БХБЯ-ны Хот байгуулалт газрын харилцааны бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Гүнболдтой ярилцлаа.
-Манай улсад төдийгүй дэлхий дахинд хүн амын төвлөрөл хот руугаа чиглэн эрчимтэй нэмэгдсээр байна. Тэр хүрээнд манай улс ч нийслэл хотоо дагуулсан дагуул хотууд барих талаар яригдаад удаж байгаа. Саяхан чуулганы хуралдаанаар “Шинэ Зуун мод” хот, “Майдар” хот байгуулах тогтоол батлагдсан. Энэ талаар ярилцлагаа эхэлье?
-Монгол Улсад хотжих үйл явц хурдацтай өрнөж хот, суурин газарт амьдарч байгаа хүн амын эзлэх хувь өссөөр байгаатай санал нэг байна. нийслэл болон хоёрдагч хот болох дархан, Эрдэнэтэд нийт хүн амын 70 орчим хувь нь амьдарч байна. Энэ үзүүлэлтийг дэлхий дахины дундажтай харьцуулахад 2050 он гэхэд дэлхийн хүн амын 70 хувь хот суурин газар амьдарна гэсэн тооцоо судалгаа бий. Үүнээс харахад эрчимтэй хотжилт Монгол Улсад явагджээ. Хотжилт эерэг, сөрөг үр дагавартай байна л даа. Сөрөг үр дагаврын тухайд бид маш хурцаар ярьдаг. Жишээ нь, агаар хөрсний бохирдол, авто замын түгжрэл зэргийг дурдаж болно. Нөгөө талаас сайн үр дагавар нь нягтрал төвлөрлөөс үүдэлтэй эдийн засаг өсч, ажлын байр бий болдог. энэ бүх асуудлыг хэрхэн зохистой шийдэх нь манай улсын хот байгуулалтын тулгамдсан асуудал болчихлоо. иймээс үндэсний хэмжээний бодлого буюу монгол Улсын хүн амын нягтаршил суурьшлын ерөнхий төслийг барилга хот байгуулалтын яамнаас боловсруулж байна. Түүнчлэн бүс нутаг, аймгийн төвүүдийн хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө болон Нийслэл хотын ерөнхий төлөвлөгөө 20:40-ийг боловсруулах ажил өрнөж байна.
Манай улсын хүн амын тэн хагас нь нийслэл хотын нутаг дэвсгэрт төвлөрчихлөө. Энэхүү төвлөрлөөс үүдэлтэй өнөөдөр тулгамдаж буй асуудлуудыг шийдвэрлэх хүрээнд хэд хэдэн ажил хийгдэж байна. Нэгдүгээрт, нэг төвтэй байсан нийслэл хотыг олон төвтэй болгохоор шийдсэн. Улаанбаатар хотыг даган хөгжиж байгаа дагуул хот тосгодуудыг хөгжүүлэхээр боллоо. Хот байгуулах процесс урт хугацааны маш том хөрөнгө оруулалт байдаг. Маш олон салбарын уялдаа шаардагдана. Эрчим хүч, ус, олон нийтийн үйлчилгээ зэргийг дурдаж болно. Эхний ээлжинд бид Засгийн газартаа ярьж байгаад ажлын хэсэг байгуулахаар боллоо. Ажлын хэсэг маань салбар хоорондын уялдааг хангаж өгнө. Ин-гэснээр төлөвлөгөөнийхөө дагуу шийдвэрүүд гаргахаас гадна эрх зүйн талаас олон шийдвэрийг үе шаттай гаргах юм. Мөн эдийн засгийн агуулгыг нь харж энэхүү хот тосгодыг төрөлжүүлнэ. Шинэ зуун мод хот, Майдар хот маань Их хурлын тогтоолоор бие даасан орон нутгийн зэрэглэлтэй хот байхаар батлагдлаа.
-Энэ хоёр хот аль аль газар нутгийг хамрахаар байгаа вэ. Хүн амын хувьд төлөвлөгөөнд хэрхэн тусгагдав?
