Монголын Эмэгтэйчүүдийн холбооны ерөнхийлөгч Б.Оюунгэрэлтэй ярилцлаа.
-Та бүхэн 2020 оныг архитай тэмцэх жил хэмээн зарлажээ. Эндээс ярилцлагаа эхэлье?
-2019 оныг бид хүчирхийлэлтэй тэмцэх жил болгон зарласан. Тэгэхдээ таван удаагийн том хэмжээний чуулган зохион байгуулсан байна. 21 аймгаар 32 удаа орон нутгийн томилолтоор явж, давтагдаагүй тоогоор 25 мянган иргэнтэй уулзсан. Эндээс маш олон зүйлийн суурь үзэгдэл нь архи юм байна гэдэг дүгнэлтэд хүрсэн.
Гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдсэн этгээдүүдийн 80 гаруй хувь нь архины хамааралтай үедээ гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдсэн байдаг. Зам тээврийн ослын 40 гаруй хувь, бага насны хүүхэд хүчирхийлсэн этгээдүүдийн 60 гаруй хувь, осгож нас барсан иргэдийн 40 гаруй хувь нь согтууруулах ундаа хэрэглэсэн байдаг. Энэ мэтчилэн маш олон зүйлийн суурь архи гэдэг зүйлтэй шууд утгаараа холбогдож байсан. Тиймээс 2020 оныг бид архитай тэмцэх жил болгон зарласан.
-Аяны хүрээнд ямар ажлуудыг зохион байгуулж байна вэ?
-Тун удахгүй Валентиний баяр болох гэж байна. Хоёрдугаар сарын 14-ний өдөр тав дахь өдөр таарж байгаа юм билээ. Монголчуудын хувьд тав дахь өдөр “хар баасан гариг”, шоуны өдөр гэдэг дадал суугдаад кодлогдчихсон байдаг. Тиймээс залуучуудыг баяр ёслолоо зөв зохистой тэмдэглэдэг байлгах, ямар нэгэн хар бараан зүйл рүү гэхээсээ илүү сайн сайхан руу тэмүүлдэг байгаасай гээд НЗДТГ-тай хамтраад “Хар баасан гариг биш, хайрын баасан гариг”-т нэгдэцгээе, уриатай аян эхлүүлж байгаа. Тиймээс Нийслэлийн Засаг даргаас валентиний өдөр архи худалдаалахгүй байх захирамж гаргах хүсэлтийг бид нар гаргасан.
Олон улсын эмэгтэйчүүдийн баяр болох гэж байна. Энэ баярыг бид өргөн дэлгэр тэмдэглэдэг. Гуравдугаар сарын 7-ноос эхлээд л сарын сүүл хүртэл өдөр болгон архидалт, зах замбараагүй найр болдог. Эндээс харахад бид эрхийн өдрөө өөрсдөө эрхээ зөрчөөд байгаа юм биш үү гэдэг асуудал гарч ирж байгаа. Тиймээс Олон улсын эмэгтэйчүүдийн баярын өдрийг тохиолдуулан бид “чимээгүй дайн” гэх хэлэлцүүлгийг хийхээр төлөвлөж байна. Энэ хэлэлцүүлгээр архи, мансууруулах бодисын эсрэг чимээгүй дайн эхэлсэн талаар ярилцаж, төрийн болон төрийн бус байгууллагуудыг оролцуулж, энэ асуудалтай яаж тэмцэх талаар шийдэл гаргана гэж найдаж байгаа.
-Та бүхэн Соёлын довтолгоо хоёр үндэсний хэмжээний төслийг эхлүүлээд явж байгаа. Энэ архитай тэмцэх жилийн хүрээнд зохион байгуулагдаж байгаа ажил уу?
-Архитай тэмцэнэ гэдэг амаргүй, том мафийн сүлжээтэй тэмцэж байгаа гэлтэй том ажил руу орж байна гэсэн үг. Бүхий л амьдралаа архитай тэмцэхэд зориулж, үр дүнд хүрч чадахгүй байгаа хүмүүс ч байна. Тиймээс чимээгүй дайнтай чимээтэй тэмцэнэ. Тэгэхгүй бол болохгүй нь.
Халхын голын дайнд бид хэдэн эр цэргээ алдав. Тэгвэл өнөөдөр архи гэдэг ундаанаас болж, жилд хэдэн иргэнээ алдаж байна гээд аваад үзэхээр дайны үеэс илүү тоо байгаа. Жилд 1000 гаруй хүн архинаас болж нас барж байна. Архинд эмэгтэйчүүд их орж байна гэх үзүүлэлт сүүлийн үед гарах болсон. Эмэгтэйчүүдийн эрүүлжүүлэх төвд өмнө нь хоногт дөрвөөс таван хүн хонодог байсан бол одоо хоногт 40-50 эмэгтэй эрүүлжүүлэгдэж, эрүүлжүүлэх нь ачааллаа дийлэхээ больсон гэж байна. Намайг өнгөрсөн зургадугаар сард эмэгтэйчүүдийн эрүүлжүүлэхэд очиж ажиллахад эрүүлжүүлэгдэж байгаа хүмүүс нь залуужсан гэж ярьж байсан. Оюутан, сурагч охидууд хүртэл эрүүлжүүлэгдэж байна гэх харамсалтай зүйлсийг ярьсан. Арванхоёрдугаар сарын сүүлээр Төв аймгийн Мааньт дахь албадан эмчилгээний төвд би ажилласан. Албадан эмчилгээнд эхний ээлжинд гурван сар хамруулдаг. Хамрагдсан хүмүүс нь давтан албадан эмчилгээнд орж байгаа нь харамсалтай байна гэж тус төвийн дарга ярьж байсан. Түүнчлэн тэр төвөөс эрүүл болоод гарч байгаа хүмүүс байхгүй ээ, зөв амьдрал руу орсон хүн ер нь байхгүй гэж хэлж байсан. Эмэгтэйчүүдийн хориход мөн бид ажилласан. Сүүлийн үед эмэгтэйчүүд залилан, хар тамхины гэмт хэргээр ихэвчлэн гяндангийн хаалга татах болсон байна.
