Category: гадаад

Дэлхийн эдийн засгийн Давосын чуулганы индэр дээрээс Аргентины ерөнхийлөгч Хавьер Майли “Барууны элитүүд “социализмын атганд” орсон учир бид аюулд өртчихөөд байна. Ардчилал аюулд орчихоод байна” гэж мэдэгдсэн. Аргентины ерөнхийлөгч “Социализм бол эдийн засаг, нийгэм, соёлын хувьд бүтэлгүйтэж, олон тэрбум хүнийг үхэлд хүргэж, ядууруулсан үзэгдэл” гэж онцлон тэмдэглэсэн. Хавьер Майли барууны улсуудын эрх баригч хүрээнийхэн социалист үзэл баримтлалд хөтлөгдөн “эрх чөлөөний загвар”-аас татгалзсан тул аюул нүүрлээд байна гэж үзэж байгаа юм.

Тэрбээр Дэлхийн эдийн засгийн форумын хуралдааны үеэр “Өрнөдийг хамгаалах ёстой хүмүүс социализмын үзэл бодлын атгаасанд автсан…нь хамтралжих ажиллагааны туршилт болж тэд үүнийхээ төлөөсөнд эрх чөлөөний загвараас татгалзаад байгаа тул барууны орнуудад аюул нүүрлэчихээд байна” гээд “Аргентинчууд 1860 онд эрх чөлөөг хүлээн аваад 35 жилийн дотор дэлхийн хүчирхэг гүрэн болж чадсан бол хамтран нэгдэх, адилхан байх үзлийг хүлээн зөвшөөрснөөр манай иргэд ядуурч, өнөөдөрманай улс 140-р байрт ортлоо буурсан байгааг бид харж байна. Социализм бол эдийн засаг, нийгэм, соёлын хувьд дампуурч, олон тэрбум хүнийг үхэлд хүргэсэн ядууруулах үзэгдэл юм” гэж мэдэгдсэн. Мөн Майли хэлэхдээ, олон орны эрх баригч хүрээнийхэн “цуст” үр хөндөлт, дайны эсрэг феминизм, эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн тэгш эрхийг багтаасан мөрийн хөтөлбөрийг баримталж байна. Үүнийг “инээдэмтэй, байгалийн бус зүйл” гэж би үзэж байна. Нео-марксистууд барууны нийтлэг ойлголтыг хэрхэн ашиглаж, өөрсдийн үзлийг яаж хэрэгжүүлэхээ маш сайн мэддэг. Тэд үүнийгээ хэвлэл мэдээлэл, соёл урлаг, их дээд сургууль, тийм ээ, олон улсын байгууллагуудаар дамжуулан хийсэн” гэж нэмж хэлсэн. Тэрбээр “Илүү их засаглал, илүү зохицуулалт, илүү их социализм, илүү их ядуурал, хэт бага эрх чөлөөтэй болж амьжиргааны түвшин улам бүр дордохоос урьдчилан сэргийлэхийн тулд эдгээр санаануудтай шууд бас хатуу тэмцэхийг” дэлхий нийтэд уриалсан бөгөөд “Бүх улсад болсон коммунизм байгуулах оролдлого бүгд бүтэлгүйтсэн” гэж онцлон тэмдэглэсэн юм. Давосын форумын үеэр Аргентины удирдагч Хавьер Майлигийн хэлсэн үгийг Венесуэлийн ерөнхийлөгч Николас Мадуро эрс шүүмжилж, “Аргентины ард түмэн Майлигийн Давост тоглосон дүр болон үзэл суртлаас ичих ёстой…Түүнийг либерал, либертари үзэлтэн гэдэг нь худлаа, тэр бол нацист” гэж хэлжээ.

Г.АМАРСАНАА

АНУ-ын ерөнхийлөгч асан Дональд Трамп Бүгд найрамдах намаас тус улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчийг сонгох сонгуулийн нам доторх санал хураалтын эхний шат болох Айова мужид болсон намын бүлгийн хуралд 51 хувь, түүний өрсөлдөгчид болох Флорида мужийн амбан захирагч Рон ДеСантис 21.2, НҮБ-д суугаа АНУ-ын төлөөлөгч асан Никки Хейли 19.1 хувийн санал авсан. Харин нэр дэвшигч Вивек Рамасвами Трампыг дэмжиж байгаагаа мэдэгдэн Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сунгаанаас гарч байгаагаа зарласан. Тэгвэл өнөөдөр Нью Хэмпшир мужид болох дараагийн сунгааны урьдчилсан санал асуулгаар Трамп (50%), нэр дэвшигч Ники Хейли (34%) нар тэргүүлсэн дүн гарсан учир Флорида мужийн амбан захирагч Рон ДеСантис Бүгд найрамдах намаас Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших өрсөлдөөнөөс татгалзаж, сонгуульд тэргүүлж буй ерөнхийлөгч асан Дональд Трампыг дэмжинэ гэж өөрийн Network X хуудастаа нийтэлсэн видео бичлэгээрээ мэдэгдэв.

