Category: эдийн-засаг

Саудын Араб, ОХУ-ын зүгээс газрын тосны нийлүүлэлтийг ирэх гурван сард нэг өдрийн 2 сая баррелиар нэмэгдүүлэх санаачлага гаргасныг OPEC нэгдлийн гишүүд дэмжээд байна.

Түүнчлэн, газрын тосны нэг өдрийн эрэлт 6 сая баррель хүрч өсөх төсөөлөлтэй байгаа тухай OPEC мэдээлэв.

Энэтхэг, Бразил зэрэг зарим улс оронд цар тахлын дэгдэлт нэмэгдэж буй хэдий ч дэлхийн эдийн засгийн өсөлт сэргэж байгаа тул газрын тосны эрэлт нэмэгдэх эерэг хүлээлттэй байгааг мэдэгдээд байна. Мөн өнгөрсөн онд буураад байсан газрын тосны эрэлт энэ оны 2-р улирлын эцэст хэвийн түвшинд шилжинэ гэж үзжээ.

Цар тахлаас шалтгаалан OPEC-ийн улс орнууд газрын тосны нийлүүлэлтийг аажмаар, болгоомжтой нэмэгдүүлэх стратеги барина хэмээн нарийн бичгийн дарга Мохаммад Баркиндо хэлжээ.

Барилга, хот байгуулалтын сайд Б.Мөнхбаатартай ярилцлаа.

-Барилгын материалын үнийн өсөлтийг дагаад орон сууцны үнэ өсөх байх гэж таамаглаж байна. Яамнаас барилгын материалын үнийг тогтвортой байлгах чиглэлд ямар зохицуулалт хийх вэ, тийм боломж нөхцөл хэр байна вэ?

-Монгол Улс Барилгын материалын 38,8 хувийг дотооддоо үйлдвэрлэж байна. Барилгын гол нэр төрлийн материал болох цемент үйлдвэрлэгч аж ахуйн нэгжүүдтэй өнгөрсөн жилээс хойш хамтарч ажилласны үр дүнд өнөөдрийн байдлаар үйлдвэрүүд жигд ажиллаж байна. харин манай улс цаашдаа дотоодын арматурын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж, чанаржуулахад бодлогоор дэмжих зайлшгүй шаардлагатай болж байна. Сүүлийн найман жил үнэ нь тогтвортой байсан төмрийн хүдрийн үнэ урд хөршид огцом өсчихлөө. Дээр нь бас тээвэрлэлтээс болж хүндрэл учирч байна. Замын-Үүдэд ачаа, тээврийн бөөгнөрөл, хүлээлт бий болсон нь барилгын материалын үнийн өсөлтөд давхар нөлөөлж байна. Олон улсын зах зээл дээр нэг тонн арматурын үнэ өнгөрсөн оны мөн үед 404.5 ам.доллар байсан бол энэ оны тавдугаар сарын 19-ний байдлаар 771.5 ам.долларт хүрч 90.7 хувиар өсөөд байна. Монгол Улс 2020 онд 240,1 мян/тн арматур импортолсон байна. монголд дотоодын 15 төмрийн үйлдвэрүүд үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Өнгөрсөн оны хувьд “Ковид-19” цар тахлаас шалтгаалан “Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр” хК-иас бусад нь үйл ажиллагаагаа явуулж чадаагүй. Энэ жилээс дээрх үйлдвэрүүдийн ажиллах хүчний асуудлуудыг шийдвэрлэн үйл ажиллагаануудыг нь эхлүүлээд байна. Дээрх үйлдвэрүүдээ салбар яам нь бодлогын хүрээнд ихээхэн дэмжин ажиллаж байна. Эдгээр үйлдвэрүүд маань төмрийг хайлуулаад арматур хийж эхэлж байгаа. гэхдээ хийж байгаа арматурын чанар дээр бид хяналтаа тавьж анхаарах асуудал бий. мөн Монгол Улс хар төмөрлөгийн үйлдвэрлэл байгуулах концессыг өгчихсөн байгаа. Энэ ажил урт хугацаандаа хэрэгжинэ. Дархан, сэлэнгийн бүс нутагт байгаа төмрийн хүдрээ баяжуулж, төмрийн хүдрийн үйлдвэрийг барьж байгуулах ажил руу зайлшгүй орох ёстой. урд хөршид үнэ өслөө л бол манайд дагаад барилгын материал, орон сууцны үнэ өсдөг ийм байдлаар цаашдаа удаан яваад байж болохгүй.

