Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

Эрчим хүчний хосолсон системийг туршиж байна DNN.mn


Уур амьсгалын өөрчлөлтийн тухай НҮБ-ын Суурь конвенцийн Парисын хэлэлцээрийг Монгол Улс 2016 онд соёрхон баталсан. Тус хэлэлцээрийн дагуу гишүүн улсууд хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах үндэсний зорилтоо тодорхойлон, хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээсэн байдаг. Парисын хэлэлцээр хэрэгжиж эхэлсэнтэй холбогдуулж гишүүн улсууд үндэсний тодорхойлсон хувь нэмрийг шинэчлэн тодорхойлж, цаашид таван жил тутамд зорилтыг ахиулан тодорхойлж, хэрэгжилтийг тайлагнах үүрэгтэй. Энэхүү баримт бичгийн хүрээнд Монгол Улс үндэсний зорилтоо шинэчилж, хүлэмжийн хийн ялгаралтын хэмжээг бууруулахаар өмнө нь дэвшүүлсэн зорилтоо ахиулан тодорхойлж, уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас учрах сөрөг нөлөө, эрсдэлийг багасгах, түүнд дасан зохицоход чиглэсэн арга хэмжээг зохион байгуулж байна.

Үүнтэй холбоотойгоор Монгол Улсын Их хурал 2015 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдөр “Эрчим хүчний хэмнэлтийн тухай” хуулийг баталсан. Энэ хуулийн зорилт нь эрчим хүчийг хэмнэх, үр ашигтай хэрэглэхтэй холбогдон үүссэн харилцааг зохицуулдаг. Мөн 2016 оны 5 дугаар сарын 31-ний өдрийн Монгол Улсын засгийн газрын “Үүрэг хүлээсэн хэрэглэгчийн босго хэмжээг тогтоох тухай” 294 дүгээр тогтоолыг баталсан. Энэ тогтоолд заасны дагуу “цахилгаан эрчим хүч хэрэглэгч” категорид нэг жилд 2 сая кВт.цагаас дээш хэрэглээтэй бүх үйлдвэр ААН-үүд “Үүрэг хүлээсэн хэрэглэгч” болж байгаа гэсэн үг.

Хууль, тогтоомжуудын хэрэгжилтийн хүрээнд Монгол-Оросын хувь нийлүүлсэн нийгэмлэг “Улаанбаатар төмөр зам” нь Эрчим хүчний зохицуулах хорооны 2016 оны 232 дугаар тогтоолоор “Үүрэг хүлээсэн хэрэглэгч”-ээр бүртгэгдсэн. Үүрэг хүлээсэн хэрэглэгч нь хуульд заасны дагуу эрчим хүч хэмнэх, үр ашигтай хэрэглэх, эрчим хүчний хэрэглээнд эрчим хүчний аудит хийлгэх, өөрийн байгууллагад эрчим хүч хэмнэх хөтөлбөр, түүнийг хэрэгжүүлэх ажлын төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлэх, эрчим хүчний аудитын тайлан, эрчим хүчний хэмнэлтийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн тайланг жил бүр Эрчим хүчний зохицуулах хороонд хүргүүлэх үүрэгтэй байдаг.

Эдгээр үүрэг хариуцлагыг биелүүлэх зорилгоор Замын даргын 2019 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн А-451 тоот тушаалаар Замын ерөнхий инженер ахласан “Замын түлш-эрчим хүчний зөвлөл”-ийг түлш, эрчим хүчний хэмнэлт, үр ашгийн үйл ажиллагааг зохион байгуулан ажиллаж байна.

Энэ онд Эрчим хүч хэмнэлт, үр ашгийг дээшлүүлэх 48 ажил бүхий төлөвлөгөөний дагуу ажиллаж байна. Шинэлэг нэг ажлыг тодруулж дурдвал:

Уг төлөвлөгөөний 9 дэх заалтад төвлөрсөн болон сэргээгдэх эрчим хүчний хосломол систем нэвтрүүлэх ажил байгаа. Энэхүү ажлын зорилго нь оффисын байрны цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээний тодорхой хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах замаар байгаль орчинд ээлтэй шийдлийг турших, цаашид УБТЗ-ын хэмжээнд нэвтрүүлэх боломжийг судлах зорилготой. Эрчим хүч, ус хангамжийн нэгдүгээр ангийн Амгалан хэсэгт нэвтрүүлж суурилуулан ашиглаад байна. Уг ажлын зорилго нь галт тэрэгний хөдөлгөөнтэй холбоогүй үйл ажиллагааны цахилгаан эрчим хүчний тодорхой хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах замаар эрчим хүчний хэмнэлтийг үүсгэх юм. Энэхүү хосломол систем нь байгаль орчинд ээлтэйгээс гадна, эдийн засгийн үр ашигтай шинэ технологи гэдгээрээ онцлог. Өдрийн цагаар нарнаас үйлдвэрлэсэн цахилгаан эрчим хүчийг түлхүү хэрэглэнэ. Хэрэв хэрэглээ нэмэгдвэл төвлөрсөн эрчим хүчний системээс дутагдсан чадлаа авч хэрэглэнэ. Харин хэрэглээнээс илүү гарсан цахилгаан эрчим хүчийг төвлөрсөн системд нийлүүлж орлого олно. Өөрөөр хэлбэл эрчим хүч хэмнэхээс гадна нэмэлт орлого олж болно гэсэн үг. Энэхүү системийн онцлог нь On grid буюу төвлөрсөн эрчим хүчний системтэй зэрэгцээ ажиллагаатай учраас бусад нарны цахилгаан үүсгүүрийн системээс аюулгүй байдлыг бүрэн хангасан байдаг.

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

“CES 2023” үзэсгэлэн DNN.mn

Технологийн ертөнцийн хамгийн том үйл явдлуудын нэг болдог “CES (Consumer Electronic Show) 2023” үзэсгэлэн АНУ-ын Лас-Вегас хотноо болж 100 мянга орчим хүн үзэж сонирхжээ. Иргэдийн өргөн хэрэглээний барааны технологийн хамгийн сүүлийн үеийн чиг хандлагыг тодорхойлдог уг үзэсгэлэнд 173 орны 3200 гаруй бүтээгдэхүүн танилцуулагдаж байна. Энэхүү үзэсгэлэнг “дэлхийн хамгийн шинэлэг технологи, инновацыг бүтээгчдийн цуглаан” гэж нэрлэдэг бөгөөд энэ жил дэлхийн хамгийн том 500 компаниас 323 нь оролцож байгаа ажээ.Үзэсгэлэнгийн үеэр 200 гаруй бага хурал, дугуй ширээний уулзалт ярилцлага болсон бөгөөд үүнд 750 орчим илтгэгч оролцсон байна. Тус үзэсгэлэнд технологийн салбарын 115,000 мянган мэргэжилтэн оролцож шинэ содон технологиудыг хэрэглэгчдэд танилцуулжээ. Тухайлбал, өнгө нь солигддог суудлын машин,хувийн зориулалтын ухаалаг нисдэг тэрэг, илгээмж зөөдөг дронууд, робот гэрийн тэжээвэр амьтан, гэр дотор ашиглах дрон камер, дуу чимээ багасгагч маск, шээсээ гэрийн нөхцөлд шинжлэх боломжтой “u-scan” зэргийг онцолж болох ажээ.


Уламжлал ёсоор дэлхийн томоохон үйлдвэрлэгчид Лас Вегаст шинэчлэгдсэн зурагтуудаа танилцуулсан байна. Гэхдээ энэ удаад “Sony”оролцолгүй үлдсэн ч “LG”, “Samsung” болон мөн жижиг үйлдвэрлэгчид юу хийж бүтээснээ дэлгэн харуулжээ. “LG”-гийн дэлхийн хамгийн том, 97 инчийн “OLED” зурагт зочдыг гайхшруулж байна. Гэхдээ дэлгэцийн хэмжээ бус, харин уг зурагт ямар ч утасгүй болсон нь тэднийг гайхшруулжээ.

Өөрөөр хэлбэл, “4К” нягтаршилтай дүрсийг утасгүйгээр “агаараар” дамжуулдаг болсон аж. Ингэхийн тулд тэд зурагттаа хэд хэдэн “HDMI” холбогчтой шоо хэлбэрийн тусдаа орших дамжуулагчаар тоноглосон байна. Ямар ч дохионы эх үүсвэр энэ шоонд холбогдох бөгөөд уг шоо зургийг утас шаардахгүйгээр зурагт руу илгээдэг гэнэ. Шоо хэлбэрт хайрцаг нь TV хүлээн авагчаас 10 метрийн зайд байрлаж 120 Гц давтамжаар 4K нягтралтай дүрс дамжуулдаг байна. TV нь өөрөө цахилгаанд залгагдах ганц утастай аж. Уг төхөөрөмж 25,000 гаруй ам.долларын үнэтэй юм.