Айова муж нь фермерүүдийн муж юм. Иймээс тэд консерватив үзэлтнүүд буюу Бүгд найрамдах намыг дэмжигчид билээ. Энэ муж газар тариалан ялангуяа эрдэнэшиш, нийт ургацын хэмжээ, малын тоо, толгойгоор улсдаа ихээхэн алдартай. Хамгийн гол нь энэ мужид зөвхөн Бүгд найрамдах намын гишүүд нь л сунгаандаа санал өгдөг хуультай учир Трамп өндөр хувьтай ялсан билээ. Харин Нью Хемпшир мужид бүртгүүлсэн л нь бол нам бусчууд ч санал өгдөг хуультай юм.

Бүгд найрамдах нам ирэх хаврын эцэс гэхэд АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчээ тодруулах ёстой бөгөөд ирэх долдугаар сард болох намын их хурлаар нэр дэвшигчээ албан ёсоор баталгаажуулна. Гэтэл Колорадо, Мэн мужийн шүүхээс өөрийн нутагт болох анхан шатны сонгуульд Дональд Трампыг оролцуулахгүй байх шийдвэр гаргаад байгаа бөгөөд түүний эсрэг өөр хэд хэдэн мужид үүнтэй төстэй зарга үүсэн шүүхийн шатандаа явж байна. Учир нь Трампыг 2021 оны нэгдүгээр сарын 6-нд Капитол руу дайруулахын тулд дэмжигчдээ турхирсан гэж сэжиглэж байгаа юм. Экс ерөнхийлөгч үүнийг өөрийг нь анхан шатны сонгуульд оролцуулахгүй гэсэн шийдвэрүүд гэж эсэргүүцэн давж заалдах өргөдлөө өгсөн болохоор АНУ-ын Дээд шүүх энэ асуудлыг хэлэлцэнэ. Үүнээс гадна ерөнхийлөгчид нэр дэвших сунгааных нь явцад татвараас зугтаж залилан хийсэн, бэлгийн хүчирхийлэл үйлдсэн, Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үр дүнд нөлөөлөхийг оролдсон гэх зэрэг хэд хэдэн шүүх хурал Дональд Трампыг хүлээж байна. Мөн Дээд шүүхэд олонх болоод байгаа Бүгд найрамдах намын шүүгчид намын үзэл бодолдоо үнэнч байгаагаа харуулж Трампын эсрэг шийдвэр гаргах магадлал ч өндөр байгаа юм. Учир нь “Төр, засгийн эсрэг бослого, хөдөлгөөнд оролцсон хэнийг ч төрийн албанд томилохгүй” гэсэн АНУ-ын Үндсэн хуулийн нэмэлт нь үнэндээ бол “Шүүх бүгдэд тэгш хандах ёстой” гэсэн Бүгд найрамдах намын зарчим юм. Харин сонгуулийн сунгаанд оролцохыг хориглосон мужуудын шүүхийн шийдвэрийг Дээд шүүхээс хүчингүй болговол бусад хэргээр нь мужийн шүүх түүнийг шоронд хорьсон ч Дональд Трампыг ерөнхийлөгчид нэр дэвшихэд нь саад болохгүй хуультай. Харин намын их хурал шоронгийн хоригдлыг сонгуульд нэр дэвшүүлэхгүй байх өндөр магадлалтай. Энэ тохиолдолд Трампыг дэмжигч хэт барууны үзэлтнүүд Бүгд найрамдах намаас нэр дэвшигч Никки Хейлид санал өгөхгүй байх болох ч тэдний орыг нам бусчуудын олонх болон Ардчилсан намын төв үзэлтнүүд нөхөж болох юм. Тэгээд ч Никки Хейли мужийн парламентын гишүүн, захирагч, НҮБ-д АНУ-ын төлөөлөгчөөр ажиллаж байсан учир улсынхаа дотоод болон гадаад бодлогын талаар Трампаас илүү мэдлэг, туршлагатай. Энэ нь муж болгоны сунгааны дараа Трампын авах саналын хувь багассаар Хейли эцэст нь ялах магадлалтай гэсэн үг. Харин дайныг эсэргүүцэх нь “дарангуйлагчдыг дэмжиж буй явдал” болох учир энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд АНУ-ын Ардчилсан намаас нэр дэвшигч ялах магадлал тун бага байна. Тэгээд ч Дональд Трамп нэр дэвшихгүй нь тодорхой болчихвол тэртээ тэргүй ялагдах учир ерөнхийлөгч Жо Байден ч бас нэр дэвшихгүй гэдэг нь ойлгомжтой зүйл. Учир нь АНУ-д ерөнхийлөгчийн сонгуулийг иргэдийн саналын тоо бус төлөөлөгчдийн санал шийддэг онцлогтой.

