Category: шинжлэх-ухаан-технологи

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

Саран дээр ажиллах 3D принтер бүтээжээ DNN.mn

Өнөөдөр олон улсын сансрын нисэгчдийн өдөр. 1961 оны дөрөвдүгээр сарын 12 бол ЗХУ-ын иргэн Юрий Гагарин анх сансарт нисэж, “Восток” сансрын хөлгөөр дэлхийг 108 минутын дотор тойрч эсэн мэнд эх дэлхийдээ буцаж ирсэн түүхэн өдөр.

Энэ өдрийг сансарт хүн ниссэний олон улсын баяр болгон 2011 оны дөрөвдүгээр сарын 8-нд НҮБ-ын Ерөнхий ассамблей зарлан тунхагласан юм. Мөн энэ өдөр ОХУ-д сансрын нисэгчдийн өдрийг тэмдэглэдэг бөгөөд ЗХУ-ын Дээд Зөвлөлийн Тэргүүлэгчийн 1962 оны дөрөвдүгээр сарын 9-ний зарлигаар бий болгосон юм.

ЗХУ-ын сансрын нисэгч Юрий Алексеевич Гагарин Смоленск хязгаарын Гжатск хотын (одоогийн Гагарин хот) ойролцоох Клушино хэмээх бяцхан тосгонд мэндэлсэн түүнийг бага сургуулийн тооны багш нь армид нисгэгч болсон нь хожмоо сансар руу “хөтөлсөн” гэдэг. Саратов хотын аж үйлдвэрийн сургуулийг төгссөн Гагарин нисэгч болохоор зорьж, 1955 онд Оренбургт байсан Агаарын цэргийн офицерийн сургуульд элсэн орж, сургуулиа төгсмөгц Мурманск дахь цэргийн ангид хуваарилагдан очжээ.

Түүхэнд тэмдэглэгдсэн домогт нислэгээс хоёр жилийн өмнө анхны сансрын нисэгчдийн отрядад сонгон шалгаруулалт эхлэхэд Ерөнхий зохион бүтээгч С.Королев “30 орчим насны, 72 кг жинтэй, 170 хүртэл см өндөр” гэсэн шаардлага тавьсан байв. Ю.Гагарин 20 хүний хамт нэр дэвшиж, сансрын нисэгч болохоор бэлтгэл сургуулилт хийж эхэлсэн юм. Ингээд дэлхийд анх удаа хүн суулгасан сансрын хөлөг хөөргөх болмогц Гагарин болон Герман Титов хоёр тунаж үлдэн, эцэст нь Юрий анхны нислэг хийхээр шилэгдсэн байна.

Цэргийн нисэгч байсан тэрээр 1968 оны 3 сарын 27-ны өдөр сургуулилтын нислэг үйлдэж байгаад МиГ-15УТИ онгоцтойгоо унаж нас барсан юм. Ослын шалтгаан тодорхой болоогүй ч олон таамаглал хийсэн байдаг.

Гагарины дурсгалыг мөнхжүүлэхээр Смоленск мужийн Гжатск хотыг Гагарин хэмээн нэрлэж, Оросын Агаарын цэргийн академид түүний нэрийг олгожээ. Цэргийн сургуулиудын курсантуудад Гагарины тэтгэмжийг өгдөг. Дэлхийд түүний нэртэй олон гудамж талбай бий. Түүний газардсан Смеловка тосгоноос холгүй газар дурсгалын цогцолбор босгож, мөн Гагарин хотод түүний нэрэмжит музей байгуулсан. Сарны нөгөө талын 250 км-ийн тогоотой томоохон өндөрлөгийг “Гагарин”-ы гэж нэрлэжээ.

Сонирхолтой баримтаас:

1957 оны 10 дугаар сарын 4-нд дэлхий орчмын тойрог замд дэлхийн анхны хиймэл дагуулыг гаргажээ. Энэ үйл явдлыг тэмдэглэн жил бүр Дэлхийн сансрын өдрийг тэмдэглэдэг.

1960 оны наймдугаар сард Белка, Стрелка нэртэй хоёр нохойг сансарт нисгэн нэг хоног болгоод, дэлхийдээ эргүүлэн буулгажээ.

1961 оны наймдугаар сарын 6-нд сансрын нисэгч Герман Титов “Восток‑2” хөлгөөр нислэг хийв.

1963 оны зургаадугаар сарын 23-нд дэлхийн анхны сансрын нисэгч эмэгтэй Валентина Терешкова “Восток-6” хөлгөөр сансарт гурав хоног нисэв.

1969 оны долдугаар сарын 21-нд АНУ-ын сансрын нисэгч, “Аполлон‑11” хөлгийн дарга Нил Армстронг анх удаа саран дээр хөл тавив.

1975 онд “Союз”, “Аполлон” хөлөг сансарт залгагдан сансар судлалын олон улсын хамтын ажиллагааны эхлэлийг тавьжээ.

2000 онд 15 орон оролцсон Олон улсын сансрын станц анхны багаа хүлээн авав.

Сансар судлалын үр дүн

Сансар судлалын үр дүнг өнөөдөр хамгийн өргөн дэлгэр ашиглаж буй нь харилцаа холбооны салбар. Хүн төрөлхтөн сансарт тойрог замын дэд бүтцийг бүрдүүлж сансрын жуулчлалыг эхлүүлж, сансрын үйлчилгээг буй болгож байна. Сансрын эдийн засаг 2019 он гэхэд нийтдээ 366 тэрбум ам.долларт хүрсний дөрөвний нэгийг шинжлэх ухаан, цэрэг, төрийн бусад хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд зарцуулжээ. Сүүлийн жилүүдэд 600 кг хүртэл жинтэй хиймэл дагуул олныг хөөргөсөн байна. Ирэх 8 жилд сансарт хөөргөдөг хиймэл дагуулын тоог 4-5 дахин нэмэхээр төлөвлөөд байна. Сансрын ачаа тээвэрлэлт өнгөрсөн хагас зуун жилд маш өндөр өртөгтэй, нэг кг ачаа 5-6 мянган доллар байсан. Харин “SpaceX” компани энэ өндөр өртгийг эрс бууруулж чадсан нь том ололт байв.

Анхны “Falcon 9” пуужин тээвэрлэлтийн үнийг 2 дахин хямд болгосон байна. Одоо 10 см-ээс дээш диаметртэй зүйлс 21 000 ширхэг дэлхийн орчмын тойрогт эргэлддэг гэсэн тоон үзүүлэлт бий.

Хятадын эрдэмтэд дэлхийн тойрог орчмын хаягдлыг устгах хиймэл дагуул бүтээжээ. Сансрын хаягдлыг цэвэрлэх нь ойрын үед чухалд тооцогдох нь. Ийм учраас цаашид сансарт нисэж яваа хиймэл дагуулыг засварлах түлшээр хангах хиймэл дагуул бүтээх хэрэгтэй гэсэн санааг мэргэжилтнүүд дэвшүүлжээ. Дэлхийн тойрог замд 2035 он гэхэд бизнес үйлдвэрлэлийн хүрээнд сарыг түүхий эдийн бааз болгоно. Ингэхийн тулд:

-Хиймэл дагуул хөөргөх өртгийг 10-100 дахин хямдруулна.