Энгийн зурагтын хувьд 2023 онд гарсан шинэлэг зүйл нь “Brightness Booster Max технологи” гэх зургаа дахь үеийн процессоруудын ачаар хамаагүй илүү тод гардагболж 70 хувиар илүү гэрэлтэй болжээ. Тухайлбал, “Sam­sung” програм хангамжийн шинэчлэлд ихээхэн анхаарал хандуулж,өөрийн “Tizen OS” зурагтанд хараа муутай хүмүүст зориулсан сайжруулсан зургийн горим, теле анагаах ухааны програм, “Chat Together” мессенжер байрлуулжээ. Энэ нь та буйдан дээрээсээ босохгүйгээр фотоплетизмограф технологи ашиглан зүрхний цохилт, цусны даралт, хүчилтөрөгчийн ханалт, стрессийн индекс, амьсгалын давтамж зэрэг мэдээллээ авах боломжтой болсон гэсэн үг юм.Бусад сонирхолтой шинэ бүтээгдэхүүнүүд нь “Hisense”, “Dis­place” TV загварууд юм. Эхнийх нь шинэ “ULED X” технологи бүхий 85 инчийн телевизор бөгөөд энэ нь “OLED” шиг тусдаа технологи биш, харин 20 мянган “мини LED” арын гэрэлтүүлэг юм. Энэ бүхэн нь тухайн нөхцөлд тохируулан дүрсний тод байдлыг нэмэгдүүлж, өнгийг сайжруулах ажлыг хиймэл оюун ухаан хийдэг гэсэн үг гэнэ. Мөн “Startup Displace” TV нь “LG”-ийн зурагттай адил утасгүй, гэхдээ зөөврийн, сольж болдог батерейгаар ажилладаг аж. Алсын удирдлагыг гар дохио эсвэл ухаалаг гар утсан дээрх аппликейшн ашиглан хийдэг болжээ.

Компютерын H, P, U

процессорууд мөн шинэчлэгдэн хэмжээ нь багасаж эрчим хүчний зарцуулалт нь мэдэгдэхүйц багассан байна. “N-series” чип нь зөөврийн компьютерт зориулагдсан бөгөөд эдгээр чипүүд нь “Pen­tium/Celeron” шугамыг орлох зориулалттай бөгөөд зөөврийн компьютерт зориулагдсан аж. “AMD” ч тэднээс хоцроогүй бөгөөд гар утас болон ширээний компьютерийн чипийн шинэчлэлээр шүтэн бишрэгчдээ баярлуулсан байна. Учир нь “AMD”-ийн шинэ бүтээгдэхүүний гүйцэтгэл нь өмнөх “Ryzen 6900HX”-тэй харьцуулахад 78 хувиар өсөж, 34 хувь илүү хурдан болсон гэнэ. Үүний зэрэгцээ “7940HS”-тэй зөөврийн компьютер нэг цэнэглэлтээр 30 цаг хүртэл ажиллах боломжтой болжээ.

“ASUS” компани “CES 2023” үзэсгэлэнд “Vivobook Pro 16X 3D” болон “Studiobook 16” зөөврийн компьютеруудыг авчирчээ. Аль аль нь “OLED” дэлгэцээр тоноглогдсон бөгөөд тусгай нүдний шил зүүх шаардлагагүйгээр дэлгэцийг “3D” дүрсээр үзэх боломжтой болсон аж. Бас хэрэглэгчийн толгойны хөдөлгөөнийг хянаж, стереоскоп дүрсийг тохируулж өгдөг мэдрэгчүүдтэй болжээ.

Урьдын адил технологийн шинэчлэлүүд хүний эрүүл мэндийн асуудалд анхаарал хандуулжээ. Жишээлбэл, “Valencell” компани ханцуйвч шаардлагагүй цусны даралт хэмжигчийг үзүүлэв. Уг төхөөрөмж нь пульсоксиметр шиг хэрэглэгчийн хуруунд бэхлэгддэг байна. Цусны даралтыг минут хүрэхгүй хугацаанд хэмжих тул урьдчилсан тохируулга хийх шаардлагагүй аж. Борлуулалт нь энэ оны сүүлээр 100 орчим долларын үнээр эхлэх төлөвтэй байна. Мөн Японы робот техникийн “Yukai En­gineering” компани “Fufuly” дэрээ танилцуулав. Энэ нь хэрэглэгчийн амьсгалын хэмнэлээр лугшдаг дэр гэнэ.

“Зүгээр л дэрээ асаагаад түүнийг тэвэр. Энэ л танд хэрэгтэй” гэж япончууд хэлсэн байна. “Fufuly” дэр таныг тайвшруулж, сайхан амраах ажээ.

Харин “Withings” компани хэрэглэгчийг бие засах бүрт U-Scan” төхөөрөмжөө танилцуулав. Тэгвэл “Acer” компани “eKinekt BD 3” гэх компьютерийн ширээ авчирчээ. Энэ ширээний онцлог нь та компьютер дээр ажиллахдаа дасгалын дугуйн дээр зэрэг дасгал хийхээс гадна цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэж гаджетуудаа цэнэглэх боломжтой юм байна. Үнэ нь 1000 доллар.

