Category: гадаад

Евгений Пригожинийн зэвсэгт бослого эхэлсэн шигээ хурдан дуусч, энэ явдлынталаар шинжээчид одоо ч маргалдсаар байна. Харин “BBC” энэ үйл явдлын талаар ямар бодолтой байгааг өөрийн орос уншигчдаасаа асууж, ямар хариулт авснаа нийтэлсэн байна.

“Энэ бол улс төрийн шоу. Энэ хоёр хүн (Путин, Пригожин) хоёулаа хэвлэл мэдээллийн сайн манипуляторууд. Лукашенко финалд ор ирж нэмэлт “оноо” авсан байж магадгүй. Украины нөхцөл байдлын тухай миний бодолПригожины видео мессеж дээр хэлсэнтэй зарчмын хувьд давхцаж байна. Тухайлбал, авлигаар армиа хүчгүй болгосон гэдэгтэй. Гэхдээ би бүх зүйл яг ямар нөхцөл байдалтай байгааг мэдэхгүй байна. Бас яагаад бослого зохион байгуулагдсаныг сайн ойлгохгүй байна. Учир нь энэ бүхэн яг л 90-ээд оны Оросын гэмт хэргийн бүлэглэл хоорондын дайн шиг харагдаж байна, Зүгээр л арай өөр цар хүрээтэй байна.

А., Москва

“Оросын армийн сөнөн унаж буй нисдэг тэрэгнүүд бас онгоц, Воронеж дахь газрын тос, түлшний баазын дэлбэрэлт, ухсан зам, төв замд хөндөлдүүлэн тавьсан элс ачсан том ачааны машинууд, Москва орох гүүрний хамгаалалтын бодит бичлэгийг үзэж, харж байсан ч болж буй үйл явдлыг театрчилсан жүжиг гэсэн мэдрэмж өдөржингөө бүр орой болтол надаас салсангүй.

Р., Екатеринбург

“Энэ бослого гэгч нь надад муухан дэглэлттэй, маш муу жүжигчидтэй театрын драмын жүжиг шиг санагдсан. Учир нь жинхэнэ бослого “Ляпкин-Тяпкин” болох Шойгу, Герасимов хоёроос огт өөр зүйл шаардах байсан.

А., (дайн эхлэхээс өмнө Оросоос гарч Киевт ирсэн)

“Энэ амралтын өдрүүдэд ОХУ-д болсон “бослого” хоёр ижил төстэй мэдрэмж төрүүлэв. Эхнийх нь миний төрсөн эх орны эрх мэдлийг булаан авсан “элитүүдийн” хөшигний цаадах тэмцэл ил гарч жирийн иргэд тэдэнд огт итгэдэггүй гэдэг нь маштодорхой болов. Хоёрдугаарт, болж буй үйл явдалдУкраинчууд болон бидний бодлын зөрүү бүр ч ойлгомжтой боллоо. Учир нь ойр дотны хүмүүс маань “Хараач! Бослого! Дайны там удахгүй дуусч магадгүй! ”гэж хэлэхийг сонсоод хэний ч дотор “Найдвар ч ойрхон харагдахгүй байна даа… ” гэж бодогдож байгаа.

Т., Чита

“Улс орон маань Иргэний дайны босгон дээр аль хэдий нь ирсэн гэдэг аймшигт байдлыг бүгд харж таг мэлэрсэн. Болсон үйл явдал улс орныг маань ийм байдалд хүргэсэн хүн засгийн эрхэнд үлдэхэсвэл бүх Оросыг Украин руу дайруулж “махны машин”-д оруулах гэмт хэрэгтэн оронд нь суух уу гэсэн асуудал үүсгэсэн. Харин энэ нөхцөл байдал дайны үед анх удаа хүн амын олонхийн санал нэгтэй баяр баясгаланг төрүүлсэн. Энэ явдал бидний ирээдүйг улам бүрхэг байгааг харуулж байна.

Орост засгийн эрхийг авахын тулд Москвагийн гарнизоны удирдлагад олигтойхон хахууль өгөхөд л хангалттай. Гэхдээ болсон явдлаар Кремлийн “элитүүд”-ийн тэмцэл, шинэ төрийн эргэлт, тэр ч байтугай иргэний дайн гарах магадлал багассангүй харин ч нэмэгдэж, магадгүй оны эцэс гэхэддээд хэмжээнд хүрэх байх.

М.

“Үймээн намайг гайхшруулсангүй. Учир нь Пригожин болон цэргийн удирдлагын хоорондох зөрчилдөөнямар нэгэн байдлаар шийдэгдэх ёстой байв. Гэхдээ түүний төгсгөл нь ойлгомжгүй болов. Довтолж буй тал гэнэт гэнэдүүлэх нь ялахад шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэдэг. Пригожин энэ боломжийг ашигласан ч хэрэгжүүлсэнгүй. Энэ нь түүний төлөвлөгөө хоёр, гурав дахь зорилготой байсныг харуулж байна. Е.Пригожин Ерөнхийлөгчийн сонгуульд орох эрх мэдлийн төлөөх тэмцэлд улс төрийн оноо цуглуулах гэж оролдсон байх бүрэн боломжтой. Тэр маш олон дэмжигчидтэй болсон. Түүнд бас хэвлэл мэдээлэл, мөнгө хөрөнгөний нөөц бий.