-Ипотекийн зээлийн хүү буурч зургаан хувь болсон. Мөн ипотекийн зээлийн санхүүжилт нэмэгдэж байгаа гэж байсан. Энэ тухайд мэдээлэл өгөхгүй юү?

-У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын үед буюу өнгөрсөн 10 сард ипотекийн найман хувийн зээлийг зургаан хувь болгосон нь манай салбарын хэмжээнд хийгдсэн чухал ажил байлаа. Зээлийн хүүг бууруулж зургаан хувь болгохдоо улсын төсвөөс мөнгө гаргахгүйгээр, шийдэж чадсан нь давуу тал юм. Засгийн газраас зарласан “Эдийн засгаа аврах 10 их наядын хөтөлбөр”-т ипотекийн зээлийн санхүүжилтэд хоёр их наяд төгрөг шийдэж өгсөн шүү дээ. монголбанкны ипотекийн хөтөлбөрт жилд 300-400 тэрбум төгрөгийг эргэн төлөлтөөр зах зээлд гаргадаг. тэр мөнгийг нэг дахин нэмж, жилд 400 тэрбум төгрөг гаргаж байсан бол 800 тэрбум төгрөг гаргахаар шийдвэрлэж, ипотекийн зээлийн хүртээмж нэмэгдсэн. Нийтдээ хоёр их наяд төгрөгийг ипотекийн зургаан хувийн зээлд тусгуулахаар шийдвэрлэсэн гэсэн үг.

-Тэгэхээр, эх үүсвэрийн хэмжээ нэмэгдсэнээр ипотекийн зээлэнд илүү олон иргэн хамрагдах боломжтой болж байна уу?

-400 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэртэй байхад жилдээ 5-6 мянган хүн ипотекийн зээлд хамрагддаг. Гэтэл он гарснаас хойш тавдугаар сарын 17-ны өдрийн байдлаар 3515 иргэн зээлд хамрагдсан байна. энэ янзаараа бол энэ жил 10 мянган хүн ипотекийн 6 хувийн зээлэнд хамрагдах боломжтой байна. үүнийгээ дагаад барилгын компаниудыг борлуулалтын цусны эргэлтийг нэмэгдүүлж байна. Өнгөрсөн онд улсын хэмжээнд 15,639 айлын орон сууц ашиглалтад орсон. үүнээс 5,594 айлын орон сууц нь төрөөс хэрэгжүүлж буй ипотекийн зээлэнд, 5,691 айлын орон сууц нь арилжааны банкуудын эх үүсвэрээр олгосон ипотекийн зээлээр борлуулагдсан.

-Орон сууцны эрэлт нийлүүлэлтийн харьцаа ямар байна вэ. Хичнээн орон сууц ашиглалтад орсон бэ. Одоо ашиглалтад орох дөхсөн хэдэн барилга байна вэ?

-Аймаг, Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт ашиглалтад оруулсан барилга, байгууламжийн мэдээлэл, бүртгэлийн маягтын дагуу авсан мэдээгээр 2021 оны нэгдүгээр улиралд 2112 айлын 30 орон сууц, орон нутагт 428 айлын 16 орон сууц ашиглалтад орсон байна. Барилгын компаниуд маань цаашид зах зээлийн эрэлтдээ нийцүүлсэн бага, дунд орлоготой иргэдэд зориулсан боломжийн үнэтэй орон сууц барих тал дээр анхаарах хэрэгтэй. засгийн газраас бага, дунд орлоготой иргэддээ зориулж, хямд өртөгтэй, түрээслээд өмчлөх боломжтой орон сууцаар хангах зорилгын хүрээнд, “залуус” хороолол төслийг хэрэгжүүлж эхэлсэн. “5,000 орчим айлын орон сууцны цогцолбор хорооллын төслийг хан-Уул дүүргийн 21 дүгээр хороонд 57 га талбайд барьж байгуулна. Одоо техник эдийн засгийн урьдчилсан судалгаа, зураг төсөл боловсруулахаар зөвлөх үйлчилгээний ажлын сонгон шалгаруулалтыг зохион байгуулж байна. энэ оны 3 дугаар улиралд хорооллын эхний ээлжийн гадна инженерийн шугам, сүлжээ, барилгын ажлын зураг төслийг боловсруулж шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг шийдвэрлэн эхлүүлнэ.

