Category: шинжлэх-ухаан-технологи

АНУ-ын сансар судлалын NASA агентлаг түүхэнд анх удаа дэлхийгээс өөр гариг дээр нисдэг аппарат хөөргөлөө.

Ангараг гаригийн хиймэл дагуулаар дамжуулан жижиг нисдэг тэрэг хөөрсөн тухай мэдээллийг дэлхий дээр хүлээн авчээ. НАСА-ын зүгээс ойрын өдрүүдэд дөрвөн ч шинэ нислэг туршиж түүх бүтээхээр ажиллаж байгаа аж.

"Ingeniuity" нисдэг биет нь 40 орчим секунд үргэлжилсэн туршилтын нислэгийн үеэр Ангарагийн гадаргуугаас гурав орчим метрийн өндөрт гарч, газардсан байна. 

Ийнхүү “Ingenuity” Ангараг гараг дээр ниссэн анхны аппарат болжээ. “Бид түүхэнд анх удаа өөр гариг дээр алсын удирдлагатай аппарат хөөргөлөө. Энэ нь Нарны аймгийн бусад гариг руу NASA-гийн илгээх бусад нисдэг аппаратуудыг бүтээх боломжийг нээж байна” гэж “Ingeniuity” төслийн шинжлэх ухааны удирдагч Мими Онг ярьжээ.

Нислэгийн эхний мэдээлэл дэлхий дээр нислэг болсноос хэдэн цагийн дараа ирсэн байна. Туршилтын явцад “Ingenuity” өөр дээр нь суурилуулсан навигацийн камерыг ашиглан гаригийн хэд хэдэн зургийг авчээ. Бяцхан дрон бүх мэдээллийг “Perseverance”-ийн дамжуулагч төхөөрөмжийг ашиглан дэлхий рүү илгээсэн байна.

80 сая ам.долларын өртгөөр бүтсэн, 1.8 кг жинтэй уг аппаратыг “Perseverance” өөрөө явагч аппаратын хамт Ангараг руу илгээсэн билээ. NASA-гийн Тийрэлтэт хөдөлгүүрийн лабораторын инженерүүд Ангараг гаргийн маш сийрэг агаар мандалд нислэг хийх боломжтой эсэхийг шалгах зорилгоор энэхүү аппаратыг бүтээжээ.

АНУ-ын Индиана мужийн Пердью их сургуулийн судлаачид манай гаригийн хамгийн цагаан өнгөтэй будгийг гаргаж чадсанаа өчигдөр /2021.04.15/ зарлажээ.

Энэ будгийг гарган авсан судлаачид 2020 оны аравдугаар сард нарны гэрлийн 95.5 хувийг буцааж ойлгодог хэт цагаан өнгийн будаг гаргаснаа зарлаж байсан. Тэд энэ удаа 98.1 хувь болгон ахиулжээ.

Энэ будгаар 90 метр квадрат орчим талбайтай дээврийг будвал дотор талдаа 10 киловаттын сэрүүцүүлэгч (air conditioner) ажиллуулсантай тэнцэх юм байна.

Ийм будгаар барилгын гадна талыг будвал сэрүүцүүлэгч тусгай техник ашиглахгүй амьдрах боломжтой болох ба уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэх үйлсэд чухал нээлт болж болсныг онцолсон байна.

Харин бусад цагаан будаг нарны гэрлийг дээд тал нь 80-90 хувь ойлгодог ч гадаргыг халалтаас хамгаалж чаддаггүй гэнэ. Тэгвэл шинэ цагаан будаг нь зуны үд дундын хурц нартай үед гадаргын температурыг орчны температураас цельсийн 13 хэмээр бага байлгах чадвартай аж. Мөн өвлийн улиралд ч энэ чанараа хадгалж чаддаг юм байна.

Техник, технологи хөгжихийн хэрээр энгийн зүйлсийг илүү бүтээлчээр урлах шинэ хэв маяг дэлгэрч байна. Эдгээр бүтээгдэхүүнүүд дан гагц хэрэглээ гэдэг ойлголтоос давсан бүтээлч ажлууд болж чаджээ.

---

1. Үүлэн тааз

2. Наймаалжин тосгуур

3. Луутай ваар

4. Хагарч байгаа мэт харагддаг гэрэл

5. Хүүхэлдэйн байшингийн хэлбэртэй компьютер

6. Гавлын ясан суултуур

7. Энгийн нэгэн бөмбөрийг ийм болгожээ

8. Халбага, сэрээ, оо сойзны савыг ингэж өөрчилж болох юм.

