Жорлондоо гэж жорлонгийн ус хураагчинд хийсэн хэрэг л дээ. Сүүлийн үед сошиалаар хүмүүс нэг нэгэндээ жорлонгийнхоо арын ус хураагчийн сав руу нэг ширхэг тоосго хийх хэрэгтэй талаар зөвлөгөөг дамжуулж, бусад нь хэрээрээ фав дарж, шэйрлэж байна. Харин одоо үүнийгээ ажил хэрэг болгоод эхэлбэл тун учиртай байна шүү. Дундаж жорлонгийн ус хураагуурт 23 орчим литр ус нөөцлөгддөг, нэг удаагийн хүчтэй таталтаар их хэмжээний ус татагдаад байдаг тул бага ч болов хэмнэхэд тустай гэдэг үүднээс эл үйл ажиллагаа дэлгэрчээ. Нэг тоосготой жорлонгийн ус дунджаар 15 литр ус ашиглаж, 6.7 литр усыг хэмнэж чаддаг талаар Америкийн хэвлэлүүдэд бичжээ. Харин манайхны нэгэндээ өгч байгаа мэдээллээр 1,5 литрийг нэг таталтаар хэмнэх аж. Их бага нь хамаагүй ус хэмнэх ийм боломж байгаа нь сайхан юм. Тоосго гэлтгүй устай сав ч хийж болох гэнэ. Ингэснээр гэрийнхээ сарын зарлагыг овоо хэмнэх боломжтой. Наанадаж усны тоолуур бага гүйж мөнгөө хэмнэнэ. Цаашлаад эх дэлхийнхээ усыг хэмнэж, дэлхийг ган гачгаас аварна гээд бодохоор сэтгэлд нэг л сайхан байгаа биз дээ. Сүүлийн үед усны хэмнэлттэй жорлонгууд гарсан ч дэлхийн улс орнуудад энэхүү нэг тоосго хөдөлгөөн ихээхэн тархаж байна. Зарим оронд нэг тоосго хийснээр нарны энерги төвд хөрөнгө оруулж байна, байгаль орчинд дэм үзүүлж байна гэж сурталчилгаа хийж байна. Бидний хувьд Туул голоо хамгаалъя, Төв цэвэрлэх байгууламжийн ачааллыг хөнгөлье гэх мэтээр бүр болохгүй бол усныхаа мөнгийг бага гаргаж, талхандаа илүүчилье гээд бусдадаа түгээхэд овоо явах биз ээ.
Э.ЭНЭРЭЛ
Одоогоос хэдэн жилийн өмнө Д.Кёкүшюүзан Батбаяр Арлын орон руу өсвөр насны бөхчүүд явуулахаар болж хэвлэлийн хурлыг нь сурвалжилсан юм. Арав гаруй хөвгүүнээс арай л нэг сэргэлэн цагаан хүүтэй хөөрөлдөж, овог нэрийг нь асуувал “Дашдоржийн Цэрэнтогтох” гэв. Өвөрхангай аймгийн Нарийнтээл сумын харьяат, Халхын их аваргатай нэр овог нь адил болохоор жаахан гайхасхийж нутаг усыг нь асуувал “Баянхонгор аймгийн Заг сумынх” гэж төрсөн нутгийн маань нэрийг хэлдэг юм байна. Миний хувьд нутгархаж жалгархах талдаа жаахан төсөөдүү ч чин үнэнийг хэлэхэд дотроо их л баярласан юм даг. “Хүний газар нутгийн нэрийг хайрлаж яв” гэх өвгөдийн үг ямар ч монгол хүнд амин цэнэг нь болж явдаг биз. Монгол бөхийн өргөөнөө саяхан болсон Бүх цэргийн наадамд тэр жилийн уулзаж учирч явсан бяцхан хүү, эр өсч эсгий сунан зодоглож цэргийн начин цол хүртэж ус нутгийнхныхаа баярын магнайг тэнийлгэж байна. “Их Богд” дэвжээний бөх, сумын заан цолтой эл залуу Залаа, Чандмань овоо, Загийн гол, Хүрэн бэлчирийн талынханд Халхын их аваргын нэр овгийг өргөж явах хүчтэн шиг л сэтгэл зүрхэнд нь ойр дотно санагдаж байна. Нутгийн нэрийг өргөж, дуудах алдраа дуурсгаж яв гэж аав, ээж алтан сургаалиа хайрладаг нь учиртай байх юм. Тиймээс ч монголчууд ус нутгийнхаа нэрийг өргөх сайн бөхчүүд төрөөсэй гэж төрийн сүлдэндээ залбирч явдаг болов уу. 