Е., Муров

“Бямба гаригийн өглөө би хамаатан садан дээрээ очсон, тэр сайхан мөчид бүгд зурагтын өмнө сууж Ерөнхийлөгчийн үг хэлэхийг сонссон.Путин хэлсэн үгэндээ ямар нэгэн нэр дурдаагүй учир би юу ч ойлгоогүй. Харин хамаатангууд маань “Пригожин бослого гаргасан” гэж надад хэлсэн. Би өдөржин улсын сувгуудыг харж байсан бөгөөд бас л юу ч ойлгоогүй. Орой хотод ирж гар утсаа засвараас авч би “Telegram, Instagram”-ыг уншиж сая учрыг нь ойлгосон. Дүгнэлт: Холбооны улсын сувгуудыг үзэгчид л одоогийн Оросын төр, засгийн гол сонгогчид байдаг.

М., Челябинск

“Энэ амралтын өдрүүдийн мэдээг би Украинд халдан довтолсон эхний өдрүүдийн адил татралтгүй үзсэн боловч сэтгэл хөдлөл маань мэдээжийн хэрэг огт өөр байсан. Бухимдал бус илүү их сонирхол, сониуч зандаахөтлөгдсөн”

Э., Астана

“Би энэ сарын 23-24-нд шилжих шөнө “Шударга ёсны жагсаал”-ын тухай мэдээ сонссон. Би гайхсан ч интернетээс хэтэрдэггүй бас нэгэн дуулиан гэж бодоод орондоо оров. Өглөө сэрээд биөглөөний цайгаа тайван уусан. Дараа нь би “YouTube”-г асааж, “Вагнер” PMC-ийн отрядууд тус улсын гол хот руу янз бүрийн замаар хөдөлж байгааг мэдэх үед энэ нь аймшигтай бас нэгэн зэрэг сонирхолтой байлаа. Яагаад ч юм тэдний давшилтыг хэн ч зогсоож чадахгүй байсан нь үнэхээр сонин санагдсан.

I.L., Питтсбург, АНУ

“Миний хамгийн их айдаг зүйл болөглөө сэрээд Орост иргэний дайн эхэлсэн тухай мэдээний гарчиг харах явдал. Оросын нийгмийн олонх нь Оросын арми болон вагнерчуудыг дэмждэггүй гэдгийг бимэдэж байсан. Маргаашнь зэвсэгт мөргөлдөөний тухай мэдээ гараагүйд баярласан. Гэхдээ би Воронежийн талаар тэнд амьдардаг найзаасаа мэдсэн. Дараа нь тэр Москва дахь найзтайгаа холбогдож, түүний эргэн тойронд юу болж байгааг мэдсэн. Тэдний хариулт миний толгойд түгшүүр, асуултууд нэмж байв. Би олон найз нөхөдтэйгээ байнга холбоотой байсан, би өөрөө Мурманскаас ирсэн бөгөөд тэнд ч бас олон найз нөхөдтэй. .

Л., Воронеж

“Тээврийн хэрэгслийн цуваа бараг Воронеж хүрэхэд Автомашины худалдааны газар,газрын тосны баазын ойролцоо дэлбэрэлт болж дараа нь байлдааны нисдэг тэрэгнүүдийг буудан унагаж тулалдаанб чимээ сонсогдоход хотын бүх оршин суугчид сандарч эхэлсэн ба шатахуун түгээх станцууд дээр асар их дараалал үүсч, замын түгжрэл үүссэн. Ямартай ч энэхүү цэргийн эргэлт хийх оролдлого ньзэвсэгт бослоын өмнө Путин ямар сул дорой байгааг харууллаа.”

М., Новосибирск

“Анхаарал татсан зүйл бол Путины хаанчлалын дэглэмийн гол тулгуур нь ерөнхийлөгчийн бахархал буюу хамгаалалтын алба, суртал ухуулга биш, харин иргэний засаг захиргаа байсан нь тодорхой болов. Энэ өдрүүдэд арми, Үндэсний гвардийнхан, ОМОН-ууд удирдлагатайгаа хаа нэгтээ алга болж, “Кадыровчууд”Ростов руу ойртож ч зүрхэлсэнгүй, суртал ухуулагчид чимээгүй байсан бөгөөд зөвхөн захирагчид л ерөнхийлөгчид үнэнч байгаа гэдгээ харуулав.