Г.АМАРСАНАА

ОХУ-ын Башкортостаны Баймакийн дүүргийн шүүх энэ сарын 17-нд байгаль хамгаалагч, идэвхтэн Фаил Алсыновыг 2023 оны хавар алт олборлогчдын эсрэг жагсаал дээр үндэстэн, ястны хооронд үзэн ядалт өдөөсөн үг хэлсэн гэж дөрвөн жилийн хорих ялаар шийтгэж, Фаил Алсыновыг дэмжсэн жагсаалд оролцсон есөн хүнийг 8-15 хоногийн хугацаагаар баривчилсан нь тодорхой болжээ. Иймээс Башкортостаны нийслэл Уфа хотод энэ сарын 19-ний баасан гаригт эрх чөлөөний тэмцэгч, ардын баатар Салават Юлаевын хөшөөний өмнөх талбайд 2000 орчим хүн оролцсон Фаил Алсыновыг дэмжсэн жагсаал болжээ. Цагдаа нар жагсаалд оролцогчдоос баривчилсан тул олон хүн автобусны замыг хаасан ч цагдаа нар жагсагчдыг талбайгаас шахан гаргаж чадсан байна. Баривчлагдсан хүмүүсийн нарийн тоо тодорхойгүй байна. Энэ бол Алсыновыг дэмжсэн гурав дахь зөвшөөрөлгүй жагсаал юм. Эхний хоёр нь энэ сарын 15, 17-нд Баймак хотод болсон билээ. Цагдаа нар зөвшөөрөлгүй жагсаалд оролцсон хэргээр долоон хүнийг торгож, найман хүнийг баривчилжээ.

Хэргийн учир нь, олон улсын улс төр судлаачид нэгэн дуугаар “Одоо ОХУ-д сөрөг хүчний, ард иргэдээ нэгтгэх улс төрийн нам байхгүй болсон тул олныг хамарсан ямар ч жагсаал цуглаан болохгүй” гэж үзэж байсан нь ийнхүү няцаагдсанд байгаа юм.

ОХУ гэгдэх шинэхэн бас залуу улсын түүхийг “харахад” М.Горбачевын төрийг ЗХУ-ын тусгай хүчний гол байгууллага болох алдарт КГБ сулруулан ЗХУ-ыг задлан СССР-ийн коммунист намын гадаадын банкинд байсан асар их хөрөнгийг өөрийн болгосон байна. Дараа нь КГБ ОХУ-ын анхны ерөнхийлөгч Б.Ельциний төр, засгийг мөн л сулруулж түүний оронд өөрийн хүнийг тавьсан нь тодорхой байна. Харин В.Путин КГБ-г бие даасан таван байгууллага болгон “өргөжүүлэв”. Энэ нь В.Путин КГБ-г хүчирхэг болгож буй хэрэг бус олон хэсэг болгон хооронд нь өрсөлдүүлэн сөргөлдүүлэх замаар өөрийг нь авч хаях аюулыг зайлуулж буй хэрэг юм.

ОХУ-ын ерөнхийлөгчийн суудалд КГБ-ын дэд хурандаа гарснаар Чечень, Гүрж, Украинд дайн дэгдэв. Харин дайныг дайн гэж нэрлэвэл В.Путин төдийгүй түүний төр, засгийнхан бүгд НҮБ-ын дүрэм журмаар дайны гэмт хэрэгтэнгүүд болох учир Украины дайныг “цэргийн тусгай ажиллагаа” гэж нэрлэж буй хэрэг. ОХУ-д нэгэнт дайн болоогүй байгаа учир ээлжит ерөнхийлөгчийн сонгууль явуулах зайлшгүй шаардлага үүсээд байгаа юм. Иймээс В.Путин дуртайдаа энэ гуравдугаар сард дахин сонгогдох гээд байгаа юм биш. Гэтэл энэ сонгуулийн өмнө олон улсын судлаачдын дүгнэлтийг зөрчин Кремль “Башкирстан” гэдэг байсан ч харин өөрсдөө Башкортостан гэх болсон ОХУ-ын захын мужид олон нийтийн эсэргүүцлийн жагсаал өрнөж, жагсагч эмэгтэй “Эх нутагт чинь Росгвардынхан болон цагдаа нар эцэг эх, эхнэр хүүхэд, ах дүүсийг чинь бороохойдон зодож, баривчлан хорьжээ. Украины фронтод байлдаж байгаа эрчүүд минь ирж биднийгээ авраач!” гэж олон нийтийн сүлжээгээр уриалав.

Башкортостаны иргэдийн жагсаал ингэсхийгээд дарагдах байх. Харин ОХУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгууль болсны дараа сонгуулийн дүнг эсэргүүцсэн жагсаал орон нутагт хаа сайгүй өрнөх биз ээ. Үүний шалтгаан нь олон зуун жилийн турш орон нутгийн бүх эрх мэдэл, мөнгө хөрөнгийг Москва дангаараа эзэмшиж, Украины дайнд Москва, Питербург хотын иргэд бус бага үндэстэнүүд амь үрэгдэж байгаа явдал байх болно. Тэр цагт Оросын олон үндэстэн төдийгүй орон нутгаас татагдсан орос цэргүүд ч зэвсэгээ барин Украины фронтын шугамыг орхин эх нутаг руугаа буцах болно. Яг л дэлхийн I дайны үе шиг. Энэ нь Кремлийн гэгдэж буй “КГБ-ын засаглал”-ын төгсгөл байх болно.