Тэгэхээр архидан согтуурах, мансууруулах бодистой холбоотой хуулийн хариуцлагыг чангатгах, эргээд нийгэм рүү чиглэсэн урьдчилсан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх ажлыг далайцтайгаар зохион байгуулах шаардлагатай гэж бид нар үзээд эмэгтэйчүүдийн холбооноос Соёлын довтолгоо хоёр үндэсний хэмжээний төслийг бид нар эхлүүлж байгаа юм. Соёлын довтолгоо хоёр төслийн хүрээнд он гарснаас хойш таван аймаг дээр ажилласан. Дөрөвдүгээр сарын 10 гэхэд 21 аймгаар явж дуусна гэсэн төлөвлөгөөтэй байсан боловч Коронавирустэй холбоотой хөл хорио тогтоосон учраас түр хугацаанд энэ ажил зогсчихсон байгаа. Хөл хорио тавигдсаны дараа энэ ажлаа үргэлжлүүлнэ.
-Архитай холбоотой асуудалтай хэрхэн тэмцэх ёстой вэ?
-Монгол үнэхээр бологогүй улс болчихсон юм болов уу гээд архи, хүчирхийлэл, нийгэмтэй холбоотой маш олон асуудлуудыг анзаарахааргүй юм байна. Сайн бодлого сайн хууль байна уу, гэвэл байна. Сайжруулах шаардлага байна уу гэвэл бас байна. Гэхдээ сайн бодлогоос илүүтэй, иргэдийн хандлагыг өөрчлөх, ёс зүйг дээшлүүлэх, ёс суртахуунтай байхад чиглэсэн нөлөөллийн ажлыг хийх шаардлагатай байгаа юм. Зөв монгол хүнийг төлөвшүүлэхийн тулд боловсролын салбарт томоохон өөрчлөлтийг хийх шаардлагатай гэж манай холбооноос үзэж байгаа. Тэр дундаа Гэр бүлийн хичээлтэй болох ёстой. Боловсролоос илүү хүмүүжил чухал. Эмэгтэйчүүдийн холбоо гэдэг эрх дархтай байгууллага биш. Бид нар бол жирийн шүгэл үлээгч. Энэ хүрээндээ ажлаа хийгээд явж байгаа. Орон нутгаар яваад иргэдэд мэдээлэл хүргэхэд иргэд маш сайн хүлээж авдаг. Таны амьдарч байгаа орон сууцны доор хэдэн дэлгүүр байна, тэр дэлгүүрүүд бүгд архи зарж байгаа. Олон улсын стандартаар 2000 хүн тутамд нэг согтууруулах ундааны цэг байна гэж заасан байдаг. Гэтэл манайд 197 хүн тутамд нэг цэг байна. Арав дахин илүү. ДЭМБ-ын гаргасан судалгаагаар нэг хүнд оногдох архины хэмжээ 6.1 литр байвал аюул гэж үзэгддэг. Гэтэл манайд нэг хүнд 12.4 литр байна. Аюул байтугай дайны хэмжээнд хүрчихсэн, дайнаас илүү олон иргэдийн амь насанд хүрч байгаа энэ зүйлтэй олуулаа нийлж, чимээтэй тэмцэхгүй бол болохгүй байна. Бид нар чимээгүй явсаар энэ улс орныг оршихуй, эс оршихуй гэдэг асуудал руу явуулж байна.
Өнөөдөр бид асуудлыг холоос биш ойроос. Хэн нэгнээс биш өөрөөсөө хайдаг болмоор байна. Хэн нэгний хүүхэд хүмүүжилгүй байвал төрийн буруу мэтээр харж байгаа. Яг үнэндээ тэр хүүхдийг та өөрөө л хүмүүжүүлж байгаа. Тэгэхээр иргэд өөрөө өөрсдөдөө эзэн байх асуудал яригдаж байгаа. Хүн болгон хичээж байж эрүүл зөв нийгмийг бүтээнэ. Нийгэм гэдэг бол та юм. Нийгэм гэдэг нэг иргэний асуудал. Тиймээс иргэн хүн өөрөө ёс зүйтэй, зөв хандлагатай байх юм бол нийгэм тийм л байдаг. Иргэд мэдлэг мэдээллээр цангачихсан байна. Биднийг хөдөө орон нутгаар явж, такстай лекц тавихад Эрдэнэтийн уурхайчдын ордон хоёр удаа дүүрсэн. Хөвсгөлд бид 1200 гаруй хүмүүстэй уулзсан. Мэдлэг өгье гэхэд заал дүүргээд иргэд суудаг. Бид зөв зам руу явж байна.