-Хөшигийн хөндийд баригдаж байгаа Олон улсын шинэ нисэх онгоцны буудал удахгүй ашиглалтад орно. Хөшигтийн хөндийд дараагийн шинэ суурьшлын бүс, хот байгуулахаар болсон. Энэ ажил хэр урагшилж байна вэ?

-Уих-ын 2020 оны 55 дугаар тогтоолоор хөшигийн хөндийд “Шинэ зуунмод”, “Майдар” хотуудыг шинээр байгуулах түүхэн шийдвэрийг гаргасан. Шийдвэр гараад жил гаран хугацаа өнгөрч байна. ирэх долдугаар сард Япон улсын хөрөнгө оруулалтаар баригдсан Олон улсын шинэ нисэх онгоцны буудал ашиглалтад орно. Үүнтэй холбоотойгоор хүссэн хүсээгүй тийшээ хөл хөдөлгөөн ихэснэ. эхний ээлжинд дор хаяж тэнд 800 албан хаагч очихоор байна. Гааль, татвар, мэргэжлийн хяналт, гадаадын иргэн харьяатын газрын албан хаагчид очиж ажиллана. Аливаа хот, шинэ суурьшлын бүсийг ажлын байртай нь уялдуулж төлөвлөлтийг гаргах ёстой. Улаанбаатар хотод төвлөрч ирсэн хүмүүс дандаа ажлын байраа дагаад, ирсэн байдаг. Ажлын байргүй газар хэн ч ирэхгүй. Онгоцны буудал ашиглалтад орсны дараа тэнд ажиллаж байгаа хүмүүс өдөр бүр 20-30 км туулж ажилдаа ирж очих уу, эсвэл тэндээсээ байр худалдаж аваад амьдрах уу гэвэл мэдээж хоёр дахь сонголтыг дагана. Тиймээс ажлын байрыг нь дагаад Улаанбаатар хотын төвлөрлийг ийш нь задлах ёстой юм. энэ хөндийд Олон улсын шинэ нисэх онгоцны буудлаас гадна “Богд хаан” төмөр зам, босоо тэнхлэгийн олон улсын “АН-3” авто зам зэрэг үндэсний томоохон бүтээн байгуулалтын төслүүд тэнд хэрэгжиж байна. Эдгээр төслүүдийг үндэслэн Төв аймгийн нутаг дэвсгэрт авто, агаар, төмөр замын холимог тээврийн нэгдсэн зангилааг бий болгохоор төлөвлөж байна. Олон улсын ачаа болон зорчигч тээвэр, гадаад, дотоод худалдааны урсгал бий болсноор энэ хөндий эдийн засгийн чөлөөт бүс нутаг болж хөгжих боломжтой. Уламжлалт болон шинэ үеийн түүх, соёлын аялал жуулчлал, орчин үеийн үйлдвэрлэл, мэдээлэл, технологийн чиглэлээр энэхүү бүс нутгийг хөгжүүлж, хот суурины оновчтой тогтолцоог бүрдүүлэх үүднээс шинэ суурьшлын бүс шинэ хот байгуулна. Нийтдээ 22,000 га газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авахаар төлөвлөж, орон нутагтаа хамтран ажиллаж байна.

-Ингэхэд Улаанбаатар хот зүүн тийшээ тэлэх төлөвлөлт байна уу?

-Монгол Улс газар нутгийнхаа хэмжээгээрээ дэлхийд 19 дүгээрт ордог. Улаанбаатар хотын зүүн, баруун хоёр товчооны хооронд 25 км, Богд уулаас хойшоо зуслан хүртэл 18 км. Монгол Улсын газар нутгийн 0.01 хувьд хүн амын тал нь амьдарч байна. Арваад жилийн өмнө хотыг зүүн тийш, Налайх руу тэлэхээр төлөвлөж байсан. Гэтэл хонхорын тийшээ цэвдэг гарч ирсэн учраас одоо Яармаг, Морингийн даваа, хөшигийн хөндий рүү тэлэх ёстой гээд төлөвлөлт хийгээд явж байна.