-Сансарт нөөц болон шатахуун олборлоно.

-Сансрын эрчим хүч, дэд бүтцийг байгуулна.

-НАСА-гийн “Артемид” хөтөлбөр 2028 он гэхэд хэрэгжүүлж эхлэх, 15 жил ажиллах хугацаатай Сарны баазын төслийг боловсруулжээ.

НАСА буюу АНУ-ын Сансар судлалын агентлагийн 1977 оны есдүгээр сарын 5-нд хөөргөсөн “Вояжер” хөлгийн нислэг эдүгээ 42 жил, зургаан сар гаруй үргэлжилж байна. “Вояжер” хөлөг 2020 оны гуравдугаар сарын 12-ны байдлаар дэлхийгээс 22.2 тэрбум километр хол аяллаа үргэлжлүүлж, сансрын гүнийг судлах хүн төрөлхтөний хүсэл эрмэлзэлд хязгаар байхгүй гэдгийг харуулсан аж. Энэ бол сансрын орон зайд болсон өнгөрсөн зууны үйл явдлууд.

Циолковскийн томъёогоор “сансарт ачаа гаргахын тулд пуужингийн жингийн 90.0 хувьтай тэнцэх хэмжээний шатахуун шатаах хэрэгтэй” болдог. Марс гараг руу нисэхийн тулд, нарны аймгийн тойрогт гарахын тулд маш их шатахуун хэрэгтэй. Ачаа ихтэй бол бүр ч боломжгүй гэж үздэг. Ийм учраас сансрыг эзэмшихийн тулд ус, устөрөгч, хүчилтөрөгч зэргийг шатахуун болгож, барилга барих металлыг сансраас олох хэрэгтэй болсон байна. Саран дээр болон сансарт энэ бүх зүйл бий хэмээн үзэх болжээ. Тухайлбал, саран дээр титан болон төмөр байдаг аж.

Эдгээр нь дэлхийн тойрог замд, сансарт станц байгуулахад хэрэг болно хэмээн үзэх болжээ. Дэлхийн том компаниуд саран дээр бааз хямд өртгөөр барих чадвартай роботуудыг хийх төслийг гаргаж байгаа аж. Тухайлбал, саран дээр ажиллах 3D принтерийг боловсруулжээ. Үүнд хамгийн чухал асуудал нь усан хөдөлгүүр юм байна. Сансрыг эзэмшихэд гол нөлөөлөх усан хөдөлгүүр “Momentus”-ыг эдүгээ эрдэмтэд боловсруулж эхэлсэн аж. Жирийн хөдөлгүүр хийн газаар ажилладаг бол энэ хөдөлгүүр сансарт оршдог усаар ажиллах боломжтой. Сансарт ус буй. Түүн дээр мөс буй.

Сансрыг хүн төрөлхтөн эзэмших ойрын болон хэтийн зорилгоо тодорхойлж, дараах байдлаар төлөвлөжээ.

-Дэлхийн тойрог замд 2023-2024 онд хиймэл дагуулын засвар үйлчилгээ байгуулна.

-Сарны баазыг 2027 онд байгуулна.

-Сарны шатахууныг 2028 оноос эхлэн олборлоно.

-2030 оноос эхэлж хиймэл татах хүч бүхий сансрын зочид буудал, станцуудыг байгуулна.

-Сансрын бүтээгдэхүүнийг 2050 он гэхэд сансарт үйлдвэрлэх зорилтыг тавьж байна.

-Хиймэл эрхтэн болон хагас дамжуулагчийг сансарт үйлдвэрлэнэ.

-Сансарт сансрын лаборатори байгуулна.

-Жингүйдлийн нөхцөлд сансарт үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн дэлхийн бүтээгдэхүүнээс үлэмж хямд бөгөөд чанартай байх болно.

-Дэлхийн тойрог замд орон сууцны станц байгуулна.

Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Дэлхийн 20 оронд 600 гаруй монгол судлаач ажиллаж байна DNN.mn

Монгол судлалыг хөгжүүлэх, гадаад дахь төвүүд, эрдэмтэн судлаачдыг идэвхжүүлэхэд анхаарч, олон улсын эрдэм шинжилгээний хурлуудыг зохион байгуулж байна.

2022 оны байдлаар дэлхийн 20 оронд монгол судлалын 22 төв, 600 гаруй судлаач ажил ажиллаж байгаагаас 200 орчим нь залуу судлаач юм. Тэднийг дэмжих, шинээр бэлтгэх зорилгоор зуны сургуулийг зохион байгуулж, гадаадын 10 улсын 17 их, дээд сургууль, судалгааны төвийн эрдэмтдийг хамруулжээ. Энэ онд Эстони улсын Тартугийн их сургуулийн Соёл судлалын хүрээлэнгийн Дорно дахин судлалын төвийн дэргэд Монгол судлалын тусгай тасаг байгуулах юм байна.

2023 онд Морин хуурын чуулгыг Австралийн Сиднейн дуурийн театрт, “Тамгагүй төр” жүжгийг Английн Лондон хотын Колизейн театрт тус тус тоглуулж, Баянмонгол чуулгыг Германд болох “Дэлхийн жааз фестиваль”-д оролцуулах ажээ. Мөн Францын Нант хотын түүхийн музейд “Чингис хаан-Монголчууд дэлхийг хэрхэн өөрчилсөн бэ” сэдэвт үзэсгэлэнг гаргах юм байна.

Categories
булангууд мэдээ цаг-үе шинжлэх-ухаан-технологи

NASA 2024 онд сар руу нисэх багийн бүрэлдэхүүнийг танилцууллаа DNN.mn

АНУ-ын үндэсний сансар судлалын байгууллага NASA өчигдөр гурван америк, нэг канад сансрын нисгэгчийг танилцуулсан нь ирэх онд сар руу нисэх хүмүүс байлаа.

Хагас зууны дараа АНУ дэлхийн дагуул дээр дахин хүмүүс буулгах зорилготой Artemis хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байгаа юм.

АНУ-ын иргэн Рэйд Уайзмэн, Виктор Гловер, Кристина Кок нар өмнө нь тойрог замд ажиллаж байсан туршлагатай бол Канадын иргэн Жереми Хансен анх удаа сансарт нисэх гэж байна.

44 настай цахилгааны инженер Кок саран дээр хөл тавих анхны эмэгтэй болох юм.

“Дэлхийн хамгийн том, хамгийн хүчирхэг пуужин тэднийг сансарт нисгэх болно. Бид саран дээр буцаж очсоныхоо дараа Ангараг руу ниснэ” гэж Хьюстон хот дахь Жонсоны Сансрын Төвд болсон танилцуулах арга хэмжээний үеэр NASA-гийн захирал Билл Нэлсон хэлжээ.

