Category: шинжлэх-ухаан-технологи

Дархлалын олдмол хомсдол нь хүний дархлал хомсдлын вирүсээр хүмүүст халдварлаж, дархлалын тогтолцоог гэмтээснээс үүддэг өвчин бөгөөд мөн бусад зүйлийн амьтдад үүнтэй төстэй вирүсүүд байдаг. Энэ өвчний төгсгөлийн шат нь тухайн хүнийг аливаа халдвар болон хавдрын өвчний эсрэг хамгаалах чадваргүй болгодог. ДОХ болон ХДХВ-ийн эсрэг эмчилгээ нь зөвхөн вирүсийн хөгжлийг саармагжуулах л төдий байгаа бөгөөд одоогоор мэдэгдэж буй бүрэн төгс эмчилгээ өдий хүртэл гарч ирээгүй байдаг.

Тэгвэл энэ оны сүүлээр Өмнөд Африкт ДОХ-ын хамгийн сүүлийн үеийн вакцин туршихаар төлөвлөжээ. ДОХ-ын тархалтыг зогсооход үр дүнтэй нь батлагдвал даруй туршилтын ажлыг эхлүүлэх талаар ВВС уламжилсан байна. Өнөөдрийн байдлаар ALVAC-HIV/gp120 вакцины туршилтад хамрагдахаар 252 сайн дурынхан бүртгүүлээд байгаа талаар Өмнөд Африкийн Дурбан хотод зохион байгуулагдсан олон улсын хурлын үеэр танилцуулжээ.

2015 оны байдлаар Африкт шинээр ДОХ-ын халдвар авсан хүний тоо 2.1 саяд хүрсэн байна. Дээрх вакциныг Өмнөд Сахарын ДОХ-ын өндөр эрсдэлд байгаа ард иргэдэд турших юм байна. Тодруулбал, туршилтад Өмнөд Африкийн дөрвөн хотын 5400 иргэн хамрагдах бөгөөд 2016 оны арваннэгдүгээр сараас эхлэн гурван жилийн турш үргэлжлэх төлөвтэй байгаа аж.

Харвардын их сургуулийн хорт хавдар, дархлаа судлалын “Wyss” хүрээлэнгийн судлаачид хорт хавдар болон бусад өвчний эсрэг 3D вакцин нээжээ. Харвардын их сургуулийн микробиологийн профессор Дэвид Мүүни нь анх энэ аргыг нээсэн бөгөөд хүний дархлааны систем нь өвчинтэй тэмцэх дэлхий дээрх хамгийн үр ашигтай зэвсэг гэдгийг баталсан байна.

Энэхүү биоматериалд суурилсан хавдрын вакцин нь тариагаар хийгддэг хүний биеийн төрөлхийн хариу үйлдлийг ашигласан гайхамшигтай бүтээл бөгөөд материалын шинжлэх ухааны хүчирхэг ололт гэж тэрээр мэдэгджээ. Төсөл дээр ажиллаж байгаа хорт хавдар, дархлаа судлалын “Wyss” хүрээлэнгийн судлаач Айлин Ли хэлэхдээ “Эхлээд тариураа наноторлогтой давсны уусмалаар дүүргэнэ. Энэ нь биед орсны дараа давсны уусмал хэлбэрээр хадгалагдана гэсэн үг. Эдгээр торлог нь хүний бие дэх хорт хавдар үүсгэх эсүүдтэй тэмцэх дархлааны эсүүдийг идэвхжүүлэхэд тусалдаг. Тэгэхээр дархлааны урвалд оролцдог бүрдлүүдийн тусламжтай энэхүү торлогт уусмал нь идэвхжиж хавдрын эс дээр очно.