Хотын дарга энэ амралтын өдрүүдээр иргэдээ хөдөө гадаа явж хоёр хонохыг уриалсан мэдэгдэл гаргасан билээ. Хотын цэвэрлэх байгууламж эвдэрсэн учир түүнийг засварлах хэрэгтэй болсон. Тиймээс цэвэр бохир усны хязгаарлалт хийнэ. Бас бохирын ус шугамаар гүйлгэхгүй байгаасай гэсэндээ ингэж хэлсэн.
Харахад тав, зургадугаар ангийн сурагч болов уу гэмээр хүү цэцэрлэгийн жаалуудаас ч долоон дор хэлээ хазалж, эрхэлж ярих нь эвгүй юм гээч. Тэр хүүгийн аав, ээж хоёрын хоорондоо ярьж байгааг сонсоход ямар ч асуудал алга. Тод, бас эмх цэгцтэй. Тэднээс хүүг нь хэдэн настай болохыг сонирхоод асуучихлаа. Гэтэл аав нь хүү рүүгээ хараад“Миний банди чинь хэдэн настай билээ” гээд яг хүүхэд шигээ зарим үсгийг нь хэлэхгүй зажлаад ярих нь тэр. Хүү өөдөөс нь “Алуун гулуу” гэжхариулав. Ер нь тэдний яриаг хөндлөнгийн хүн ойлгоход бэрх, аав, ээжийнх нь “орчуулга” шаардлагатай. Түүн шиг шулга хүүхэд сүүлийн үед ихэсч байгаа нь шууд эцэг, эхчүүдийн буруу болохыг эрдэмтэн, судлаачид онцолж байна лээ. Хүүхэд хэлд орохдоо ганц нэг хатуу үсгийг дуудаж чадахгүй байх нь энгийн үзэгдэл. Тэд аль болохоор дуудахад амар байгаа үсгээр орлуулан хэлдэг байна. Хүүхэд бүрэн хэлд орохоор аяндаа зүгширч, тод ярьж чаддаг ажээ. Гэтэл эцэг, эхчүүд тэднийг өхөөрдөж, дуурайн тультарч ярьснаас болж таны хүүхэд шулга, хэл муутай болдог байна. Энэ байдал тун богино хугацаанд буюу гуравхан долоо хоногийн дотор хүүхдэд зуршил болж тогтдог аж. Та ердөө сар хүрэхгүй хугацаанд бяцхан үрсээ эрхлүүлэн шулганаж ярьснаас болж хүүхдийнхээ хэл яриаг “эвддэг” байна шүү. Өнөөдөр та жаалуудаа өхөөрдөж ийн ярьж байгаа ч маргааш таны хүүхэд нийгэмд хүнтэй харилцаж чадахгүй, найз нөхдөдөө шоолуулахаас өгсүүлээд олон бэрхшээлтэй тулгарна. Үүнээс үүдэн хүүхэд өөртөө итгэх байдал алдарч, сул дорой нэгэн болоход нөлөөлдөг ажээ. Иймд эцэг, эхчүүд та бүхэн хүүхдээ хэлд орж эхлэхээс нь дуудаж чадахгүй байгаа үсгийг нь засч зааж, өөрсдөө тод ярьж байхыг эрдэмтэд зөвлөлөө. Харин шулга хэллэг нь нэгэнт тогтчихсон том болсон хүүхдүүд уйгагүй авиа зүйн дасгал хийснээр зөв тод дуудлагатай болох боломжтой гэнэ лээ.
Монгол Улсын төрийн шагналт, соёлын гавьяат зүтгэлтэн зохиолч, яруу найрагч Пүрэвжавын Пүрэвсүрэнгийн өгүүллэгийг толилуулж байна.