Artemis II багийн ахлагч, 47 настай Уайзмэн нь АНУ-ын тэнгисийн зэвсэгт хүчний сөнөөгч онгоцны нисгэгч юм.

46 настай Гловер бас сөнөөгч онгоцны нисгэгч бөгөөд тойрог замд ажилласан анхны Африк гаралтай Америк хүн болж байсан бол одоо мөн саранд хүрсэн анхдагч болох гэж байна.

47 настай Хансен нь Канадын зэвсэгт хүчний сөнөөгч онгоцны нисгэгч ажээ. Кок, Хансен нар Artemis II багийн мэргэжилтнээр ажиллах юм байна.

Artemis I аяллыг өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард зохион байгуулсан бөгөөд нисгэгчгүй Orion хөлөг сарны орчимд 25 хоног ажиллаад буцаж ирсэн юм.

Харин энэ удаа Artemis II аяллаар сансрын нисгэгчдийг мөн сарны орчимд хүргэх ч гадарга дээр нь буулгахгүй. 10 хоногийн аяллын үеэр NASA-гийн SLS (Space Launch System) пуужин болон Orion хөлөгт хүн амьдрах боломжийг турших зорилготой.

Үүний дараа Artemis III нислэгийг 2025 онд үйлдэхдээ сансрын нисгэгчдийг сарны гадарга дээр буулгахаар төлөвлөжээ.

Энэ нислэгээр саран дээр байнгын станц байгуулах ажлыг эхлүүлж, улмаар 2040 онд Ангараг гараг руу дамжин нисэхээр төлөвлөсөн байна.

Өмнө нь саран дээр нийт 12 хүн хөл тавьж байсан нь бүгд цагаан арьстан эрчүүд байжээ.

Эх сурвалж: AFP

Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Хиймэл оюун ухаан хөгжүүлэхийг түр зогсоохыг уриалав DNN.mn

Хиймэл оюун ухаан хөгжүүлэх ажлыг түүчээлж буй хүмүүсийн төлөөлөл болох Илон Маск, “Apple” компанийг үүсгэн байгуулагчдын нэг Стив Возняк нар аюулгүй байдлын журам боловсруулж, хэрэгжүүлэх хүртэл хиймэл оюун ухааны хөгжлийг түр зогсоохыг санал болгосон байна.Тэдний уриалгад энэ салбарын мянга гаруй тэргүүлэх бизнес эрхлэгч, шинжээчид гарын үсэг зурсан нээлттэй захидлыг “Амьдралын ирээдүй” ашгийн бус судалгааны хүрээлэн нийтлүүлжээ.

Америкийн “OpenAI” судалгааны лаборатори өнөөг хүртэл гарч байгаагүй шинэ хиймэл оюун ухаан хэрхэн бий болгох, хамгийн дэвшилтэт программ болох “GPT-4” чатботын дэлгэрэнгүй мэдээллийг нийтэд ил болгосноос хойш ердөө хоёр долоо хоногийн дараа уг захидал нийтлэгдэж, захидлын эзэд GPT-4 чатботоос илүү хүчирхэг сургалтын системийг нийтэд ил болгох ажлыг зургаан сарын хугацаанд хойшлуулахыг уриалсан байна. Учир нь “Google” хүртэл өөрийн “Bard” чатботыг туршилтын зорилгоор нээгээд байгаа аж.

Энэхүү ил захидалд “OpenAI”-ийг үндэслэгч Сэм Алтманы блогийн “шинэ системүүдийн сургалт эхлэхийн өмнө үүнд бие даасан үнэлгээ хийлгэх нь чухал асуудал байх болно” гэсэн санааг эшлэл болгон авсан байна. Уг захианд “Бид үүнтэй бүрэн санал нийлж байна” гэж нээлттэй захидлын эзэд онцолжээ, “Энэ мөч аль хэдийнэ ирсэн. Хүчирхэг “AI” системийг ашигласны дараа гарах үр дагавар эерэг байх болно гэдэгт итгэлтэй байж, үүнтэй холбоотой эрсдэлийг тооцсоны дараа л хиймэл оюун ухааныг хөгжүүлэн хэрэглэх асуудал яригдах ёстой” гэсэн байна.Өнөөдрийн байдлаар “OpenAI” өөрийн “ChatGPT” чатботны шинэ хувилбарыг гаргаад байгаа бол “Google” “Microsoft”-ын “ChatGPT” боттой өрсөлдөх “Bard” чатботыг танилцуулсан. ”Google”-ийн программчид “Хиймэл оюун ухаантай чатбот бол мэдрэмжтэй амьтан” гэдгийг батлан хэлсэн юм. Иймээс уг захидалд нийгэм, соёл иргэншилд учирч болзошгүй эрсдэлүүдийг нарийвчлан тодорхойлсон судалгаанд үндэслэсэн тусгай журам гарган баталсны дараа хиймэл оюун ухааныг хөгжүүлэн хэрэглэх асуудлыг ярих ёстой гэжээ. Захидалд хиймэл оюун ухаанд суурилсан системүүд хүмүүстэй өрсөлдөж, улмаар эдийн засаг, улс төрийн тэсрэлтэд хүргэж болзошгүй гэдгийг тодорхой жишээ гарган тайлбарласан байна. Тэдний уриалга хүн төрөлхтөн өөрөөсөө асуух ёстой дөрвөн үндсэн асуулттай тулаад байгааг онцолжээ. Эдгээр нь “Бид нийтийн мэдээллийн сувгийг суртал ухуулга, худал хуурмагаар дүүргэхийг машинуудад зөвшөөрөх ёстой юу?”, “Хүмүүст таашаал өгдөг ажлыг нь оруулаад бүх ажлыг машинуудаар хийлгэх ёстой юу?”. “Ирээдүйд биднээс тоо толгой, оюуны чадавхаараа давж, биднийг дорд үзэж, хүмүүсийг орлох хүнээс гаралтай сэтгэлгээг хөгжүүлэх ёстой юу?”, ”Бид соёл иргэншлээ хянах чадвараа алдах эрсдэл үүсгэх ёстой юу?” гэсэн асуултууд юм.