-Эдийн засгийн чөлөөт бүсийг байгуулахыг хэрхэн харж төлөвлөж байна вэ?

-Монголд эдийн засгийн чөлөөт бүс замын-үүд, Алтанбулагт хашаа хатгачихаад байгаа. Тэгэхээр эдийн засгийн чөлөөт бүсийг бодитой болгохын тулд яах ёстой юм бэ. энэ хөндий чөлөөт бүс болж хөгжих боломжийг олон талаас нь харж байна. Нэгдүгээр ажлын байр нь тээвэр ложистик, хоёдугаар ажлын байр нь чөлөөт эдийн засгийн бүс, гуравдах нь аялал жуулчлалын бүс байна. Жишээ нь, онгоцноос буусан Солонгос жуулчин мөнгөө хаана үрэх вэ гэдэг асуулт байна. Нөгөө бидний яриад байдаг том “молл”-ууд, казино, зочид буудал нь тэнд байх ёстой. Онгоцны буудлын хойхно талд худалдааны төвүүд, өндөр зэрэглэлийн зочид буудлууд байхаар төлөвлөж байна. Тэгвэл аялал жуулчлалыг яаж хөгжүүлэх юм бэ. Манзуширын хийд хажууханд нь байна. Байгаль орчны яамнаас Манзуширын хийдийг дахин сэргээхээр зураг төслийг нь хийж байгаа юм билээ. Мөн Төв аймагт “Угсаатны зүйн музей” баригдахаар барилгын зураг төсөл нь хийгдэж байгаа юм байна. Тэгэхээр онгоцноос буусан жуулчин музей үзээд, Манзуширын хийд ороод, цаашаа Тэрэлж рүү аялж болно гэх мэтээр олон талаас нь бүх юмыг цогцоор нь харж төлөвлөж, зураг төслийг нь гаргаж, судалж байна.

-Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд шийдэхэд хүндрэлтэй асуудал юу байна гэж харж байна вэ?

-Дулаан, цахилгааны эх үүсвэрийн асуудал. Эрчим хүчний яамныхантай уулзаж, энэ хөндийд дулаан цахилгааны эх үүсвэрийг ямар байдлаар шийдэх вэ гэж асууж ярилцлаа. хамгийн гол нь дулааны цахилгаан станц байгуулахад ус чухал байдаг. Манай дулааны цахилгаан станцууд дандаа голын хажууд баригддаг нь ийм учиртай. “ДЦС-V”-ыг барина гэж бид олон жил ярьж байна. Тиймээс “ДЦС-V” -ыг энд барих боломж бий юу гэдгийг судалж байна. Усаа яах юм, юугаар халаах юм, нүүрсээр халаавал нүүрс нь хаанаас ирэх юм. Багануураас татах уу, бас нүүрсээ аль төмөр замаар татах вэ зэрэг олон асуудлыг зэрэг судлах ёстой. Дээр нь нэмээд, мэдээж цэвэр, бохир усны асуудлыг шийдэх ёстой. хоногийн 20 мянган куб ус хүлээж авах багтаамжтай цэвэрлэх байгууламж барихаар төлөвлөж байна. ингээд яриад байвал маш олон зүйлийг цогцоор нь харж төлөвлөж байгаа юм.

-Цэвэрлэх байгууламж гэснээс орон нутагт төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжиж байгаа гэсэн үү?

-Орон нутгийн Цэвэрлэх байгууламжийн асуудал сүүлийн жилүүдэд хүндэрч эхэлсэн. Тиймээс Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлийн дэмжлэгээр Дархан-Уул, Архангай, Өвөрхангай, Өмнөговь, Дорноговь, Булган, хөвсгөл, Дундговь, хэнтий, Сүхбаатар аймгуудын цэвэрлэх байгууламжийн барилга угсралтын ажлыг шинэчлэх төслийн явц дунджаар 80 хувьтай байна. үүнээс Архангай, Өвөрхангай, Булган аймгуудын бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн барилга угсралтын ажил дуусч үлдсэн зургаан аймгийн ажил 2021 онд дуусахаар төлөвлөгдөөд байна. Улаанбаатар хотын бохир ус цэвэрлэх байгууламж 2024 онд ашиглалтад орно.