“CES 2023” үзэсгэлэнд маш олон тооны гэр ахуйн төхөөрөмжүүдийг танилцуулжээ. Тухайлбал, “LG MoodUp” хөргөгч нь гэртээ үдэшлэг зохиох дуртай хүмүүст зориулагджээ. Түүний гэрлэн чимэглэл 190,000 орчим өнгөний хослол гаргах боломжтой “LED” хавтанг ашигладаг байна. Үүний зэрэгцээ “Bluetooth” чанга яригч байрлуулж, доор нь эдгээр өнгө гаргах хавтангуудыг суурилуулжээ. Мөн уг хөргөгчний хаалга нь тунгалаг бөгөөд дотор нь юу байгааг харах боломжтой болсон байна. Бас “Flex Touch Pro” хурууны хээний скайннертай ухаалаг цоож танилцуулжээ.Энэ төхөөрөмжийн онцлог нь өөрөө цоож биш, харин ердийн хаалганы түгжээнд нэмэлтээр байрлуулах боломжтой аж.

Канадын “Glüxkind” стартапын хүүхдийн ухаалаг тэрэг “Элла” үзэгчдийн сонирхлыг ихээхэн татав. “Элла” тэрэг нь бие даан хөдөлж, ээж, аавын гарыг чөлөөлөөд зогсохгүй явган хүний зам дээрх саад бэрхшээлийг таньж, зайлан гарч чаддаг аж. Бариул дээрх дуу чимээ, анивчдаг “LED” гэрэл бүхий хүүхдийн уг тэрэг нь дугуйтай яваа эсвэл хажуугаар өнгөрч буй хүмүүстэй мөргөлдөх аюулаас эцэг эхчүүдийг анхааруулах чадвартай юм байна. Мөн “Samsung Be­spoke Home” цахилгаан зуух нь мэдрэгч, камер, хиймэл оюун ухаанаар тоноглогдсон бөгөөд 80 гаруй хоолыг таньж, тэдгээрийг бэлтгэх тохиргоог оновчтой хийдэг аж. Үүнээс гадна зууханд хоол түлэгдэж эхэлбэл мэдэгдэх гэнэ. Хэрэв та ямар хоол хийхээ шийдэж чадахгүй байгаа бол уг төхөөрөмж танд ямар хоол хийвэл танд тохирохыг зөвлөх төдийгүй хийхэд чинь туслах ажээ.

Эцэст нь сануулахад, бидний цоо шинэ гээд байгаа, иргэдийн өргөн хэрэглээний барааны “CES” үзэсгэлэнгийн технологиуд нь яг үнэндээ цэрэг, зэвсэглэлд ашиглагдахаа больж, олон нийтэд гаргаж байгаа хуучин технологиуд юм. Өнөөдөр мундаг гэгдээд байгаа барууны зэвсгүүд нь өнгөрсөн зууны 70, 80-иад оны технологиуд. Харин барууны улсууд эдгээр хуучин зэвсгүүдээ халах, нисгэгчгүй онгоц, хүнгүй танк гэх мэт шинэ технологийн зэвсгүүд үйлдвэрлэж эхлэн, цэргийнхний хувьд маш сайхан завшаан болох Орос, Украины дайнд туршин баараггүй болгож байгаа нь ойлгомжтой. Иймээс ирэх 2024-2025 оны “CES 2023” үзэсгэлэнд тавигдах иргэний өргөн хэрэглээний бараануудын хувьд эдгээр хуучин зэвсгийн нь мэдрэгч, камер, хиймэл оюун ухаанаар тоноглогдсон бөгөөд 80 гаруй хоолыг таньж, тэдгээрийг бэлтгэх тохиргоог оновчтой хийдэг аж. Үүнээс гадна зууханд хоол түлэгдэж эхэлбэл мэдэгдэх гэнэ. Хэрэв та ямар хоол хийхээ шийдэж чадахгүй байгаа бол уг төхөөрөмж танд ямар хоол хийвэл танд тохирохыг зөвлөх төдийгүй хийхэд чинь туслах ажээ.

Эцэст нь сануулахад, бидний цоо шинэ гээд байгаа, иргэдийн өргөн хэрэглээний барааны “CES” үзэсгэлэнгийн технологиуд нь яг үнэндээ цэрэг, зэвсэглэлд ашиглагдахаа больж, олон нийтэд гаргаж байгаа хуучин технологиуд юм. Өнөөдөр мундаг гэгдээд байгаа барууны зэвсгүүд нь өнгөрсөн зууны 70, 80-иад оны технологиуд. Харин барууны улсууд эдгээр хуучин зэвсгүүдээ халах, нисгэгчгүй онгоц, хүнгүй танк гэх мэт шинэ технологийн зэвсгүүд үйлдвэрлэж эхлэн, цэргийнхний хувьд маш сайхан завшаан болох Орос, Украины дайнд туршин баараггүй болгож байгаа нь ойлгомжтой. Иймээс ирэх 2024-2025 оны “CES 2023” үзэсгэлэнд тавигдах иргэний өргөн хэрэглээний бараануудын хувьд эдгээр хуучин зэвсгийн “шинэ технологи”-иуд орж ирэн том хувьсгал гарч үзэгчид биднийг жинхэнэ гайхшруулах нь тодорхой байна.