Г.АМАРСАНАА

“Forbes” сэтгүүл энэ оны дэлхийн хамгийн баян 10 хүний чансааг гаргажээ. Энэ жил дэлхийн хамгийн баян тэрбумтнуудын жагсаалтын эхэнд нэгэн шинэ хүн орсон нь “Louis Vuitton Moet Hen­nessy” группийн ерөнхийлөгч бөгөөд гүйцэтгэх захирал Бернард Арно байв. Түүний араас Илон Маск, Жефф Безос нар оржээ.

“Forbes” сэтгүүл “Өнгөрсөн он манай гаригийн 2640 тэрбумтнуудын ихэнхийн, тэр дундаа тэргүүлэгчдийн хувьд уналтын жил байлаа” гэж онцолжээ. Тус сэтгүүлээс өнгөрсөн мягмар гаригт гаргасан Дэлхийн тэрбумтнуудын жагсаалтад дэлхийн хамгийн баян 25 хүний нийт хөрөнгө 2022 оны 2.3 их наяд доллараас 200 тэрбум доллароор буурч, 2.1 их наяд ам.доллар болсон гэдгийг онцолж “Шилдэг 25-ын гуравны хоёр нь өмнөх жилийнхээс ядуу болсон бол нийт баячуудын тал орчим хувь нь урд оноос ядуурсан” гэж бичжээ. Тухайлбал, “Амазон”-ы хувьцаа 38 хувиар унаснаар Жефф Безос хамгийн их мөнгөө алдсан хүн болж, Безосын хөрөнгийг 57 тэрбум доллароор бууруулан 2022 онд дэлхийн хоёрдугаар байрнаас энэ жил гуравдугаарт оруулсан байна. Энэ жилийн хоёр дахь том “ялагдагч” Илон Маск, “Тесла”-гийн хувьцаагаа зарж Твиттерийг өндөр үнээр худалдан авсныхаа дараа дэлхийн хамгийн баян хүн гэсэн цолоо алдаж, хөрөнгө нь 39 тэрбум доллароор буурч чансааны хоёрдугаарт бичигдэх болсон байна. Иймээс энэ жилийн тэргүүлэгчээр тансаг зэрэглэлийн барааны аварга “LVMH” компанийн тэргүүн Бернард Арно тодорчээ.

Тэрбээр өнгөрсөн онд 53 тэрбум долларын орлого олсон нь ямар ч тэрбумтнуудаас илүү үзүүлэлт бөгөөд анх удаа баячуудыг чансааг тэргүүлсэн байна.

Испанийн жижиглэнгийн худалдаачин Амансио Ортега (+17.7 тэрбум доллар), “Bloomberg LP”-ийг үүсгэн байгуулагч, Нью-Йорк хотын дарга асан Майкл Блүүмберг (+12.5 тэрбум ам.доллар), Мексикийн харилцаа холбооны магнат Карлос Слим Хэлу(+11.8 тэрбум доллар)гэх мэт “Шилдэг 25”-ын найман гишүүн л 2022 оны зэрэглэлээс хойш илүү баяжиж чадсан юм байна.

Г.АМАРСАНАА

Украины зэвсэгт хүчний командлагч Валерий Залужный, Агаарын цэргийн хүчний командлагч Николай Олещук нар Украины арми Азовын тэнгис дээр Оросын алсын зайн радарын А-50 онгоцыг буудан унагаж, командлалын Ил-22М онгоцыг гэмтээсэн гэж мэдэгдэв. Энэ нь Украины Зэвсэгт хүчин түүхэндээ анх удаа Оросын армийн “нүд, чих” болдог А-50 онгоцыг сөнөөсөн гэсэн үг.

Эдгээр онгоцыг ЗСБНХУ-д 1970-аад оны сүүлчээр Ил-76 тээврийн онгоцонд тулгуурлан бүтээсэн бөгөөд дээр нь байрлуулсан том эргэдэг дискээрээ амархан танигддаг. ОХУ-ын Агаарын сансрын хүчин энэ төрлийн арав орчим нисэх онгоцтой бөгөөд орчин үеийн загварууд болох А-50U 2011 онд, дараагийнх нь 2023 онд үүрэг гүйцэтгэх болсон гэж хэвлэлүүд мэдээлж байна. 2023 оны хоёрдугаар сард Беларусийн нисэх онгоцны буудалд нэг А-50 онгоц нь дронд өртөн гэмтсэн юм. НАТО-гийн орнууд ийм онгоцыг AWACS гэж нэрлэдэг. Тэдний гол үүрэг бол эсрэг талын гүнд тагнуул хийж, цэргийн хөдөлгөөн, гол байнуудыг илрүүлэх явдал юм. Харин Ил-22М онгоцыг оросууд агаарын командын пост болгон ашигладаг. Яг ийм онгоцыг 2023 оны зургадугаар сард Воронеж мужид болсон бослогын үеэр Вагнерын хөлсний цэргүүд буудаж унагасан юм.Хэргийн учир нь эдгээр онгоцууд ихэвчлэн байлдааны бүсээс хэт хол зайд буюу хэдэн зуун километрийн зайд нисдэгт байгаа юм.

