Category: шинжлэх-ухаан-технологи

Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Франц улс “Артемисын хэлэлцээр” -т нэгджээ DNN.mn

Франц улс АНУ-ын санал болгосон сансарт явуулах үйл ажиллагааны хэм хэмжээ болон сарыг эзэмших тухай “Артемисын хэлэлцээр” хэмээн нэрлэгддэг гэрээнд нэгдлээ. Энэ тухай Төрийн департамент мягмар гарагт мэдэгдсэн байна.

Франц “Артемисын хэлэлцээр”-т гарын үсэг зурсан хорь дахь орон болжээ. АНУ-ын Төрийн департаментаас мэдээлснээр, “Францын сансар судлалын үндэсний төвийн ерөнхий захирал Филипп Батист хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан байна. Гэрээнд гарын үсэг зурах ёслолд Вашингтонд суугаа Францын Элчин сайд Филипп Этьен, NASA-гийн тэргүүн Билл Нельсон нар оролцжээ.

Франц улс энэхүү гэрээнд нэгдэх хүсэлтэй байгааг тус улсын Ерөнхийлөгч Эмманюэль Макрон АНУ-ын дэд ерөнхийлөгч Камала Харрисыг 2021 оны 11 дүгээр сард Парист айлчлах үеэр илэрхийлсэн байна.

Америкийн сарыг эзэмших “Артемис” хөтөлбөрийн нэрээр нэрлэсэн “Артемисын хэлэлцээр” нь АНУ болон түнш орнуудын хооронд байгуулсан хоёр талын цуврал гэрээ юм. Энэхүү хэлэлцээрийг боловсруулахдаа 1967 оны сансар огторгуйн талаарх гэрээний зарчмуудыг ихээхэн хэмжээгээр үндэс болгосон байна. Саран дээрх нөөцийг олборлох тухай заалтууд, “хор хөнөөлтэй хөндлөнгийн оролцооноос” урьдчилан сэргийлэх аюулгүй бүс гэж нэрлэсэн санааг тусгасан хэлэлцээрийн үндсэн зарчмуудыг NASA 2020 оны тавдугаар сард танилцуулжээ.

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

Бичил хиймэл дагуул хөөргөх “Кансат-2022” үндэсний V тэмцээний ялагчид тодорлоо DNN.mn

Сансрын бичил хиймэл дагуул хөөргөх “Кансат – 2022” үндэсний V тэмцээний ялагчид өнөөдөр /2022.06.07/ тодорлоо.

Бүтэн зургаан жил тасалдсан тус тэмцээнийг энэ жил Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам, Монголын сансрын технологийн холбоо, Шинжлэх ухааны академи, Нийслэлийн бизнес инновацын газар, ШУТИС, МУИС зэрэг байгууллагууд зохион байгуулсан бөгөөд Монголсат нетворкс компани тэмцээний ерөнхий ивээн тэтгэгчээр ажиллажээ.

Энэ жилийн “Кансат – 2022” тэмцээнд хиймэл дагуул бүтээх төслийн тодорхой үе шатуудыг оруулж ирснээрээ онцлог юм. Тодруулбал, бичил хиймэл дагуул хөөргөхөөс өмнө багууд урьдчилсан загварын хэлэлцүүлэг, шийдвэрлэх загварын хэлэлцүүлэг, хөөргөхийн өмнөх хэлэлцүүлэг, даалгавар тодорхойлох хэлэлцүүлэгт оролцож, тэмцээний үеэр хиймэл дагуулаа хөөргөх зэрэг үе шат бүрд оноо цуглуулж, нийлбэр оноогоор дүн тодорхой болсон юм. Тэмцээнд 7 сургуулийн 12 багийн 90 гаруй залуу оролцлоо.

КАНСАТ төрөлд:

  • 1-р байр: HIGH TECH /ШУТИС-ийн МХТС/
  • 2-р байр: NEW SPACE /Шинэ Монгол технологийн коллеж/
  • 3-р байр: АРАВТ /ҮБХИС/
  • Тусгай байр: МОКО /Монгол Коосен технологийн коллеж /
  • Шилдэг шийдэл шагнал: ЭРЧ /ШУТИС-ийн МХТС/

БУЦАГЧ төрөлд:

  • 1-р байр: NUMSAT /МУИС-ийн ШУС/
  • 2-р байр: WERSAT /МУИС-ийн ШУС/
  • 3-р байр: АРАВТ /ҮБХИС/
  • Тусгай байр: HIGH TECH /ШУТИС-ийн МХТС/
  • “Кансат” тэмцээн нь дэлхийн 20 гаруй оронд зохиогддог бөгөөд манай улсад 2013 оноос эхлэн зохион байгуулагдаж, 2016 оноос Ази, Номхон далайн орнуудыг хамруулсан олон улсын шинж чанартай зохион байгуулагдаж ирсэн.Цаашид Кансат тэмцээнийг уламжлал болгон жил бүр тасралтгүй зохион байгуулж, залуу зохион бүтээгчид, инженерийн оюутнууд, сансар судлалын салбараа дэмжиж, зөвхөн Монголдоо кансат сонирхогчдын тэмцээнээр хязгаарлагдахгүй олон улсад өрсөлддөг жижиг хэмжээний хиймэл дагуулыг бүтээдэг шилдэг Үндэсний багаа дэмжин гаргаж ирэх, дараа үеэ бэлддэг, зааж сургадаг, их дээд сургууль коллежоос эхлэн ерөнхий боловсролын сургуульд хүртэл хүрсэн өргөн цар хүрээтэй урт хугацааны төсөл байх тал дээр Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамнаас анхаарч ажиллана гэдгийг онцоллоо.
Categories
булангууд мэдээ цаг-үе шинжлэх-ухаан-технологи

Бичил хиймэл дагуул хөөргөх “Кансат-2022” тэмцээн ням гаригт болно DNN.mn

Монгол Улсад сансрын технологийг хөгжүүлэх, салбарын хүний нөөцийг бэхжүүлэх, хүүхэд, залуус, инженер судлаачид болон олон нийтэд шинжлэх ухааныг зөв таниулан сурталчлах, түгээн дэлгэрүүлэх чухал ач холбогдолтой “КАНСАТ – 2022” үндэсний V тэмцээн цаг агаарын нөхцөл байдлын улмаас бямба гарагт болох байсан нь хойшлогдож, энэ Ням гарагт буюу 2022 оны 06 дугаар сарын 05-нд Налайхын нислэгийн талбайд зохион байгуулагдах гэж байна.

Тус тэмцээнд МУИС, ШУТИС, ХААИС, ҮБХИС, Шинэ Монгол, Монгол Коосен зэрэг найман их дээд сургуулийн 15 багийн 90 гаруй оюутан, залуус оролцож, өөрсдийн бүтээсэн сансрын бага оврын хиймэл дагуулыг хөөргөж, өрсөлдөх юм.

Тэмцээний ерөнхий зохион байгуулагчаар Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам хамтран зохион байгуулагчаар Монголын сансрын технологийн холбоо, Шинжлэх ухааны академи, Нийслэлийн бизнес инновац, хөгжлийн газар, ШУТИС, МУИС, ерөнхий ивээн тэтгэгчээр Монголсат нетворкс компани тус, тус ажиллаж байна.

зураг

Тэмцээнд зориулагдсан нийт 5 нийтийн тээвэр иргэдэд үнэ төлбөргүй үйлчилнэ. Тодруулбал,

  • Нийтийн тээвэр № 1, 2, 3: 2022 оны 06 дугаар сарын 05-ны 08.00 цагт Төв шуудангийн арын талбайгаас хөдөлнө.
  • Нийтийн тээвэр №4: 2022 оны 06 дугаар сарын 05-ны 09.30 цагт Хорооллын эцсийн буудлаас хөдөлж, хойд чиглэлийн автобусны буудал бүрд зогсож, үзэгчдийг Кансат тэмцээн болох талбайд хүргэж өгөх юм.
  • Нийтийн тээвэр №5: 2022 оны 06 дугаар сарын 05-ны 09.30 цагт Саппорогийн буудлаас хөдөлж, төв зам дагуух автобусны буудал бүрд зогсож, үзэгчдийг Кансат тэмцээн болох талбайд хүргэх юм.

Сансрын технологийг сонирхогч хүүхэд, залуус та бүхнийг тус тэмцээнд хүрэлцэн ирэхийг урьж байна.

Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

БНАСАУ Япон тэнгис рүү гурван пуужин харважээ DNN.mn

БНАСАУ Япон тэнгис рүү гурван баллистик пуужин харвасан тухай БНСУ-ын цэргийнхэн мэдээлснийг “Yonhap” агентлаг уламжилжээ.

Цэргийнхний мэдээлснээр, пуужингуудыг Пёньян хотын Сунан олон улсын нисэх онгоцны буудлын бүсээс харвасан байна.

БНАСАУ-ын харвасан гурван пуужингийн хоёр нь Япон тэнгист Японы эдийн засгийн онцгой бүсийн гадна унасан гэж “NHK” суваг Батлан хамгаалах яамны эх сурвалжаас эш татан мэдээлжээ.

Гурав дахь пуужин унасан газрын талаарх мэдээлэл хараахан гараагүй байна. Японы Батлан хамгаалах яам Умард Солонгосын туршилтуудын талаарх мэдээллийг цуглуулж байгаа аж.