Ухаалаг гар утас, технологийн тэргүүлэгч “Apple”, ”Samsung” компаниуд энэ сард шинэ бүтээгдэхүүнүүдээ танилцуулахаар болжээ. “Apple” компанийн хувьд энэ оны хамгийн анхны бүтээгдэхүүнээ дөрөвдүгээр сарын 20-н өдөр танилцуулах юм байна. Шинэ бүтээгдэхүүнүүд нь “iPad Pro”, “iPad mini”, “Airpods”-ийн шинэчилсэн загварууд байх аж.

Шинэ бүтээгдэхүүн танилцуулах ажиллагаа Калифорнийн Купертино дахь “Apple Park”-т цахим хэлбэрээр зохион байгуулагдах юм.

“iPad Pro”-ийн шинэ загвар нь өндөр нягтаршил бүхий LED дэлгэцтэйгээр онцлог байх бол шинээр гарч буй “iPad mini” нь өмнөхөөсөө илүү жижиг хүрээтэй, том дэлгэцтай байх юм байна. Харин “Airpods 3”-ийн хувьд ухаалаг мэдрэгчтэй, орон зайн аудио дэмжлэгтэй гэдгээрээ онцлог аж. Түүнчлэн “MacBook Pro”, “MacBook Air” –ийн шинэ хувилбарууд өндөр хүлээлттэй байгаа ч энэ удаа танилцуулагдах эсэх нь тодорхойгүй байна.

Тэгвэл “Apple”-ийн өрсөлдөгч “Samsung” мөн энэ сарын 28-нд цоо шинэ бүтээгдэхүүн болох хамгийн хүчирхэг “Galaxy”-г танилцуулахаар төлөвлөжээ. Цахим хэлбэрээр зохион байгуулагдах “Galaxy Unpacked” арга хэмжээнийхээ үеэр “Galaxy” загварын шинэ гар утаснуудаас гадна зөөврийн компьютерууд танилцуулж магадгүй байна.

Тус компани “Galaxy Book Pro” болон “Pro 360” зөөврийн компьютеруудаа хөгжүүлж байгаа гэж “SamMobile” цахим хуудас өмнө нь мэдээлж байв. Эхний загвар нь “LTE” модемтой хувилбараар гарч байгаа бол хоёр дахь нь “5G” сүлжээг дэмждэг төхөөрөмжтэй байх аж. Үүнээс гадна “Samsung” компани “Galaxy Z Fold 3”, “Galaxy Z Flip 2” эвхэгддэг гар утаснуудаа танилцуулах төлөвтэй байна.

Шадар сайд С.Амарсайхан газар хөдлөлийн эрдэмтэдтэй уулзаж байна.

ШУА-ийн Одон орон, геофикийн хүрээлэнгийн эрдэмтэд газрын тосны олборлолтын улмаас газар хөдлөлт идэвхжлсэн талаар мэдээлэв.

Энэ онд манай улсад хэд хэдэн удаа хүчтэй газар хөдлөлт болсон. Тэдний зарим нь гаж шинжтэй байгааг ШУА-ийн Одон орон, геофизикийн хүрээлэнгийн эрдэмтэд дүгнэв. Иймд нүүдлийн станцуудынхаа тоог нэмэх шийдвэр гаргажээ. Суурин станцуудын байршлаас газар хөдлөлийн цэгээс хол байсан нь тоон мэдээлэл цуглуулахад хангалтгүй гэв.

Дорнод аймгийн Матад, Халх гол суманд гарч буй газар хөдлөлтийн идэвхжлийг судалсан байна. Доктор М.Өлзийбат дараах мэдээллийг өгөв.

Энэ онд энэ бүсэд гаж гэмээр газар хөдлөлтүүд боллоо. Өнгөрсөн онд 10-аад удаа газар хөдөлжээ. Хамгийн хүчтэй нь 5 орчим балл байжээ. Нэг жилд арван удаа газар хөдөлсөн нь аюул байгааг харуулж байна. Байршлыг нь харахаар дандаа газрын тосны олборлолтын талбайд болсон.