И., Саратов

Их Британи улс өөрийн хуульчдыг Оросын компаниудад зөвлөгөө өгөхийг хориглосон хууль батална гэж мэдээлжээ. Их Британийн Ерөнхий прокурор Алекс Чалк “Их Британийн хууль эрх зүйн тогтолцоо нь олон улсын олон гэрээ, бизнесийн гол цөм бөгөөд бид Орост бидний мэдлэг, туршлагаас ашиг хүртэхийг цаашид зөвшөөрөхгүй” гэж мэдэгдсэн байна.

Украины Краматорск хот руу Оросын арми пуужингаар харвасантай холбогдуулан тус улсын Гадаад хэргийн яам ОХУ-д албан ёсоор эсэргүүцлийн ноот илгээнэ гэж Колумбын Ерөнхийлөгч Густаво Петро мэдэгдэв. “Орос Колумбын гурван энгийн иргэн рүү дайрлаа. Ингэснээр дайны дүрмийг зөрчиж байна. Гадаад хэргийн яам Кремльд эсэргүүцлийн дипломат нот бичиг гардуулах ёстой” гэж Петро хэлжээ.

Украины Зэвсэгт хүчний Ерөнхий командлагч Валерий Залужный АНУ-ын Зэвсэгт хүчний штабын дарга нарын нэгдсэн хорооны дарга, генерал Марк Миллитэй утсаар ярьж “Украин сөрөг довтолгооны үеэр стратегийн санаачлагыг гартаа авсан” гэж мэдэгджээ.

Японы Ерөнхий сайд Кишида Фүмио НАТО-гийн дээд хэмжээний уулзалтад оролцож Литва болон Европын Холбооны удирдагчидтай уулзахаар Бельгид ирэх долоодугаар сарын 11-нээс дөрвөн өдрийн айлчлал хийх болжээ.Тэрбээр мөн Ойрхи Дорнодын орнуудтай эдийн засаг, аюулгүй байдлын харилцаагаа гүнзгийрүүлэх зорилгоор ирэх сарын сүүлээр Саудын Араб, АНЭУ, Катарт айлчлахаар төлөвлөж буйгаа Либерал Ардчилсан намын удирдах зөвлөлийн гишүүдтэй уулзах үеэрээ хэлжээ.

Вагнерийн хөлсний цэргүүд Беларусийн нутаг дэвсгэрт шилжин ирсний хариуд Польш улс зүүн хилийн хамгаалалтаа бэхжүүлж байна гэж Польшийн Ерөнхий сайдын орлогч Ярослав Качинский Үндэсний аюулгүй байдал, батлан хамгаалах хорооны хурлын дараа мэдэгдэв.

“The Moscow Times” сонин Ерөнхийлөгч В.Путины өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу Е.Пригожинтой холбоотой албан тушаалтнуудыг шалгаж, улмаар генерал Сергей Суровикиныг баривчилсан тухаймэдээлжээ. Харин Оросын Батлан хамгаалах яам энэ мэдээллийг батлаагүй байна.

Г.АМАРСАНАА

Олон асуудлаар санал зөрөлддөг Америкийн технологийн салбарын хоёр тэрбумтан дэвжээн дээр тулалдах тухай яриа гараад удаагүй байна.

Дэлхийн хамгийн баян хүн Илон Маск өнгөрсөн оны аравдугаар сард Твиттер сошиал платформыг өндөр үнээр худалдаж авсан билээ. Тэгвэл Фэйсбүүкийг үүсгэн байгуулагч Марк Закербэрг удахгүй Твиттерийн шууд өрсөлдөгч болох текстэд суурилсан сошиал платформ зах зээлд гаргахаар бэлдэж байгаа гэсэн мэдээлэл тарсан нь Маскийг нэлээд эгдүүцүүлсэн юм.

Саяхан Маск түүнтэй тулалдахад бэлэн байгаагаа сошиал сүлжээгээр илэрхийлж байв. Маргааш нь Закербэрг дуудлагыг хүлээж авснаа Инстаграм хуудсандаа бичсэн байна.

39 настай Закербэргийн хувьд сүүлийн үед жиү жицү болон биеийн хүчний спортоор идэвхтэй хичээллэж, чамгүй амжилт гаргаад байгаа.

Харин өчигдөр 52 нас хүрсэн Маск өөрийгөө багадаа сайн зодолддог байсан тухай саяхан UFC холимог тулааны холбооны ерөнхийлөгч Дана Уайтад ярьж байжээ.

Уайт тэдний тулааныг зохион байгуулах асуудлаар тус тусад нь утсаар ярьсныхаа дараа хоёр тэрбумтан үүнд “нэлээд нухацтай” хандаж байгааг мэдээлсэн юм.

Тэгвэл Маск үнэнээсээ энэ тулаанд бэлдэж эхэлсэн бололтой. Өчигдөр Бразил жиү жицүгийн хар бүстэй подкастер Лэкс Фридман түүнтэй хичээллэж байгаагаа харуулсан гэрэл зургуудыг сошиал хуудсандаа нийтэлсэн байна.