Г.АМАРСАНАА

Categories
булангууд мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

“2023 BU” солир дэлхийн хиймэл дагуулуудтай тун ойрхон зөржээ DNN.mn

“2023 BU” хэмээн нэрлэсэн солир дэлхийн хиймэл дагуулуудтай хамгийн ойр зөрсөн огторгуйн биет боллоо.

Дэлхийгээс хэдхэн мянган км-ын зайтай зөрөх ийм сансрын чулуунууд нь харилцаа холбооны амин чухал ач холбогдолтой хиймэл дагуулуудад аюул учруулах эрсдэлтэй юм. Харин солир судлаачид үнэн зөв тооцооллыг гаргасан байна.

АНУ-ын Агаарын уудам, сансрын нислэгийг шинжлэн судлах төв /NASA/ солирыг дэлхийн хажуугаар зөрөхөөс нэг хоногийн өмнө мэдэгдэхдээ, “Солир дэлхийг мөргөх эрсдэл байхгүй. Гэхдээ мөргөсөн тохиолдолд ийм жижиг солир нь галт бөмбөг болон хувирч, агаар мандалд хор хөнөөлгүйгээр задарна” гэсэн байна.

Судлаачид солирыг “жижиг” хэмээн тодорхойлж байгаа хэдий ч 3.5-8.5 метрийн хэмжээтэй байна. “NASA”-гийн мэдээлснээр, хэрэв солирын аль нэг хэсэг нь агаар мандалд нэвтэрсэн тохиолдолд “зарим том үлдэгдэл нь жижиг солирын чулуулаг болж унаж магадгүй” байжээ.

“Солир манай гаргийн гадаргууд 3600 км ойртсон. Энэ нь геосинхрон хиймэл дагуулуудын тойрог замд ерөнхийдөө орсон гэсэн үг юм” гэж “NASA” мэдээлж байна. Геосинхрон хиймэл дагуулууд дэлхийгээс ойролцоогоор 37 000 км зайд оршдог. Тиймээс “2023 BU” солир манай гарагтай ойрхон өнгөрөхийн хэрээр тэдгээртэй ойртоно гэсэн үг. Эдгээр хиймэл дагуулын зарим нь телевизийн нэвтрүүлгийг дамжуулахад ашиглагддаг бол бусад нь цаг уурын хиймэл дагуулууд юм.

Categories
булангууд гадаад мэдээ нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

​Хамгийн эртний хөлгүй амьтны чулуужсан үлдэгдэл олджээ DNN.mn

АНУ-ын эрдэмтэд Аризона муж улсын нутгаас 220 сая орчим жилийн өмнө буюу Триасын эриний сүүл үед амьдарч байсан хамгийн эртний хөлгүй, сээр нуруугүй амьтны чулуужсан үлдэгдэл олжээ. Энэхүү нээлт нь энэ амьтдын гарал үүслийн хугацааг 35 сая орчим жилээр урагшлууллаа гэж тус улсын “Virginia Tech” их сургуулийн хэвлэлийн албамэдэгдсэн байна.

“Палеонтологийн хамгийн маргаантай асуудлыг шийдвэрлэхэд чулуужсан үлдэгдлийн эрэл хайгуул ямар их ач холбогдолтойг энэ олдвор дахин нотоллоо. Би энэ олдворын хоёр эгнээ шүдийг хараад хөлгүй, сээр нуруугүй амьтдын хамгийн эртний төлөөлөгч гэдгийг шууд ойлгосон. Ийм олдвор амьдралд нэг л удаа тохионо” гэж “Virginia Tech” их сургуулийн судлаач Бен Клигман хэлжээ.

Дэлхийд гурван төрлийн хоёр нутагтан (газар, уснаа явагч гэж бас нэрлэдэг) байдаг. Үүнд хамгийн түгээмэл нь сүүлтэй ба сүүлгүй хоёр нутагтан, харьцангуй ховор төрөл болох хөлгүй хоёр нутагтан бас багтдаг ажээ. Гадаад төрхөөрөө эдгээр амьтад мэлхий, гүрвэл зэрэг сүүлтэй ба сүүлгүй хоёр нутагтан амьтдаас илүү могой загастай илүү төстэй байдаг аж.