Иймээс олон улсын цэргийн шинжээчдийн дунд Украины арми ямар зэвсгээр Оросын эдгээр онгоцыг сөнөөж бас гэмтээсэн байж болох талаар янз бүрийн таамаг дэвшүүлж байна.

Харин Киевийн Үндэсний нисэхийн их сургуулийн мэргэжилтэн Валерий Романенко, “Defense Express” сэтгүүлийн ерөнхий редактор Олег Катков, Австрийн цэргийн түүхч, хурандаа Маркус Райснер нар “Энэ явдал ОХУ-ын эдгээр болон бусад цэргийн нисэх онгоцуудын ашиглах тоог бууруулж, Оросын сансрын хүчнийхэн А-50 онгоцыг фронтын шугамаас 100 орчим километрт холдуулахаас өөр аргагүйд хүрч, Украины Зэвсэгт хүчин Крымд цохилт өгч, эзлэгдсэн бусад нутаг дэвсгэрийн гүн дэх Оросын бай руу цохилт өгөх явдлыг хөнгөвчилж бас барууны улсуудын зүгээс цаашид Украинд холын тусгалын зэвсгийн дэмжлэг үзүүлэхэд дэм болно гэдэгт санал нэг байна” гэж мэдэгдлээ.

Г.АМАРСАНАА

Швейцарийн Давос хотноо гол сэдэв нь Украинд энх тайван сахиулах асуудлыг хэлэлцэх чуулган нээгдэж Швейцарийн Гадаад хэргийн яам энэ арга хэмжээнд 80 гаруй улс, олон улсын байгууллагын төлөөлөл оролцож буйг зарлав.

Давосын хэлэлцүүлгийн гол сэдэв нь Украины ерөнхийлөгч Владимир Зеленскийн дэвшүүлсэн “энхийн томьёолол” байх бөгөөд энэ төлөвлөгөөнд Оросын цэргийг Украины бүх нутаг дэвсгэрээс гаргах, Оросын дайны гэмт хэрэгтнүүдийг хэрхэн шийтгэх, Оросоос Украинд нөхөн төлбөр төлүүлэх, тус улсад олон улсын аюулгүй байдлын баталгаа өгөх зэрэг арван зүйл багтаж байгаа юм.

Украины Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Андрей Ермак “Neue Zürcher Zeitung” сонинд ярилцлага өгөхдөө “Украинчууд энх тайван, аюулгүй байдлыг хүсч байгаа ч манай газар нутаг дээр өөрийн шинэ эзэнт гүрнийг байгуулах гэсэн Путины гэмт хэргийг таслан зогсоож, эрх чөлөөгөө хамгаалах бидний шийдвэр тууштай хэвээр байна. Украиныг Оросын байнгын буудлага, Путины сүржин яриа айлгахгүй” гэж мэдэгджээ.

Швейцарийн ГХЯ-ны тэргүүн Игнацио Кассис Давост болсон Украины асуудлаарх энх тайвны дээд хэмжээний уулзалтын үеэр “энхийн томьёолол”-ын талаарх цаашдын хэлэлцүүлэгт Оросыг заавал татан оролцуулах болно гэж мэдэгдэв. ОХУ-ын төлөөлөгчид уг чуулганд оролцохгүй байгаа талаарх сэтгүүлчийн асуултад Игнацио Кассис “Тэднийг оролцуулах асуудал арай эрт байна. Хэрэв энэ чуулганд Оросыг урьсан бол тэд энэ урилгыг хүлээж авах байсан гэж бодох нь хуурмаг зүйл болно. Гэхдээ бид энэ энх тайвны цаашдын үйл явцад Оросыг заавал оролцуулах арга замыг олох хэрэгтэй. Хэрэв Орос зөвшөөрөхгүй бол амар амгалан ирэхгүй. Гэхдээ энэ нь бид зүгээр суугаад Оросыг ямар нэгэн зүйл хийхийг хүлээх ёстой гэсэн үг огт биш. Учир нь бидний хүлээж буй минут тутамд Украинд олон арван энгийн иргэд амь үрэгдэж бас шархдаж байна. Иймээс бид зүгээр хүлээж суух эрхгүй” гэж хариулжээ.

Энэхүү чуулга уулзалтад Украины ерөнхийлөгч Владимир Зеленский оролцож үг хэлэх товтой байна.

Г.АМАРСАНАА

Их Британийн ерөнхий сайд Риши Сунак Киевт айлчилж, Украинд 2.5 тэрбум фунт стерлингийн цэргийн тусламж үзүүлэх болсныг зарлав.

Ерөнхий сайд энэ тухай Киевт ерөнхийлөгч Владимир Зеленскийтэй уулзаж, “Их Британи Украины аюулгүй байдлыг хангах тухай” шинэ гэрээнд гарын үсэг зурж “Хэрэв Владимир Путин Украинд ялалт байгуулбал тэр үүгээр зогсохгүй гэдэг нь тодорхой байгаа учир бидний Украинд үзүүлэх дэмжлэг маш чухал зүйл юм” гэж мэдэгдэв. Харин Даунинг Стрит энэ айлчлалын талаар албан ёсны мэдэгдэл гаргаж “Тус дэмжлэгийн багц нь Украин, Их Британийн хооронд зуун жил үргэлжлэх, хөдөлшгүй бат түншлэлийн эхний алхам болно” гэж онцлов.