UFC тулааны домогт тамирчин Жорж Сен Пьер саяхан бас Маскийн бэлтгэлийг хангаж өгөх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлээд өөрөөс нь зөвшөөрсөн хариу авсан юм.

Маскийн хувьд 180 см өндөр, 81 кг жинтэй бол Закербэрг 170 см өндөр, 70 кг жинтэй юм байна.

Закербэрг шиг спортоор тууштай хичээллэдэггүй ч Маскийн хувьд том бие нь давуу тал болж магадгүй гэж зарим ажиглагчид дүгнэжээ.

 

Эх сурвалж: New York Post

 

ОХУ-ын элчин сайдын яам шинэ байраа барихаар төлөвлөсөн газрын эрхийг Австралийн засгийн газар үндэсний аюулгүй байдлын үндэслэлээр саяхан цуцалсан юм.

Уг газар нь тус улсын парламентын байраас 400 метр зайд байрладаг тул тагнуулын ажиллагаа явуулах эрсдэлтэй гэж үзээд 2008 онд олгосон түрээсээр эзэмших эрхийг цуцалжээ.

Оросын тал шийдвэрийг Австралийн дээд шүүхэд давж заалдахаа мэдэгдээд байгаа.

Кремлийн хэвлэлийн төлөөлөгч Дмитрий Песков уг шийдвэрийг “Өрнөдийн орнуудад ажиглагддаг Оросын эсрэг хэт үзлийн нэг жишээ” гэж шүүмжилж байв.

Пүрэв гарагт Оросын нэг дипломатч эрх нь цуцлагдсан барилгын газар дээр тамхилж байгааг харуулсан гэрэл зураг Австралийн хэвлэлүүдээр цацагджээ.

Тэрбээр ийм аргаар эсэргүүцэл илэрхийлж байгаа бололтой. Дипломатчийн халдашгүй статустай тул цагдаа нар түүнийг газраас албадан явуулах боломжгүй байгаа гэнэ.

Баасан гарагт Австралийн ерөнхий сайд Энтони Албаниз дипломатчийн эсэргүүцэлд санаа зовохгүй байгаагаа мэдэгджээ.

“Орос улс сүүлийн үед хууль дүрэм сахих талаар их тааруу байгаа. Украинд түрэмгийлэл үйлдсэн Орос улс олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээг байнга, увайгүй зөрчиж байгаа тул бид тэднээс зөв үйлдэл гарна гэж найдахгүй байна” гэж Албаниз хэлсэн байна.

 

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Жозеф Байдений 53 настай хүү Хантер Байден 2017, 2018 онд татвараа хугацаанд нь төлөөгүй гэдэг хоёр зөрчилд гэм буруутайгаа хүлээжээ.
Хууль сахиулагчидтай сая тохирсны дагуу, Байден хоёр  жилийн туршид мансууруулах бодис хэрэглэхгүй, мөн хэзээ ч галт зэвсэг эзэмшихгүй байх ёстой болж байгаа юм байна. Энэ хэлцлийг, Хантер Байдений өмгөөлөгчид болон АНУ-ын Делавер муж дахь Ерөнхий прокурор Дэвид Вайс нарын хооронд сүүлийн хэдэн сарын туршид хэлэлцсэний эцэст байгуулжээ. Хантер Байдений өмгөөлөгч Кристофер Кларк, “Миний үйлчлүүлэгч болон Делавер тойргийн Прокурор нарын хооронд хоёр хэлцэл байгуулагдсныг зарласнаар Хантерыг шалгасан таван жилийн мөрдөн шалгалт дууссан гэж би ойлгож байна” гэж мэдэгджээ. “Мөн Хантер амьдралын амаргүй үедээ гаргасан алдаа, дон хамаарлын асуудалдаа хариуцлага хүлээх нь чухал гэж бодож байгааг би мэднэ” гэж ярьсан байна. Одоо хоёр талын байгуулсан хэлцлүүдийг АНУ-ын Холбооны прокурор батлах ёстой аж. Мөн Хантер Байден өөрийн албан ёсоор оршин суудаг, мөн татварын зөрчил гаргасан хэрэг үйлдэгдсэн Делавер муж дахь Холбооны шүүхээр орж, гэм буруугаа хүлээх юм.

Өмнөд Солонгосын нийслэл Сөүл хотын захиргаа өнөөдөр Хан мөрнөөр хүн тээвэрлэх усны автобустай болох төлөвлөгөөгөө зарлаж, үйл ажиллагааг эрхлэн явуулах байгууллагыг шалгаруулах тендер зарлажээ.

Тендерт оролцогчдод материалаа долдугаар сарын 14-ний дотор ирүүлэх хугацаа өгсөн байна.

Шалгарсан байгууллагыг долдугаар сарын 21-нд зарлах гэнэ.