Мөн Бүгд Найрамдах Польш Улсын хөнгөлөлттэй зээлийн санхүүжилтийн эх үүсвэрээр Увс, Баян-Өлгий, Дорнод, Завхан, Говьсүмбэр аймгуудын төвийн бохир ус цэвэрлэх байгууламжийг барих ажлын сонгон шалгаруулалтыг шинээр зарлаад байна. Цэвэрлэх байгууламжийг барьж ашиглалтад оруулснаар хүрээлэн буй орчны агаар, хөрсний чанарыг сайжруулах ажилд бодитой хувь нэмэр оруулж, байгаль орчныг хамгаалах, гол, мөрний усны чанарыг сайжруулан, цэвэрлэгдсэн бохир усны үндэсний стандартын шаардлагыг хангах хэмжээнд хүргэхийн зэрэгцээ тухайн орон нутагт үйлдвэрлэл үйлчилгээ хөгжих айл өрхийг ариутгах татуургын шугам сүлжээнд бүрэн холбох нөхцөл бүрдүүлсэн ач холбогдолтой юм.

Эдийн засаг Ж.Дэлгэрсайхантай ярилцлаа.

-Цар тахалтай холбоотойгоор бизнес, хөрөнгө оруулалт зогсчихлоо л доо. Төрийн өмчийн компаниуд ашигтай ажиллаж, хувийн аж ахуйн нэгжүүдийн бизнес хумигдсаар байна. Засгийн газар хувийн хэвшил рүүгээ дайрсан, довтолсон хандлага ч тод анзаарагдах боллоо. Гадаадын хөрөнгө оруулалтын орчин үүнийг дагаад огцом муудсан гэдэгтэй та санал нийлэх үү?

Бизнесийн үйл ажиллагаа, түүнийг дагаад эдийн засаг муу байгаа гэдэгтэй санал нэг байна. Харин гадаадын хөрөнгө оруулалтын хувьд нөхцөл байдал өмнөх жилүүдийн нэгэн адил харьцангуй идэвхгүй хэвээр байна л даа. Үүнд хоёр гол хүчин зүйл нөлөөлж байгаа гэж би хувьдаа үздэг. Эхнийх нь 2008 оны санхүүгийн хямралын дараа ихээхэн идэвхтэй байсан гадаадын хөрөнгө оруулалтын хандлагыг бид тухайн үедээ хэвээр хадгалах, нэмэгдүүлэх тогтвортой бодлого барьж чадсангүй, зарим талаараа үргээх байдалтай ажилласан. Хоёр дахь нь таны хэлж байгаа хувийн хэвшил, тэр дундаа уул уурхайн салбарт хандаж байгаа хандлага. Засгийн газрын зүгээстаны хэлсэнчлэн хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагааных ньүндсэн зорилго хууль бус үйл ажиллагаатай тэмцэж уул уурхайн салбарыг шударга, сайхан болгох гээд байгаа мэт. Гэтэл бодит байдал дээрхууль бусаар байгалийн баялгийг гартаа оруулсан этгээдүүд, хууль ёсны дагуу үйл ажиллагаа явуулж буй этгээдүүд, уул уурхай хайгуулын үйл ажиллагаа зэрэг бүхэлдээ өртөөд байх шиг. Тэгж л харагдаад байна. Иймд юутай тэмцэж, юуг дэмжээд байгаагаа тодорхой болгох хэрэгтэй байх. Энэ нь өмнөх бодлого, ялангуяа хэрэгжилтийн гэж болох алдаан дээр нэмэгдээд хөрөнгө оруулалтын орчныг эргэлзээтэй болгож байна.

-Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг үргээх хамгийн гол хүчин зүйл гэвэл та юуг онцлох вэ?

