэрэгжсэн хууль бус бүлэглэл
энэ сарын 3-нд Лачинскийн
дүүрэгт зэвсэгт халдлага
үйлдэн Азербайжаны цэргийн
албан хаагч амиа алдсан.
Иймээс энэ явдлын хариу
болгож Азербайжаны арми
“Шийтгэл” нэртэй цэргийн
тусгай ажиллагаа явуулж
Карабахын нурууны Бага
Кавказын салбар уулсын
Гырхгыз, Сарыбаб оргилууд
болон бусад стратегийн
чухал өндөрлөгүүдийг эзлэн
авсан” гэж мэдэгдэв. Үнэхээр
ч Азербайжаны тал 2020
оны Армен, ОХУ-тай хийсэн
энхийн гэрээгээр хүлээсэн
үүргээ биелүүлж, гэрээнд
гарын үсэг зурсны маргааш л
Армен болон Уулын Карабахыг
холбосон Лаченскийн ногоонзурвас замыг гаргаж өгсөн.
Харин энэхүү гэрээний гол
үүрэг болох Турк, Азербайжаныг холбох зам
гаргаж өгөх, Армены зэвсэгт
бүлэглэлүүдийн зэвсгийг
хураах ажлыг Оросууд огт
биелүүлээгүй байгаа нь
үнэн.
ОХУ-ын Батлан хамгаалах
яам Азербайжаныг гурван талт
энхийн хэлэлцээрийг зөрчсөн
гээд энэ бүс нутгийн аюулгүй
байдлыг хангахад Ереван
болон Бакутай хамтран
ажиллана гэж мэдэгдэв.
Харин хууль бус Уулын
Карабахын Бүгд Найрамдах
улсын тэргүүн Араик Арутюнян
энэ сарын 3-нд хэсэгчилсэн
дайны байдал зарлаж, бүх
нийтийн цэрэг татлага явуулах
тушаалд гарын үсэг зурсан
байна. Үнэндээ бол энэхүү
Азербайжаны довтолгоо
нь Туркийн ерөнхийлөгч
Р.Эрдоган ОХУ-ын тэргүүн
В.Путинтэй Сочид хийх
уулзалтад зориулан бэлдсэн
хөзрийнх нь нэг тамга юм.
Нөгөө нэг тамга хөзөр нь
Туркээс Сирид курдуудын
эсрэг нэрэн дор явуулах
байлдааны ажиллагаа.
Өөрсдийгөө үндэс угсаа
нэгтэй ахан дүүс гэж зарлан
цэргийн харилцан туслах гэрээ
байгуулсан Турк, Азарбейжан,
Казахстан гурав Сирийн, бүр
цаашилбал исламын улсуудын
нефть, хий, газрын ховор
элементийг нэгтгэн Европын
зах зээлээс Оросыг бүрэн
шахаж гаргах зорилготой
гэдэг нь нуугаад байх зүйл
биш.
Ийнхүү энэ сарын 5-нд
оросуудын Украинаас булаан
авсан Сочи хотод Турк, ОХУын ерөнхийлөгч нарын ээлжит
уулзалт дөрвөн цаг гаруй
үргэлжилж өндөрлөв.
Оросын “РИА Новости”
агентлаг “Ерөнхийлөгч
Владимир Путин, Реджеп
Тайип Эрдоган нар Сирийн
газар нутгийн бүрэн бүтэн
байдлыг хадгалах, энэ
улсын нутагт буй террорист
байгууллагуудтай хэрхэн
тэмцэж буй талаар бие
биендээ нээлттэй мэдэгдэж
байх, худалдаа, жуулчин,
хийн хоолойн асуудлаар
хамтран ажиллах талаар
тохирч хамтарсан мэдэгдэл
гаргасан гэж ерөнхийлөгчийн
хэвлэл мэдээллийн албаны
дарга Дмитрий Песков мэдэгдэв” гэснээс өөр мэдээлэл
гаргасангүй. Ерөөс хоёр том
улсын ерөнхийлөгч уулзаад
хамтран ажиллах ямар нэг
гэрээнд гарын үсэг зурахгүй
мэдэгдэл гаргаж байна гэдэг
нь хоёр улсын харьцаа
таарамжгүй байна гэсэн үг.