Ирэх оны хоёрдугаар хагаст Сөүл хотын баруун дүүрэгт орших Гимпо гүүрнээс зүүн өмнөд дүүргийн Жамсил гүүрний хооронд иргэдийг усны автобусаар тээвэрлэж эхлэхээр төлөвлөжээ.

Тендерт шалгарсан байгууллага эхний нэг жилийн хугацаанд хамгийн цөөндөө зургаан автобусаар үйл ажиллагаагаа явуулах ба хоёр дахь жилдээ 10-аас дээш болгон тоог нэмэгдүүлэх үүрэг хүлээх юм байна.

Автобус бүр хамгийн цөөндөө 150 зорчигчийг 20 унадаг дугуйн хамт тээвэрлэх багтаамжтай байх бөгөөд цагт 37  км-ээс дээш хурдтай явах шаардлагыг бас тавьжээ.

Энэ оны гуравдугаар сард Сөүл хотын захирагч О Сэ Хүн албан ажлаар Британийн нийслэл Лондон хотод хүрэлцэн очихдоо Темза мөрнөөр хүн тээвэрлэдэг автобусаар зорчиж үзсэн юм байна.

Үүний дараа Сөүл хот усны автобустай болох төсөл яригдаж эхэлжээ.

Тус хотын усны автобус нийтийн тээврээс гадна аялал жуулчлалын зорилготой байх гэнэ. Хотын захиргаа усны автобусны үйлчилгээнд тулгарах бэрхшээлүүдийг шийдвэрлэхэд анхаарал тавихаар болжээ. Тухайлбал зорчигч буулгаж, суулгах тавцан бэлдэх, санхүүгийн үр ашигтай байдлыг хангах зэргийг хариуцах юм байна.

 

Олон улсын физикчдийн баг анх удаа хүний амьсгалын дээд замаар дамжин өнгөрөх хуванцрын бичил хэсгүүдийн хөдөлгөөнийг судалж, амьсгалын замын эрхтэнд цаг тутамд дунджаар 16 орчим бичил хуванцар ордог болохыг тогтоожээ. Энэ нь дэлхийн нийт хуванцрын бохирдолтой тэмцэх шаардлагатайг дахин нотолж байна гэж Америкийн физикийн хүрээлэнгийн эрдэмтэд мэдээлэв. Тайван ба түргэн амьсгалах үед янз бүрийн 1.6-5.56 микрометр хэмжээтэй бичил хуванцрууд хүний амьсгалын замд орсны дараах хөдөлгөөнийг эрдэмтэд судалжээ.

Эдгээр бичил хуванцрын нэлээд хэсэг нь амьсгалын замын зарим хэсэгт, тухайлбал хамрын хөндий болон амны хөндийн залгиур хоолой орчимд үлддэг болохыг тооцоолол харуулжээ. Сүүлийн хэдэн арван жилийн хугацаанд судлаачид асар их хэмжээний хуванцар хог хаягдал болон бичил хуванцруудыг гол мөрөн, нууруудаас төдийгүй аварга том “хогон толбо” үүсээд байгаа дэлхийн далай тэнгисийн алслагдсан бүсээс илрүүлсэн.Салхи, хур тунадас, далайн гүний урсгалаар зөөгдсөн бичил хуванцрыг саяхан Марианы хавцлын ёроолоос болон Эверестийн ноён оргилооос олсон билээ. Сиднейн Технологийн их сургуулийн ахлах судлаач Мохаммед Исламаар удирдуулсан Австрали, Хятад, Ираны физикчид хүний амьсгалын замын эрхтэнд орсныхоо дараа бичил хуванцрууд “хэрхдэг” болохыг судалжээ.

Эрдэмтэд энэ асуудлыг сонирхох болсон нь жилийн өмнө эмч нар хуванцрын бичил хэсгүүд заримдаа амьсгалын замд маш гүн нэвтэрдгийн анхны нотолгоог олж илрүүлсэнтэй холбоотой ажээ. Судлаачид цаашид хүний амьсгалын замд тогтож үлдсэн янз бүрийн хэлбэртэй бичил хуванцрууд эрүүл, өвчтэй уушгинд хэрхэн нөлөөлж байгааг судлахаар төлөвлөж байна.