Монгол Улсын гадаадын хөрөнгө оруулалтын орчныг би хувьдаа сайн гэж үздэг. Гадаад зах зээлийн нөхцөл байдал сүүлийн жилүүдэд эерэг, бид дэлхийн хамгийн том зах зээлийн хажууд оршдог гэх мэт гадаад орчин талаасаа нааштай зүйлс бий. Гадаадын хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн орчин, татварын тал дээр Монгол улс муу гэж хэлэгдэхээргүй нөхцөлтэй. Зарим талаар таатай гэж хэлж болно. Гэтэл яагаад биднийг сонирхож байсан гадаадын хөрөнгө оруулалт дөлөөд эхлэв гэдэгт бид дүгнэлт хийх цаг болсон. Үүний гол шалтгаан нь энгийн л дээ. Бид тогтвортой бодлогогүй. Хэрэгжилт талд бүр авах юмгүй. Үүнээс гадна бид худлаа ярьдаггүй байх хэрэгтэй. Өмнө ярьж байсан зүйл нь өөрчлөгддөг, нэгнийхээ ярьж байсныг нөгөө нь гарч ирээд үгүйсгэдэг хандлага бүр үзэгдэл болчихсон. Зөвхөн би ч биш гадаадын гол түншүүдийн зүгээс ч ингэж үздэг. Өөр нэг том шалтгаан бол улс төржилт. Гадаадын хөрөнгө оруулалт, хамтарсан төслийн тал дээр тооцоо судалгаагүй, баримжаагүй дур зоргоороо мэдэгдэл хийдэг улс төрчид дүүрэн байна.Наад захын жишээ гэхэд л Оюутолгой төслийг ярьж улстөр хийдэг, тэгж хийсэн улстөрөөрөө ард түмнээс оноо авч гаршсан, тэр үзэгдэл сонгуулийн үед улам идэвхждэг.Оюутолгойг эсэргүүцэж улстөр хийгээд сонгогддог УИХ-ын “бүлэг”-тэй шахуу болсон нь хэн бүхний нүдэнд ил өрнөж буй үзэгдэл шүү дээ. Энэ мэт алдаануудаас засч байж гадны хөрөнгө оруулалтыг татаж чадна.

-Гадаадын хөрөнгө оруулалт дундаа гуравдагч хөршийн хөрөнгө оруулалт байхын хамгийн том өгөөж нь юу вэ. Эдийн засгийн тусгаар тогтнол талаасаа зайлшгүй хэрэгтэй гэх байр суурь дуулддаг…?

Гадаадын хөрөнгө оруулалт эдийн засагт зайлшгүй хэрэгтэй. Үүн дотроос таны онцолж асуусан гуравдагч хөршийн асуудал бидний зайлшгүй анхаарах ёстой гадаад харилцаа, эдийн засгийн том асуудал. Монгол хоёр том гүрний дунд оршдошг жижиг улсын хувьд гуравдагч хөршийн хөрөнгө оруулалтад онцгой байдлаар хандах учиртай. Тодруулж хэлбэл гадаад бодлогын баримт бичигтээ дурдсан үзэл баримтлалынхаа дагуу хандах хэрэгтэй л дээ. Манай улс бол хоёр хөрштэйгээ харилцах харилцаагаа эрхэмлэхээс гадна гуравдагч хөршийг чухалчлах бодлоготой. Энэ утгаараа бидэнд гадаадын хөрөнгө оруулалт, гуравдагч хөршийн хөрөнгө оруулалт гарцаагүй чухал. Эдийн засгийн аюулгүй байдлын хувьд бид хөрөнгө оруулалтын тэгш байдлаас гадна улс орны эдийн засгийг чадавхижуулах тал дээр илүү анхаарах гэх мэт олон чухал асуудал бий.

-Эдийн засагт гадаадын хөрөнгө оруулалт зайлшгүй байхын шалтгаануудыг нэрлээч, зарим улстөрчдийн ярьдаг шиг гадаадын хөрөнгө оруулалтгүйгээр өөрсдийнхөө хүчээр эдийн засгаа босгох боломжтой улс юм уу?