Аюулгүй байдлын найдвартай дүрэм, журам буюу протокол боловсруулж, хэрэгжүүлэхэд зургаан сар хангалттай гэж уг захидалд онцлон дурдсан байна. Гэхдээ захидлын эзэд протоколд дурдсан хоригийн шаардлагыг аль нэг компани биелүүлэхгүй бол дэлхийн Засгийн газрууд уг асуудалд оролцох ёстой гэдгийг онцлон уриалжээ.Сүүлийн үед хиймэл оюун ухааны технологи хяналтгүй хөгжиж байгаад санаа зовниж байгаагаа зөвхөн захидлын эзэд илэрхийлж байгаа явдал биш юм. Тухайлбал, “ChatGPT” гэх мэт дэвшилтэт технологийн ёс зүй, хууль эрх зүйн үр дагаварт санаа зовж буйгаа Европын холбооны цагдаагийн алба “Europol” илэрхийлж, уг системийг “загасчлах” гэх мэт цахим гэмт хэрэг зэрэг олон төрлийн онлайн луйврын хэрэгт ашиглаж болзошгүйг анхааруулаад байгаа юм. “Хиймэл оюун ухаан нь асар их боломжийг нээж өгч, бид бүгдэд илүү сайн ирээдүйг бий болгоход чухал хувь нэмэр оруулж чадна гэдэг нь хэнд ч ойлгомжтой болсон гэж би бодож байна, гэхдээ бид үүнтэй холбоотой эрсдэлүүд болох өрөөсгөл ойлголт, худал мэдээлэл, тэр байтугай хууран мэхлэлт гаарахаас урьдчилан сэргийлэх ёстой. Тиймээс эдгээр технологиудыг тусгай дүрэм журам гарган хяналтад оруулах зайлшгүй шаардлагатай” гэж нууцлалын нэрт мэргэжилтэн Ивана Бартолетти “ВВС”-д өгсөн ярилцлагадаа онцолжээ. Тэрбээр мөн “Бид хэрэглэгчдэд та машинтай харьцаж байгаа, иймээс ямар ч алдаа гарч болно гэдэгт итгэдэг тийм уур амьсгалыг бий болгох хэрэгтэй” гэж хэлжээ.

Хиймэл оюун ухааны технологийг дэмжигчид энэ бүхэн ердийн олон ажлыг хялбарчлахаас гадна мэдээллийн хайлтыг илүү нарийвчлалтай, үр дүнтэй болгож чадна гэж хэлдэг. Тухайлбал, ОХУ-ын Хүмүүнлэгийн их сургуулийн төгсөгч Александр Жадан өнгөрсөн хоёрдугаар сарын эхээр “ChatGPT” ашиглан дипломын ажлаа бичиж, үүндээ ердөө ганц өдөр зарцуулсан тухай Оросын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд мэдээлж байсан. Тэрбээр уг дипломын ажлаа хамгаалж, мэргэжлийн диплом авч чадсан. Үүний дараа тус сургуулийн удирдлагууд Жаданы дипломын ажлыг дахин шалгах болно гэж мэдэгдэн, боловсролын байгууллагуудад “Chat­GPT” ашиглахыг хориглох бодолтой байгаагаа ч илэрхийлсэн. “ChatGPT” чатбот нь хариултаа хэрэглэгч бодит хүнтэй харилцаж байгаа мэт хуурмаг байдлыг бий болгож чадахаар бичдэг төдийгүй хэлний өөр өөр бичлэгийн хэлбэрийг ашиглах чадвартай. Гэхдээ хиймэл оюун ухаан хөгжүүлэгчид “ChatGPT”-ыг 2021 оноос хойш хөгжүүлээгүй байгаа учир энэ хугацаанаас өмнө болсон үйл явдал, үзэгдлээр хязгаарлагдах шинэчлэгдээгүй ойлголттой байгааг анхааруулсан байна. Учир нь энэ нь уг хиймэл оюун ухаан бодит байдалтай ямар ч холбоогүй зохиомол хариулт өгөх, логикийн алдаа гаргах зэргээр хэрэглэгчдийг хий хоосон “зэрэглээ”-гээр хуурч болзошгүй гэсэн үг юм.

Хиймэл оюун ухаантай холбоотой ил захидлын тухай “BBC”-ийн нийтлэлийг орчуулан хүргэхэд ийм байна. Харин бодит амьдрал дээр хүмүүсийн янз бүрийн ажил, мэргэжлийг хиймэл оюун ухаан булаана гэдэг бол худал тал нь хэтийдсэн зүйл. Жишээ нь, өнөөдөр аль ч улсын олон хүнтэй өдөр тутмын сонинд “дугаар удирдагч” гэсэн ойлголт бий. Үнэндээ дугаар удирдана гэдэг нь хянаж, хариуцлага хүлээнэ гэсэн үг. Иймээс сэтгүүлч мэргэжил алга болохгүй, эдгээр “дугаар удирдагч” үлдэж бусад нь халагдан цалин нь эдгээр хүмүүс дээр ирнэ. Хуульчид, шүүгчид, зохиолчид, яруу найрагчид, зураачид, ня-бо, эдийн засагчид, кино найруулагч, жүжигчид янз бүрийн салбарын судлаачид бүр цэргийн жанжин штабынхны хувьд ч яг үүнтэй адил үйл явдал давтагдах болно. Мэргэжлийн хэн нэгэн хиймэл оюун ухааны бичсэн, хийсэн зүйлийг үнэлж, хянаж байх шаардлага зайлшгүй гарна. Иймээс хиймэл оюун ухаан хүмүүсийн хяналтаас гарна гэдэг бол бас л хоосон хийрхэл төдий зүйл. Учир нь хиймэл оюун ухааны хийж, бүтээснийг хүн алхам тутамд нь хянаж байнга түүнээс нэг алхмын өмнө явах болно. Харин асуудал үүссэн тохиолдолд хэрхэн шуурхай шийдвэрлэж байх вэ гэдэг бол тусдаа бие даасан хууль, эрх зүйн буюу НҮБ-ын конвенцийн шийдэх асуудал. Гэтэд өнөөдөр НҮБ юу, яасан бие даасан конвенци батлах, түрэмгийлэл үйлдүүлэхгүй байх үндсэн үүргээ ч биелүүлж чадахгүй, Шекспирийн “to be or not to be” гэдэг нь болчихоод байна. Гэхдээ ийм конвенци баталж мөрдөх гэдэг бол цаг хугацааны л асуудал.

Нөгөө талаас хиймэл оюун ухаан цалин, хөлс, эрүүл мэнд, нийгмийн даатгал нэхэхгүй зөвхөн баялаг бүтээнэ. Жишээ нь, өнөөдөр Швейцарь улсад үйлдвэрийнх нь 99,7 хувийг жижиг дунд, үйлдвэр эзэлдэг ч энэ улсын ДНБ-ний тал хувийг л бүрдүүлж харин ажлын байрны 2/3-ыг бий болгодог. Өөрөөр хэлбэл, энэ улсын банк, санхүү, цахилгаан станц, аялал жуулчлал, цаг, тонгорог, хуурай сүү, бяслаг, шоколад гэсэн хэдхэн салбарын олсон мөнгийг жижиг дунд үйлдвэр, үйлчилгээний салбарынхан байнга хөдөлгөөнд оруулан, гүйлгэж байх үүрэг гүйцэтгэж иргэд нь сайхан амьдардаг. Иймээс хиймэл оюун ухааны олсон мөнгийг яг л амьд организмын цусны эргэлттэй адил иргэд гүйлгэж байх үүрэг гүйцэтгэх болно. Иймээс хэн ч байсан ажилгүй болно гэж айх хэрэггүй.Харин ч иргэд нийтэд тус болох өөрсдийн дуртай, сонирхолтой зүйлээ хийн баялаг бүтээгчид болж сайхан амьдарна. Бас одоо байхгүй олон мэргэжлийн ажлын байр ч шинээр бий болно.