Мэдээж хоёр ерөнхийлөгчийн хэлэлцсэн хамгийн
гол асуудал бол Оросууд
гурван талт энхийн гэрээгээ
биелүүлж Азербайжан улсыг
Турктэй холбох Нахичваны
ногоон-зурвас зам гаргах
асуудал байсан. Үүнийг энэ
хоёр ерөнхийлөгч уулзах
тов батлагдангуут Иран улс
хойд хил рүүгээ цэргийн хүч
төвлөрүүлж эхэлсэн явдал
баталж байгаа юм. Учир нь
энэ зам Ираны хойд хил дагуу
явна. Хэргийн учир нь Ираны
хойд хил гээд байгаа энэ газар
нутагт 25 сая азербайжанчууд
амьдарч байгаа юм. Харин
Азарбайжан улс өөрөө 2022
оны зургадугаар сарын 1-ний
байдлаар 10.179.147 хүн
амтай. Харин Иран 2015 оны
зургадугаар сарын байдлаар
78.408.412 хүн амтай
бөгөөд тал хүрэхгүй хувь нь
иранчууд буюу персчүүд.
Иймээс В.Путин гэрээгээ
биелүүлэхгүй бол Уулын
Карабахад Азербайжаны
арми Армены цэргийг бут
цохин энэ замыг хүчээр нээнэ.
Яг үнэндээ үндэстэнүүд хэл,
соёлоороо нэгдэх анхны том
алхам болох Ираны 25 сая
азербайжан иргэд газар
нутагтайгаа Азербайжан
улстайгаа нэгдэх нь цаг
хугацааны асуудал болсон
гэсэн үг.
Иран Азербайжантай
байлдвал Турктэй байлдана.
Турктэй байлдвал НАТОтой байлдах болно. Ийнхүү
дарангуйллын гурван
голомтын нэг гэгдэж байгаа
Иран улс хойд талаараа Турк,
Азербайжан, Казахстаны
цэргийн эвсэл, бусад талаараа
I2U2” буюу Израиль, Энэтхэг,
Арабын нэгдсэн Эмират,
АНУ гэсэн цэргийн эвсэл мөн
АНУ, Израиль болон Саудын
Араб, Кувейт, Катар, Оман,
Арабын нэгдсэн Эмират,
Бахрейн, Египет, Иордан,
Ирак улсуудын хамтарсан
цэргийн шинэ эвсэлд бүрэн
бүслэгдэж байна гэсэн үг.
Энэхүү уулзалтаар “Сири
улсын нутагт буй террорист
байгууллагуудтай хэрхэн
тэмцэж буй талаар бие
биендээ нээлттэй мэдэгдэж
байна гэж тохирсон” гэдэг
нь үнэндээ Туркийг Сирийн
нутагт цэргийн ажиллагаа
явуулахыг ОХУ албан ёсоор
зөвшөөрсөн гэсэн үг.
Энэ
нь Сирийн нефтийн гол
судлыг мэдэлдээ авсан,
АНУ-ын дэмжлэгтэй, Ассадын
дэглэмийн эсрэг босогчдод
Сирийн цэргийг бут цохих том
боломж нээнэ гэсэн үг. Мөн
Афганистаны талибууд ОХУын хилд довтлох нь бас л цаг
хугацааны асуудал болчихоод
байна. Эндээс Оросын талын
Башар аль-Ассад Сирийн
удирдлагаас зайлуулагдах
төдийгүй энэ улсын нутаг
дахь ОХУ-ын тэнгисийн болон
хуурай замын цэргийн баазууд
бүрэн хаагдах юм байна гэсэн
дүгнэлт гарна.
АНУ-ын ерөнхийлөгч
цэргийн хамтарсан эвсэл
байгуулахаар Ираны эсрэг
зогсдог Арабын улсуудтай
уулзахад цаадуул нь өдөрт
олзворлож буй нефтиэ 1/3-
ээр л нэмэгдүүлэх боломжтой
гэсэн. Энэ нь барууны
улсууд Иран бас Сирийг
ардчилсан улс болгон нефть,
хийг нь Турк, Азербайжан,
Казахстаны хоолойгоор
европ руу экспортолж
байж л нэг баррель газрын
тосны үнийг 40 ам.доллар
болгож өөрсдийн инфляцийг
хазаарлаж, Оросын эдийн
засгийг элгээр нь хэвтүүлэх
боломжтой болно гэсэн үг юм.
Өөрөөр хэлбэл Иран, Сирийн
өнөөдрийн удирдлагын хувь
заяа нэгэнт шийдэгдсэн гэсэн
үг. Иймээс Сочи хотын “Русь”
сувиллын газарт хийсэн ОХУын ерөнхийлөгч Владимир
Путин, Турк улсын ерөнхийлөгч
Реджеп Тайип Эрдоган нарын
энэхүү уулзалт нь Иран,
ОХУ,Сирийн удирдлагуудын
нэг тал болон “тоглож” буй
“Исламын ертөнц” гэх өрөг
дээр эсрэг талаас нь тавьсан
“Шаг! Мад!!!” юм.