Энэ нь үндсэндээ бие дотор явагдаж буй лаборатори болдог. Дархлааны эсийг татах торлог дээр суурилуулсан нано нүх рүү эмийн молекулууд орно гэсэн үг. Үүнийг хулгана татдаг бяслагтай зүйрлэж болох юм. Энэхүү 3D бүтэц нь дархлааны эсүүдийг сая саяар нь өөртөө цуглуулах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл торлог дээр суудаг эсүүд бичил хэсгүүдийг хооронд нь урвалд оруулна. Мөн дараа нь ажлаа хийж байхаар программчлагдах боломжтой болсон гэв.

Тэд амьтан дээр энэхүү туршилтаа хийхэд өндөр үр дүн үзүүлэх нь батлагдсан байна. Тиймээс эрдэмтэд үүнийг ирэх жилүүдэд хавдрын түрэмгий эсүүдийн эсрэг тэмцэх хүчтэй зэвсэг болно гэдэгт найдаж байгаа аж.

О.ӨНӨРЦЭЦЭГ

Зураг болон богино хэмжээний дүрс бичлэг хуваалцах “Snapchat” үйлчилгээг өдөр бүр 150 сая хүн ашиглаж байгаа гэнэ. Энэ нь “Twitter”-ийг өдөрт ашигладаг хэрэглэгчдийн тооноос өндөр үзүүлэлт болж байгаа аж. Залуусын дунд эрэлттэй байгаа “Snapchat”-ийн идэвхтэй хэрэглэгчдийн тоо өнгөрсөн 12 дугаар сард 110 сая байсан бол хагас жил хүрэхгүй хугацаанд 36 хувиар өссөн дүн гарчээ.

Харин 2006 онд байгуулагдсан “Twitter”-ийг өдөр бүр 140 сая хүрэхгүй хэрэглэгч идэвхтэй ашиглаж байгаа, сар бүр 310 сая хүн хамгийн доод тал нь нэг удаа жиргэдэг гэх тайлан гарсан юм байна. Үүнээс гадна “Instagram”, “Messenger” болон “WhatsApp” зэрэг “Facebook”-ийн бусад үйлчилгээ хэрэглэгчийн тоогоороо “Twitter”-ийг тэргүүлээд байгаа юм.

Египет бол чухамдаа уран зөгнөлт кино, үлгэр домогт гардагчлан дэлхийн соёлын нууц, үүх түүхийг хадгалсан агуу орон билээ. Египетийн алтан шаргал хөрсөн доор агуу пирамидууд дотор ямар гайхамшигт эрдэнэ, түүхийн дахин давтагдашгүй олдворууд нуугдаж байгаа нь одоо хүртэл оньсого хэвээр. Тэнд Гизагийн пирамидууд, их Сфинксийн хөшөө, Карнак хийд, Хаадын хөндий зэрэг маш олон гайхамшигт дурсгал бий. Эдгээрийн нууцыг тайлахын тулд олон улсын эрдэмтдийн хамтарсан баг “Scan pyra­mids” буюу “Пирамидуудыг скайнердах” нэртэй төслийг өнгөрсөн оны аравдугаар сараас хэрэгжүүлж эхэлсэн байна.

Энэхүү судалгааны ажлаар дамжуулан техник технологийн гайхамшгийг харуулах гэнэ. Учир нь судалгааны ажид хэт ягаан туяагаар аливаа биетийн дулаан болон хэлбэр дүрсийг мэдэрч тодорхойлох боломжтой лазерын скайнер, сансрын туяаны шинжилгээний аппарат бүхий нисдэг төхөөрөмж, 3D дүрслэл бүхий компьютер зэрэг тоног төхөөрөмжүүдийг ашиглан хэмжилт судалгаа хийж буй юм. Ингэснээр пирамидууд болон эртний бунхнуудыг бүрэн судалж дотор нь юу нуугдаж байгаа, ямар технологиор барьсан зэргийг тодруулах юм байна. Судалгааны ажлыг Америк, Египет, Япон, Франц, Канадын эрдэмтэд АНУ-ын “HIP” институт, Каирийн их сургуулийн инженер, технологийн сургууль зэрэг газруудад түшиглэн явуулж байна. Түүнчлэн Японы Нагояа их сургууль, NHK телевиз зэрэг газрууд хамтран ажиллаж байгаа юм. “Пирамидуудыг скайнердах” судалгааны ажилд физикийн салбарын 800 гаруй эрдэмтэн хамрагджээ.