Г.АМАРСАНАА

Манж гүрэнд хар ламын дүрээр явуулсан технологийн тагнуулуудын олж ирсэн өрх гэрийн зориулалттай утас ээрэх, торго, даавуу нэхэх модон суурь машинуудыг олноор нь хооронд нь угсарч тусгай том байранд байрлуулан, бүгдийг нь усан тээрмээр ажиллуулж эхэлснээр мануфактур гэх бөөний үйлдвэрлэл бий болж англичууд жинхэнэ баялаг бүтээгчид болж орхив. Нэхмэлийн суурь машинуудыг усан тээрмээр хөдөлгөж байсан тул удалгүй голын эрэг дагуух газрын түрээсний үнэ тэнгэрт хадав. Ийнхүү цаг үеийнхээ шаардлагаар уурын хөдөлгүүр бий боллоо. Уурын хөдөлгүүртэй болсноор Хүнд үйлдвэрүүд байгуулах боломжтой болов. Улмаар 1780 оноос Аж үйлдвэрийн I хувьсгал эхэлж оюуны өмчид тулгуурласан техникийн дэвшил буюу бөөний үйлдвэрлэл бий болж үйлдвэрийн эзэд хэмээх шинэ хүчтэй анги гарч ирэн хаад, ноёдын үеийг халжээ.Гэхдээ үйлдвэрийн эзэд ч хоорондоо хаад, ноёд шиг юу яах нь бий. Тухайлбал, төмөр замаар тодорсон баячууд Англид анхны автомашин гарахад урд нь туг барьсан явган хүн заавал явуулж байх хуулийг төр, засгаар гаргуулж байв.

Хүнд үйлдвэрүүд бий болсноор хятадуудын Нийтийн Тооллын I зуунд анх бүтээсэн дарийг улам сайжруулан янз бүрийн буу бөөнөөр нь үйлдвэрлэх боломж бүрдэв. Ангийн бууг анчид л худалдаж авна. Харин байлдааны бууг татвар төлөгчдийн мөнгөөр улс бөөнөөр нь худалдаж авна. Үйлдвэрийн эзэнд аль нь ашигтай вэ?! Ингэхийн тулд баараггүй шалтгаан байх хэрэгтэй. Бэлэн шалтгаан нь үйлдвэрийн хямд түүхий эд, ажиллах хүч олох явдал. Ийнхүү “Тариаланчдад ганц нэгээр нь трактор зарж байснаас улсад танк бөөндөх нь хамаагүй ашигтай” гэсэн зарчмаар үйлдвэрийн эзэд улстөрчид тэднээс бүрдэх төр, засгийн гишүүдийг санхүүжүүлэн дураараа шийдвэр гаргуулдаг болж үр дүнд нь дэлхийн I, II, III дайн дэгдэв.

ЗХУ-ын үед бий болсон “Хүйтэн дайн” албан ёсны залгамжлагч нь болох ОХУ-ын үед “халуун” шатандаа шилжиж дэлхийн III дайн төгсөх тал руугаа чиглэж эхлэв. Мөс хайлж нэн шинэ худалдааны дөт зам болж буй Хойд туйлд хүн ам гэж байхгүй учир ОХУ болон НАТО-гийн цэрэг энд халз тулснаар дэлхийн III дайн жинхэнэ ёсоороо “биежих” байх. Мэдээж аль тал ялах нь тодорхой учир Хойд туйлд байгаа Оросын генералууд бүх зэвсгээ бөөнд нь тэрбум еврогоор барууныханд зарж “түнтийн”, өөрсдөө буугаад өгчихгүй бол шүү дээ. Харин хятадууд “тэнэг” биш болохоор сүрийг үзүүлж, үзүүлж эцэст нь зүгээр л буугаад өгчих байх. Учир нь арми нь байлдааны ямар ч туршлагагүй бас зэвсэг нь Оросын буюу барууны зэвсгийн маруухан дуураймлын “copy, paste”.Харин Хойд Солонгос, Иран хоёрын өнөөгийн удирдлага жинхэнэ “будаа болох” биз ээ.Иймээс “хүйтэн”, “халуун” шат дамжин урт удаан хугацаанд үргэлжилж буй дэлхийн III дайн дуусах үед зөрчил, хямралын нэг гол шалтгааныг үлдээхгүйн тулд нэг үндэстэн бүхий улсууд бий болно. Бас өнөөгийнх шиг 193 улсаас тавхан нь илүү эрхтэй бус шинэ, хуучин бүх улс бүгд тэгш эрхтэй болж олонхын саналаар асуудлаа шийддэг болно. Бусдаасаа илүү эрхтэй таван улс урьд нь нэг тал болон байлдаж байсан бол одоо бүр хоорондоо үзэлцэж байна.

Энэ бүхэн 190 үндэстнээс бүрдэх хойд хөрш, 298 өөр хэлээр ярьж буй урд хөрш бутран тусгаар улсууд болж Монгол Улс эдгээр тусгаар улсуудад Баруун Берлин, Өмнөд Солонгосын үүрэг гүйцэтгэн хөгжлийн зөв замд нь чиглүүлэгч болно гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улс Өмнөд Монгол, Буриад Монголтойгоо нэгдэн холбооны улс болох учир хууль тогтоох доод танхимаас гадна эдгээр хууль холбооны улсуудын эрх ашигт нийцэж буй эсэхийг хянах үүрэгтэй дээд танхим бүрдүүлэх шаардлагаар бидний дөнгөж сая өөрчилсөн Үндсэн хууль найман жил болохгүй нэг мөсөн өөрчлөгдөнө. Энэ ч бас юу ч биш.