Украины ерөнхийлөгч Зеленский “Риши Сунакийн Украинд үзүүлж буй “хувийн манлайлал”-ыг сайшааж, “Украиныг НАТО-д элсэх хүртэл энэ гэрээ бидний аюулгүй байдлыг хангах болно” гэж мэдэгдээд үүнийг “урьд өмнө огт байгаагүй шинэ, бодит аюулгүй байдлын гэрээ” гэж нэрлээд “Бид Их Британитай жинхэнэ аюулгүй байдлын анхны гэрээ байгуулсандаа баяртай байна… Энэ бол бидний хувьд бусад түншүүдтэйгээ байгуулах гэрээний үндэс болж байна” гэж мэдэгдэв. Харин Сунак “Энэхүү гэрээ нь өнгөрсөн жил Вильнюст болсон дээд хэмжээний уулзалтын үеэр 30 улс Украинд амласан хоёр талын аюулгүй байдлын шинэ хэлэлцээрүүдийн эхнийх нь юм” гэж мэдэгдээд “Хэрэв Орос Украинд дахин халдан довтолсон тохиолдолд энэхүү гэрээний дагуу Их Британи газар, далай, тэнгэрт орчин үеийн техник хэрэгслээр хангаж, Оросын эдийн засагт хориг арга хэмжээ авч, Украиныг холбоотнуудтайгаа хамтран хамгаалах болно” гэж Их Британийн ерөнхий сайд тайлбарлав.

Энэхүү “Аюулгүй байдлыг хангах гэрээ”-нд батлан хамгаалах, цэргийн хамтын ажиллагаа, далай дахь аюулгүй байдал, батлан хамгаалах салбарын хамтын ажиллагаа, дэд бүтцийн чухал хамгаалалт, кибер аюулгүй байдлын чиглэлээр хамтран ажиллах, мэдээллийн аюулгүй байдал буюу Оросын хуурамч суртал ухуулгатай тэмцэх, зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх чиглэлээр хамтран ажиллах, улс төрийн хамтын ажиллагаа (Украины нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг бүрэн сэргээж, Украины олон улсын эрх зүй, НҮБ-ын дүрмийн дагуу шударга энх тайвныг тогтоох хүртэл Украин ч, Европ ч аюулгүй байх боломжгүй гэдгийг энд талууд хүлээн зөвшөөрч байна), Украинд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, түүний эдийн засгийн чадавхыг сэргээн босгох, нурсан хот суурин, үйлдвэрийг шинээр сэргээн босгох, хүмүүнлэгийн тусламж, иргэний хамгаалалтын чиглэлээр хамтран ажиллах, Украины Европын холбоо, НАТО-той нягт хамтран ажиллахад шаардагдах шинэчлэлийг хамтран хийх гэх мэт үндсэн чиглэлүүд багтсан юм байна.

Их Британийн ерөнхий сайдын араас шинээр байгуулагдсан Францын Засгийн газрын Гадаад хэргийн сайд Стефан айлчилж ирэх сарын эхээр болох Европын Холбооны дээд хэмжээний уулзалтаар Украинд санхүүгийн шинэ тусламж үзүүлэхэд бүх хүчин чармайлтаа гаргаж, манай улс Украины дэд бүтцэд урт хугацааны хөрөнгө оруулалт хийж, эдийн засгаа сэргээх ажилд нь туслах болно гэж хэлэв. Түүний араас Польшийн шинэ Засгийн газрын Гадаад хэргийн сайд Украинд айлчлахаар болов.

Г.АМАРСАНАА

Израиль, ХАМАС-ын байлдаан эхлэнгүүт исламистууд “1946 онд Палестин хэмээх улс байсан бөгөөд Израиль хагас зуун жилийн дотор бараг бүх газар нутгийг хэрхэн эзлэн авсан тухай” зургийг интернэтээр эрчимтэй тарааж эхэлсэн. Үнэндээ бол энэ зураг нь мусульманчуудын дунд маш их алдаршсан ч бодит үнэнд огт нийцэхгүй хуурамч ухуулга юм.

Эхний газрын зураг: “1946 он” гэж тэмдэглэгдсэн энэ газар нутаг бараг бүхэлдээ ногоон өнгөтэй байна. Үзэгч энэ газрын зургийг хараад 1946 онд тусгаар тогтносон Палестин байсан, дараа нь иудейчүүд энд ирж Израилийг байгуулж, дараагийн хэдэн арван жилд газар нутгийн ихэнх хэсгийг эзлэн авсан гэж бодоход хүргэдэг. Бодит байдал дээр палестинчууд өөрийн газар нутаггүй жинхэнэ нүүдэлчин ард түмэн байсан бөгөөд харин дэлхийн нэгдүгээр дайны үр дүнд газар нутагтай болж Палестин үүсчээ. Учир нь НҮБ-ын өмнө байсан Үндэстнүүдийн лиг энэхүү газар нутгийг Их Британид захируулах мандат олгосон билээ. Палестин нь Палестин ба Трансйорданы Эмират гэсэн хоёр хэсгээс бүрдэж харин сүүлийнх нь автономит улс хэлбэрээр оршин тогтнож байсан. Иймээс энэ зураг бол тухайн үедээ Их Британийн мэдэлд байсан газрын зураг болохоос палестинчуудад ямар ч хамаагүй зүйл юм.