ОХУ руу визгүй зорчдог болсноос хойш Алтанбулагийн гаалийн ачаалал нэмэгдэж, 24 цагаар ажилладаг болсон. Манайхны ихэнх нь газар орон үзэж, Итгэлт хамбад мөргөхийн сацуу Улаан-Үдээр аялж, Байгаль нуурын хөвөөнөө очих зорилготой. Гадаад паспортынхоо дуусах хугацааг шалгаагүйгээс буцах тохиолдол хааяа нэг гардгийг эс тооцвол иргэдийн хувьд хилээр гарахдаа ноцтой зөрчил ер нь гаргадаггүй юм байна. Деклараци энэ тэрээ бөглөхдөө л жаахан будилна. Гэхдээ нэр ус, овгоо хаана бичих, паспортын дугаараа хаана нь бөглөх зэргийг бэлэн заагаад өгчихсөн хувилбар байдаг юм байна. Тэрийг нь хараад л дуурайгаад биччихнэ. Алтанбулагийн боомт айхавтар ачаалалтай, хонон өнжин дугаарлаж, зарим тохиолдолд машин гаргахгүй байгаа гэх зэрэг мэдээллүүд олон нийтийн сүлжээгээр тардаг. Энэ мэтээр эндхийн үйл ажиллагааг буруу талаас нь таниулсан ташаа мэдээ сэлт явж байгааг Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газрын Сэлэнгэ аймаг дахь газрын дарга Р.Одмөнх үгүйсгэсэн юм.
Дэлхийн хэмжээнд гэж яривал гурван эмэгтэй тутмын нэг, таван эрэгтэй тутмын нэг нь кальцийн дутагдлаас болж ясны сийрэгжилтэд нэрвэгддэг гэсэн статистик бий. Ясны сийрэгжилт эхэн үедээ илэрхий зовиургүй ч зүрх судас, хорт хавдар зэрэг олон өвчний шалтгаан болдгийг анагаах ухаан баталчихсан. Манайхан ясны сийрэгжилттэй гэсэн онош сонсонгуутаахүнсэндээ сүү, цагаан идээ түлхүү хэрэглээд эхэлдэг. Сүү цагаан идээнд кальци байдаг ч кальцийг ясанд шимэгдэж нэвтрэхэд чухал үүрэгтэй магнигаар ядмаг гэдгийг мартаж болохгүй. Бас нэг зүйл сануулахад тослог ихтэй сүүг тэр чигт нь уух сайн биш, шингэрүүлсэн юм уу, тослог багатай сүү уух хэрэгтэй. Сүүний тос ходоодны хананд наалдаж кальцитай урвалд орсноор усанд уусдаггүй саван үүсгэждотор эрхтнүүдийг гэмтээж эхэлдэг гэж эмч нар сануулдаг. Тэгэхээр сүүнээс кальц авъя гэвэл Д витамин хэрэглэх хэрэгтэй болж байна. Учир нь энэ витамин кальцийг нарийн гэдэснээс цусанд оруулж өгдөг гол элемент аж. Бас нарийн гэдэсний хананд наалдсан тосыг задалж гадагшлуулдаг тустай витамин юм байна. D витаминыг хамгийн амархан авах арга бол нар. D витаминыг зохистой хэмжээгээр авъя гэвэл өдөрт дор хаяж 15-20 минут бүтэн биеэ наранд шарах хэрэгтэй гэсэн зөвлөгөөг хаанаас ч харчихаж болно. Сүү, хийжүүлсэн ундаа нийлэхээрээ ясны эсрэг хүчирхэг дайснууд болдог гэсэн сонсохоос аргагүй мэдээлэл бас бий. Хүний биед кальци, фосфорын харьцаа 5:1 байж эрүүл амьдрах боломжтой гэсэн тооцоо байдаг аж. Сүүнд кальци агуулагддаг бол хийжүүлсэн ундаа фосфор ихтэй. Хоёуланг нь адил хэмжээгээр хэрэглэвэл юун кальци авах манатай, харин ч фосфор кальцитай урвалд орж хүний биед шимэгддэггүй давс үүсгэдэг аюултай гэнэ. 