Гадаадын хөрөнгө оруулалт зайлшгүй эсэхийг тодорхойлохын тулд бид өнөөдөр хаана байгаа, хаашаа зорьж байгаагаа бодох хэрэгтэй. Бодохоос гадна хаашаа зорьж яваагаа, үнэт зүйл, үндэсний онцлогт суурилсан ирээдүйн Монгол ямар байхыг нарийн тодорхойлох шаардлагатай. Энэ их чухал. Одоо бидэнд 2050 гэх мэт хэтийн төлөвт чиглэсэн баримтууд бий. Хоёр зүйл их тодорхой. Монгол Улсын хөгжил доогуур, өрсөлдөх чадвар сул байна. Тэгвэл ирээдүйн сайн сайхан Монголыг бий болгоход өнөөгийн ертөнцөд хамгийн чухал зүйл нь дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулалт. Чухамдаа мөнгө. Бид өнөөдөр дотооддоо аль ч түвшинд халаас нимгэн. Иймд гадаадын хөрөнгө оруулалт бидэнд зайлшгүй чухал болж байна. Хоёр дахь гол чиглэл нь технологи. Энэ чиглэлд ч гэсэн бид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дагасан хөгжлийн тодорхой дэмжих хүчин зүйлийг бий болгох хэрэгтэй. Бид үүнийг хэрэгтэй гэхээсээ гадна хэрхэн хэрэгжүүлэхээ бодох цаг нь ирчихсэн.

-Гуравдагч хөршийн хөрөнгө оруулагчидтай маргаан үүсгэж арбитрт очоод ялагдаж өр төлбөрт унасан жишээ ганцаар тогтдоггүй. Арбитр хүртэл асуудал хурцдаад өөрсдөө өр төлбөртунаад байдаг нь эдийн засгийн тогтвортой бодлогогүйтэй холбоотой байна уу, эсвэл улстөрийн шгалтгаан байна уу?

Гадаадын хөрөнгө оруулагч ороод ирэнгүүт тулгардаг нэг том асуудал бол төрийн байгууллагуудын дарамт шахалт. Үүнээс гадна хамтрагчаа залилуулах аюул давхар тулгарч байна л даа. Үүн дээр нэмээд авилга гол асуудал болдог. Ийм шалтгаанууаархөрөнгө оруулагчид Монголыг орхихоос аргагүйд хүрдэг. Үүнээс гадна бодлогын тогтворгүй байдал, улс төржилт зэрэг дээр дурдсан асуудлууд бий. Бид хууль эрх зүйн хүрээнд урьж оруулж ирчихээд түүнийгээ биелүүлдэггүй нь ялагдах үндсэн нөхцөл болж байна.

-Манайх шиг хөгжиж байгаа зах зээл гадны хөрөнгө оруулалтгүйгээр эдийн засгаа тэлэх боломжтой юу?

Бид хаана яваагаа, юунд зорьж байгаагаа сайн ухаарах хэрэгтэй гэж давтан хэлмээр байна. Бидний хувьд байгаа байдал нь их дор, хүсэл мөрөөдөл нь тээр өндөрт байна. Уул уурхайн томоохон төслүүдийг хэрэгжүүлэх, эдийн засгаа төрөлжүүлэх замаар эдийн засгаатэлжиргэдийнхээ орлогыг нэмэгдүүлэх л хамгийн чухал алхам. Цаашилбал боловсрол, эрүүл мэндийн салбарыг бодлогын түвшинд бүрэн шинэчлэх шаардлага бий. Энэ бүгдийг хийхэд гадаадын хөрөнгө оруулалт, зээл тусламж зайлшгүй хэрэгтэй. Гадны хөрөнгө оруулалтгүйгээр эдийн засгаа тэлэх хувилбар онолын хувьд бий юу гэвэл бий. Гэхдээ ийм замаар явбал маш урт хугацаа шаардагдана. Гэтэл өнөө үед дэлхий хэрхэн хурдтай хөгжиж байгаа билээ.

-Манай улсын өнөөдрийн гадаадын хөрөнгө оруулалтын дүр зургийг харахаар хэт нэг улсаас хамаатай мэт анзаарагддаг. Хэт нэг улсаас хамааралтай байх нь ямар сөрөг талтай вэ?

Энэ талаар дээр дурдсан. Ер нь бидний хувьд гадаад харилцаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны хувьд олон тулгуурт бодлоготой байх нь зөв болов уу гэж би хувьдаа боддог. Нэг улсаас хэт хамааралтай байх нь аюулгүй байдлаас гадна эрсдлийг ихээхэн нэмэгдүүлэх талтай. Бидний өнөөдрийн нөхцөл байдал үүнийг тодорхой харуулж байгаа болов уу.