Нисдэг камер бүхий хэт ягаан туяаны лазерын скайнераар өмнө нь япончууд идэвхтэй галт уул, Фукушимагийн атомын цахилгаан станцын реактор зэргийг судалж байсан юм.

Судлаачдын баг Египетийн их пирамидуудаас ажлаа эхэлжээ. Тодруулбал, Гизагийн агуу пирамид буюу Хуфугийн (Хеопсын ч гэдэг) пирамид болон умардын Дахшур хотод байрлах Улаан пирамидуудыг судалж эхэлсэн байна. Хуфугийн пирамид нь Египет улсын нийслэл Каир хотын ойролцоох Гизад орших хаадын оршуулгын цогцолбор сац суваргуудын хамгийн аварга, хамгийн эртнийх нь бөгөөд дэлхийн эртний долоон гайхамшгаас өнөөдөр үлдэж хоцорсон цорын ганц бүтээл юм.

Судалгааны ажил эхэлснээс хойш эрдэмтэд хэд хэдэн сонирхолтой баримт, өмнө нь тайлагдаж байгаагүй зүйлсийг нээгээд байна.

ФАРАОН АЛГА БОЛСОН УУ?

Судалгааны ажлын явцад Дахшурын пирамидад байрлах Снофру хааны сац суварга хоосон байгааг илрүүлжээ. Энэ мэдээлэл гадны цахим хэрэгслүүдээр шуугиулж байна. Харин зарим шинжээч энэ мэдээллийг баттай биш гэж мэдэгджээ. Эртний Египетийн IV хаан болох Снофру хааны сац суварга нь нийслэл Каир хотоос 26 км зайд Дахшурт байрладаг юм. Уг пирамид дотор хааны бунхан байхгүй байгаа нь гайхширлыг төрүүлээд байгаа бөгөөд эрдэмтэд түүнд зориулсан бунхан биш ч байж болно гэж байна. Снофру хаан амьд ахуйдаа хоёр бунхан бариулж байсны нэг нь Дахшур дахь анхны эгц суварга юм. Түүний дараа Дахшур дахь анхны төгс хэлбэрт, уламжлалт суваргыг бариулсан нь хожим Улаан суварга буюу “Улаан пирамид” хэмээн алдаршсан билээ.

ХУФУД ӨӨР НЭГ ТАНХИМ БАЙЖ БОЛЗОШГҮЙ

Египетийн хамгийн том Хуфугийн пирамидыг дотроо үндсэн гурван тасалгаатай гэж эрдэмтэд үздэг. Газар доорх өрөө, Фараоны өрөө, хатны өрөө гэсэн үндсэн гурван өрөө, агааржуулах хонгилууд болон хааны өрөөнд хүргэх их хонгилыг нээгээд байсан. Эдгээр нь пирамидын босоо тэнхлэгийн дагуу байрладаг аж. Гэсэн ч өөр нууц өрөө тасалгаа, ховор нандин үнэт зүйл байгаа эсэх асуудлаар судлаачид өнөөг хүртэл маргалдсаар ирсэн юм. Хуфугийн пирамид нь 144,6 метр өндөр, суурийн тал бүр нь 231 метр урт, ойролцоогоор 53000 кв.км талбайг эзэлдэг байжээ. Харин өдгөө элэгдэж, мохсоор 138,8 метр өндөр, тал бүр нь 230,4 метр болсон байна.

Тэгвэл “Пирамидыг скайнердах” төслийн багийнхан хэт ягаан туяагаар дулааны зураг авагч технологийг ашиглан судалгаа хийх явцдаа зүүн талын гадаргуугийн гурван хавтан чулуу шөнийн цагт бусад чулуунаас илүү дулаан ялгаруулж байгааг олж илрүүлсэн байна.