Хоёр дахь газрын зураг: “1947” гэж тэмдэглэсэн зураг нь зүгээр л Палестиныг хуваах НҮБ-ын төслийн газрын зураг юм. Нэгдүгээрт, тухайн үед Үндэстнүүдийн лигийн мандатаар Палестин нь Палестины захиргаанд биш харин Их Британийн мэдэлд байсан учраас еврейчүүд Палестинаас ямар нэг газар нутаг авсан гэж ярих нь угаасаа утгагүй зүйл. Хоёрдугаарт, Палестиныг хуваах НҮБ-ын төлөвлөгөөг палестинчууд хүлээж авахыг хүсээгүй учраас энэ газрын зураг амьдралд огт хэрэгжээгүй төслийн зураг төдий зүйл юм. Иймээс хоёр дахь зураг нь бодит байдалтай ямар ч холбоогүй нь тодорхой. Учир нь 1948 оны тавдугаар сарын 14-нд еврейчүүд НҮБ-ын төлөвлөгөөний дагуу Израилийг байгуулсан бол маргааш нь энэ нутаг дахь Их Британийн бүрэн эрхийн хугацаа дуусангуут Арабын орнууд Израиль руу дайрчээ. Эхлээд Египет, Сири, Трансйордан, Ирак гэсэн дөрөв байсан. Дараа нь тэдэнтэй Йемен, Марокко, Саудын Араб, Судан нэгдсэн. Харин Израиль ялсан.

Гурав дахь газрын зураг: “1949-1967” гэсэн байна. Гэтэл Йордан голын Баруун эрэг, Газын зурвас (одоогийн Палестины хоёр тусдаа бүс) нь 1949-1967 онд Палестины газар нутаг байгаагүй юм. Учир нь Йордан улс 1950 онд Баруун эргийг эзлэн авч 1967 он хүртэл эзэмшиж байсан бол харин Газын зурвас 1949-1967 онд Египетийн мэдэлд байсан. Египет улс 1967 оны зургаан сарын эхээр Тираны хоолойн Акабагийн буланг хааж, улмаар Израилийн усан онгоц хөвөхийг таслан зогсоох хүртэл Египет, Иордан улсууд Палестиныг эзэмшиж байв. Үүний хариуд Израиль “Зургаан өдрийн дайн” эхлүүлж, улмаар Египетийн Синайн хойг болон Газын зурвас, Йорданы Баруун эрэг, Зүүн Иерусалим, Сирийн Голаны өндөрлөгүүдийг эзлэн авав. Энэ бол Арабын гурван улсын хувьд хамгийн ичгүүртэй ялагдал хүлээсэн дайн болсон.

Ийнхүү Израиль газар нутгаа гурав дахин нэмэгдүүлсэн ч эзэлсэн газар нутгаа Египет, Иордан, Сирид буцааж өгсөн нь баримт юм. Израиль эзэлсэн газар нутгийнхаа 70 хувийг арабчуудад энх тайвныг сахиулахын тулд буцаан өгч тэднээс өөрийн улсын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөхийг хүссэн байна. Харин Израиль Баруун эрэг болон Газын зурваст цэргээ байлгасаар байв. Харин Ослогийн хэлэлцээрт 1994 онд гарын үсэг зурсны дараа Израиль баруун эрэг, Газын зурвас дахь армийнх нь хяналтад байдаг нутгуудаас еврейчүүдээ Израиль руу нүүлгэн шилжүүлж Баруун эргийн хил дагуу тусгаарлах хаалтыг 2003 онд барьсан байна.

Дөрөв дэх газрын зураг: Израиль, Палестины хил хязгаарыг үнэнээр нь тусгасан боловч өмнөх хуурамч тайлбартай газрын зургуудаас болж агуулга нь бүрэн гажуудаж байна. Энд зөвхөн 1988 онд л Газын зурвас болон Баруун эрэгт Палестин улс байгуулагдсан гэдгийг тэмдэглэх нь зүйтэй. Өөрөөр хэлбэл, энэ хүртэл Палестин улс байгаагүй гэдгийг мартаж болохгүй. Иймээс “Палестинчууд газар нутгаа биржээр худалдсан”, “Палестинчууд газар нутгаа түрээсэлсэн”, “Израиль улс Палестины газар нутгийг булаан авсан” гэх мэт хуурамч ухуулгад бүү автагтун! Учир нь ийм зүйл огт болж байгаагүй юм.