Сүүлийн хэдэн арван жилд палеонтологичид болон генетикчдийн хооронд хөлгүй хоёр нутагтан хэрхэн, хэзээ үүссэн талаар ширүүн маргаан өрнөсөөр байгаа юм. Нэг талаас, генийн судалгаагаар эдгээр хоёр нутагтан амьтад 370-270 сая жилийн өмнө буюу Цэрдийн болон Пермийн эрин үед, өөрөөр хэлбэл үлэг гүрвэлүүд үүсэхээс хамаагүй өмнө үүссэн болохыг баталдаг. Нөгөөтээгүүр, одоогоор олдоод байгаа олдворуудын хамгийн эртнийх нь Юрийн галавын эрин үед хамаарах бөгөөд тэдгээрийн нас нь ойролцоогоор 185 сая жил юм

Г.АМАРСАНАА

Categories
америкийн-монголчууд

“STEM” ШИНЖЛЭХ УХААНЧ ОХИДЫН МАНЛАЙЛАЛ ХӨТӨЛБӨР ЭНЭ САРЫН 3-НД БОЛНО DNN.MN

“Шинжлэх ухаанч охидын манлайлал хөтөлбөр” 2023 оны 1-р сарын 03-ны өдөр эхлэхээр боллоо.

Шинжлэх ухаанч охидыг дэмжих чиглэлээр Монголд анх удаа хэрэгжих гэж буй уг хөтөлбөр нь STEM (шинжлэх ухаан, технологи, инженерчлэл, математик) салбарт мэргэжил эзэмшиж манлайлах хүсэл эрмэлзэлтэй 11 болон 12 дугаар ангийн охид оролцох боломжтой.

Шинжлэх ухаанч охидын манлайлал хөтөлбөр нь STEM салбарт шинэ үеийн манлайлагч нарыг олж нээх, бэлдэх замаар салбар дахь хүйсийн тэгш бус байдлыг арилгах зорилготой.

Лавлах зүйл байвал: 89990921

Шаардлагыг хангаж байгаа оролцогчид доорх https://forms.gle/od96Zni8QRYQFvY27 холбоосоор бүртгүүлээрэй.

Categories
америкийн-монголчууд

ӨМНӨД СОЛОНГОСЫН САР РУУ ИЛГЭЭСЭН АНХНЫ СТАНЦ ДЭЛХИЙН ГЭРЭЛ ЗУРГИЙГ ИРҮҮЛЖЭЭ DNN.MN

Өмнөд Солонгос улсын сар руу илгээсэн анхны судалгааны станц сарны гадарга болон дэлхийн бөмбөрцгийн хар цагаан гэрэл зургийг буулгаснаа удирдлагын төвдөө ирүүлжээ.

Данури нэртэй уг станц 2022 оны наймдугаар сард АНУ-аас SpaceX компанийн пуужинд тээвэрлэгдэн сансарт хөөрч байв.

Улмаар өнгөрсөн сард сарны тойрог замд хүрсэн юм.

Гэрэл зургийг Данури сарны гадаргаас 120 км-ийн өндөрт байхдаа буулгасныг Солонгосын Сансар Судлалын Хүрээлэн мэдээлжээ.

Станцын буулгасан гэрэл зураг, дүрс бичлэгийг 2032 онд сарны гадарга дээр буух цэгийг сонгохдоо ашиглах гэнэ.

Данури одоо сарыг хоёр цаг тутамд нэг бүтэн тойрч байгаа ажээ.

Станцын судалгааны гол ажлууд ирэх сард эхлэх юм байна.

Өмнөд Солонгосын ерөнхийлөгч Юн Сүк Ёл “түүхэн үйл явдал” гэж Данури станцын гаргасан амжилтыг магтжээ.

Тус улс 2032 онд сарны гадарга дээр буух, 2045 онд Ангараг гараг дээр буух төлөвлөгөө зарлаад ажиллаж байгаа юм.

Эх сурвалж: AFP

Categories
булангууд мэдээ цаг-үе шинжлэх-ухаан-технологи

NASA: Ангараг гаригт илүү хурдан хүргэх цөмийн хөдөлгүүрт пуужинг турших төлөвлөгөөгөө зарлав DNN.mn

Ирээдүйд сансрын нисгэгчдийг харьцангуй богино хугацаанд Ангараг гарагт хүргэх цөмийн хөдөлгүүртэй пуужинг турших төлөвлөгөөгөө NASA өчигдөр зарлажээ.

Тус байгууллага АНУ-ын засгийн газрын DARPA (Defense Advanced Research Project Agency) судалгааны агентлагтай хамтран пуужингийн цөмийн дулааны хөдөлгүүрийг (nuclear thermal rocket engine) 2027 онд анх удаа туршихаар болсон байна.