Дулаан хэмжигчээр үзэхэд бүх хавтан чулууны дулааны хэмжээ харьцангуй бага, зурагт ногоон, цэнхэр өнгөөр харагдсан байна. Харин зүүн талын гадаргууны гурван чулууны дулааны хэмжээ харьцангуй өндөр бөгөөд улаан өнгөөр харагджээ. Пирамидыг скайнердах төсөл хариуцсан мэргэжилтэн Ханни энэ тухай хэлэхдээ “Пирамидын гадаргууны ихэнх газрын дулааны хэмжээ тийм их зөрүүтэй байдаггүй. Харин зүүн хананд буй зэргэлдээ гурван хавтан чулуу шөнийн цагт бусад хэсгээс зургаа хүртэл градусаар илүү дулаан байна” гэжээ.

Чухам ямар шалтгаанаар тэр гурван хавтан бусдаас илүү дулаан байгаа тухай мэргэжилтнүүд тодорхой хариулт өгч чадаагүй байна. Дулааны хэмжээ жигд бус байгаа нь олон зүйлийн учир шалтгаантай байж болно. Мэдээжээр үүнийг дараагийн шатны судалгаагаар тодруулах шаардлагатай аж. Энэ тухай танилцуулсан хэвлэлийн бага хуралд Францын судлаач, тус төслийн мэргэжилтэн Клауд “Дулааны хэмжээ жигд бус байгаа нь ханын дотор талд агаарын урсгал хэвийн бус, эсвэл тэр гурван чулууны бүтэц онцгой, дулаан хадгалах шинж чанар өөр байх. Бусад олон хүчин зүйл ч нөлөөлж болох юм. Магадгүй чулууны ар талд нууц өрөө байхыг үгүйсгэхгүй. Үүнийг цаашид нарийн тодруулах шаардлагатай” гэсэн байна.

Өнөөдөр дэлхий дахинаа хүн төрөлхтнийг айлган сандаргаж буй өвчин нь хорт хавдар. Тэр дундаа Монгол Улс хорт хавдрын өвчлөлөөр дэлхийд дээгүүрт ордог билээ. Тэгвэл нэгэн таатай мэдээ дуулгахад Их Британийн эрдэмтэд хүний дархлааны системд маш аюултай хорт хавдар өвчний эсрэг вакцин гарган авах чиглэлээр асар том нээлт хийсэн тухайгаа өнгөрсөн сард мэдэгджээ.

Судлаачдын баг хавдрын генетикийн нарийн төвөгтэй байдлыг судалжээ. Улмаар өвчин эцсийн шатандаа орсон ч дархлааны системд нөлөөлснөөр нааштай үр дүн харуулж болно гэж үзсэн байна. Энэ нээлт нь дархлааны эсийг идэвхжүүлж, улмаар “Т” эс буюу өмөн үүгийн “эсрэг төрөгч”-ийг устгана гэж үзжээ. Эрдэмтэд дархлааны эсийг идэвхжүүлж, хоёр жилийн дотор эмчилгээний вакцин гаргана гэдэгт найдлага тавьж байгаа аж.

Судалгаанд хамтран оролцогч доктор Сержио Күезда “Цагдаа гэмт хэрэгтэнтэй тэмцдэг шиг хүний биеийн дархлааны систем хорт хавдрын эсрэг ажилладаг. Генетикийн олон янзын хавдар нь гэмт хэргийн бүлэглэл дээрэм хийх, хил давуулах зэрэг олон төрлийн гэмт хэрэг үйлдэхтэй адил. Дархлааны систем нь хорт хавдрыг газар авахуулахгүйн төлөө бүх хүчээ дайчилдаг. Харин өвчний үндэс шалтгааныг тодорхой болгосноор эмчилж чадна” гэжээ.