-Төв аймгийн Сэргэлэн сумын нутаг дэвсгэр Хөшигийн хөндийд байршиж байгаа. Тэгэхээр энэ бүс нутгийн хөгжлийг хооронд нь уялдаатай байлгахыг зорьж байгаа юм. Энэ бүс нутагт Шинэ Зуунмод хотоос гадна Төв аймгийн Зуунмод хот, Сэргэлэн сумын төв багтаж байгаа. Шинэ Зуунмод хот 34 мянган хүн амтай, архитектор-орон зайн төлөвлөлтийн хувьд Олон улсын нисэх онгоцны шинэ буудлыг түшиглэсэн гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагч, аялагчдын сонирхлыг татсан эдийн засгийн чөлөөт бүс бүхий хойд Азийн зорчигч, ачаа тээвэрлэлтийн нэгдсэн зангилаа, мэдээлэл технологи, био технологи, нано технологиийн чиглэлийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлсэн, өндөр технологийн инновацийн кластерын бүсийг байгуулсан, сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээг дэмжиж, ухаалаг тээврийн сүлжээг нэвтрүүлсэн ухаалаг хот байхаар төлөвлөгдсөн. Харин “Майдар” хот нь орчин үеийн техник, техологид тулгуурласан төлөвлөлтийн шийдэл бүхий ухаалаг инженерийн дэд бүтэц бүхий манай орны соёл, ёс заншлыг бүрэн шингээсэн аялал жуулчлалын хөгжлийг дэмжсэн, их дээд сургуулиудыг нэг дор цогцолбор байдлаар төлөвлөсөн, төлөвлөтийн хугацаанд 200 гаруй мянган хүн амтай, байгаль орчинд ээлтэй, нөөц баялагт хэм-нэлттэй, Улаанбаатар хотын хэт төвлөрлийг сааруулсан ногоон хөгжлийн зарчимд тулгуурласан эко хот байхаар төлөвлөгдсөн. Мөн “Их Майдар” бурхны хөшөөт цогцолбор, кино үйлдвэрийн цогцолбор, түүнийг даган зочид буудал, музей зэрэг аялал жуулчлалын томоохон байгууламжуудыг байгуулах, түүнтэй холбогдуулан аялал жуулчлалын шинэ урсгал бий болгох концепцитэй байхаар төлөвлөгдөж байгаа. “Шинэ Зуунмод” /Аэросити/ хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу эхний ээлжийн арга хэмжээний хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулах, “Майдар” хотын хот байгуулалтын иж бүрэн үнэлгээ хийх ажилтай холбогдуулан Засгийн газрын 2019 оны 390 дүгээр тогтоолоор санхүүжилтийн эх үүсвэрийг шийдвэрлэн холбогдох ажлуудыг үе шаттайгаар хийж гүйцэтгэж байна. “Шинэ Зуунмод”, “Майдар” хотууд байгуулагдсанаар тухайн хотод суурьшлын бүсүүд үе шаттайгаар бий болж эхлэх бөгөөд Улаанбаатар хотруу шилжих хөдөлгөөн буурч, хүн амын хэт төвлөрөл саарах бөгөөд хотжилтоос үүдэлтэй иргэдийн эрүүл мэндэд үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах, эрүүл, аюулгүй амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хүртээмж, дэд бүтцийн үйлчилгээний чанар сайжирч ард иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллах, амьдрах нөхцөл бий болно гэж үзэж байгаа юм. Төв аймгийн төв Зуунмод хот нь Аэросити хот, “Майдар хот” төсөлтэй уялдсан Олон улсын шинэ нисэх онгоцны буудал, Богдхаан төмөр зам, АНЗ олон улсын хурдны авто замыг түшиглэн шинэ эх газрын боомт, холимог тээврийн логистик төв бүхий бизнес зангилаа буюу хөдөө аж ахуйд тулгуурласан, хөнгөн, хүнсний үйлдвэрлэл болон барилгын материалын үйлдвэрлэлд тулгуурласан үйлдвэрлэлийн парк бүхий Төвийн бүсийн тулгуур төв хот байхаар төлөвлөгдсөн. Энэ хотууд шинээр байгуулагдсанаар нийслэл Улаанбаатар хотын хүн амын хэт төвлөрөл, хүрээлэн буй орчинд үзүүлж буй сөрөг нөлөө буурч, эдийн засгийн тодорхой салбарууд тогтвортой хөгжих бизнесийн таатай орчинг бүрдүүлсэн, хүн ам эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллаж, амьдрах нөхцөлөөр хангасан, агаарын тээвэр, аялал жуулчлал, шинжлэх ухааны цогцолбор төв бүхий суурин газрууд шинээр бий болно гэж үзэж байгаа юм.
-Ямарваа нэгэн хот усаа дагаж байгуулагддаг. Майдар хотын хувьд усны нөөц тулгамдсан асуудал шүү дээ. Энэ хотын усыг хэрхэн шийдвэрлэж байгаа вэ?