Газрын тосны газартай хамтран ажиллаж, Петро чайна дачин тамсаг компаниас мэдээлэл авсан, уулзсан. 2020 онд энэ бүсэд газрын хөдлөлийн идэвхжил хамгийн оргил цэгтээ хүрчээ. Тус компани 2019 онд газрын гүн рүү ус шахах технологио идэвхжүүлсэн юм билээ. Шахсан усаар газрын тосыг дээш нь хөөргөдөж гаргадаг. Доошоо шахсан ус газрын гүн рүү нэвчинэ. Энэ ус хагарал руу орсон байх магадлалтай. Ийм үед нүх сүвийн даралт үүснэ. Улмаар газрын хагарал хөдөлгөөнд орж эхэлдэг. Үүний улмаас газар хөдөлдөг.

Ирэх есдүгээр сар гэхэд өнгөрсөн хугацаанд ойр ойрхон болсон, газар хөдлөлийн талаар илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх боломж бүрдэнэ” гэв.

Манай улсын зүүн өмнөд бүсэд болсон газар хөдлөлтүүд газрын тосны бүсэд хамаарна. Тус бүсэд үйл ажиллагаа явуулдаг, БНХАУ-ын олборлогч компаниудаас ямар технологиор, хэдий хэмжээний ус ашиглан газрын тос олборлож байгааг судалжээ. Ингээд дээрх дүгнэлтэд хүрсэн байна.

Өнгөрсөн зуунд магнитуд 8–тай газар хөдлөлт манай улсад дөрвөн удаа, 6-тай газар хөдлөлт 20 орчим удаа болжээ. Баруун бүсэд газар хөдлөлт илүү идэвхтэй байдаг. Дэрэнгийн хагарлыг судлахад 1350 жилийн өмнө тогтсон. Нийт урт нь 30 км үргэлжилсэн. Энд 6-7 магнитудын газар хөдлөлт болох эрсдэлтэй байна.

Ангараг гараг дээр “Ingenuity” нисдэг тэрэгнийхээ эхний туршилтын нислэгийг хийх хугацааг дөрөвдүгээр сарын 14 хүртэл хойшлуулснаа АНУ-ын Агаарын нислэг, сансрын уудмыг шинжлэн судлах төв /NASA/ ням гарагт мэдэгджээ.

Дэлхийгээс өөр гараг дээр хийх анхны алсын удирдлагатай нислэгийг дөрөвдүгээр сарын 11-нд товлоод байсан юм. Гэвч баасан гарагт хийсэн роторуудын туршилт урьдчилан тооцоолж байснаас эрт дууссан тул ийнхүү нислэгийг хойшлуулсан байна.

“NASA”-гийн мэдээлснээр, нисдэг тэрэгт ямар нэгэн эвдрэл гэмтэл гараагүй байна. Одоогийн байдлаар мэргэжилтнүүд туршилтын үеэр гарсан доголдлыг тодорхойлж байгаа бөгөөд бүрэн оношилсныхоо дараа нислэгийн товыг шинээр танилцуулах ажээ.

“NASA”-гийн “Perseverance” сансрын аппарат Улаан нүдэн гаргийн “Jezero” тогоонд хоёрдугаар сарын 18-нд газардсан юм. Энэхүү аппаратад бэхлэгдэн буусан “Ingenuity” нисдэг тэргээр Ангараг дээр 30 хүртэлх хоногийн турш туршилт хийхээр төлөвлөж байна.

Өдгөөгөөс 60 жилийн өмнөх энэ өдөр буюу 1961 оны дөрөвдүгээр сарын 12-ны тухайн үеийн ЗХУ-ын иргэн Юрий Гагарин сансарт ниссэн нь хүн төрөлхтний түүхэнд анхны тохиолдол байв. Тэгвэл хүн төрөлхтөн анх сансарт ниссэн энэ түүхэн өдөр Арабын Нэгдсэн Эмират улс анхны эмэгтэй сансрын нисэгчээ танилцууллаа.

Нора Аль-Матроши хэмээх 28 настай эмэгтэй Арабын Нэгдсэн Эмират улсын анхны эмэгтэй сансрын нисэгч болж түүхэнд бичигдэж байна. Тэрбээр АНЭУ-ын Сансрын төвийн сансрын нисэгч бэлтгэх хөтөлбөрт хамрагдсан хоёр шинэ сансрын нисэгчийн нэг гэдгийг тус улсын Ерөнхий сайд Шейх Мохаммед бин Рашид Аль Мактум твиттер хуудсаараа дамжуулан мэдэгдлээ.