Их Британийн Засгийн газраас санхүүждэг Лондонгийн Хорт хавдрын институтийн их сургуулийн коллежийн профессор Чарлес Свунтон “Би энэ хоёр жилийн дотор өвчтөнг эмчилж чадахгүй бол сэтгэл дундуур байх болно. Хэрэв энэ ажиллагаа амжилтгүй болбол би магадгүй малгайгаа тайлж, өөр ямар нэгэн зүйл хийх болно” гэжээ.

Их Британийн Хорт хавдар судлалын ерөнхий эмч, профессор Петер Жонсон “Энэ гайхамшигтай судалгаа дархлааны системийг ашиглан тусгайлан эмчилгээг хэрхэн хийх талаар чухал санаа өгч байгаа юм” гэдгийг онцолсон байна.

Сүүлийн жилүүдэд хийсэн судалгаагаар бүх нас барсан хүний дөрөвний нэг нь хорт хавдрын улмаас таалал төгссөн аж. Тэр дундаа элэг, уушги, гэдэс, хөх, түрүү булчирхайн хорт хавдар дийлэнх хувийг эзэлж байна.

МУИС-ийн
эрдэмтэн, судлаачид ирэх
онд сансарт өөрсдийн анхны хиймэл дагуулаа хөөргөх тухай мэдээлэл хийв. Ухаалаг хиймэл
дагуулыг бүтээж, хөөргөх зардалд 225 мянган долларын санхүүжилт шаардлагатай
байгаа аж. Ингэхдээ 50 мянган
долларыг нь олон нийтийн хандив, дэмжлэгээр цуглуулахаар болжээ.

Япон улсад сурч байгаа монгол оюутнууд хааш
хаашаа 10 см хэмжээтэй, 1 литрийн эзлэхүүнтэй бичил хиймэл дагуулыг бүтээж,
сансарт хөөргөхөөр төлөвлөжээ. 400 км өндрөөс 100 м нарийвчлалтай зураг авах,
агаарын нягт, сансрын туяаг тодорхойлох гээд олон мэдээллийг тэдний бүтээсэн
бяцхан хиймэл дагуул илгээх юм байна.

“NAMSUT 1 U” нэртэй хиймэл дагуулыг
бүтээх зардлыг задлаад үзвэл газрын станц байгуулах 125 мянган долларыг Засгийн
газар, харин үлдсэн 100 мянган долларын тал хувийг нь МУИС гаргана.
Өөрөөр хэлбэл, үлдэж байгаа 50 мянган долларыг олон нийтийн хандиваар босгохоор
болжээ.

Амар тайван унтах гэдэг нь олон хосуудын хувьд томоохон асуудал болдог. Нэгэн сонирхолтой судалгаагаар Хойд Америкт л гэхэд 100 сая гаруй хүн хурхигдаг тухай гаргажээ. Тэгвэл Торонто болон Сан Францискогийн мэргэжилтнүүд уг асуудлыг шийдэхийн тулд “Нора” гэх анхны хурхиралтыг зогсоох ухаалаг төхөөрөмж зохион бүтээжээ.

“Нора” нь ширээн дээр байрлуулдаг хайрга хэлбэртэй жижиг төхөөрөмж юм. Үүнийг дэрэн доор байрлуулах нимгэн жийргэвчийн хамт хэрэглэдэг аж. Бидний гуурсан хоолой суларч хэл хойш унжсанаас агаар хоолойгоор дамжин өнгөрөхөд хоолойн хана чичирч хурхирах чимээ гардаг. Харин энэхүү төхөөрөмж хүмүүсийг хурхирч эхлэх үед мэдэрч, жийргэвчийн тусламжтайгаар толгойг зөөлөн хөдөлгөж улмаар хурхиралтыг зогсоодог юм байна.

Түүнчлэн “Нора” гар утасны аппликэйшинээр дамжуулан тухайн хэрэглэгч өөрийн хурхиралтыг хянах, унтаж буй байрлалаа харах зэрэг боломжтой гэнэ. Эрүүл мэндэд ямар нэг гаж нөлөөгүй энэхүү ухаалаг төхөөрөмж нь 239 ам.долларын үнэтэйгээр худалдаанд гарчээ.