Байлдааны зэвсэг үйлдвэрлэн улсад бөөндөх нь маш том ашиг өгдөг ч үйлдвэрлэсэн зэвсгийг хадгалаад байх нь зэвсгийн үйлдвэрийн эздийг алдагдалд оруулан ажлын байр хумигддаг учир иргэдэд ч гай тарьдаг. Иймээс ямар нэгэн дайсан илрүүлэн олж, үйлдвэрлэсэн зэвсгээ “устгалд” оруулах шаардлага үүсдэг. Тухайлбал, өнөөдөр Украины дайнд эргэлт авчирсан өндөр ончтой тийрэлтэт пуужин харвагч “M142 HIMARS” гэхэд аль өнгөрсөн зууны 80-д оны технологи. Эдний орыг XXI зууны технологи болох хиймэл оюун ухаан бүхий нисгэгчгүй онгоц, хүнгүй пуужин харвагч, танк, их буу, дрон бас дайсан руу шууд дайрах автомат буу, гар бөмбөгөөр зэвсэглэсэн роботууд орлон гарч ирэх гэж байна. Өөрөөр хэлбэл, цэрэг үхдэггүй дайн хийх боломж бүрдэнэ. Мэдээж эдгээр шинэ зэвсгийг үйлдвэрлэхэд олон зуун сая ажлын байр бий болж улсынх нь эдийн засаг суга өснө. Харин өнөөдөр ардчилалтай“ үзэж тарж, үсэрч наалдаж” буй дарангуйллын дэглэмийн голомт болох ОХУ, БНХАУ, Иран, Хойд Солонгос зөв замдаа орчихоор энэ шинэ зэвсгийг тэгээд яах болж байна. Айн?!

Эдгээр шинэ зэвсэг “хамгийн залуу” Исламын шашныг дарангуйллын зэвсэг болгон ашиглаж буй Арабын болон Африк, Азийн улсууд руу чиглэх нь мэдээж. Үүнийг ч ойлгож эхэлсэн арабууд шашин хоорондын дайсагналаа хойш тавьж нэгдэж эхлээд буй нь нууц биш. Харин үр дүн нь юу болж дуусах нь бол харин тодорхой.

Зэвсгийн үйлдвэрлэл нь үнэндээ маш их зардал, хүн хүч, нарийн мэргэжил, цаг хугацаа шаардсан нүсэр ажил. Харин “Хиймэл оюуны ухааны” гэгдэх Аж үйлдвэрийн IV хувьсгалаар “IT”-гийн компаниуд зэвсгийн үйлдвэрээс хэт бага зардлаар, маш богино хугацаанд, хамаагүй их орлого олдог болоод байна. Хамгийн гол нь энгийн иргэд хувьцаа эзэмшигч нь буюу хамтрагч эзэд болчихоод байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, зэвсгийн үйлдвэрлэл нь байлдаан хийж, хүн үхэхийг шаарддаг бол “IT” компаниуд иргэдийг юу яасан дайнд оруулж үхүүлэх, харин ч эсрэгээрээ бүтээгдэхүүнээ ашиглах чадвартайгаар урт удаан наслахыг шаарддаг болж байна.

Учир нь “Хиймэл оюун ухаан” цалин хөлс, халамж, нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгал шаардахгүйгээр бага зардлаар маш их хэмжээний баялаг бүтээх боломжтой. Энэ нь “IT” компаниуд маш бага үнээр хувьцаагаа зарж энгийн иргэдэд их орлого олох боломж олгон өөрсдийн бүтээгдэхүүнийг ашиглах зах зээлийг тасралтгүй нэмэгдүүлэх болно гэсэн үг юм.

“Хиймэл оюун ухаан” бас төрийн гэлтгүй бүх орон тоог цомхотгож зардлыг нь эрс багасгана. Мөн мөнгө бас ханшийг аль ч төр, засгаас огт хамааралгүй болгоно. Ерөөс төрийн зохицуулалттай “зэрэмдэг” Чөлөөт зах зээл гэж байх ёсгүй. Төрөөс ямар нэгэн зохицуулалт хийж буй зах зээл бол капитализм бус зүгээр л социализм. Социализм оршин буйн баталгаа нь хүнд суртал, авлига. Иймээс Аж үйлдвэрийн IV хувьсгал дэлхий нийтийн цахим мөнгийг гүйлгээнд оруулан төрөөс хамааралгүй болгож жинхэнэ Чөлөөт зах зээлийг тунхаглана. Ийнхүү жирийн иргэд нийгэмд хэрэгтэй өөрийн дуртай зүйлийг хийж цалин, тэтгэвэр, халамж, орон сууц, боловсрол, эрүүл мэндийнхээ асуудлыг өөрийн эзэмшиж буй хувьцаануудын ашгаар бүрэн шийддэг болно гэсэн үг. Төр, засаг ч нийгмийн хөгжилд саад болж буй татварыг халж иргэдтэйгээ адил хувьцааны ашгаар үйл ажиллагаагаа санхүүжүүлдэг болно. Өөрөөр хэлбэл, бүх хүн баялаг бүтээгчид болж нийгэм чанартай иргэдтэй болно. Учир нь зэвсгийн бизнес маш олон “улныхан” үйлдвэрлэж, дайнд эд нар л голлон өртдөг. Харин Аж үйлдвэрийн IV хувьсгалын ач тусаар иргэд “бөгс, бэлхүүс, мөр” мэтийг алгасч бүгд шууд “хүзүүнийхэн” болно. Өөрөр хэлбэл “Хиймэл оюун ухаан”-ы ач тусаар улс төрчид “шахагдан” төр, засаг иргэдтэйгээ шууд утгаараа “залгагдана”.