АНУ-ын Дээд шүүх ерөнхийлөгч асан Дональд Трампыг Колорадо мужид болох Бүгд найрамдах намын анхан шатны сонгуульд оролцохыг хориглосон шүүхийн шийдвэрийг эсэргүүцсэн давж заалдах гомдлыг хэлэлцэх шийдвэр гаргав. Уг хэргийг ирэх хоёрдугаар сард хэлэлцэх бөгөөд гарсан шийдвэр нь орон даяар хэрэгжих юм.

Дональд Трампыг 2021 оны нэгдүгээр сарын 6-нд болсон үймээн самуунд дам оролцсон тул Бүгд найрамдах намаас ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчийг тодруулах анхан шатны сонгуульд нэр дэвшигчдийн жагсаалтаас хасах ёстой гэж Колорадо мужийн Дээд шүүх шийдвэр гаргаад байгаа юм. Гэхдээ хууль эрх зүйн үүднээс авч үзвэл Америкийн иргэний дайнаас болж орсон нэмэлт өөрчлөлт Трампад хамаарах эсэх нь асуулт хэвээр байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, АНУ-ын Үндсэн хуулийн 14 дэх нэмэлт өөрчлөлтөөр “бослогод оролцсон” хэнийг ч холбооны албан тушаал хашихыг хориглосон байдаг ч экс ерөнхийлөгчийн өмгөөлөгчид энэ заалт Трампад хамаарахгүй гэж үзэж байна. Түүний өмгөөлөгчид “Колорадогийн Дээд шүүхийн шийдвэр нь олон сая сонгогчийн эрхийг Үндсэн хуулийн нийцэхгүй заалт ашиглан улс даяар хасах загвар болгон ашиглах магадлалтай” гэж маргаан үүсгээд байгаа юм. Учир нь “Колорадогийн Бүгд найрамдах намын ерөнхийлөгчид нэр дэвшигч тодруулах ажиллагаа бүрмөсөн цуцлагдаж, нээлттэй санал хураалтаар нэр дэвшигчийг саналын хуудасгүйгээр баталгаажуулах үйл явц болох гэж байна” гэж Трампын өмгөөлөгчид онцолсон байна.

Колорадо мужийн Дээд шүүхийн 12 дугаар сард гаргасан шийдвэр нь АНУ-ын түүхэнд анх удаа Үндсэн хуулийн 14 дэх нэмэлт өөрчлөлтийг ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчийг хасах зорилгоор ашигласан тохиолдол болж байгаа юм.

АНУ-ын Дээд шүүх Трампын гомдлыг маш хурдан хүлээж авсан бөгөөд ирэх сарын 8-нд мэтгэлцээнүүдийг эхлүүлэхээр товлон, шийдвэрээ хурдан гаргана гэж мэдэгджээ.

Ричмондын их сургуулийн профессор Карл Тобиас Дээд шүүхийн энэхүү түргэвчилсэн шийдвэрийг “Улс даяар янз бүрийн мужуудад өсөн нэмэгдэж буй Трампын эсрэг шүүхэд өгч буй нэхэмжлэлүүдтэй холбоотой” гэж тайлбарлав. Учир нь Колорадо мужаас гадна Мэн мужийн шүүх Трампыг Бүгд найрамдах намаас нэр дэвшигчдийн жагсаалтаас хасах шийдвэрийг гаргаж экс ерөнхийлөгчийн өмгөөлөгчид мөн тус мужийн Дээд шүүхэд хандаад байна. Харин Миннесота, Мичиган мужийн шүүхүүд Трампын эрхийг хасах хүсэлтийг няцаасан бөгөөд бусад мужууд, тухайлбал Орегон мужид уг асуудал шүүхийн шийдвэрийг хүлээж байна.

Дональд Трамп одоогоор ирэх 11 дүгээр сард болох ерөнхийлөгчийн сонгуульд Бүгд найрамдах намаас нэр дэвших магадлал өндөр хэвээр байгаа учир Дээд шүүхийн энэ шийдвэр маш чухал зүйл болчихоод байна. Учир нь Дональд Трамп ерөнхийлөгч байхдаа АНУ-ын Дээд шүүхийн есөн шүүгчийн тавыг нь Бүгд найрамдах намын үзэл баримтлалтай шүүгчээр “сольж” чадсан юм. Гэтэл түүний эсрэг зарим муж улсын шүүхийн гаргаад буй шийдвэр болох “Үндсэн хуулийн заалт АНУ-ын бүх иргэнд адил үйлчлэх ёстой” гэсэн зарчим нь яг үнэндээ АНУ-ын Бүгд найрамдах намын үзэл баримтлал юм. Гэхдээ Трампын 2020 оны ерөнхийлөгчийн сонгуулийг будилаантуулах гэсэн оролдлого нь холбооны хэд хэдэн муж улсын шүүхийн маргаан болж байгаа боловч аль ч шүүх “бослого өдөөн турхирсан” хэргээр Дональд Трампад эрүүгийн хэрэг үүсгээгүй байгаа нь түүний өмгөөлөгчдөд найдлага төрүүлэн давж заалдаад байгаа юм.

Г.АМАРСАНАА