Уг хөтөлбөрт хамрагдахаар нийт 4000 гаруй хүн өрсөлдсөнөөс Мохаммед Аль-Мулла болон Нора Аль-Матроши нар тэнцэж, сонгогдсон байна.

Сансрын нисэгч Нора Аль-Матроши нь 1993 онд төрсөн бөгөөд Арабын Нэгдсэн Эмират Улсын их сургуульд механик инженерийн чиглэлээр бакалаврын зэрэг хамгаалжээ. Тэрбээр одоо Үндэсний газрын тосны корпорацид инженерээр ажилладаг байна. Харин түүний хамтрагч 1988 онд төрсөн Мохаммед Аль-Мулла нь арилжааны нисэгч бөгөөд Дубай хотын цагдаагийн газарт нисэгчээр ажилладаг гэнэ. Тэд удахгүй NASA-ийн хөтөлбөрт хамрагдахаар АНУ-ыг зорих юм байна.

Эдийн засаг нь зөвхөн газрын тосноос хамааралтай байсан тус улсын хувьд шинжлэх ухаан, технологийн салбартаа анхаарч, дэлхийн том гүрнүүдтэй өрсөлдөж эхлээд байна. Арабын Нэгдсэн Эмират улс түүхэндээ анх удаа Ангараг гаригийг судлахаар төхөөрөмжөө өнгөрсөн 2020 оны долдугаар сард хөөргөсөн юм.

БНСУ-ын “LG Electronics” корпораци гар утасны зах зээлийг орхиж байгаагаа албан ёсоор мэдээлжээ. Гар утасны салбарт өрсөлдөөн улам чангарч, ашиггүй, алдагдал хүлээх болсон учир компани дахин утас үйлдвэрлэхгүй байх шийдвэрийг гаргасан байна.

Гар утасны үйлдвэрлэлийн хэмжээгээр дэлхийд гуравдугаарт жагсаж явсан “LG Electronics” компани гар утасны үйлдвэрлэлээ Вьетнамын “Vingroup” корпорац болон Германы “Volkswagen” автомашины компанид зарах боломжийг хэлэлцсэн байна. “LG” гар утасны үйлдвэрлэл 2015 оноос алдагдал хүлээж эхэлжээ. Өнгөрсөн онд алдагдлын нийт хэмжээ 4.4 тэрбум ам.долларт хүрсэн байна.

АНУ-ын сансар судлалын НАСА агентлагийн одон орон судлаачид Тэнгэрийн ван гаригаас ялгардаг рентген туяаг анх илрүүлснээ зарлажээ.

Энэхүү нээлтийг хийхийн тулд тэд 2002, 2017 онд “Чандра” сансрын дурангаар хийсэн ажиглалтын мэдээллүүдийг ашигласан байна. Судалгааны үр дүн “JGR Space Physics” сэтгүүлд нийтэлсэн байна.

Шинэ судалгааныхаа үеэр эрдэмтэд “Чандра” рентген ажиглалтын төвөөс 2002, 2017 онд авсан зургуудаас анх удаа Тэнгэрийн вангаас ялгарч буй рентген туяаны тод гялбааг олж илрүүлжээ. Судлаачид энэ цацрагийн ихэнх нь Тэнгэрийн вангийн хийн бүрхэвчид тархсан нарны спектрийн рентген туяанаас, мөн Санчир гаригтай адил цагиргийнх нь системээс цацардаг гэж үзэж байна.

Рентгений туяаны зарим хэсэг нь Тэнгэрийн ван дээрх туйлын туяанаас цацардаг гэж таамаглаж байна. Өмнө нь үүнтэй төстэй эффект Дэлхий болон Бархасбадийн рентген диапазонд, мөн Тэнгэрийн вангийн бусад долгионы уртад ажиглагдаж байжээ.

Тэнгэрийн ван бол аварга том мөсөн гараг бөгөөд нарны аймгийн долоо дахь гариг юм. Түүний диаметр нь Дэлхийнхээс дөрөв дахин том ажээ. Бархасбадь, Санчир гаригийн адил Тэнгэрийн ван нь экватороо тойрсон хоёр хэсэг бүхий цагирагтай боловч нарны аймгийн эдгээр гаригаас ялгаатай нь хажуу талдаа эргэлддэг. Тэнгэрийн ван гаригийг бараг бүхэлдээ устөрөгч ба гелигээс бүрддэг гэж үздэг.