АНУ-ын SpaceX компани анх удаа Атлантын далайд хөвөгч тавцан дээр “Шонхор 9” пуужинг амжилттай газардуулсан байна.

Тодруулбал, Грийнвичийн цагаар дөрөвдүгээр сарын 8-ны өдрийн 21:43 цагт буюу Монголын цагаар дөрөвдүгээр сарын 9-ний өдрийн 06:43 минутад Атлантын далайд хөвж явсан, өөрийгөө удирдах тавцан дээр АНУ-ын SpaceX компанийн “Шонхор-9” пуужин амжилттай газарджээ. Энэ нь олон улсын сансрын станцад хангамжийн бараа хүргэж өгөх хөлгийг дэлхийн тойрог замд оруулж, найман минутын дараа түүх бүтээсэн явдал боллоо гэж гадны хэвлэлүүдэд бичиж байна.

Тус компани өмнө нь таван ч удаа хөвөгч тавцан дээр пуужин газардуулах оролдлого хийсэн ч амжилтгүй болж байжээ. Хөвөгч тавцанг тус компанийнхан “Мэдээж хэрэг би чамдаа одоо ч хайртай” гэж нэрлэсэн байна. SpaceX компанийн төлөөлөгч Илон Маск хэвлэлийн бага хурал дээр мэдэгдэхдээ “Шонхор 9” пуужинг ирэх ням гаригт боомтод хүргэнэ. “Сансар судлал асар өндөр зардалтай. Харин SpaceX нислэг бүртээ 16 сая ам. доллар хэмнэж болохыг баталж чадлаа.

Өнөөдөр пуужин газардаж, бид баяртай байна. Маргааш бид өөрсдөө энэ пуужингаар нисч, өөр хаа нэгтээ газардах болно” гэжээ. Энэхүү пуужинг тав юм уу, зургадугаар сард дахин хөөргөх юм байна. SpaceX-ийн “Dragon” капсулын ачааны хэсэгт BEAM буюу “Bigelow Expandable Activity Module” хэмээх сансрын нисэгчид ажиллаж, амьдрах, өргөжүүлэх боломжтой технологийг ачсан байна. Dragon капсул Грийнвичийн цагаар ням гаригийн үд дунд орчимд Олон улсын сансрын станцтай залгагдах аж.

Инстаграм өөрсдийн албан ёсны блогоороо
дамжуулан хэрэглэгчдийн нийтлэх видеоны хугацааг 15 секундээс 60 секунд
болгон уртасгах болсон тухайгаа мэдэгдлээ.

Японы эрдэмтэд лабораторын аргаар арьс төлжүүлэн гаргаж авсан нь амжилттай болсон гэнэ. Хулганын эсээс авч лабораторид төлжүүлсэн арьсанд олон давхарга бий болж, хөлсний булчирхай хүртэл үүсчээ.

Лабораторид гаргаж авсан арьсыг дархлаа нь муудсан хулганад шилжүүлэн суулгахад төд удалгүй төлжиж, үс ургаж эхэлсэн байна.

Эрдэмтдийн хэлж буйгаар хүнд арьс шилжүүлэн суулгахад 5-10 жил шаардлагатай гэнэ. Гэсэн ч эрдэмтэд арьс нь галд шатаж, түлэгдсэн хүмүүсийн арьсыг лабораторийн аргаар төлжүүлэн, арьс шилжүүлэн суулгах боломжтой болсонд туйлын баяртай байгаа аж.

Эрдэмтдийн энэ арга нь биологийн олон нэгдлийн тусламжтайгаар хүний арьсыг нөхөн төлжүүлдэг одоогийн техникийг сайжруулахад чухал алхам юм. Нөгөө талаар энэхүү арга нь эм бэлдмэл болон гоо сайхны бараа үйлдвэрлэгчдэд бүтээгдэхүүнээ амьтан дээр туршихгүйгээр лабораторын аргаар гаргаж авсан арьсыг ашиглах боломжийг нээж өгч байгаа аж.