Энэ бол өнгөрсөн зуунаас эхлэлтэй уламжлалт пуужингийн хөдөлгүүрийг цоо шинэ технологиор солих анхны алхам юм.

“Цөмийн дулааны хөдөлгүүртэй пуужин ашигласнаар аяллын хугацааг богиносгож, сансрын нисгэгчдэд тохиолдох эрсдэлийг бууруулах ач холбогдолтой. Ангарагт хүмүүсийг хүргэхэд аяллын хугацааг богиносох нь хамгийн чухал зорилтуудын нэг юм. Аяллын хугацаа уртсах тусам илүү их хангамж, ачаа, илүү бат бэх систем шаардагддаг” гэж NASA-гийн мэдэгдэлд өгүүлжээ.

NASA өнгөрсөн онд шинэ үеийн Artemis сансрын хөлгийг амжилттай туршиж байв. Уг хөлгөөр эхний эээлжинд саранд, дараа нь 2030-аад оны үед Ангарагт хүрэх зорилготой.

Одоогийн технологиор бол Ангараг хүрэх 480 сая гаруй километр замыг долоон сарын хугацаанд туулах юм.

Цөмийн дулааны хөдөлгүүр ашигласнаар хэр хугацаа хэмнэхийг одоогоор яг хэлж чадахгүй ч нэлээд ялгаа гарна гэж үзэж байгаагаа NASA-гийн тэргүүн Билл Нэлсон ярьжээ.

“Энэхүү шинэ технологийн тусламжтайгаар сансрын нисгэгчид огторгуйн гүн рүү урьд өмнө байгаагүй өндөр хурдаар аялдаг болно” гэж тэр амласан юм.

Эх сурвалж: The Guardian

Categories
ардын-цолтон спорт

СЕРГЕЙ ЛАВРОВЫГ УУЧЛАЛ ГУЙХЫГ ШААРДАВ DNN.MN

Европын Еврейн конгресс “ОХУ-ын Гадаад хэргийн сайд Сергей Лавров АНУ-ын Оросын талаар баримталж буй бодлогыг Адольф Хитлерийн авч явуулсан еврейчүүдийн эсрэг харгис бодлоготой адилтгасандаа уучлалт гуйх ёстой” гэж үзсэн байна. Энэ тухай тус конгрессын цахим хуудаст нийтлэгдсэн мэдэгдэлд дурджээ. Европын Еврейн конгрессийн ерөнхийлөгч Ариэль Музикант “Сайд Лавров ардчилсан орнуудын эвслийн үйл ажиллагааг Холокостын үеэр Хитлер зургаан сая еврейг хавчиж, хөнөөхийг оролдож байсантай адилтгасан ичгүүртэй харьцуулалт биднийг цочирдууллаа. Тиймээс Оросын сайдыг уучлалт гуйхыг шаардаж байна” гэжээ.

ОХУ-ын Гадаад хэргийн сайд Сергей Лавров хэвлэлийн бага хурлын үеэр Хитлер еврейчүүдийн эсрэг явуулсан ажиллагаа шиг АНУ өнөөдөр Оросын эсрэг үйл ажиллагаа явуулж байна гээд АНУ-ын Оростой сөргөлдөн, эвсэл байгуулсныг Наполеон, Адольф Хитлер нарын үйл ажиллагаатай харьцуулсан юм. Оросын дипломатуудын тэргүүн “Наполеон Европыг Оросын эсрэг дайчилсан шиг АНУ Хитлерийн нэгэн адил Европын холбоо болон НАТО-гийн гишүүн орнуудын эвсэл Украинаар халхавчилж, Оросын эсрэг дайтаж байна” гэж хэлсэн юм хэмээн ”LENTA” мэдээлэв.

Г.АМАРСАНАА

Categories
ардын-цолтон спорт

​АРДЧИЛЛАА ХАМГААЛЖ ЖАГСАВ DNN.MN

Тель-Авив хотод олон арван мянган израильчууд Ерөнхий сайд Бенжамин Нетаньяхугийн засгийн газрын шүүхийн тогтолцоог шинэчлэх төлөвлөгөөгардчиллын үндсийг алдагдуулна гэж эсэргүүцэн жагсав.Израилийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр 100 мянга орчим хүн эсэргүүцлийн жагсаалд оролцсон гэж мэдэгджээ. Долоо хоногийн өмнө өөр нэг жагсаал болсон бөгөөд Нетаньяху болон түүний хэт үндсэрхэг үзэлтэй, хэт үнэн алдартны засгийн газрыг эсэргүүцсэн олон арван мянган хүнийг хамарсан юм.