Мягмар гарагт АНУ-ын Төрийн Департаментын хэвлэлийн албаны дарга Нед Прайс сэтгүүлчдэд зориулсан ээлжит хэвлэлийн бага хурлын үеэр хэлэхдээ, БНАСАУ удахгүй баллистик пуужин эсвэл цөмийн зэвсгийн туршилт явуулж магадгүй гэж Вашингтон үзсэн хэвээр байна хэмээн мэдэгдэж байв.

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Жо Байдены БНСУ, Японд хийсэн айлчлалаас нэг хоногийн дараа БНАСАУ пуужин харваж байна. Ж.Байдены энэхүү айлчлалыг эсэргүүцэж байгаагаа илэрхийлэн пуужин харвасан байж болзошгүй гэж шинжээчид таамаглаж байгаа аж.

Он гарснаас хойш БНАСАУ тив алгасагч баллистик пуужин, шумбагч онгоцноос харвадаг баллистик пуужин зэрэг арав гаруй пуужингийн туршилт явуулжээ.

Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Хятад улс сансрын ачаа тээврийн шинэ хөлөг бүтээж байна DNN.mn

Хятадын сансрын технологийн академи сансарт ачаа хүргэх “Тяньжөү-6” шинэ хөлгийг бүтээж байгаа талаар “China Daily” сонин мэдээлжээ.

“Тяньжөү-6” нь өмнөх загваруудаасаа илүү багтаамжтай, урт хугацаанд ашиглах зориулалттай байх ажээ.

“”Тяньжөү” 3, 4, 5-р загварууд нь хуучин техникийн тохиргооны дагуу бүтээгдсэн бол 6-аас 11 хүртэлх цуврал хөлгүүдийн техникийн үзүүлэлтүүд сайжирна” гэж төслийн ерөнхий зохион бүтээгч Бай Миншэн хэллээ. Түүний хэлснээр, хөлгийн зургийг гаргах ажил аль хэдийн дууссан бөгөөд инженерүүд ачааны хөлгийн робот гарыг угсарч эхэлжээ. Битүү кабины хэмжээг нэмэгдүүлж, ачааны тасалгааны техникийн үзүүлэлтүүдэд өөрчлөлт оруулсан байна.

Хятадын мэргэжилтнүүд мөн агаар мандлын нягт давхаргад шатахгүй, тойрог замаас дэлхий рүү дээж авчрах боломжтой дахин ашиглах ачааны хөлөг бүтээхээр ажиллаж байна.

Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Хянгар зэвсэг DNN.mn


Монгол-Оросын хамтарсан хээрийн шинжилгээний анги 2008 онд Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сумын нутаг Их Төлбөрийн голын хөндийн Төлбөр-15 палеолитын дурсгалд малтлага хийх явцад 2-р давхаргаас илэрч олджээ.
Энэхүү эдлэлийг том хэмжээтэй, дөрвөлжин хэлбэртэй хайрга ашиглан бэлтгэсэн байна. Уг эдлэлийн нэг гүдгэр талыг дагуулан хоёр талаас нь солбисон цуулалтаар засаад, жижиг цуулалтаар хурцалжээ. Эсрэг талын мөн хоёр талаас нь солбин ирлэсэн байна. Зэвсгийн гадаргууны дийлэнх хэсэгт чулууны өнгөн бүрхүүл хадгалагдан үлджээ. Энэхүү хянгар зэвсэг нь дээд палеолитын төгсгөл холбогдоно гэж ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнгээс мэдээллээ.
Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

Эрдэмтэд анх удаа сарны хөрсөнд ургамал тарьжээ DNN.mn

Сарнаас дэлхийд авчирсан хөрсний дээжид ургамал тарих туршилт амжилттай болсныг өчигдөр эрдэмтэд зарлажээ.

Уг дээжийг 1969, 1972 онуудад НАСА сарнаас зөөвөрлөн авчирч байсан юм.

Эрдэмтэд Arabidopsis thaliana нэртэй цэцэгт ургамлын үрийг сарны хөрс агуулсан 12 ширхэг хуруу шилэнд суулгасан нь соёолж чадсан байна.

Чулуулгийн хурц хэлтэрхийнүүдтэй сарны хөрс нь органик материалаар хомс тул ургамал ургах боломж бага ажээ.

“Бүх хуруу шилэнд ургамлын үр соёолсон байхыг хараад бид хэлэх үггүй болсон” гэж туршилтад оролцсон Флоридагийн Их Сургуулийн биотехнологийн профессор Анна-Лиза Пол ярьсан байна.