Ардын эрхэм уран зохиолч, Монгол Улсын Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Л.Цэнд-Очирын охин соёлын тэргүүний ажилтан, ОХУ-ын Буриадын гавьяат жүжигчин Ц.Цолмонтой уулзаж хөөрөлдлөө. “Нарны унага”, “Мөнгөн буйл”, “Хэцүү даалгавар”, “Бурхан мартсан заяа” зэрэг олон кинонд дүр бүтээсэн жүжигчин Ц.Цолмонг нэрт найруулагч, жүжигчин Г.Доржсамбуу агсны гэргий гэдгээр хүмүүс сайн таних буй заа.
“Гангачуулын гудамж”-нд хол газраас аялж яваа жуулчид их цуглах юм. Үүргэвч цүнхээ газар тавиад орчныг ажиглангаа шар айраг шимэн суух ажээ. Тэдний ингэж суудаг хэсэгт өөрсдийгөө олонд таниулах хүсэлтэй шинэ залуу хамтлаг, дуучид тоглолтоо хийж байв. Зарим жуулчид тэднийг дуулах үеэр ширээнийхээ хажууд зогсож бүжиглэсэн шигээ цагийг зугаатай өнгөрүүлж байлаа. Тэднийг дуурайж хоол эргүүлж, гудманд зарж буй бэлэг дурсгалын зүйлийг сонирхсоны дараа Дунай мөрнөөр усан онгоцоор аялахаар болов. Усан онгоцонд суухын тулд метрогоор явсан. Эндхийн метро дэлхийд хоёрдугаарт ордог эртний метротой. Хамгийн эртний метро Англи улсад ашиглалтад орж байсан бол хоёр дахийг нь унгарчууд барьж байжээ. Метро нь газар доороо нэлээн гүн гэсэн. Уртаа гээчийн цахилгаан шатаар доош буух бөгөөд шат нь хурдан гэж жигтэйхэн. Эхэндээ цахилгаан шатны эхний гишгүүр дээр зогсоод арагшаа савангаа алдаж байна лээ. Метрогоор явсаар хот дундуур урсдаг Дуна мөрөн дээр ирэв. Мөрний баруун хэсгийг Буда, зүүн талыг Пешт гэж нэрлэдэг юм байна. 1873 онд Буда, Пешт, Обуда гэх газруудыг нэгтгэн нийслэл Будапешт үүссэн түүхтэй. Өдгөө Дуна мөрнөөр аялахад хотын ерөнхий төлөв харагдах ажээ. Усан онгоц нь 3000 форинт гэнэ. Нэг форинт долоон төгрөгтэй тэнцэж байв. Аялж явахад Парламентын ордон, Буда цайз, Хааны ордны дэргэдүүр өнгөрч байлаа. Бас Европт алдартай гинжин гүүрэн доогуур өнгөрсөн. Энэхүү гүүрний хоёр талд томоо гээчийн хоёр арслангийн баримал бий. Энэхүү арслангийн баримлыг хийсэн уран бүтээлч бүтээлээ дөнгөж дуусгаад байхдаа амиа хорложээ. Учир нь гүүрний хоёр талд бүтээсэн дөрвөн арслангийн хэлийг хийхээ мартсанаа хүлээлгэж өгөх үеэрээ анзаарсан байна. Ингээд хотын захиргааны дарга нараас айхдаа тэр оройдоо амиа хорлосон тухай түүхийг усан онгоцоор аялуулж буй хөтөч ярьж өгөв. Усан онгоцны аялал хагас цаг хэртэй хугацаанд үргэлжлээд Хааны ордны гадаа буулгалаа. Хааны ордныг унгарчууд өөрсдөө Буда цайз гэж нэрлэх юм. Хааны ордон орчмыг шөнөөр харвал үзэсгэлэнтэй гэж зөвлөсөн учраас нар жаргахыг хүлээнгээ “Арена” гэх худалдааны төвөөр орлоо. Энд бүхий л брэндийн дэлгүүрүүд бий. Гэхдээ байнгын 30-70 хувийн хямдралтай байдаг болохоор сайн хэсвэл хүссэн бараагаа боломжийн үнээр авч чадахаар ажээ. Хоёр давхар тус дэлгүүрийн үүдний хэсгээр л яваад хөл цуцчихлаа. Цаад зах нь хаана байгаа нь мэдэгдэхгүй болохоор гурван цаг хэсээд гарав. Ингээд бүрэнхий болсон учраас хааны ордон руу явсан юм.