Эрх мэдлийн тэнцвэргүй байдал нь шүүгчид болон засгийн газрын хуулийн зөвлөхүүдэд хууль боловсруулах болон засаглалд хэт их эрх мэдэл олгосон гэж засгийн газар үзэж өөрчлөлт хийх гэж байгаа юм. Харин Нетаньяху сөрөг хүчний эсэргүүцлийг үл харгалзан өөрчлөлтийг үргэлжлүүлнэ гэж амласан билээ.

ЭсэргүүцэгчидТель-Авив хотын төв гудамжуудыг дүүргэж, Израилийн далбааг барин “Манай хүүхдүүд дарангуйлагч дэглэмд амьдрахгүй”, “Израиль, бидэнд асуудал байна” гэсэн лозун барьсан байв.“Энэ бол улс орноо хамгаалах жагсаал” гэж жагсаалд нэгдсэн сөрөг хүчний удирдагч, Ерөнхий сайд асан Яир Лапид мэдэгдээд “Ардчиллаа хамгаалахын тулд хүмүүс өнөөдөр энд ирсэн” гэжээ. “Бүх үеийнхэн санаа зовж байна. Энэ бол тоглоом биш” гэж жагсагч оюутан хэлжээ.

Энэ долоо хоногийн эхээр авлигын хэргээр шүүгдэж буй Нетаньяху эсэргүүцлийн жагсаалыг үл харгалзан шүүхийн шинэчлэлийн төлөвлөгөөг үргэлжлүүлнэ гэж амласан бөгөөд энэхүү өөрчлөлт нь Нетаньяхуг авлигын хэргээр шүүхээс ялаас мултрах эсвэл шүүхийн хэргийг бүрмөсөн алга болгоход тусална гэж жагсагчид үзэж байгаа аж.

Categories
ардын-цолтон спорт

БАТЛАН ​​ХАМГААЛАХ ЯАМНЫ БАРИЛГА ДЭЭРХ “ПАНЦИР-S1” DNN.MN

Оросын олон нийтийн сүлжээгээр Кремлийн ойролцоох Москвагийн төвд байрлах зарим барилгын дээвэр дээр агаарын довтолгооноос хамгаалах систем суурилуулсан тухай гэрэл зураг, бичлэг цацагдаж байна. Тодруулбал, Оросын Батлан хамгаалах яамны барилгын дээвэр дээр “Панцир-S1” цогцолбор байрлуулсан байна. МөнТаганка дахь Тетеринскийн өндөр барилгын дээд давхрын нэгнээс авсан видео бичлэг нийтийн сүлжээнд тавигджээ.

“Сирена” телеграм сувгаар Рублево-Успенское хурдны зам дагуух Ново-Огарёво дахь Путины байрнаас 10 гаран километр зайдагаарын довтолгооноос хамгаалах систем “Pantsir-S1” байрлуулсан бичлэг нийтлэгджээ. Мөн цэргийн удирдлага байрладаг Шинэ Москва дүүргийн Остафьево дахь нисэх онгоцны буудлаас хоёр километрийн зайд агаарын довтолгооноос хамгаалах хэд хэдэн систем байрлуулжээ. Бичлэгийг “Сирена” редакц руу илгээсэн иргэн сар орчмын өмнө эндцэргийн техник хэрэгсэл байрлуулсан гэж хэлсэн байна.

Оросын нийгмийн сүлжээнд Тимирязевын Хөдөө аж ахуйн академийн нутаг дэвсгэрт байрлуулсан “С-400” цогцолбор,Лосины Островын цэцэрлэгт хүрээлэнд байрлуулсан агаарын довтолгооноос хамгаалах батерейны дүрс зэрэг Москвагийн янз бүрийн хэсэгт цэргийн техник хэрэгсэл байрлуулсан зургууд нийтлэгдэж байна.

Оросын Пуужин, артиллерийн шинжлэх ухааны академийн эрдэм шинжилгээ, техникийн бага хурлын үеэр агаарын довтолгооноос хамгаалах “Панцир-С1” пуужингийн систем туршилтын явцад хэд хэдэн ноцтой дутагдалтай байгааг онцолжбайсан билээ. Сүүлийн үед Украины хилээс хол Оросын нутгийн гүнд, бүр Москвад хүртэл дэлбэрэлт болж олон тооны гал түймэр гарах болсон юм. Ийнхүү өөрсдийнх нь цэргүүд украинчуудыгхэрхэн алж, хядаж байгааг диван дээрээ тухлан, зурагтаар харж байсан орос иргэд өөрсдөө пуужингийн цохилтын үеэр ямар арга хэмжээ авах тухай гарын авлага уншиж эхлэв.

 

Г.АМАРСАНАА