Хиймэл оюун ухаан мэдээж худал хуурмаг, хулгай луйвраас хол, үнэн зөв байх ёстой. Үнэн бас зөв байна гэдэг нь үнэндээ нийтийн эрх ашигт нийцэхийг л хэлж байгаа хэрэг. Иймээс хиймэл оюун ухааныг зөв хөгжүүлэх нийтээр мөрдөх ёстой нэгдсэн дүрэм, журам заавал байх ёстой гэдэг бол мэдээж ойлгомжтой зүйл. Харин хий сүржигнэж, бусдыг хоосон зүйлээр айлгах нь өөрөө хууль бус үйлдэл билээ.

Г.АМАРСАНАА

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

Швейцарын компани дуунаас хурдан нисэх онгоц бүтээжээ DNN.mn

Швейцарын “Destinus” гарааны компани устөрөгчийн түлшээр ажилладаг хөдөлгүүр бүхий дуунаас хурдан зорчигч тээврийн нисэх онгоц бүтээж, 2022 оны сүүлчээр хийсэн туршилтын нислэгүүд нь амжилттай болсныг зарлажээ.

“Destinus”-ийн инженерүүдийн мэдээлснээр, тэдний бүтээсэн онгоц нь 5 Мах (ойролцоогоор 6125 км/цаг) хүртэл хурдалж чадсан байна. Ийм хурдтайгаар АНУ-ын агаарын довтолгооноос хамгаалах “Aegis” системийн пуужингууд нисдэг ажээ. ““Destinus”-ийн устөрөгчийн хөдөлгүүрийг Испанийн “ITP Aero” компани бүтээсэн бол их бие болон устөрөгчийн катализатор зэрэг зарим эд ангийг нь 3D-принтерээр хэвлэжээ.

Уг онгоцоор Лондоноос Нью-Йорк хүртэл ердөө 90 минут, Шанхайгаас Дубай хүртэл 1 цаг 45 минут (ердийн нисэх онгоцоор 8 цаг ниснэ), Токиогоос Сидней хүртэл 2 цаг 15 минут (9 цаг), Малайзаас Египет хүрэхэд 4 цаг (18 цаг) нисэх гэнэ.

Categories
булангууд мэдээ нийгэм цаг-үе шинжлэх-ухаан-технологи

Монгол хүн сансарт ниссэний 42 жилийн ой тохиож байна DNN.mn

ЗХУ, БНМАУ-ын сансрын хамтарсан нислэгээр монгол хүн сансарт ниссэний 42 жилийн ой өнөөдөр тохиож байна.

1981 оны гуравдугаар сарын 22-ны энэ өдөр Улаанбаатарын цагаар 22.59 цагт ЗХУ-ын хошой баатар, БНМАУ-ын баатар, ЗХУ-ын сансрын нисэгч Владимир Александрович Жанибеков, БНМАУ, ЗХУ-ын баатар, БНМАУ-ын сансрын нисэгч Жүгдэрдэмидийн Гүррагчаа нарын бүрэлдэхүүнтэй хамтарсан баг “Союз-39” хөлгөөр сансарт хөөрсөн юм. Тус хамтарсан баг гуравдугаар сарын 30-нд 19.42 цагт эх дэлхийдээ амжилттай буусан түүхтэй.

Энэхүү түүхэн үйл явдал нь БНМАУ сансарт хүнээ нисгэсэн дэлхийн 10 дахь улс, сансрын нисэгч Жүгдэрдэмидийн Гүррагчаа сансарт ниссэн Ази тивийн 2 дахь, дэлхийн 101 дэх хүн болсон юм.

Хамтарсан нислэгийн үеэр эмнэлэг, биологи, физик технологи, зайнаас тандан судлах гэсэн үндсэн гурван чиглэлээр 25 нэр бүхий, 36 эрдэм шинжилгээний туршилт судалгаа хийж байсан нь Монгол Улсад сансар судлал хөгжих эхийг тавьжээ. Өнөөдөр манай улсад сансраас мэдээлэл авч, байгаль газар зүй, уул уурхай, ХАА, мэдээлэл, харилцаа холбоо зэрэг олон салбарт ашиглаж байна.

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

Монгол залуус Чингис хааны тухай “Netflix”-т гаргах кино бүтээнэ DNN.mn

Монгол уран бүтээлчид Чингис хааны тухай олон улсын стандартад нийцсэн олон ангит кино бүтээх төсөлд нэгджээ.

Тэд төслийн зорилгоо “Дэлхий дахинд Чингис хааны энх тайвнаар зэрэгцэн орших үзэл санааг түгээн, монгол үндэсний брендинг хийх” хэмээн тодорхойлсон байна. Кино уран бүтээлчид нэгдсэн шалтгаанаа, “Монгол үндэстний сэтгэлгээний онцлог, гүн ухааны асуудал, эзэнт гүрэн бий болсон нууцыг монгол зохиолчийн драматургийн шийдлээр зангидаж, монголоос анх удаа “Netflix” платформд гаргах түвшний бүтээл туурвих цаг нь болсон” хэмээн тайлбарлаж байна.

Энэхүү киног зохиолч Сорогдогийн Жаргалсайханы “Чингис хааны нууц түүх” романаар бүтээх аж. Төслийн Ерөнхий найруулагчаар УДЭТ болон “Орфей” театр, фильмийн найруулагч М.Батболд, ерөнхий продюсерээр зохиолч С.Жаргалсайханы хүү “Сорогдогийн Жаргалсайхан” сангийн тэргүүн Ж.Билгүүн, “Орфей” театр, фильмийн захирал Т.Ариунчимэг нар, кино зохиолчоор утга зохиол судлаач Я.Баяраа ажиллах юм.

Кино зохиолыг бүтээх үйл явцад зохиолчдын багаас гадна түүхч, судлаачдын баг оролцож буй аж.

“Чингис хааны нууц түүх” төсөл нь үндэсний брендинг, Чингис хааны үзэл санаа, үйл хэргийг дэлхий дахинд эерэгээр түгээн дэлгэрүүлэх сонирхол, амбицтай хэн бүхэнд нээлттэй төсөл аж.

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

Эрчим хүчний хосолсон системийг туршиж байна DNN.mn


Уур амьсгалын өөрчлөлтийн тухай НҮБ-ын Суурь конвенцийн Парисын хэлэлцээрийг Монгол Улс 2016 онд соёрхон баталсан. Тус хэлэлцээрийн дагуу гишүүн улсууд хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах үндэсний зорилтоо тодорхойлон, хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээсэн байдаг. Парисын хэлэлцээр хэрэгжиж эхэлсэнтэй холбогдуулж гишүүн улсууд үндэсний тодорхойлсон хувь нэмрийг шинэчлэн тодорхойлж, цаашид таван жил тутамд зорилтыг ахиулан тодорхойлж, хэрэгжилтийг тайлагнах үүрэгтэй. Энэхүү баримт бичгийн хүрээнд Монгол Улс үндэсний зорилтоо шинэчилж, хүлэмжийн хийн ялгаралтын хэмжээг бууруулахаар өмнө нь дэвшүүлсэн зорилтоо ахиулан тодорхойлж, уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас учрах сөрөг нөлөө, эрсдэлийг багасгах, түүнд дасан зохицоход чиглэсэн арга хэмжээг зохион байгуулж байна.