-Томоохон суурьшлын бүс бий болоход нэн тэргүүнд хот байгуулалтын иж бүрэн үнэлгээ хийгдэх ёстой. Үүний дагуу хөрөнгийг нь шийдвэрлэж усны нөөц хайгуулыг нэмж тогтоох асуудал бий. Эдгээр төслүүдэд байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ хийгдэх юм. Ингэснээр хот тосгодыг ялангуяа Майдар хотын асуудлыг Герман улсын мастер план концепцийг энэ бүс нутагт хэрхэн хэрэгжүүлэх нарийвчилсан судалгаанууд дээр үндэслэсэн ТЭЗҮ гарч ирэх юм. Одоо байгаа бүс нутагт тогтоосон усны нөөцийг “Шинэ Зуунмод” хот болон одоогийн Зуунмод нийлээд 100 орчим мянган хүн амд хангалттай гэж үзсэн. Майдарын хувьд шинээр усны нөөц тогтоох судалгааны ажлыг эхлүүлсэн. Байгаль орчны яам үүн дээр голлон ажиллаж байна. 300 мянган хүн амыг хангах усны нөөц байгаа эсэхийг нарийвчилсан судалгаагаар тодорхойлно. Үүнээс гадна шинээр төлөвлөж байгаа хот байгуулалтын ажил, бүтээн байгуулалтын төлөвлөгөөнүүдийг аль болох ухаалаг технологи ашиглах, усны хэмнэлтийг тооцдог дэвшилтэт технологиудыг нэвтрүүлэхээр зорьж байна.
-Хот байгуулах ажил гэдэг олон сар, жил үргэлжлэх нүсэр бүтээн байгуулалт. Хоёр хотын бүтээн байгуулалтын ажил хэдэн үе шаттай хэрэгжих бол. Эхний ээлжинд ямар ажлууд хийгдэхээр төлөвлөгдөж байна?
-Хот байгуулах хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу урьдчилсан байдлаар энэхүү хоёр хотыг 30 жилийн хугацаанд өрнөх бүтээн байгуулалт гэж харж байгаа. Бид дөрвөн үе шатанд хувааж авч үзсэн. Эхний үе шатанд хот байгуулах шийдвэр гарснаар бид хотын бүрдүүлэгч элементүүдийг хангах шаардлагатай. Дэд бүтэц, ажлын байрыг бий болгох, аж үйлдвэрийн хөгжил, газар нутаг засаг захиргааны нэгжүүдийг бий болгох зэрэг асуудлыг хангах юм. Эхний үе шатаа 5-10 жил гэж тооцоолсон. Энэ хугацаанд дэд бүтцийг барьж байгуулна. Шинэ Зуунмод хотын хувьд батлагдсан хөгжлийн төлөвлөгөөний дагуу 32 их наяд төгрөгийг 30 жилийн хугацаанд төсөвлөсөн. Үүнээс эхний үе шатанд дэд бүтцэд шаардлагатай төрийн зүгээс хийх хөрөнгө оруулалт 1.7 их наяд төгрөг зарцуулагдана.
-Цаг үетэй холбогдуулж асуухад дэлхий нийтэд үүсээд байгаа цар тахлаас шалтгаалсан нөхцөл байдлаас барилгын салбар царцах эрсдэл үүсэхээр байна уу. Одоогоор цементийн нийлүүлэлт багасч байгаа тухай яригдаад эхэллээ…
-Барилгын салбарт цар тахалтай холбоотойгоор ойрын хугацаанд цементний үнийг хөөрөгдөх асуудал яригдаж байна. Энэ бол түр зуурын үзэгдэл гэж бид харж байгаа. Монгол Улсын цемент үйлдвэрлэх хүчин чадал нь өөрийн хэрэглээнээсээ давсан. Үйлдвэрүүдэд ажиллах горимууд байдаг. Тодорхой хэмжээний цемент үйлдвэрлэх, үйлдвэр ажиллахад эрчим хүч шаардлагатай. Одоо ажиллаж байгаа хүчин чадалтай цементний үйлдвэр 100 хувь ажиллаж чадахгүй байгаа нь үнэн. Жишээ нь, гадны хөрөнгө оруулалттай цементний үйлдвэрийн ажиллах хүчин орж ирээгүй зэрэг шалтгаануудыг харахад түр зуурын хомсдол үүссэн гэж харж байгаа юм.
-Барилгын салбарт урд урдынхаас илүү их хөрөнгө оруулалтыг төсөвт суулгасан. Царцах эрсдэл үүсэх эсэхийг үгүйсгэхгүй юм…
-Төсөвт барилгын салбарт чиглэсэн ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалт тавигдсан. Энэ утгаараа барилгын салбарт орох хөрөнгө оруулалтын ажлууд хэвийн үйлчилнэ гэж харж байгаа. Урт хугацаандаа барилгын салбарын бүтээн байгуулалтын ажил хэвийн үргэлжлэх байх гэсэн хүлээлт ч байна. Барилгын талбай дээр ажиллаж байгаа ажилчдын хөдөлмөр хамгаалал, эрүүл ахуй шинээр үүссэн цар тахлаас сэргийлэх арга хэмжээнүүдийг илүү зохион байгуулалттай авч үзэх нь зүйтэй. Барилгын салбарын гол бүтээгдэхүүний нэг орон сууцны салбар байдаг. Ипотекийн зээлээс гадна байраа түрээслээд өмчлөх орон сууцны шинэ хувилбарууд, арга хэрэгслийг бий болгох тал дээр Барилгын яам, Сангийн яам, Монголбанк шинэ бодлогууд боловсруулж байна.