Тэдний туршилтын ажлын тайлан “Communications Biology” шинжлэх ухааны сэтгүүлд нийтлэгдсэн юм.

“Сарны хөрсөнд ургамал тарьж болно. Энэ энгийн өгүүлбэрийн цаана сар, цаашлаад Ангарагт хийх ирээдүйн аяллын үүд хаалга нээгдэж байгаа юм” гэж Анна-Лиза Пол дүгнэжээ.

Гэхдээ сарны хөрсөнд суулгасан үрийн ургалтын явц удаан, навч нь жижиг хэмжээтэй, өнгө нь улаан хүрэндүү байгаа нь стрессийн илрэл гэнэ.

Үүнийг эрдэмтэд гайхах зүйл биш гэж үзэж байна.

НАСА-гийн Apollo 11, Apollo 12, Apollo 17 аяллын үеэр сарнаас 12 грамм хөрсний дээжийг дэлхийд авчирч байжээ.

Сарны хөрс шороо нь сансрын цацраг туяа, нарны соронзон шуурганы нөлөөн дор оршдог тул ургамал ургах боломж маш муу гэж үздэг.

Ирээдүйд хүн төрөлхтөн сар болон бусад гараг эрхэс дээр суурьшихад өөрийн тариалсан ногоогоор хүнс тэжээлээ бэлдэх зайлшгүй шаардлагатай юм.

Эх сурвалж: Reuters

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

Эверестийн 8800 метрийн өндөрт цаг уурын станц байрлуулжээ DNN.mn

Хятадын цаг уурын алба Эверестийн 8800 метрийн өндөрт ажиглалтын станц байрлууллаа. Дэлхийн хамгийн өндөрт байрлуулсан станцын тухай Хятадын төв телевизээр мэдээлжээ.

Мэдээ - Mongol

Өмнө нь дэлхийн хамгийн өндрийн станцаар АНУ-Их Британийн цаг уурчдын 8400 метрийн өндөрт байрлуулсан байгууламжийг тооцож ирсэн юм. Хятадын цаг уурын станц нь найман хэсгээс бүрдэх бөгөөд салхины хурд болон чиглэл, агаарын чийгшилтийг тандах юм.

Эверест дэлхийн дулаарлын нөлөөнд автаж буйг хятад мэргэжилтнүүд анхааруулж байна. Хамгийн өндөр цэгт агаарын хэмийг илүү нарийнаар хэмжиж болно гэсэн онолоо тэд шинэ станцаар батлах ажээ.

Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Бодончийн голын буган хөшөө, хиргисүүрийн цогцолбор DNN.mn

Ховд аймгийн Мөст сумын Баянзүрх багийн нутаг Бодончийн голын хөндийд хүрлийн үеийн түүхэнд холбогдох олон тооны булш, хиргисүүр, буган хөшөө бүхий томоохон дурсгалт газар бий.

Уг дурсгалыг 1973 онд Монголын түрэг судлаач М.Шинэхүү анх үзэж Д.Цэвээндоржид мэдээлсэн байдаг. Улмаар 1979 онд А.П.Окладников, Д.Цэвээндорж нарын удирдсан Монгол-Зөвлөлтийн түүх соёлын хамтарсан экспедицийн Чулуун зэвсэг судлах ангийнхан үзэж баримтжуулжээ (Цэвээндорж 1979). Тэрээр энд 24 буган хөшөө байна хэмээн үзэж 16 хөшөөний товч тодорхойлолтыг бичээд, зарим хөшөөний гэрэл зураг ба хуулгыг тайландаа хавсаргасан байдаг.
Энэхүү дурсгал нь Монгол орны баруун бүс нутагт орших хожуу хүрлийн үеийн томоохон оршуулга, тахил тайлгын цогцолбор юм.

May be an image of 1 person and nature

Эх сурвалж: ШУА-ын Археологийн хүрээлэн
Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

БНАСАУ Зүүн тэнгис рүү үл мэдэгдэх пуужин харважээ DNN.mn

БНАСАУ лхагва гаригт Зүүн тэнгис рүү үл мэдэгдэх пуужин харвасан талаар БНСУ-ын цэргийнхэн мэдээлжээ. БНАСАУ энэ он гарсаар 14 дэх удаагаа пуужин харваж байгаа нь энэ юм. Хамгийн сүүлд л гэхэд дөрөвдүгээр сарын 16-нд явуулсан туршилтаараа тактикийн зэвсэг туршсан гэдгээ хожим нь мэдэгдэж байсан.

БНСУ-ын Штабуудын дарга нарын хороо энэ талаар сэтгүүлчдэд зурвасаар дамжуулан мэдээлсэн бөгөөд одоогоор үүнээс өөр дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөгүй байна.