Үүнтэй холбоотойгоор Монгол Улсын Их хурал 2015 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдөр “Эрчим хүчний хэмнэлтийн тухай” хуулийг баталсан. Энэ хуулийн зорилт нь эрчим хүчийг хэмнэх, үр ашигтай хэрэглэхтэй холбогдон үүссэн харилцааг зохицуулдаг. Мөн 2016 оны 5 дугаар сарын 31-ний өдрийн Монгол Улсын засгийн газрын “Үүрэг хүлээсэн хэрэглэгчийн босго хэмжээг тогтоох тухай” 294 дүгээр тогтоолыг баталсан. Энэ тогтоолд заасны дагуу “цахилгаан эрчим хүч хэрэглэгч” категорид нэг жилд 2 сая кВт.цагаас дээш хэрэглээтэй бүх үйлдвэр ААН-үүд “Үүрэг хүлээсэн хэрэглэгч” болж байгаа гэсэн үг.

Хууль, тогтоомжуудын хэрэгжилтийн хүрээнд Монгол-Оросын хувь нийлүүлсэн нийгэмлэг “Улаанбаатар төмөр зам” нь Эрчим хүчний зохицуулах хорооны 2016 оны 232 дугаар тогтоолоор “Үүрэг хүлээсэн хэрэглэгч”-ээр бүртгэгдсэн. Үүрэг хүлээсэн хэрэглэгч нь хуульд заасны дагуу эрчим хүч хэмнэх, үр ашигтай хэрэглэх, эрчим хүчний хэрэглээнд эрчим хүчний аудит хийлгэх, өөрийн байгууллагад эрчим хүч хэмнэх хөтөлбөр, түүнийг хэрэгжүүлэх ажлын төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлэх, эрчим хүчний аудитын тайлан, эрчим хүчний хэмнэлтийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн тайланг жил бүр Эрчим хүчний зохицуулах хороонд хүргүүлэх үүрэгтэй байдаг.

Эдгээр үүрэг хариуцлагыг биелүүлэх зорилгоор Замын даргын 2019 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн А-451 тоот тушаалаар Замын ерөнхий инженер ахласан “Замын түлш-эрчим хүчний зөвлөл”-ийг түлш, эрчим хүчний хэмнэлт, үр ашгийн үйл ажиллагааг зохион байгуулан ажиллаж байна.

Энэ онд Эрчим хүч хэмнэлт, үр ашгийг дээшлүүлэх 48 ажил бүхий төлөвлөгөөний дагуу ажиллаж байна. Шинэлэг нэг ажлыг тодруулж дурдвал:

Уг төлөвлөгөөний 9 дэх заалтад төвлөрсөн болон сэргээгдэх эрчим хүчний хосломол систем нэвтрүүлэх ажил байгаа. Энэхүү ажлын зорилго нь оффисын байрны цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээний тодорхой хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах замаар байгаль орчинд ээлтэй шийдлийг турших, цаашид УБТЗ-ын хэмжээнд нэвтрүүлэх боломжийг судлах зорилготой. Эрчим хүч, ус хангамжийн нэгдүгээр ангийн Амгалан хэсэгт нэвтрүүлж суурилуулан ашиглаад байна. Уг ажлын зорилго нь галт тэрэгний хөдөлгөөнтэй холбоогүй үйл ажиллагааны цахилгаан эрчим хүчний тодорхой хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах замаар эрчим хүчний хэмнэлтийг үүсгэх юм. Энэхүү хосломол систем нь байгаль орчинд ээлтэйгээс гадна, эдийн засгийн үр ашигтай шинэ технологи гэдгээрээ онцлог. Өдрийн цагаар нарнаас үйлдвэрлэсэн цахилгаан эрчим хүчийг түлхүү хэрэглэнэ. Хэрэв хэрэглээ нэмэгдвэл төвлөрсөн эрчим хүчний системээс дутагдсан чадлаа авч хэрэглэнэ. Харин хэрэглээнээс илүү гарсан цахилгаан эрчим хүчийг төвлөрсөн системд нийлүүлж орлого олно. Өөрөөр хэлбэл эрчим хүч хэмнэхээс гадна нэмэлт орлого олж болно гэсэн үг. Энэхүү системийн онцлог нь On grid буюу төвлөрсөн эрчим хүчний системтэй зэрэгцээ ажиллагаатай учраас бусад нарны цахилгаан үүсгүүрийн системээс аюулгүй байдлыг бүрэн хангасан байдаг.

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

“CES 2023” үзэсгэлэн DNN.mn

Технологийн ертөнцийн хамгийн том үйл явдлуудын нэг болдог “CES (Consumer Electronic Show) 2023” үзэсгэлэн АНУ-ын Лас-Вегас хотноо болж 100 мянга орчим хүн үзэж сонирхжээ. Иргэдийн өргөн хэрэглээний барааны технологийн хамгийн сүүлийн үеийн чиг хандлагыг тодорхойлдог уг үзэсгэлэнд 173 орны 3200 гаруй бүтээгдэхүүн танилцуулагдаж байна. Энэхүү үзэсгэлэнг “дэлхийн хамгийн шинэлэг технологи, инновацыг бүтээгчдийн цуглаан” гэж нэрлэдэг бөгөөд энэ жил дэлхийн хамгийн том 500 компаниас 323 нь оролцож байгаа ажээ.Үзэсгэлэнгийн үеэр 200 гаруй бага хурал, дугуй ширээний уулзалт ярилцлага болсон бөгөөд үүнд 750 орчим илтгэгч оролцсон байна. Тус үзэсгэлэнд технологийн салбарын 115,000 мянган мэргэжилтэн оролцож шинэ содон технологиудыг хэрэглэгчдэд танилцуулжээ. Тухайлбал, өнгө нь солигддог суудлын машин,хувийн зориулалтын ухаалаг нисдэг тэрэг, илгээмж зөөдөг дронууд, робот гэрийн тэжээвэр амьтан, гэр дотор ашиглах дрон камер, дуу чимээ багасгагч маск, шээсээ гэрийн нөхцөлд шинжлэх боломжтой “u-scan” зэргийг онцолж болох ажээ.