Энэ бүхэн хүн төрөлхтөн “Зэр, зэвсэг минь баяртай!” гэж хэлэхэд тун ч ойртчихоод байна гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл дэлхий нийтийн нийгмийн тогтолцоонд маш том өөрчлөлт гарна. Иймээс найман жил бололгүй өөрчилсөн Үндсэн хууль маань тун ч удалгүй бүр үндсээрээ өөрчлөгдөнө. Учир нь Аж үйлдвэрийн IV хувьсгалын үр дүнд АҮ-ийн I-III хувьсгалаар бий болж бүрэн “төгөлдөржсөн” зэвсгийн үйлдвэрийн эздийн үеийг халах нийтийн өмчийн ноёрхол тогтож эхлээд байна. Дэлхийн I, II дайн эцэстээ дайнд ялсан, ялагдсан талууд хоёулаа ялагдан шууд колончлол түүх болж үлдсэн. Харин шууд бус колончлол өнөөдөр ч байсаар л байна. Жишээ нь хойд хөршөөс Монгол улсын хөгжлийг боомилж буй элдэв янзын дарамт, шахалтууд. Иймээс дэлхийн III дайны дараашууд колончлолтой адил шууд бус колончлол ч түүх болж үлдэнэ.

Цаг цагаараа, цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй буюу “Зэр, зэвсэг баяртай!

Г.АМАРСАНАА

Турк улсын ерөнхийлөгч Рэжэп Тайип Эрдоган саяхан сонгуульд ялсныхаа дараа өөрийн засгийн газрын шинэ бүрэлдэхүүнийг зарласан юм.

Ингэхдээ тэр Туркийн төв банкны түүхэнд анхны эмэгтэй ерөнхийлөгчийг томилжээ.

Одоо 41 настай Хафиз Гэе Эркан нь АНУ-ын санхүүгийн ертөнцөд танигдсан нэгэн боловч эх орондоо төдийлөн олны танил бус.

1982 онд Истанбул хотод төрсөн тэрбээр инженер аав, математик, физикийн багш ээжтэй хүн юм байна. Туркийн шилдэг ерөнхий боловсролын сургуулиудын нэгийг төгссөн Эркан мөн улсынхаа нэр хүндтэй Богазичи их сургуулийг дүүргэжээ.

Дараа нь 2006 онд АНУ-ын Принстоны их сургуульд санхүүгийн инженерчлэлийн чиглэлээр докторантурт суралцсан байна.

Үүнийхээ дараа тэр 2015 онд Харвардын бизнесийн сургууль, 2016 онд Стэнфордын Бизнесийн сургуулийн хөтөлбөрүүдийг тус тус дүүргэжээ.

Ажлын туршлагын хувьд Эркан эхлээд 2005 онд хөрөнгө оруулалтын Голдмэн Сакс банканд туслах ажилтнаар орж, 2011 онд гүйцэтгэх удирдлага болж дэвшсэн байна.

Дараа нь 2014 онд First Republic банканд орж, 2021 онд гүйцэтгэх захирал нь болж байжээ.

2018 онд тэр Crain New York Business/San Francisco Business Times-ийн зарласан 40 хүрээгүй 40 шилдэг удирдагчийн нэгээр тодорч байв.

Тухайн үед Эрканыг АНУ-ын топ 100 банкны цорын ганц 40 хүрээгүй эмэгтэй гүйцэтгэх захирал хэмээн онцолж байжээ.

Хамгийн сүүлд 2022 оны зургаадугаар сард түүнийг Нью-Йоркийн үл хөдлөх хөрөнгийн санхүүжилтийн Greystone компани гүйцэтгэх захирлаараа томилж байв.

Өнгөрсөн долоо хоногт Эрдоган бас эдийн засгийн уламжлалт бодлогыг баримтлагч Мехмет Шимшекийг сангийн сайдаар томилсон юм.

Эдгээр шинэ томилгоонуудаас харвал Эрдоган өмнөх уламжлалт бус бодлогоосоо татгалзаж, Туркийн эдийн засгийг сэргээхэд шинэ аргаар ажиллахаар шийдсэн бололтой байна.

 

Эх сурвалж: Aljazeera