Уламжлал ёсоор дэлхийн томоохон үйлдвэрлэгчид Лас Вегаст шинэчлэгдсэн зурагтуудаа танилцуулсан байна. Гэхдээ энэ удаад “Sony”оролцолгүй үлдсэн ч “LG”, “Samsung” болон мөн жижиг үйлдвэрлэгчид юу хийж бүтээснээ дэлгэн харуулжээ. “LG”-гийн дэлхийн хамгийн том, 97 инчийн “OLED” зурагт зочдыг гайхшруулж байна. Гэхдээ дэлгэцийн хэмжээ бус, харин уг зурагт ямар ч утасгүй болсон нь тэднийг гайхшруулжээ.

Өөрөөр хэлбэл, “4К” нягтаршилтай дүрсийг утасгүйгээр “агаараар” дамжуулдаг болсон аж. Ингэхийн тулд тэд зурагттаа хэд хэдэн “HDMI” холбогчтой шоо хэлбэрийн тусдаа орших дамжуулагчаар тоноглосон байна. Ямар ч дохионы эх үүсвэр энэ шоонд холбогдох бөгөөд уг шоо зургийг утас шаардахгүйгээр зурагт руу илгээдэг гэнэ. Шоо хэлбэрт хайрцаг нь TV хүлээн авагчаас 10 метрийн зайд байрлаж 120 Гц давтамжаар 4K нягтралтай дүрс дамжуулдаг байна. TV нь өөрөө цахилгаанд залгагдах ганц утастай аж. Уг төхөөрөмж 25,000 гаруй ам.долларын үнэтэй юм.

Энгийн зурагтын хувьд 2023 онд гарсан шинэлэг зүйл нь “Brightness Booster Max технологи” гэх зургаа дахь үеийн процессоруудын ачаар хамаагүй илүү тод гардагболж 70 хувиар илүү гэрэлтэй болжээ. Тухайлбал, “Sam­sung” програм хангамжийн шинэчлэлд ихээхэн анхаарал хандуулж,өөрийн “Tizen OS” зурагтанд хараа муутай хүмүүст зориулсан сайжруулсан зургийн горим, теле анагаах ухааны програм, “Chat Together” мессенжер байрлуулжээ. Энэ нь та буйдан дээрээсээ босохгүйгээр фотоплетизмограф технологи ашиглан зүрхний цохилт, цусны даралт, хүчилтөрөгчийн ханалт, стрессийн индекс, амьсгалын давтамж зэрэг мэдээллээ авах боломжтой болсон гэсэн үг юм.Бусад сонирхолтой шинэ бүтээгдэхүүнүүд нь “Hisense”, “Dis­place” TV загварууд юм. Эхнийх нь шинэ “ULED X” технологи бүхий 85 инчийн телевизор бөгөөд энэ нь “OLED” шиг тусдаа технологи биш, харин 20 мянган “мини LED” арын гэрэлтүүлэг юм. Энэ бүхэн нь тухайн нөхцөлд тохируулан дүрсний тод байдлыг нэмэгдүүлж, өнгийг сайжруулах ажлыг хиймэл оюун ухаан хийдэг гэсэн үг гэнэ. Мөн “Startup Displace” TV нь “LG”-ийн зурагттай адил утасгүй, гэхдээ зөөврийн, сольж болдог батерейгаар ажилладаг аж. Алсын удирдлагыг гар дохио эсвэл ухаалаг гар утсан дээрх аппликейшн ашиглан хийдэг болжээ.

Компютерын H, P, U

процессорууд мөн шинэчлэгдэн хэмжээ нь багасаж эрчим хүчний зарцуулалт нь мэдэгдэхүйц багассан байна. “N-series” чип нь зөөврийн компьютерт зориулагдсан бөгөөд эдгээр чипүүд нь “Pen­tium/Celeron” шугамыг орлох зориулалттай бөгөөд зөөврийн компьютерт зориулагдсан аж. “AMD” ч тэднээс хоцроогүй бөгөөд гар утас болон ширээний компьютерийн чипийн шинэчлэлээр шүтэн бишрэгчдээ баярлуулсан байна. Учир нь “AMD”-ийн шинэ бүтээгдэхүүний гүйцэтгэл нь өмнөх “Ryzen 6900HX”-тэй харьцуулахад 78 хувиар өсөж, 34 хувь илүү хурдан болсон гэнэ. Үүний зэрэгцээ “7940HS”-тэй зөөврийн компьютер нэг цэнэглэлтээр 30 цаг хүртэл ажиллах боломжтой болжээ.

“ASUS” компани “CES 2023” үзэсгэлэнд “Vivobook Pro 16X 3D” болон “Studiobook 16” зөөврийн компьютеруудыг авчирчээ. Аль аль нь “OLED” дэлгэцээр тоноглогдсон бөгөөд тусгай нүдний шил зүүх шаардлагагүйгээр дэлгэцийг “3D” дүрсээр үзэх боломжтой болсон аж. Бас хэрэглэгчийн толгойны хөдөлгөөнийг хянаж, стереоскоп дүрсийг тохируулж өгдөг мэдрэгчүүдтэй болжээ.

Урьдын адил технологийн шинэчлэлүүд хүний эрүүл мэндийн асуудалд анхаарал хандуулжээ. Жишээлбэл, “Valencell” компани ханцуйвч шаардлагагүй цусны даралт хэмжигчийг үзүүлэв. Уг төхөөрөмж нь пульсоксиметр шиг хэрэглэгчийн хуруунд бэхлэгддэг байна. Цусны даралтыг минут хүрэхгүй хугацаанд хэмжих тул урьдчилсан тохируулга хийх шаардлагагүй аж. Борлуулалт нь энэ оны сүүлээр 100 орчим долларын үнээр эхлэх төлөвтэй байна. Мөн Японы робот техникийн “Yukai En­gineering” компани “Fufuly” дэрээ танилцуулав. Энэ нь хэрэглэгчийн амьсгалын хэмнэлээр лугшдаг дэр гэнэ.

“Зүгээр л дэрээ асаагаад түүнийг тэвэр. Энэ л танд хэрэгтэй” гэж япончууд хэлсэн байна. “Fufuly” дэр таныг тайвшруулж, сайхан амраах ажээ.

Харин “Withings” компани хэрэглэгчийг бие засах бүрт U-Scan” төхөөрөмжөө танилцуулав. Тэгвэл “Acer” компани “eKinekt BD 3” гэх компьютерийн ширээ авчирчээ. Энэ ширээний онцлог нь та компьютер дээр ажиллахдаа дасгалын дугуйн дээр зэрэг дасгал хийхээс гадна цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэж гаджетуудаа цэнэглэх боломжтой юм байна. Үнэ нь 1000 доллар.

“CES 2023” үзэсгэлэнд маш олон тооны гэр ахуйн төхөөрөмжүүдийг танилцуулжээ. Тухайлбал, “LG MoodUp” хөргөгч нь гэртээ үдэшлэг зохиох дуртай хүмүүст зориулагджээ. Түүний гэрлэн чимэглэл 190,000 орчим өнгөний хослол гаргах боломжтой “LED” хавтанг ашигладаг байна. Үүний зэрэгцээ “Bluetooth” чанга яригч байрлуулж, доор нь эдгээр өнгө гаргах хавтангуудыг суурилуулжээ. Мөн уг хөргөгчний хаалга нь тунгалаг бөгөөд дотор нь юу байгааг харах боломжтой болсон байна. Бас “Flex Touch Pro” хурууны хээний скайннертай ухаалаг цоож танилцуулжээ.Энэ төхөөрөмжийн онцлог нь өөрөө цоож биш, харин ердийн хаалганы түгжээнд нэмэлтээр байрлуулах боломжтой аж.

Канадын “Glüxkind” стартапын хүүхдийн ухаалаг тэрэг “Элла” үзэгчдийн сонирхлыг ихээхэн татав. “Элла” тэрэг нь бие даан хөдөлж, ээж, аавын гарыг чөлөөлөөд зогсохгүй явган хүний зам дээрх саад бэрхшээлийг таньж, зайлан гарч чаддаг аж. Бариул дээрх дуу чимээ, анивчдаг “LED” гэрэл бүхий хүүхдийн уг тэрэг нь дугуйтай яваа эсвэл хажуугаар өнгөрч буй хүмүүстэй мөргөлдөх аюулаас эцэг эхчүүдийг анхааруулах чадвартай юм байна. Мөн “Samsung Be­spoke Home” цахилгаан зуух нь мэдрэгч, камер, хиймэл оюун ухаанаар тоноглогдсон бөгөөд 80 гаруй хоолыг таньж, тэдгээрийг бэлтгэх тохиргоог оновчтой хийдэг аж. Үүнээс гадна зууханд хоол түлэгдэж эхэлбэл мэдэгдэх гэнэ. Хэрэв та ямар хоол хийхээ шийдэж чадахгүй байгаа бол уг төхөөрөмж танд ямар хоол хийвэл танд тохирохыг зөвлөх төдийгүй хийхэд чинь туслах ажээ.

Эцэст нь сануулахад, бидний цоо шинэ гээд байгаа, иргэдийн өргөн хэрэглээний барааны “CES” үзэсгэлэнгийн технологиуд нь яг үнэндээ цэрэг, зэвсэглэлд ашиглагдахаа больж, олон нийтэд гаргаж байгаа хуучин технологиуд юм. Өнөөдөр мундаг гэгдээд байгаа барууны зэвсгүүд нь өнгөрсөн зууны 70, 80-иад оны технологиуд. Харин барууны улсууд эдгээр хуучин зэвсгүүдээ халах, нисгэгчгүй онгоц, хүнгүй танк гэх мэт шинэ технологийн зэвсгүүд үйлдвэрлэж эхлэн, цэргийнхний хувьд маш сайхан завшаан болох Орос, Украины дайнд туршин баараггүй болгож байгаа нь ойлгомжтой. Иймээс ирэх 2024-2025 оны “CES 2023” үзэсгэлэнд тавигдах иргэний өргөн хэрэглээний бараануудын хувьд эдгээр хуучин зэвсгийн нь мэдрэгч, камер, хиймэл оюун ухаанаар тоноглогдсон бөгөөд 80 гаруй хоолыг таньж, тэдгээрийг бэлтгэх тохиргоог оновчтой хийдэг аж. Үүнээс гадна зууханд хоол түлэгдэж эхэлбэл мэдэгдэх гэнэ. Хэрэв та ямар хоол хийхээ шийдэж чадахгүй байгаа бол уг төхөөрөмж танд ямар хоол хийвэл танд тохирохыг зөвлөх төдийгүй хийхэд чинь туслах ажээ.

Эцэст нь сануулахад, бидний цоо шинэ гээд байгаа, иргэдийн өргөн хэрэглээний барааны “CES” үзэсгэлэнгийн технологиуд нь яг үнэндээ цэрэг, зэвсэглэлд ашиглагдахаа больж, олон нийтэд гаргаж байгаа хуучин технологиуд юм. Өнөөдөр мундаг гэгдээд байгаа барууны зэвсгүүд нь өнгөрсөн зууны 70, 80-иад оны технологиуд. Харин барууны улсууд эдгээр хуучин зэвсгүүдээ халах, нисгэгчгүй онгоц, хүнгүй танк гэх мэт шинэ технологийн зэвсгүүд үйлдвэрлэж эхлэн, цэргийнхний хувьд маш сайхан завшаан болох Орос, Украины дайнд туршин баараггүй болгож байгаа нь ойлгомжтой. Иймээс ирэх 2024-2025 оны “CES 2023” үзэсгэлэнд тавигдах иргэний өргөн хэрэглээний бараануудын хувьд эдгээр хуучин зэвсгийн “шинэ технологи”-иуд орж ирэн том хувьсгал гарч үзэгчид биднийг жинхэнэ гайхшруулах нь тодорхой байна.

Г.АМАРСАНАА

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

“2023 BU” солир дэлхийн хиймэл дагуулуудтай тун ойрхон зөржээ DNN.mn

“2023 BU” хэмээн нэрлэсэн солир дэлхийн хиймэл дагуулуудтай хамгийн ойр зөрсөн огторгуйн биет боллоо.

Дэлхийгээс хэдхэн мянган км-ын зайтай зөрөх ийм сансрын чулуунууд нь харилцаа холбооны амин чухал ач холбогдолтой хиймэл дагуулуудад аюул учруулах эрсдэлтэй юм. Харин солир судлаачид үнэн зөв тооцооллыг гаргасан байна.

АНУ-ын Агаарын уудам, сансрын нислэгийг шинжлэн судлах төв /NASA/ солирыг дэлхийн хажуугаар зөрөхөөс нэг хоногийн өмнө мэдэгдэхдээ, “Солир дэлхийг мөргөх эрсдэл байхгүй. Гэхдээ мөргөсөн тохиолдолд ийм жижиг солир нь галт бөмбөг болон хувирч, агаар мандалд хор хөнөөлгүйгээр задарна” гэсэн байна.

Судлаачид солирыг “жижиг” хэмээн тодорхойлж байгаа хэдий ч 3.5-8.5 метрийн хэмжээтэй байна. “NASA”-гийн мэдээлснээр, хэрэв солирын аль нэг хэсэг нь агаар мандалд нэвтэрсэн тохиолдолд “зарим том үлдэгдэл нь жижиг солирын чулуулаг болж унаж магадгүй” байжээ.

“Солир манай гаргийн гадаргууд 3600 км ойртсон. Энэ нь геосинхрон хиймэл дагуулуудын тойрог замд ерөнхийдөө орсон гэсэн үг юм” гэж “NASA” мэдээлж байна. Геосинхрон хиймэл дагуулууд дэлхийгээс ойролцоогоор 37 000 км зайд оршдог. Тиймээс “2023 BU” солир манай гарагтай ойрхон өнгөрөхийн хэрээр тэдгээртэй ойртоно гэсэн үг. Эдгээр хиймэл дагуулын зарим нь телевизийн нэвтрүүлгийг дамжуулахад ашиглагддаг бол бусад нь цаг уурын хиймэл дагуулууд юм.